Historia literatury polskiej: literatura staropolska

Historia literatury polskiej: literatura staropolska.......................................................................1

dr Marcin Bauer......................................................................................................................1

Historia literatury polskiej — literatura staropolska...................................................................3

dr Magdalena Kuran................................................................................................................3

Historia literatury polskiej: literatura staropolska.......................................................................5

dr Michał Kuran......................................................................................................................5

Historia literatury polskiej: literatura staropolska.....................................................................11

dr Małgorzata Mieszek..........................................................................................................11

Historia literatury polskiej: literatura staropolska.....................................................................17

prof. UŁ dr hab. Maria Wichowa..........................................................................................17

Kierunek studiów filologia polska

Wydział Filologiczny

Katedra/ Zakład Katedra Literatury Staropolskiej i Nauk Pomocniczych

Typ studiów I stopnia (licencjackie), dzienne

Semestr studiów II

Rok akademicki 2011/2012

Nazwa przedmiotu

Historia literatury polskiej: literatura staropolska

Rodzaj zajęć Konwersatorium – 30 h

Specjalizacja _

Prowadzący dr Marcin Bauer

Punkty ECTS 2

Forma zaliczenia zaliczenie na ocenę na podstawie aktywności oraz kolokwium sprawdzającego wiadomości

Status przedmiotu wg programu

blok A (obowiązkowy)

studiów (obowiązkowy / do wyboru)

Cel i zadania przedmiotu:

Konwersatorium stanowi wraz z prowadzonym równolegle wykładem z historii literatury staropolskiej kompletny kurs zakończony egzaminem. Celem zajęć jest zaprezentowanie poprzez analizę i interpretację wybranych utworów najważniejszych zjawisk, tendencji i kierunków artystycznych w epokach średniowiecza, renesansu i baroku.

Treści programowe

Prowadzony chronologicznie kurs obejmie analizę następujących utworów:1. Bogurodzica2. Kazania świętokrzyskie — Kazanie na dzień św. Katarzyny3.. Kronika polska Wincentego Kadłubka (ks. 1)4. Legenda o świętym Aleksym5. Lament świętokrzyski6. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią7. List dedykacyjny J. Długosza do Roczników8. K. Janicki, O sobie samym do potomności9. M. Rej, Żywot człowieka poczciwego10. Ł. Górnicki, Dworzanin polski (ks.1)11. J. Kochanowski, Pieśni (wybór)12. J. Kochanowski, Odprawa posłów greckich13. J. Kochanowski, O śmierci Jana Tarnowskiego; Przy

pogrzebie rzecz, Treny14. M. Sęp-Szarzyński, Poezje (wybór)15. G. Tasso/P. Kochanowski, Jerozolima wyzwolona16. P. Skarga, Kazania sejmowe17. Sz. Szymonowic, Sielanki18. Sz. Zimorowic, Roksolanki19. W. Potocki, Wojna chocimska20. J. A. Morsztyn, Lutnia, Kanikuła (wybór)21. J. Ch. Pasek, Pamiętniki22. S. Twardowski, Nadobna Paskwalina

Wykaz literatury Zgodnie z listą lektur z literatury staropolskiej:http://www.filolog.uni.lodz.pl/kls/lista_lektur.htm

Kierunek studiów filologi polska

Wydział Filologiczny

Katedra/ Zakład Literatury Staropolskiej i Nauk Pomocniczych

Typ studiów I stopnia, licencjackie

Semestr studiów Zimowy i letni

Rok akademicki 2011/2012

Nazwa przedmiotu

Historia literatury polskiej — literatura staropolska

Rodzaj zajęć konwersatorium

Specjalizacja —

Prowadzący dr Magdalena Kuran

Punkty ECTS 2

Forma zaliczenia zaliczenie na ocenę na podstawie aktywności oraz kolokwium sprawdzającego wiadomości

Status przedmiotu wg programu studiów (obowiązkowy / do wyboru)

Blok A (zajęcia obowiązkowe)

Cel i zadania przedmiotu:

Konwersatorium stanowi wraz z prowadzonym równolegle wykładem z historii literatury staropolskiej kompletny kurs zakończony egzaminem. Celem zajęć jest zaprezentowanie poprzez analizę i interpretację wybranych utworów najważniejszych zjawisk, tendencji i kierunków artystycznych w epokach średniowiecza, renesansu i baroku.

Treści programowe

Prowadzony chronologicznie kurs obejmie analizę następujących utworów:1. Bogurodzica2. Żywoty św. Wojciecha Jana Kanapariusza i Brunona z

Kwerfurtu3.. Kronika polska Wincentego Kadłubka (ks. 1)4. Średniowieczna poezja polsko-łacińska.5. Lament świętokrzyski6. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią7. List dedykacyjny J. Długosza do Roczników8. K. Janicki, O sobie samym do potomności9. M. Rej, Żywot człowieka poczciwego

10. Ł. Górnicki, Dworzanin polski (ks.1)11. J. Kochanowski, Pieśni (wybór)12. J. Kochanowski, Odprawa posłów greckich13. J. Kochanowski, O śmierci Jana Tarnowskiego; Przy

pogrzebie rzecz, Treny14. M. Sęp-Szarzyński, Poezje (wybór)15. W. Kochowski, Wybór poezji16. P. Skarga, Kazania sejmowe17. Sz. Szymonowic, Sielanki18. Sz. Zimorowic, Roksolanki19. W. Potocki, Wojna chocimska20. J. A. Morsztyn, Lutnia, Kanikuła (wybór)21. J. Ch. Pasek, Pamiętniki

22. S. Twardowski, Nadobna PaskwalinaWykaz literatury Zgodnie z listą lektur z literatury staropolskiej:

http://www.filolog.uni.lodz.pl/kls/lista_lektur.htm

Kierunek studiów Filologia polska

Wydział Filologiczny

Katedra/ Zakład Katedra Literatury Staropolskiej i Nauk Pomocniczych

Typ studiów licencjackie I stopnia

Semestr studiów zimowy i letni

Rok akademicki 2011/2012

Nazwa przedmiotu Historia literatury polskiej: literatura staropolska

Rodzaj zajęć konwersatorium

Specjalizacja

Prowadzący dr Michał Kuran

Punkty ECTS 2 + 2 + 4 za egzamin

Forma zaliczenia Pisemne kolokwia sprawdzające znajomość lektur obowiązkowych oraz problematyki omawianej na konwersatoriach; dwie analityczne prace pisemne (rozprawka, streszczenie)

Status przedmiotu wg programu studiów (obowiązkowy / do wyboru)

obowiązkowy

Cel i zadania przedmiotu: Na zajęciach ujęte zostają w formie chronologicznie poprowadzonego kursu najważniejsze zjawiska z zakresu literatury średniowiecza, renesansu i baroku. Konwersatoria ogniskują się na wybranych dziełach literackich, uwzględniając ich szerokie tło historyczne i kulturowe (tworzenie literatury, status społeczny twórców, księgozbiory, obieg rękopiśmienny i drukowany, recepcję, szkolnictwo, mecenat). Jednocześnie zauważa się swoiste dla danych dzieł zjawiska, jak stosowane w nich gatunki literackie, wątki, motywy, obecność retoryki, dyskusja z tradycją filozoficzną i literacką, a wreszcie wymowa ideowa i oddziaływanie społeczne dzieł literackich.

Treści programowe I. Średniowiecze1. Kazania świętokrzyskie.2. Jan Kanapariusz, Żywot pierwszy świętego

Wojciecha biskupa praskiego i męczennika, Bruno z Kwerfurtu, Żywot drugi świętego Wojciecha biskupa praskiego i męczennika.

3. Anonim tzw. Gall, Kronika polska (Księga pierwsza); Mistrz Wincenty, Kronika, (Proemium, księga pierwsza).

4. Bogurodzica (budowa, przekazy, geneza, hipotezy co do czasu powstania; najnowsze wyniki badań).

5. Planctus: Posłuchajcie bracia miła.6. Twórczość Władysława z Gielniowa.7. List dedykacyjny do Kroniki Jana Długosza.8. Kolokwium.

II. Renesans1. Twórczość poetów polsko-łacińskich doby

wczesnego renesansu (Kallimach, Celtis, Dantyszek, Krzycki, Hussowski).

2. Autobiografia: Owidiusz, Elegia 3, ks. I; K. Janicjusz, O sobie samym do potomności; J. Dantyszek, Życie Jana Dantyszka.

3. Kultura renesansowa i sztuka przekładu: Ł. Górnicki, Dworzanin polski, księga pierwsza.

4. Życie ziemiańskie: M. Rej, Żywot człowieka poczciwego, księga pierwsza; A. Trzecieski, Żywot i sprawy.

5. Życie i twórczość Jana Kochanowskiego, jego znaczenie w poezji polskiej. Manifesty w poezji J. Kochanowskiego, Czego chcesz od nas Panie; Muza.

6. J. Kochanowski, Pieśni — struktura zbioru i konteksty filozoficzne: stoicyzm i epikureizm.

7. Horacjanizm w Pieśniach Kochanowskiego8. J. Kochanowski, Odprawa posłów greckich.9. Różne koleje myśli stoickiej Kochanowskiego: O

śmierci Jana Tarnowskiego, Przy pogrzebie rzecz.

10. J. Kochanowski, Treny.11. Kaznodziejstwo polityczne: P. Skarga, Kazania

sejmowe (kazanie 1, 2 i 8).12. Szymon Szymonowic, Sielanki: Czary, Kołacze,

Żeńcy, Dafnis13. Kolokwium.

III. Barok1. Mikołaj Sęp Szarzyński i początki baroku

polskiego; manieryzm, poezja metafizyczna; analiza struktury zbioru Rytmy abo wiersze polskie.

2. M. Szarzyński, cykl sonetów, porównanie Ps. 70 w przekładzie J. Kochanowskiego z parafrazą Szarzyńskiego, Epitafium Rzymowi.

3. T. Tasso-P. Kochanowski, Gofred.4. J. A. Morsztyn, Wybór wierszy, ze zwróceniem

uwagi na koncept (Zapust, Na krzyżyk) oraz utwory programowe otwierające poszczególne grupy tematyczne.

5. Architektura neoplatońska u Sz. Zimorowica w Roksolankach.

6. Romans barokowy: S. Twardowski, Nadobna Paskwalina.

7. S. H. Lubomirski, Rozmowy Artaksesa i Ewandra (Rozmowa trzecia: O stylu).

8. Epika bohaterska: W. Potocki, Wojna chocimska.9. Pamiętnikarstwo barokowe: J. Ch. Pasek,

Pamiętniki.10. Kolokwium

Wykaz literatury I. ŚredniowieczeT. Michałowska, Średniowiecze, Warszawa 1995.Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska i inni, Wrocław 1998, hasła: Kazanie, Kronika, Trop, Sekwencja, Planctus, Ars epistolandi, List.

R. Flotzinger, Jeszcze o kwestii „Bogurodzicy”; M. Perz, Polskie „posłowie” do uwag Rudolfa Flotzingera; J. Pikulik, Co melodia „Bogurodzicy” mówi nam o czasie powstania pieśni; R. Mazurkiewicz, Z. Wanicowa, Dlaczego „Bogurodzicę” śpiewano w liturgicznym okresie Bożego Narodzenia?; A. Dąbrówka, Matka pieśni polskich; J.-F. Hashold, „Dlaczego pod Grunwaldem śpiewano »Bogurodzicę«?”, czyli duchowa rywalizacja między Krzyżakami a Polakami, „Pamiętnik Literacki” 2005, s. 7–64.

J. Pietrkiewicz, Jednoczesność w sekwencji. Model czasowy średniowiecznego utworu poetyckiego, [w:] tenże, Literatura polska w perspektywie europejskiej: studia i szkice, tłum. A. Olszewska-Marcinkiewicz, I. Sieradzki, Warszawa 1986, s. 44–58.P. Stępień, Chaos i ład. Lament świętokrzyski w świetle tradycji teologicznej, „Pamiętnik Literacki” 1998, z. 1, s. 69–94.

P. Stępień, „Żołtarz Jezusow” Władysława z Gielniowa — tylko adaptacja czy arcydzieło liryki religijnej?, „Pamiętnik Literacki” 1994, z. 3.

T. Ulewicz, Historycznoliterackie zaplecze listu dedykacyjnego Długosza do Zbigniewa Oleśnickiego, [w:] Dlugossiana. Studia historyczne w 500-lecie śmierci Jana Długosza, cz. 2, Kraków 1985.

II. RenesansJ. Ziomek, Renesans, Warszawa 1997.Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska i inni, Wrocław 1998, hasła: Biografia; Wzory osobowe; Parenetyka; Pieśń; Horacjanizm; Tragedia; Dramat; Tren; Epicedium; Rama utworu; Sielanka.

J. S. Gruchała, Klemens Janicjusz — „O sobie samym do potomności”, [w:] Lektury polonistyczne Średniowiecze — Renesans — Barok, red. A. Borowski, J. Gruchała, t. 2, Kraków 1993, s. 75–113.

J. S. Gruchała, Łukasz Górnicki — „Dworzanin polski”, [w:] Lektury polonistyczne. Średniowiecze — renesans — barok, red. A. Borowski, J. S. Gruchała, t. 1, Kraków 1992, s. 103–129 lub:Tenże, Dworzanin doskonały — Łukasz Górnicki, [w:] Pisarze staropolscy sylwetki, red. S. Grzeszczuk, t. 2, Warszawa 1997, s. 5–42.

H. Dziechcińska, Szlachcic idealny w „Żywocie człowieka poczciwego”, „Pamiętnik Literacki”, R. 60: 1969, z. 4, s. 45–64.

W. Weintraub, Manifest renesansowy, [w:] tenże, Rzecz czarnoleska, Kraków 1977, s. 287–303.

M. Tatara, Antyk żartobliwy i na serio (o Pieśni I, 20 Jana Kochanowskiego), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, nr 168, Prace Historycznoliterackie, Kraków 1968, z. 14, s. 7–24.M. Cytowska, Horacy Jana Kochanowskiego. Od „Ód” do „Pieśni”, [w:] Horacy i polski horacjanizm, Warszawa 1993, s. 62–74.

J. Ziomek, Niezwykłe i nie leda pióro, [w:] tenże, Prace ostatnie. Literatura i nauka o literaturze, red. J. Abramowska, Warszawa 1994, s. 323–339.R. Mazurkiewicz, Do genezy hymnu Jana Kochanowskiego „Czego chcesz od nas, Panie za Twe hojne dary”, „Ruch Literacki”, R. 31: 1990, z. 4–5, s. 293–308.

J. Kowalczyk, Wesele podkanclerzego i prapremiera „Odprawy posłów greckich”, [w:] tenże, W kręgu kultury dworu Jana Zamoyskiego, Lublin 1980, s. 41–79.K. Płachcińska, Oracje z „Odprawy posłów greckich” w świetle mów sejmowych z czasów Jana Kochanowskiego, „Pamiętnik Literacki” 2006, z. 4.

S. Grzeszczuk, „Przy pogrzebie rzecz” — konspekt intelektualny „Trenów”, [w:] Jan Kochanowski. Interpretacje, red. J. Błoński, Kraków 1989, s. 130–145.A. Borowski, O trwodze, rozpaczy i nadziei w „Trenach” Jana Kochanowskiego, [w:] tamże, s. 166–177.

Donald P. A. Pirie, Wymiar tragiczny w „Trenach Jana Kochanowskiego”, [w:] Jan Kochanowski. Interpretacie, red. J. Błoński, Kraków 1989, s. 178–197.S. Grzeszczuk, „Treny” — próba interpretacji dramatu filozoficznego, [w:] Kochanowski. Z dziejów badań i recepcji twórczości, oprac. M. Korolko, Warszawa 1980, s. 495–507.S. Skwarczyńska, Treny Jana Kochanowskiego a cykl funeralny Ronsarda „Sur la morte de Marie”, [w:] Kultura i literatura dawnej Polski, Warszawa 1968, s. 107–139.

J. Tazbir, M. Korolko, Wstęp, [w:] P. Skarga, Kazania sejmowe, oprac. J. Tazbir przy udziale M. Korolki, wyd. 3 zmien., Wrocław 1972, BN I. 70.

P. Stępień, „Na niebie wszystkie rzeczy dobrze są zrządzone” — harmonia wszechświata a mikrokosmos folwarku. O „Żeńcach” Szymona Szymonowica i ich związkach z myślą neoplatońską, [w:] Inspiracje platońskie literatury staropolskiej, red. A. Nowicka-Jeżowa, P. Stępień, Warszawa 2000.

III. BarokSłownik literatury staropolskiej, hasła: Sonet; Bohater literacki; Epitalamium; Pieśń popularna; Lipsjanizm; Imitacja; Poemat alegoryczny; Marinizm; Gongoryzm; Konceptyzm; Epika; Epos; Pamiętnik; Diariusz; Hodoeporicon.

J. Błoński, Poeta ruchu, „Pamiętnik Literacki”, R. 55: 1964, z. 3–4, s. 3–31.A. Borowski, „Rytmy” Mikołaja Sępa Szarzyńskiego jako autoportret liryczny, „Pamiętnik Literacki”, R. 74: 1983, z. 3, s. 3–30.P. Urbański, Mikołaja Sępa Szarzyńskiego poetycki traktat o naturze i łasce, „Pamiętnik Literacki” 1994, z. 4, s. 5–26.

P. Stępień, „Amarant” znaczy „nie więdnący”. Tajemnice neoplatońskiej architektury „Roksolanek” Szymona Zimorowica, „Pamiętnik Literacki” 1996, z. 1, s. 19–38.

B. Chodźko, Wokół „Rozmów Artaksesa i Ewandra” St. H. Lubomirskiego, Białystok 1986, s. 22–24.A. Gorzkowski, Stanisław Herakliusz Lubomirski — „Rozmowy Artaksesa i Ewandra, [w:] Lektury polonistyczne. Średniowiecze — Renesans — Barok, red. J. S. Gruchała, t. 3, Kraków 1999, s. 264–301.

J. Okoń, Samuel ze Skrzypny Twardowski — „Nadobna Paskwalina”, [w:] Lektury polonistyczne. Średniowiecze — Renesans — Barok, red. J. S. Gruchała, t. 3, Kraków 1999, s. 138–160.

A. Nowicka-Jeżowa, Marinizm Jana Andrzeja Morsztyna.

Szkic problematyki, [w:] Włochy a Polska — wzajemne spojrzenia. Księga referatów międzynarodowej sesji naukowej w Uniwersytecie Łódzkim 15–17 października 1997 r., red. J. Okoń i inni, Łódź 1998, s. 90–104.

K. Mężyński, Problem mesjanizmu w „Wojnie chocimskiej”, „Acta Universitatis Nicolai Copernici” 1979, Filologia Polonica, z. 16, s. 191–208.

H. Dziechcińska, Miejsce przekazu pamiętnikarskiego w kulturze dawnej Polski, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza”, R. 28: 1993, s. 3–14.G. Brogi Bercoff, Miraż Europy. Jan Chryzostom Pasek między Polską rzeczywistością a pokusą europejskości, [w:] Od „Lamentu świętokrzyskiego” do „Adona”. Włoskie studia o literaturze staropolskiej, red. G. Brogi Bercoff i T. Michałowska, Warszawa 1995, s. 215–244.

Kierunek studiów filologia polska

Wydział Filologiczny

Katedra/ Zakład Katedra Literatury Staropolskiej i Nauk Pomocniczych

Typ studiów studia I stopnia, stacjonarne

Semestr studiów II

Rok akademicki 2011/2012

Nazwa przedmiotu Historia literatury polskiej: literatura staropolska

Rodzaj zajęć konwersatorium

Specjalizacja —

Prowadzący dr Małgorzata Mieszek

Punkty ECTS 3

Forma zaliczenia zaliczenie na ocenę na podstawie aktywności oraz kolokwiów sprawdzających wiadomości

Status przedmiotu wg programu studiów (obowiązkowy / do wyboru)

blok A (obowiązkowy)

Cel i zadania przedmiotu: Na zajęciach omówione zostaną w porządku chronologicznym wybrane działa z literatury średniowiecza, renesansu i baroku. Każdy z utworów osadzony zostanie na szerszym tle historycznym i kulturowym. W trakcie zajęć wskazane zostaną zjawiska typowe dla danego dzieła, gatunki literackie, wątki, motywy, postawa światopoglądowa, treści filozoficzne, recepcja i ewentualne zależności z innymi (późniejszymi).

Treści programowe W ramach konwersatorium omawiane będą następujące tematy:

1. Kazania świętokrzyskie — historia zabytku. Omówienie zawartości zbioru. Budowa kazań (na przykładzie kazania na dzień św. Katarzyny): elementy składowe kazania uczonego (zasady artes praedicandi), treść, symbolika, elementy ars dictandi. (2 godz)2. Bogurodzica. — Tradycja i funkcjonowanie

Bogurodzicy na przestrzeni wieków. Przekazy (datowanie, charakterystyka). Omówienie poszczególnych części utworu. Problem czasu powstania — przegląd stanowisk. Związki utworu z ikonografią. Analiza części archaicznej: budowa wersyfikacyjna, środki składniowe, język utworu (2 godz)

3. Legenda o świętym Aleksym — Żywotopisarstwo staropolskie. Kult św. Aleksego w Polsce i na świecie (m.in. działalność św. Wojciecha i zakonu benedyktynów). Przemiany pierwotnej wersji legendy o Mężu Bożym. Wersja kanoniczna a wersja małżeńska (różnice i podobieństwa). Źródła polskiej wersji Legendy. Hipoteza o pierwotnym ustnym funkcjonowaniu Legendy. Budowa i wersyfikacja (2 godz)

4. Lament świętokrzyski — plankt – wyznaczniki gatunkowe i ich realizacja w utworze. Wersyfikacja, środki stylistyczne. Sposoby wyrażania emocji w utworze (2 godz).

5. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią; Skarga umierającego; Dusza z ciała wyleciała. — Staropolskie utwory o tematyce eschatologicznej (rodzaje, cechy charakterystyczne, funkcja). Wyobrażenia śmierci. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią a utwory z motywem dance macabre. Persony dialogu. Topika szkolna. Humor w utworze i elementy satyry obyczajowej. Środki ekspresyjne. Budowa utworu, język, styl, wersyfikacja. Późniejsze inspiracje (2 godz)

6. Kronika polska Wincentego Kadłubka — Historiografia staropolska (rozwój, formy piśmiennictwa historiograficznego, poprzednicy Kadłubka). Omówienie prologu (powody powstania dzieła, stosunek autora do kroniki itp.). Kompozycja utworu, forma podawcza. Elementy beletrystyczne i ich funkcja (bajki, przykłady, legendy itp.). Sprawa św. Stanisława. Elementy „kultury dworskiej” w Kronice Kadłubka (2 godz)

7. J. Długosz, Roczniki... — Konstrukcja dzieła, układ materiału, źródła Roczników. Inspiracje Liwiuszem. Ars epistolandi, ars dictandi. Osoba Z. Oleśnickiego. Analiza listu dedykacyjnego do Z. Oleśnickiego (cel pracy Długosza, pobudki powstania dzieła, rola historii wg Długosza, osobiste doświadczenia przy pisaniu dzieła). Dzieje Roczników Długosza po jego śmierci (2 godz).

8. F. Kallimach, Życie i obyczaje Grzegorza z Sanoka — Osoba autora, związki z Polską. Sposób ujęcia postaci Grzegorza z Sanoka (elementy prawdy dziejowej i kreacji artystycznej). Kształtowanie wzoru

osobowego: cechy humanisty renesansowego. Panegiryzm i dydaktyzm. Język przekazu (2 godz).

9. K. Janicki, O sobie samym do potomności — Janicki jako przedstawiciel poezji polsko-łacińskiej. Patronat Owidiusza. Biografia ujęta w formę elegii: prawda życiowa a kreacja artystyczna. Środki stylistyczne. Elegia Janiciusza a utwory autobiograficzne Dantyszka. (2 godz)

10. M. Rej, Żywot człowieka poczciwego (wybór) — kompozycja tomu „Źwierciadła” i miejsce w nim „Żywota człowieka poczciwego” – znaczenie, wymowa. Wizja świata w ujęciu Reja i miejsce w nim „człowieka poczciwego”. Wyznaczniki „poczciwości”. Język, styl i obrazowanie Reja (2 godz).

11. Ł. Górnicki, Dworzanin polski (wybór) — Włoski pierwowzór polskiego utworu. Stosunek utworu Górnickiego do oryginału: polonizacja przekładu. Bohaterowie Dworzanina. Konstrukcja utworu: elementy narracyjne, facecje, anegdoty. Wzór osobowy dworzanina (cechy, m.in. stosunek do języka polskiego). Elementy perswazyjne (2 godz).

12. J. Kochanowski, Odprawa posłów greckich. — Okoliczności wystawienia i czas powstania utworu. Relacja Reinholda Heidensteina i hipoteza o dopisaniu zakończenia wg sugestii Zamojskiego. Inscenizacja (aktorzy, wygląd sceny). Motyw trojański w literaturze staropolskiej. Wyznaczniki gatunkowe tragedii antycznej i sposób ich realizacji w Odprawie. Koloryt polski. Bohaterowie (podział, postawy, racje, bohater tragiczny). Inspiracje poetyką Seneki. Wpływ elementów retoryki na Odprawę. Budowa i wersyfikacja utworu (2 godz).

13. J. Kochanowski, Pieśni (wybór). — Budowa zbioru. Światopogląd zawarty w Pieśniach. Konfrontacja z postawą Reja. Idee renesansowe. Horacjanizm w Pieśniach. Wpływ filozofii starożytnej (stoicyzm, epikureizm). Tradycja gatunku a innowacje Kochanowskiego. Wersyfikacja, stylistyka, język (4 godz).

14. J. Kochanowski, O śmierci Jana Tarnowskiego; Przy pogrzebie rzecz, Treny;— Kryzys wartości ideologicznej i światopoglądowej zawarte w utworach będących „zapowiedzią” Trenów. Polemika z filozofią stoicyzmu. Podejście do „rzeczy ostatecznych”. Wyznaczniki gatunkowe i tradycja funkcjonowania trenu. Nowatorstwo Kochanowskiego. Spójność kompozycyjna cyklu Kochanowskiego. Treny a gatunek epicedium. Polemika z filozofią stoicyzmu. Środki artystyczne i ich funkcja (6 godz).

15. P. Skarga, Kazania sejmowe (wybór) — Kazania

Skargi na tle renesansowej parenetyki. Skarga w opinii potomnych. Budowa kazania. Stosunek do Biblii i stylizacja biblijna. Elementy perswazyjne. Kazania Skargi jako element walki kontrreformacyjnej. „Choroby” Rzeczypospolitej (2 godz)

16. M. Sęp-Szarzyński, Poezje (wybór). — Osoba autora i wpływ wydarzeń z biografii na światopogląd zawarty w utworach. Pierwiastki barokowe w twórczości Sępa (bohater liryczny, obrazowanie itp.). Różnice światopoglądowe Szarzyńskiego i Kochanowskiego (analiza porównawcza wybranych utworów). Pogłosy mistycyzmu w utworach Sępa. Wersyfikacja i stylistyka (4 godz)

17. B. Zimorowic, Sielanki nowe ruskie (wybór). — Bartłomiej i Szymon Zimorowicowie. Kwestia autorstwa Sielanek.. Sielanka mieszczańska — wyznaczniki gatunkowe i sposób ich realizacji. Wizja świata przedstawiona w Sielankach. Bohaterowie liryczni (2 godz)

18. J. A. Morsztyn, Lutnia, Kanikuła (wybór). — Poezja dworska na przykładzie J. A. Morsztyna. Wpływ i inspiracje twórczością G. Marina. Tradycja emblematyczna. Język i styl utworów (m.in. ornamentyka, obrazowanie i koncepty barokowe). Zbiór a cykl literacki (na przykładzie Kanikuły) - (2 godz)

19. S. H. Lubomirski, Rozmowy Artaksesa i Ewandra (rozmowa o stylu) — Elementy beletryzacyjne. Postaci rozmówców. Stosunek do wzorów antycznych i stylu barokowego. Problem naśladownictwa. (2 godz)20. S. Twardowski, Nadobna Paskwalina. — Mitologia i synkretyzacja dwóch światów: antycznego i współczesnego, funkcja, znaczenie. Miłość ziemska i miłość niebieska. Metaforyka utworu. Przezwyciężanie ideowe elementów świata pogańskiego. Malarskość i kolorystyka. Romans barokowy (2 godz)21. Roksolanki Szymona Zimorowica - cykl epitalamijny, analiza pieśni Dziewosłąba, postaci nowożeńców, tradycja sielankowa, czarnoleska, neoplatońska (2 godz.).22. J. Baka Uwag rzeczy ostatecznych - osoba autora, dwudzielność zbioru i odmienny charakter obu części.; miejsce w świecie i kondycja człowieka; karnawalizacja świata przedstawionego; tradycja średniowieczna; elementy perswazyjne i elementy stylu kaznodziejskiego; język i wersyfikacja (2 godz)23. Kolokwia sprawdzające zdobyte umiejętności (6 godz)

Wykaz literatury Teksty literackie:1. Mistrz Wincenty, zw. Kadłubkiem, Kronika

polska, oprac. B. Kürbis, Wrocław 1992 i nast.;2. Średniowieczna pieśń religijna polska, oprac. M.

Korolko, Wrocław 1980 i nast.;3. Polska poezja świecka XV wieku, oprac. M.

Włodarski, Wrocław 1997;4. Jan Długosz, List dedykacyjny, w: tenże, Roczniki

czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, przekł. S. Gawęda i in. oprac. K. Pieradzka i B. Modelska-Strzelecka, t. 1: ks. 1–2, Warszawa 1961

5. Chrestomatia staropolska, Teksty do 1543 r., oprac. W. Wydra, W. Rzepka, Wrocław 1984;

6. Antologia poezji polsko-łacińskiej 1470-1543, wstępem opatrzyła i oprac. A. Jelicz, przekł. K. Jeżewskiej i E. Jędrkiewicza, Warszawa 1956 (i wyd. nast.)

7. M. Rej, Żywot człowieka poczciwego, oprac. j. Krzyżanowski, Wrocław 1965 i nast.;

8. J. Kochanowski, Pieśni (wybór), Odprawa posłów greckich, Treny (wydania dowolne);

9. Łukasz Górnicki, Dworzanin polski, oprac. R. Pollak, wyd. drugie, Wrocław 1954, BN I 109

10. S. Szymonowic, Sielanki (wybór), oprac. J. Pelc, Wrocław 1964 i nast.;

11. M. Sęp Szarzyński, Rytmy abo wiersze polskie (wybór; wydanie dowolne);

12. P. Skarga, Kazania sejmowe (wybór), oprac. J. Tazbir, M. Korolko, Wrocław 1972 i nast.

13. S. Zimorowic, Roksolanki, wyd. dowolne;14. Samuel Twardowski, Nadobna Paskwalina, oprac.

J. Okoń, Wrocław 1980, BN I 8715. Józef Baka, Poezje, oprac. i wstępem opatrzyli A.

Czyż i A. Nawarecki, Warszawa 198616. J. A. Morsztyn, wybór wierszy z dowolnego

wydania.

Opracowania:1. T. Michałowska, Średniowiecze, Warszawa 1995;2. J. Ziomek, Renesans, wydanie dowolne;3. C. Hernas, Barok, wydanie dowolne;4. Pisarze staropolscy. Sylwetki, Warszawa 1991;5. wybrane hasła ze Słownika literatury staropolskiej,

wydanie dowolne;6. wstępy we wskazanych wydaniach omawianych

utworów w „Bibliotece Narodowej”.7. Lektury polonistyczne. Średniowiecze - renesans -

barok, red. A. Borowski i J. S. Gruchała, t. 1, Kraków 1992; t. 2, 1993; t. 3, red. J. S. Gruchała, 1999; t. 4 Jan Kochanowski, red. A. Gorzkowski,

Kraków 2001.

Kierunek studiów Filologia polska

Wydział Filologiczny

Katedra / Zakład Katedra Literatury Polskiej XX i XXI wieku

Typ studiów Studia I stopnia, stacjonarne

Semestr studiów 1. i 2.

Rok akademicki 2011/2012

Nazwa przedmiotu Historia literatury polskiej: literatura staropolska

Rodzaj zajęć konwersatorium

Specjalizacja

Prowadzący prof. UŁ dr hab. Maria Wichowa

Punkty ECTS 2

Forma zaliczenia sprawdzian wiadomości, aktywność na zajęciach

Status przedmiotu wg programu studiów (obowiązkowy / do wyboru)

Do wyboru

Cel i zadania przedmiotu

Poznanie najważniejszych postaci i dzieł literatury staropolskiej oraz poznanie podstawowych aspektów poetyki historycznej tego okresu.

Treści programowe Średniowiecze

Wprowadzenie do epoki średniowiecza. Daty graniczne. Uniwersalizm kultury średniowiecza. Teocentryzm. Scholastyka. Filozofia epoki (św. Augustyn, św. Tomasz, św. Franciszek z Asyżu), architektura, malarstwo. Rola łaciny w kulturze średniowiecza. Dziedzictwo antyku. Rozwój szkolnictwa.

Zabytki literatury średniowiecza z zakresu literatury powszechnej: Pieśń o Rolandzie, Dzieje Tristiana i Izoldy, Opowieści okrągłego stołu, Dante Boska komedia, F. Villon Wielki Testament.

Literatura polskiego średniowiecza. Liryka religijna: Bogurodzica, Posłuchajcie bracia miła. Hagiografia - Legenda o św. Aleksym, żywoty św. Wojciecha i św. Stanisława, Wiersze o śmierci: Rozmowa Mistrza Polikarpa ze śmiercią,

Dusza z ciała wyleciała, Poezja świecka: Słota O zachowaniu się przy stole, Pieśń o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego.

Historiografia: Kronika Galla Anonima, Kronika Wincentego Kadłubka, Kronika Długosza. Dramat średniowieczny: misteria, moralitety, dramat liturgiczny.

Renesans

Daty graniczne epoki. Pojęcia renesans, humanizm. Filozofia renesansu: neoplatonizm (twórcy, dzieła, główne tezy). Reformacja. Życie i twórczość Erazma z Rotterdamu. Sztuka renesansu. Pojęcie klasycyzmu w literaturze. Wybitni pisarze włoskiego renesansu: Petrarca, Boccaccio, Ariosto, Tasso. Renesans we Francji. Horacjanizm. Cyceronianizm.

Renesans w Polsce: Początki - twórcy XV w. Poeci polsko - łacińscy początku XVI w: Krzycki, Janicki, Dantyszek. Publicystyka: Andrzej Frycz Modrzewski - żywot, dzieła. Piotr Skarga - Kazania. Paranetyka - Ł. Górnicki Dworzanin polski, M. Rej Żywot człowieka poczciwego. Przekłady Biblii w XVI w.

Życie i twórczość Mikołaja Reja. Krótka rozprawa, Wizerunek, Żywot człowieka poczciwego, Zwierzyniec, Figliki.

Życie i twórczość Jana Kochanowskiego. Pieśni, Fraszki, Treny, Odprawa posłów greckich, Koncepcja poezji i poety - Muza, Pieśń XXIV z ksiąg II. Stoicyzm, epikureizm. Poezja ziemiańska - Pieśń świętojańska o sobótce.

Manieryzm - schyłkowa faza renesansu. Cechy kultury manierystycznej, manieryzm w literaturze, inne modele stylistyczne, Seneka, Tacyt, Lipsjusz, kultywowanie odmiennych struktur składniowych. Życie i twórczość Mikołaja Sępa Szarzyńskiego.

Barok

Daty graniczne epoki. Filozofia. Pojęcie baroku, jego historia. Literatura XVII w. we Włoszech. Nowa koncepcja poezji - Giambattista Marino. Twórczość Szekspira (Hamlet, Makbet, Poskromienie złośnicy). Angielscy poeci metafizyczni. Barok hiszpański: Cervantes Don Kichote, Lope de Vega i Calderon de la Barca, jako przedstawiciele dramatu. Klasycyzm francuski: Tragedia - Corneille i Racine, komedia: Molier, bajka - La Fontaine. Wykład klasycznych reguł - Sztuka poetycka Boileau.

Barok w literaturze polskiej: konceptyzm, klasycyzm, manieryzm. Nurt poezji metafizycznej: S. Grabowiecki Setnik rymów duchownych, Kasper Miaskowski Elegia polutna, Kasper Twardowski Pochodnie miłości Bożej, S. H. Lubomirski

Poezje postu świętego. Przejawy kryzysu kultury w poezji polskiego baroku:

twórczość D. Naborowskiego, J. A. Morsztyna, S. H. Lubomirskiego.

Poezja emocji: H. Morsztyn, S. Twardowski, Z. Morsztyn. Nurt sarmacki w literaturze polskiego baroku. Pojęcie

sarmatyzmu. Pamiętniki Paska. Twórczość W. Potockiego. W. Kochowski Niepróżnujące próżnowanie, Psalmodia polska.

Klasycyzm w literaturze polskiego baroku. Twórczość Sz. Szymonowica, Ł. Opaliński Poeta nowy, S. H. Lubomirski Rozmowa o stylu.

Wykaz literatury T. Michałowska, Średniowiecze, Warszawa 1995 i nast. (wprowadzenie w epokę)

Bogurodzica, [w:] Bogurodzica, oprac. J. Woronczak, wstęp językoznawczy E. Ostrowska, oprac. muzykologiczne H. Feicht, Wrocław 1962, Biblioteka Pisarzów Polskich seria A nr 1, s. 96; E. Ostrowska, Bogurodzica, [w:] taż, O artyźmie polskich średniowiecznych zabytków językowych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, nr 154, Prace Językoznawcze, z. 20, Kraków 1967, s. 7-65. [Przedr. w:] E. Ostrowska, Z dziejów języka polskiego i jego piękna. Studia i szkice, kraków 1979, s. 123-171; Lektury polonistyczne. Średniowiecze - Renesans - barok, red. A. Borowski i J. S. Gruchała, t. 1, Kraków 1979, s. 7-35; T. Michałowska, Średniowiecze, Warszawa 1997, s. 278-293; J. Woronczak, Trop, [w:] Słownik literatury staropolskeij, red. T. Michałowska i inni, Wrocław 1990 i nast., s. 877-880; J. Woronczak, Wstęp filologiczny, [w:] Bogurodzica, oprac. tenże, s. 7-25; S. Urbańczyk, „Bogurodzica”. Problemy czasu powstania i tła kulturalnego, „Pamiętnik Literacki”, R. 69: 1978, z. 1, s. 35-70. [Przedr. w:] S. Urbańczyk, Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław 1979, s. 113-148.

Posłuchajcie bracia miła, [w:] Średniowieczna pieśń religijna polska, oprac. M. Korolko, Wrocław 1980, BN I 65, s. 142-145; E. Ostrowska, „Bogurodzica”, „Kazania świętokrzyskie”, „Posłuchajcie bracia miła”, [w:] taż, O artyźmie polskich średniowiecznych zabytków językowych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego nr 154, Prace Językoznawcze, z. 20, Kraków 1967, s. 7-65. [Przedr. w:] E. Ostrowska, Z dziejów języka polskiego i jego piękna. Studia i szkice, kraków 1979, s. 123-171; Lektury polonistyczne. Średniowiecze - Renesans - barok, red. A. Borowski i J. S. Gruchała, t. 1, Kraków 1979, s. 7-35; J. Pietrkiewicz, jednoczesność w sekwencji. Model czasowy średniowiecznego utworu poetyckiego, [w:] tenże, Literatura polska w perspekrtywie europejskiej, przekł. A. Olszewska-Marcinkiewicz i I. Sieradzki, wyb. oprac. i

przedm. J. Starnawski, Warszawa 1986, s. 44-58; S. Graciotti, „Lament świętokrzyski” a średniowieczna tradycja „Planctus Beatae Mariae Virginis, [w:] Od „Lamentu świętokrzyskiego” do „Adona”. Włoskie studia o literaturze staropolskiej, red. G. Brogi Bercoff i T. Michałowska, Warszawa 1995, s. 31-68.

Legenda o św. Aleksym (Ach, krolu wieliki nasz), [w:] Średnioweiczna pieśń religijna polska, oprac. M. Korolko, Wrocław 1980, s. 191-202, 202-208; S. Wierczyński, Wstęp historycznoliteracki, [w:] Polskie wierszowane legendy średniowieczne, Warszawa 1962, Biblioteka Pisarzów Polskich, seria A, nr 2, s. 27-73; H. Dziechcińska, Hagiografia, [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska i inni, Wrocław 1990 i nast., s. 256-260.

Polska poezja świecka XV wieku, oprac. M. Włodarski, Wrocław 1997, BN I 60 (cz. IV: W kręgu śmierci - poezja dydaktyczna: Rozmowa Mistrza Polikarpa ..., Skarga umierającego, Oto usta już zamkniona), s. 33-96; M. Włodarski, Wstęp, [w:] Polska poezja świecka XV wieku, s. III-CXVIII; J. K. Goliński, Okolice trwogi. Lęk w literaturze i kulturze dawnej Polski, Bydgoszcz 1997; M. Włodarski, Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią, [w:] Lektury polonistyczne. Średniowiecze - Renesans - Barok, red. A. Borowski, J. S. Gruchała, t. 2, Kraków 1997, s. 53-74.

Jan Długosz, List dedykacyjny, [w:] tenże, Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, przekł. S. Gawęda i inni, oprac. K. Pieradzka i B. Modelska-Strzelecka, t. 1: ks. 1-2, Warszawa 1961, s. 63-79; Tytus Liwiusz, Dzieje od założenia miasta Rzymu (Wybór), przekł. i oprac. W. Strzelecki, wyd. 2 poszerz., Wrocław 1955, BN II 77; J. Mitkowski, Jan Długosz, Warszawa 1998, „Biblioteka Historyczna”; M. Plezia, Jan Długosz, [w:] Pisarze staropolscy. Sylwetki, red. S. Grzeszczuk, t. 1, Warszawa 1991, s. 132-173; T. Ulewicz, Historycznoliterackie zaplecze listu dedykacyjnego Długosza do Zbigniewa Oleśnickiego, [w:] Dlugossiana. Studia historyczne w 500-lecie śmierci Jana Długosza, cz. 2, Kraków 1985, s. 33-43; T. Lancholc, List; Ars epistolandi, [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 1990 i nast., s. 55-59, 397-403; C. Backvis, Od kiedy historiografia polska staje się prawdziwie humanistyczna?, [w:] tenże, Renesans i barok w Polsce. Studia o kulturze, przekł. M. Dramińska-Joczowa, wyb. i oprac. H. Dziechcińska, E. J. Głębicka, Warszawa 1993, s. 165-205.

J. Pelc, Literatura renesansu w Polsce, Warszawa 1994, rozdz. I-III; Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze - renesans - barok. Pod red. T. Michałowskiej, Wrocław 1990 (hasła: humanizm,

renesans, horacjanizm). Filip Kallimach, Życie i obyczaje Grzegorza z Sanoka,

przekł. I. Lichońska, oprac. A. Obrębski, Łódź 1994, „Literatura dla Wszystkich”, nr 9 lub: Filip Kallimach, Życie i obyczaje Grzegorza z Sanoka, przekł. i oprac. I. Lichońska, Warszawa 1963, „Bibliotheca Latina Medii et Recentoris Aevi”, t. 12 lub: Filip Kallimach, Życie i obyczaje Grzegorza z Sanoka, przekł. T. Sinko, Lwów 1909; H. Dziechcińska, Biografia; taż, Wzory osobowe, [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 1990 i nast., s. 95-97, 929-934; A. Nowicki, Grzegorz z Sanoka i Filip Kallimach, [w:] Z dziejów polskiej myśli filozoficznej i społecznej, red. L. Kołakowski, t. 1, Warszawa 1956, s. 44-78; H. Dziechcińska, Biografistyka staropolska w latach 1476-1627. Kierunki i odmiany, Wrocaw 1971, Studia Staropolskie, t. 32, s. 14-17, 72-80, 139-148; J. Olkiewicz, Kallimach doświadczony, Warszawa 1981 (rozdz. 3: U Grzegorza z Sanoka, s. 41-67; rozdz. 14: Kallimach doświadczony, s. 245-252); T. Sinko, Spór o Grzegorza z Sanoka, [w:] Filip Kallimach, Życie i obyczaje Grzegorza z Sanoka abpa lwowskiego, Lwów 1909, s. 9-18 [przedr. w:] tenże, Antyk w literaturze polskiej. Prace komparatystyczne, wyb. i oprac. T. Bieńkowski, wstęp S. Stabrya, Warszawa 1988, s. 48-58; J. Domański, Grzegorz z Sanoka i poglądy filozoficzne Filipa Kallimacha. Epizod z dziejów humanizmu polskiej filozofii XV w. [w:] Filozofia polska XV w., red. R. Palacz, Warszawa 1972, s. 369-434; I. Zarębski, Uwagi o Vita Gregorii Sanocei, „Studia Źródłoznawcze” 1963, t. 8, s. 143-145.

M. Rej, Żywot człowieka poczciwego, oprac. J. Krzyżanowski, Wrozław 1956, BN I 152; Z. Nowak, Mikołaj Rej, [w:] Pisarze staropolscy. Sylwetki, oprac. S. Grzeszczuk, t. 1, Warszawa 1991, s. 473-547; H. Dziechcińska, Parenetyka, [w:] Słownik literatury staropolskiej ..., s. 549-552; H. Dziechcińska, Szlachcic idealny w „Żywocie człowieka poczciwego”, „Pamiętnik Literacki”, R. 60: 1969, z. 4, s. 45-64.

J. Kochanowski, Fraszki, oprac. J. Pelc, Wrocław 1991, BN I 163; J. Trzynadlowski, Fraszka, „Prace Polonistyczne” 1963, seria 19, s. 66-74

J. Kochanowski, Satyr albo dziki mąż, [w:] tenże, Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1972, s. 61-77; J. Kochanowski, Odprawa posłów greckich, [w:] tamże, s. 621-645; J. Kochanowski, Pieśń świętojańska o Sobótce, [w:] tamże, s. 301-318; A. Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej, [w:] tenże, Wybór pism, oprac. W. Voise, Wrocław 1977, BN I 229 (księga o szkole); Sz. Marycjusz z Pilzna, De scholis seu academiis libri duo, [w:] J. Skoczek, Wybór pism pedagogicznych Polski doby

Odrodzenia, Wrocław 1957, BN I 157, s. 73-82; T. Ulewicz, O „Satyrze” Jana Kochanowskiego oraz historycznoliterackich kłopotach z bohaterem tytułowym, [w:] Literatura, komparatystyka, folklor. Księga poświęcona Julianowi Krzyżanowskiemu, Warszawa 1968, s. 113-132; J. Z. Lichański, Retoryka. Od średniowiecza do baroku, Warszawa 1992 (rozdz. o Satyrze), s. 223-243; J. Pelc. Jan Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej, Warszawa 1980 (fragm. o Satyrze), s. 185-198; J. Pelc, Jan Kochanowski w tradycjach litaratury polskiej (od XVI do poł. XVIII w.), Warszawa 1965, s. 391-392.

J. Kochanowski, Pieśni, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk, Wrocław 1969 i nast, BN I, 100 lub: J. Kochanowski, Dzieła polskie, wstęp i oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1972 i nast. lub: J. Kochanowski, Dzieła wszystkie, oprac. M. R. Mayenowa i inni, t. 4, Wrocław 1991.; Horacy, Wybór poezji, oprac. J. Krókowski, Wrocław 1971, BN II, 25 lub: Horacy, Dzieła: pieśni, epody, satyry, listy, przeł. i wstęp S. Gołębiowski, Warszawa 1986 lub: Horacy, Dzieła wszystkie, przeł. oprac. A. Lam, Warszawa 1996; E. Sarnowska-Temeriusz, Horacjanizm; L. Ślęk, Pieśń, [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowskia, Wrocław 1990 i nast, s. 270-276, 566-571; M. Cytowska, Horacy Jana Kochanowskiego. Od „Ód” do „Pieśni”, [w:] Horacy i polski horacjanizm, Warszawa 1993, s. 62-74.; J. Ziomek, Nezwykłe i nie leda pióro, [w:] tenże, Prace ostatnie. Literatura i nauka o literaturze, red. J. Abramowska, Warszawa 1994, s. 323-339; M. Tatara, Antyk żartobliwy i na serio, „Zeszyty Uniwersytetu Jagiellońskiego”, nr 168, Prace Historycznoliterackie, Kraków 1968, z. 14, s. 7-24;

J. Kochanowski, Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław 1978, BN I 1; S. Grzeszczuk, Jan Kochanowski „Treny”, [w:] Lektury polonistyczne. Średniowiecze - renesans - barok, pod red. A. Borowskiego, J. S. Gruchały, Kraków 1992, t. 1, s. 131-176.

M. Sęp Szarzyński, Poezje, oprac. J. S. Gruchała, Kraków 1997; S. Nieznanowski, Sonet, [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 1990 i nast., s. 785-787; J. Błoński, Mikoaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku, Kraków 1968, Kraków 1996 (rozdz. 3: Świat poruszony i rozdz. 4: Retoryka paradoksu), s. 68-130; C. Backvis, Manieryzm, czyli barok u schyku XVI wieku na przykładzie Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, [w:] tenże, Szkice o kulturze staropolskiej, wyb. i oprac. A. Biernacki, przekł. E. Radziwiłłowa, Warszawa 1975. s. 167-228; K. Mrowcewicz, Czemu wolność mamy? Antynomie wolności w poezji Jana Kochanowskiego i Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, Wrocław 1987, Studia Staropolskie, t. 53, (rozdz. II: 2. Człowiek w poezji Jana

Kochanowskiego; 3: Człowiek w świecie ładu; rozdz. III: 3. Ucieczka od wolności), s. 97-132, 229-252.

J. Sokołowska, Barok, [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 1990 i nast, s. 72-82; A. Nowicka - Jeżowa, Marinizm, jw., wyd. 2, s.457-467; J. Sokołowska, Dwie nieskończoności. Szkice o literaturze barokowej Europy, Warszawa 1978; A. Sajkowski, Barok, Warszawa 1987, wyd. 2; Cz. Hernas, Barok, Warszawa 1973; J. Pelc, Barok - epoka przeciwieństw, Warszawa 1993

S. Grochowski, Rytmy łacińskie, dziwnie sztuczne i nabożeństwem swym a starodawnością dosyć wdzięczne..., Kraków 1606, przedr. fotoofset, Warszawa 1976; S. Windakiewicz, Ksiądz Stanisław Grochowski. Studium biograficzno-literackie, Poznań 1891; J. Domański, Uwagi o średniowiecznej i renesansowej „pogardzie świata” i „nędzy człowieka” (Lotariusz - Poggio Bracciolini - Erazm z Rotterdamu), [w:] „Odrodzenie i reformacja w Polsce”, t. 36: 1991, s. 5-52; M. Wichowa, Stanisław Grochowski „Rytmy łacińskie dziwnie sztuczne i nabożeństwem swym a starodawnością dosyć wdzięczne...”. Kilka uwag historyka literatury, [w:] Literatura a liturgia. Księga referatów międzynarodowej sesji naukowej. Łódź 14-17 maja 1996, red. J. Okoń i inni, Łódź 1998

S. H. Lubomirski, Rozmowa trzecia o stylu albo sposobie mówienia i pisania, [w:] tenże, Rozmowy Artaksesa i Ewandra, oprac. M. Wichowa, Łódź 1998, „Literatura dla Wszystkich „ nr 17; A. Gorzkowski, Stanisław Herakliusz Lubomirski - „Rozmowy Artaksesa i Ewandra” [w:] Lektury polonistycze. Średniowiecze - Renesans - Barok, red. J. S. Gruchała, t. 3. Kraków 1999, s. 264-301; A. Borowski, Lipsjanizm, [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 1990 i nast., s. 384-386; M. Wichowa, Pierwszy polski traktat o imitacji - dyskurs o stylu z „Rozmów Artaksesa i Ewandra S. H. Lubomirskiego, [w:] Od średniowiecza ku współczesności, red. J. Okoń, współpraca M. Kuran, Łódź 2000, s. 146-153

J. A. Morsztyn, Utwory zebrane, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1971, s. 72, 82, 89, 92, 103, 109, 127-148, 172-173 lub: J. A. Morsztyn, Wybór poezji, oprac. W. Weintraub, Wrocław 1988 BN I 257 (Cuda miłości, Do panny, Sonet, Do lutnie), s. 135-136, 144, 153; G. Marino, Liryki miłosne (Wybór), oprac. J. Okoń, Łódź 1996, „Literatura dla Wszystkich”, nr 10, (Cuda miłości, Do pieska), s. 18, 28; W. Weintraub, Wstęp, [do:] Jan Andrzej Morsztyn, Wybór poezji, Wrocław 1988, BN I 257, s. V-LXXXII; J. Kotarska, Jedna czy dwie poetyki Jana Andrzeja Morsztyna, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego”, Prace

Historycznoliterackie, nr 3, Gdańsk 1974, s. 113-134; A. Nowicka-Jeżowa, Marinizm Jana Andrzeja Morsztyna. Szkic problematyki, [w:] Włochy a Polska - wzajemne spojrzenia. Księga referatów międzynarodowej sesji naukowej w Uniwersytecie Łódzkim 15-17 października 1997 r., red. J. Okoń i inni, Łódź 1998, s. 90-104.

T. Mańkowski, genealogia sarmatyzmu, Warszawa 1946; T. Ulewicz, Sarmacja. Studium z problematyki słowieńskiej XV i XVI w., Kraków 1950; J. pelc, Sarmatyzm a barok, [w :] Problemy literatury staropolskiej, S. I Wrocław 1972; Sarmatyzm, [w:] Sownik literatury polskeigo oświecenia, Wrocław 1977; J. Pelc, Barok - epoka przeciwieństw, Warszawa 1993, rozdz. 5 (Sarmatyzm a barok).

W. Potocki, Wiersze wybrane, oprac. S. Grzeszczuk, Wrocaw 1992, BN I 19, s. 3- 68 lub: W. Potocki, Dzieła, oprac. L. Kukulski, t. 1, Warszawa 1987, s. 27-87; T, Michałowska, Epika; S. Nieznanowki, Epos, [w:] Słownik literatury staropolkiej, red. T. michałowska, Wrocław 1990 i nast, s. 170-176, 187-192; C. Backvis, szczególna próbka historycznego eposu: „Wojna chocimska” Wacława Potockiego (1670), [w:] tenże, Szkice o kulturze staropolskiej, wyb. i oprac. A. Biernacki, Warszawa 1975, s. 253-290; M. Kaczmarek, Sarmacka perspektywa sławy. Nad „Wojną chocimską” Wacława Potockiego, Wrocław 1982.

J. Kochanowski, O żywocie ludzkim, I 3; I 193 [w:] tenże, Fraszki, oprac. J. Pelc, Wrocław 1991, BN I 163; W. Potocki, Człowiek igrzysko Boże; Żywot ludzki, [w:] Poeci polskiego baroku, oprac. j. Sokołowska, K. Żukowska, t. 2, Warszawa 1965, s. 28-29, 53; J. S. Gruchała, Wstęp, [do:] Wacaw Potocki, Wiersze wybrane, oprac. S. Grzeszczuk i J. S. Gruchała, wyd. 3 zmien., Wrocław 1992, BN I 19, s. III-CII; J. Sokołowska, „Jesteś, któryś jest, wieczny niepojęty...”. Człowiek wobec Boga w poezji polskiego baroku, [w:] Polska liryka religijna, red. S. Sawicki i P. Nowaczyński, Lublin 1983, s. 87-110; W. Weintraub, Religia Kochanowskiego a polska kultura renesansowa, [w:] tenże, Rzecz czarnoleska, Kraków 1977, s. 236-258.

H. Dziechcińska, Pamiętniki, [w:] Słownik Literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 1990 i nast., s. 542-544; W. Czapliński, Wstęp, [do:] J. Ch. Pasek, Pamiętniki, Wrocław 1952; R. Pollak, Wstęp, [do:] J. Ch. Pasek, Pamiętniki, Warszawa 1955; J. Rytel, „Pamiętniki” Paska na tle pamiętnikarstwa staropolskiego, Wrocław 1962; A. Cieński, Pamiętnikarstwo polskie XVIII w., Wrocław 1981.

B. Chmielowski, Nowe Ateny albo akademia wszelkiej sciencyji pełna, oprac. J. J. Lipski, Kraków 1966, 19682

(rozdz. O Italii albo Włochach, s. 401-412, Małego świata cuda, to jest o ludziach mirabilia, s. 235-236, 278); J. J.

Lipski, Nikifor nauki polskiej, [w:] Benedykt Chmielowski, Nowe Ateny..., Kraków 1966, s. 5-30; H. Rybicka-Nowacka, Wstęp, [do:] Benedykt Chmielowski, Nowe Ateny, Warszawa 1974, s. 35-43, 46-64; S. Grzybowski, Z dziejów popularyzacji nauki w czasach saskich, „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej”, seria A, s. 110-133.