WYDATKI PUBLICZNE

Wydatki publiczne są faktem bez, którego trudno wyobrazić sobie

sprawne funkcjonowanie całego społeczeństwa.

Co to są wydatki publiczne?

Otóż wydatki publiczne są to środki pieniężne wydatkowane przez państwo na

realizacje i zaspokajanie potrzeb

publicznych , dokonywane głownie z budżetu państwa i budżetów

samorządowych (tj. gmin, miast) oraz funduszy publicznych

Plan wydatków to najważniejsza i najobszerniejsza część ustawy

budżetowej, która obejmuje wydatki budżetu państwa ,

wydatki budżetów lokalnych i funduszy publicznych a także funduszy

ubezpieczeniowych. Różnorodność tych wydatków jest ograniczona . Władze

publiczne w poszczególnych krajach mają różne poglądy w stosunku do tych

obowiązków .

Wydatki publiczne

Wielkość wydatków jest zmienna w czasie i nie udało się wyznaczyć jej uniwersalnej granicy. O ich rozmiarach i strukturze

decydują konkretne czynniki i warunki historyczne, społeczne , gospodarcze i

kulturowe. Ich uzasadnienie i podział jest zależny od realizowania doktryny społeczno - ekonomicznej oraz od

programów partii sprawującej władzę. Zatem należy szukać optymalnych

wielkości dla danego kraju

KRYTERIUM PODZIAŁU

WYDATKÓW PUBLICZNYCH

Kryterium podziału związane jest przede wszystkim z jego funkcjami. Należy

wyszczególnić takie funkcje jak:

Klasyczne funkcje publiczne państwa ( bezpieczeństwo wewnętrzne, wymiar

sprawiedliwości , obrona narodowa, administracja publiczna) Funkcje

klasyczne na

• zewnętrzne • jest to zapewnienie bezpieczeństwa

• utrzymanie armii, służb zagranicznych państwa , udział w międzynarodowych

organizacjach, ugrupowaniach gospodarczych a także militarnych.

• wewnętrzne• ponoszenie wydatków na utrzymanie

administracji , sądownictwa , a także zapewnienie bezpieczeństwa

wewnętrznego. Są one związane z funkcjami socjalnymi i funkcjami

gospodarczymi.

• Socjalne funkcje władz publicznych • Ekonomiczne funkcje państwa

Struktura wewnętrzna wydatków np. na cele socjalne albo gospodarcze pozwala

ustalic strukturę ekonomiczno- społeczną wydatków publicznych. Jest to więc

podział wydatków wg działów gospodarki narodowej, ochronę środowiska, ochronę

zdrowia i opiekę społeczną.

Ze względu na związek wydatków z ostatecznym wykorzystaniem PKB wydatki

możemy podzielić na :wydatki realne / rzeczywiste (nabywcze) —

w wyniku wydatków realnych następuje zużycie elementów PKB w drodze zakupu towarów i usług przez jednostki należące

do sektora publicznego. Wydatki nabywcze tworzą więc w sposób

bezpośredni popyt na dobra i usługi, co ma istotne znaczenie dla funkcjonowania gospodarki (np. zamówienia publiczne)

• wydatki transferowe - dokonywane są na rzecz innych podmiotów, co wiąże się z

istniejącym systemem finansów publicznych, albo wynika z prowadzonej

przez państwo polityki finansowej.• Rozróżniamy więc:transfery wewnętrzne -

czyli transfery dokonywane wewnątrz systemu finansów publicznych. Oznaczają

wydatki publiczne jednych gestorów funduszy publicznych na rzecz innych

gestorów funduszy publicznych. W wyniku tych transferów nie zmienia się ogólna

wielkość środków publicznych, lecz zmienia się struktura ich finalnego

wydatkowania.• mieszkaniowego)

– transfery zewnętrzne - czyli na rzecz podmiotów znajdujących się poza

sektorem publicznym. Oznaczają zasilanie podmiotów prywatnych w pieniądz

pochodzący ze środków publicznych. Mogą one być związane z finansowym wspieraniem przez władze publiczne

realizacji ważnych celów społecznych i gospodarczych (np. transfery na rzecz

spółdzielczego i prywatnego budownictwa

• Odmiany transferów:

• dotacja podmiotowa - ma charakter ogólny i jest w całości związana z działalnością

danego podmiotu

• dotacja przedmiotowa — wiąże ilość środków publicznych z konkretnymi

potrzebami lub celami wydatkowania

PODZIAŁ WYDATKÓW

• Podział wydatków publicznych ze względu na przeznaczenie na cele bieżące oraz na

cele średnio- i długookresowe:• wydatki bieżące (subwencje ogólne dla

jednostek samorządu terytorialnego , dotacje , wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane, zakupy towarów

i usług, inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych

lub realizacją ich statutowych zadań. )

• wydatki majątkowepokazuje jaka jest hierarchia potrzeb lub preferencje władz publicznych, wyrażana przez kształtowanie proporcji wydatków

bieżących i wydatków majątkowych. Między tymi wydatkami występuje

poniekąd naturalna sprzeczność, gdyż przy danych środkach publicznych te dwa

rodzaje wydatków konkurują ze sobą.

• Podział wydatków wiążący się z możliwością oddziaływania władz na

wydatkowanie środków:• wydatki stałe

• wydatki zmienne - wyznaczają rzeczywiste pole wyboru władz

publicznych w alokowaniu środków, a więc tworzą warunki do prowadzenia polityki przez wydatki publiczne. Z powyższym podziałem wiąże się także podział na:

• wydatki sztywne - obowiązek ponoszenia przez władze publiczne wydatków

sztywnych jest bardziej rygorystyczne niż ponoszenie wydatków stałych. Za wydatki

sztywne uważa się wydatki związane z obsługa długu publicznego.

• pozostałe wydatki

• Wydatki publiczne dzieli się też według szczebla wydatkowania środków na:

• wydatki szczebla centralnego (ogólnokrajowego) - są to wydatki

państwowe

• wydatki szczebla regionalnego - mogą to być wydatki państwowe, samorządowe lub

rządowo samorządowe

• wydatki szczebla lokalnego — są to wyłącznie wydatki samorządowe

• Podział według kryterium formy funduszu publicznego:

• wydatki budżetowe — obejmujące wydatki budżetu państwa i wydatki

budżetów samorządowych

• wydatki publicznych funduszy celowych - obejmujące wydatki funduszy

państwowych i funduszy samorządowych

• Ze względu na podmioty wydatkujące środki publiczne rozróżniać należy:

• wydatki jednostek budżetowych

• wydatki jednostek pozabudżetowych (zakładów

budżetowych, pomocniczych)

.

• Kolejny podział wg kryterium gospodarka krajowo- zagraniczna wydatki publiczne

dzielimy na:• wydatki krajowe

•wydatki zagraniczne , np. zakupy , rządowe dokonywane poza granicami kraju , jak i o transfery dokonywane na

rzecz zagranicy - koszt obsługi zagranicznego długu publicznego.

RACJONALIZACJA WYDATKÓW

PUBLICZNYCH

• Na płaszczyźnie makroekonomicznej dla racjonalnego wykorzystywania środków

publicznych ważne jest ile środków publicznych jest wykorzystywanych oraz na co i jak środki są rozdysponowane.

• Ważna jest wiedza i rozeznanie o skali potrzeb , ich rodzajach i pożądanych

preferencjach. Środki publiczne przeznaczone na poszczególne zadania i

cele są lepiej wykorzystywane przez władze lokalne ( samorządowe) niż władze

publiczne szczebla centralnego

• Na płaszczyźnie mikroekonomicznej chodzi o takie sformułowanie zasad

gospodarowania środkami finansowymi, które zapewniłyby wydatkowanie zgodnie z wyznaczonymi celami i zasadami przy

jednoczesnym oszczędnym zużyciu środków - eliminacja marnotrastwa. Czyli ograniczenie swobody w wykorzystywaniu

środków publicznych przy zachowaniu elastyczności i reagowaniu na zmieniające

się warunki.

Planowanie i racjonalizacja

wydatków publicznych

Zagadnienia ogólne.

• 1. Poziom wydatków publicznych ustala się w zależności od możliwości ich

sfinansowania. Planowanie powinno zapewniać wydatkom publicznym właściwą strukturę, czyli aby środki publiczne trafiły do tych, którzy ich

potrzebują i w takich rozmiarach, które zaspokajają ich potrzeby.

– 2. Planowanie powinno zapewniać wydatkom publicznym właściwą strukturę,

czyli aby środki publiczne trafiły do tych, którzy ich potrzebują i w takich rozmiarach,

które zaspokajają ich potrzeby. Wydatki publiczne stanowią integralna część

budżetu państwa, budżetów samorządowych, publicznych funduszy

celowych. Rozróżniamy pięć metod funduszy celowych :

Metoda historyczna• polega na tym, że wydatki dla danego

okresu planuje się na podstawie ich wykonania w okresie go poprzedzającym. Zaletą tej metody jest prostota i możliwość ograniczenia sytuacji konfliktowych. Wadą natomiast to, że petryfikuje ona istniejącą strukturę wydatków. Ze szczególną siłą wada ta może się ujawnić w warunkach gospodarki transformowanej, a więc w

warunkach zmian struktury administracyjnej, reformy usług społecznych, czy też częstych

zmian priorytetów ekip rządzących.

Metoda popytowa• - opiera się na zgłaszanych przez beneficjentów budżetu potrzebami , które

są nieograniczone a wielkość środków zawsze jest ograniczona. Prowadzi to do rywalizacji poszczególnych obywateli , społeczności lokalnych i regionalnych o

pozyskiwanie środków publicznych

Metoda podażowa• - polega na tym , iż środki publiczne

mogą być alokowane zgodnie z istniejąca bazą materialną i kadrową. Podejście takie jest również wyrazem

stosowania zobiektywizowanych kryteriów przy ustalaniu wydatków

publicznych

Metoda quasi- rynkowa – - system zamówień publicznych – który

ogranicza możliwości korumpowania gestorów środków publicznych oraz sprzyja wyborowi najlepszej oferty.

Ważny element , który towarzyszy te metodzie to konkurencja . Jedynym

kryterium , które musi być brane pod uwagę , jest kryterium efektywności

ekonomicznej oraz społecznej wytwarzanych dóbr i usług.

Metoda ekspertów

• - specjaliści z danych dziedzin kształtują wydatki publiczne na

podstawie swojej wiedzy oraz stanu danej dziedziny kraju , regionu czy

zbiorowości lokalnej

• Z przedstawionego przeglądu metod kształtowania wydatków publicznych w

skali mikroekonomicznej wynika , że trudno byłoby oprzeć się wyłącznie na jednej metodzie. Należy pamięta ze racjonalne kształtowanie wydatków

publicznych wymaga posługiwaniem się wieloma metodami, jednakże

najważniejszym kryterium jest zawsze efektywność wykorzystywania środków

publicznych.

BUDŻET ZADANIOWY

• Niebezpieczeństwa związane z administracyjnym mechanizmem alokacji środków publicznych stały się podstawą

poszukiwań teoretycznych oraz praktycznych eksperymentów mających na celu

racjonalizacje wydatków publicznych ( prognozowanie budżetowe – nowoczesna

procedura) • Koncepcje programowania budżetowego

nazywa się budżetem zadaniowym. • Budżet zadaniowy można zdefiniować jako plan finansowy podmiotu publicznego (gminy ,

szpitala, szkoły), w którym niezależnie od obowiązującej klasyfikacji dochodów i

wydatków budżetowym zapisane są konkretne zadania charakteryzujące się jednorodności

• Zadanie ma określony cel , koszt wskaźnik efektywności , wskazana jest także osoba

odpowiedzialna za jego realizacje• W niektórych przypadkach ustalenie

efektywności jest niemożliwe: • - np. na obronę narodową , kryterium oceny

byłoby skuteczność obrony kraju przed agresorami a skuteczność armii ma wiele

czynników , np. • działalność dyplomatyczna

• ochrona zdrowia • Edukacja

• realizowana strategia wojska • Umiejętność dowodzenia

• Nie jest łatwo ustalić zależność między rozmiarami wydatków a osiągnietymi . Które są trudne do zmierzenia a skutki wydatków pojawiają się ze znacznym

opóźnieniem.

CYKL BUDŻETU ZADANIOWEGO

BUDŻET ZADANIOWY- CZEMU

SŁUŻY?

• Koncentracja na celach• Nacisk na osiągnięcie rezultatów zamiast

na dostarczaniu usług i produktów• Przejrzysta informacja dla kadry

zarządzającej oraz podatnika• Przegląd wyników działania resortu i

rewizja polityki• Poprawa wydajności pracy pracowników

sektora publicznego

• Stanisław Owsiak „Finanse Publiczne Teoria i Praktyka”

• Wojciech Misiąg „Finanse Publiczne w Polsce”