24 – 30 września 2012 r. www.zielonysztandar.com.pl Rolnictwo | 11

Od wspierania pro-duktywności rolnictwa do polityki wielofunk-cyjnej, zintegrowanej ze środowiskiem i roz-wojem obszarów wiej-skich – takie przeobra-żenia przeszła Wspólna Polityka Rolna na prze-strzeni ponad pięćdzie-sięciu lat. Obecna de-bata nad jej przyszło-ścią rozwija i poszerza ten kierunek przeobra-żeń w oparciu o nowe, istotne propozycje.

W ynikają one za-równo z  rosną-cej dbałości kon-sumenta o  ja-

kość i  bezpieczeństwo żyw-ności, jak i z troski o stan śro-dowiska. Nie bez znaczenia jest też presja ze strony Świa-towej Organizacji Handlu na  dalszą liberalizację mię-dzynarodowego handlu żyw-nością.

Kalendarz pracDebatę nad przyszłością WPR w latach 2014-2020 rozpoczę-ło nieformalne spotkanie mi-nistrów rolnictwa państw Unii we wrześniu 2008 roku. Za-kończona dwa miesiące póź-niej ocena WPR w ramach Health Checku miała stano-wić podstawę do rozpoczyna-jących się dyskusji. Koncen-trowała się ona wokół weryfi-kacji zadań i celów, jakie stoją przed przyszłą WPR oraz no-wych wyzwań.

W listopadzie 2010 roku Komisja Europejska przyjęła Komunikat „WPR do 2020 r.: sprostać wyzwaniom przy-szłości związanym z żywno-ścią, zasobami naturalnymi oraz aspektami terytorial-nymi”. Z tą chwilą rozpoczął się formalny proces konsul-tacji między różnymi insty-tucjami UE na temat reformy przyszłej WPR. Ich wynikiem było przedstawienie przez Ko-misję w dniu 12 października 2011 roku propozycji legislacyj-nych. Nad tym pakietem trwa-ją obecnie dyskusje zarów-

no w poszczególnych krajach UE, jaki i na forach unijnych. Choć do pełnej jednomyślno-ści wciąż bardzo daleko – Ko-misja Europejska chce w roku 2012 uzyskać polityczną zgodę wszystkich krajów członkow-skich na kształt WPR na lata 2014-2020.

Cele nowej WPRWedług Komisji Europejskiej WPR po roku 2014 powinna umożliwiać jak najlepsze wy-korzystanie zróżnicowanej struktury agrarnej w UE oraz zapewnić sprawiedliwy i zrów-noważony rozdział wsparcia między państwami członkow-skimi i rolnikami. Pakiet pro-pozycji zapewnia także dalsze upraszczanie WPR, uspraw-nienie kontroli i zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla beneficjentów. WPR ma pozostać polityką silną, opar-tą – jak dotychczas – na dwóch filarach, taką, która sprosta wyzwaniom stojącym przed unijnym rolnictwem i obsza-rami wiejskimi oraz przyczy-ni się do realizacji Strategii 2020 w zakresie inteligentne-go wzrostu oraz zrównoważo-nego rozwoju. Według Komi-sji Europejskiej jej propozy-cje zwiększą konkurencyjność unijnego rolnictwa oraz przy-czynią się do jego zrównowa-żonego i trwałego rozwoju we wszystkich obszarach.

Co proponuje Komisja?436 mld euro to propozycja budżetowa Komisji na WPR na lata 2014-2020. W ten spo-sób utrzymano by nominalną kwotę wydatków na poziomie z 2013 roku. 418,4 mld euro mają wynieść wydatki na I i II filar. Dodatkowe 17 mld będzie zapisane w innych pozycjach budżetowych. Z tej ostatniej kwoty będą finansowane wy-

datki związane z bezpieczeń-stwem żywności, sytuacjami kryzysowymi w sektorze rol-nym, pomocą żywnościową dla najuboższych, badaniami i in-nowacjami.

WPR ma być prostsza i sku-teczniejsza. W tym celu Ko-misja proponuje uproszcze-nie niektórych mechanizmów WPR, w szczególności doty-czących wymogów wzajemnej zgodności (cross compliance) i systemów kontroli. Uprosz-czone mają być także mecha-nizmy wsparcia dla małych gospodarstw. Będą one miały możliwość wyboru płatności zryczałtowanych w wysoko-ści od 500 do 1000 euro rocz-nie na gospodarstwo. Drobni producenci rolni, kończący działalność zawodową, będą zachęcani do przekazywania gospodarstw innym rolnikom, zamierzającym powiększyć swoje gospodarstwa.

Istotny novum jest wielo-komponentowy system płatno-ści bezpośrednich, a zwłaszcza element zazieleniania płatno-ści. Komisja chce, aby 7 proc. użytków rolnych były wyłą-czone z produkcji w celu za-chowania trwałych użytków zielonych, ochrony terenów ekologicznych i krajobrazu. Działania objęte tym kompo-nentem wykraczałyby poza wymogi wzajemnej zgodności. Do tego dochodzi dywersyfika-cja upraw oraz utrzymywania trwałych użytków zielonych. Od spełnienia tych wymogów uzależnione byłoby otrzymy-wanie dopłat bezpośrednich. Według Komisji Europejskiej na komponent zazielenia każ-dy kraj członkowski obowiąz-kowo musiałby przeznaczyć 30 proc. koperty krajowej płat-ności bezpośrednich.

W celu lepszego wykorzy-stania potencjału rolnego państw Wspólnoty, Komisja Europejska proponuje bardziej sprawiedliwe, prostsze i lepiej ukierunkowane wsparcie do-chodów rolników. Będzie ono obejmować jedynie rolników aktywnych, czynnych zawo-dowo. Ponadto fundusze mają być sprawiedliwiej rozdzielane między rolników, regiony i po-

szczególne kraje UE.Z danych statystycznych

wynika, że dwie trzecie rolni-ków unijnych ma ponad 55 lat. Dlatego też Komisja Europej-ska proponuje stworzenie no-wego mechanizmu wsparcia obejmującego rolników poniżej 40 roku życia. Udzielane było-by im ono na podjęcie działal-ności zawodowej w rolnictwie prowadzonej przez pierwsze pięć lat. Na ten cel kraje człon-kowskie obowiązane były-by przeznaczyć do 2 proc. ko-perty krajowej płatności bez-pośrednich.

Wśród propozycji Komisji znalazł się postulat wzmocnie-nia pozycji rolników poprzez wsparcie organizacji produ-centów i organizacji między-branżowych oraz rozwijanie krótkich łańcuchów między producentami a konsumenta-mi. Jest to szansa na wyelimi-nowanie lub ograniczenie po-średników między producen-tami żywności a konsumenta-mi oraz na rozwój grup produ-centów rolnych.

Komisja, preferując z jed-nej strony utworzenie „zie-lonego” komponentu w ra-mach płatności bezpośred-nich, z drugiej wytacza walkę pustynnieniu i potencjalne-mu wyludnianiu się obszarów wiejskich. Dlatego też umożli-wia państwom członkowskim udzielenie większego wspar-cia rolnikom na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), po-przez dodatkowy, dobrowolny komponent płatności w filarze I (do 5 proc. krajowej koper-ty płatności bezpośrednich). Pomoc ta ma uzupełnić inne

dotacje, które są przewidzia-ne w ramach polityki rozwo-ju obszarów wiejskich.

Wśród propozycji Komisji znalazły się zachęty dla ini-cjatyw rolnośrodowiskowych. na szczeblu krajowym, regio-nalnym i lokalnym. W tym celu Komisja proponuje, aby zacho-wanie i odbudowa ekosyste-mów oraz walka ze zmianami klimatu, jak również efektyw-ne wykorzystywanie zasobów stanowiły dwa z sześciu prio-rytetów polityki rozwoju ob-szarów wiejskich.

W WPR na lata 2014-2020 będzie można dokonywać przesunięć środków finan-sowych pomiędzy I i II fila-rem. Spowoduje to zwiększe-nie środków w ramach II fi-laru maksymalnie o 10 proc. z puli środków przeznaczo-nych na płatności bezpośred-nie oraz – w przypadku Pol-ski – zwiększenie wielkości wsparcia na płatności bezpo-średnie, w wyniku przesunię-cia do 5 proc. kwoty z II filara.

Stanowisko PolskiStanowisko Polski w toczą-cej się debacie odnośnie WPR na lata 2014-2020 jest niezwy-kle konsekwentne. Z punk-tu widzenia interesów Polski istotne jest, aby przyszła WPR zachowała wspólnotowy cha-rakter w wymiarze legislacyj-nym, instytucjonalnym i finan-sowym. Kwestią najważniej-szą jest wyrównanie pozio-mów płatności we wszystkich krajach unijnych, co wiązało-by się z odejściem od kryte-riów historycznych na rzecz obiektywnych. Zmiany, ma-jące na celu wyrównanie sta-

wek płatności pomiędzy kra-jami mają jedynie kosmetycz-ny charakter. Proponowany przez Komisję wieloelemento-wy system płatności, na który – oprócz płatności podstawowej – składają się dodatkowe ele-menty finansowane z koperty krajowej, w rzeczywistości nie tylko nie będzie niwelował róż-nic w płatnościach otrzymywa-nych przez rolników w różnych krajach UE, ale wręcz będzie te różnice utrwalał.

Jako korzystną dla polskich rolników przyjmuje się propo-zycję objęcia dopłatami tylko aktywnych rolników. Przypo-mnijmy, że zgodnie z defini-cją aktywnymi rolnikami są te osoby, których roczna kwo-ta płatności bezpośrednich przekracza bądź jest równa 5 proc. łącznej sumy przycho-dów z działalności pozarolni-czej. Ze spełnienia tego kry-terium zwolnieni są ci benefi-cjenci, którzy za poprzedni rok otrzymali płatności bezpośred-nie do 5 000 euro. Ten waru-nek spełnia 90 proc. polskich rolników. Znaczy to, że zdecy-dowana większość beneficjen-tów w Polsce nie będzie pod-dawana ocenom aktywności.

Ponieważ gospodarstwa niskotowarowe, o powierzch-ni do 3 ha, stanowią aż jed-ną trzecią ogółu gospodarstw w Polsce, pozytywnie ocenia się propozycję uproszczone-go wsparcia dla drobnych pro-ducentów. Jest to ukłon Ko-misji w stronę małych gospo-darstw, których udział w sys-temie płatności wiąże się z po-noszeniem wysokich kosztów transakcyjnych.

Dorota Olech

W stronę wielofunkcyjnego rozwoju wsi

„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie.”

Projekt opracowany przez Wydawnictwo Ludowe Sp. z. o.o.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich

na lata 2007-2013.

Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich

Zakończyły się Targi Ekonomii Społecznej w Nowym Warpnie oraz konferencja „Przedsiębiorczość społeczna jako szansa rozwojowa dla obszarów wiejskich i lokalnych grup działania”, organizowane w ramach Planu działania Sekretariatu Central-nego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2012-2013.Więcej informacji na stronie internetowej www.ksow.pl