Układ nerwowy Układ nerwowy

człowiekaczłowieka

Podstawową jednostką budulcowa i funkcjonalną układu nerwowego jest - neuron

Przewodnictwo skokowe w neuronach (kanały sodowe i potasowe)

W aksonach mających osłonki mielinowe potencjały czynnościowe przeskakują z jednego przewężenia Ranviera na drugie.

Większość aksonów przewodzi impulsy z prędkością od 1 – 10 m na sekundę – jest prędkością od 1 – 10 m na sekundę – jest to tzw. Przewodnictwo ciągłe i zachodzi w neuronach bezmielinowych.

Dzięki przewodnictwu skokowemu w neuronach mielinowych przewodzenie impulsu zachodzi do 50 razy szybciej niż w najszybszym aksonie bezmielinowym.

Przewodzenie skokowe wymaga mniejszego nakładu energii.

Typy synaps

elektryczne – w tych synapsach neurony prawie się stykają (2nm) możliwa jest

wędrówka jonów z jednej komórki do drugiej - przekazywanie dwukierunkowe.

impuls jest bardzo szybko przekazywany. występują w mięśniach, siatkówce oka,

części korowej mózgu oraz niektórych częściach serca.

chemiczne – w tych synapsach komórki są od siebie oddalone o ok. 20 nm, międzychemiczne – w tych synapsach komórki są od siebie oddalone o ok. 20 nm, między

nimi powstaje szczelina synaptyczna. Występują tam, gdzie niepotrzebne jest

szybkie przekazywanie impulsu, np. w narządach wewnętrznych.

Połączenie synaptyczne:

1-mitochondrium

2-pęcherzyki presynaptyczne z

neurotransmiterem (acetylocholina,

noradrenalina, dopamina,

serotonina)

4-szczelina synaptyczna

5-neuroreceptor

6-kanał wapniowy

Połączenia synaptyczne

nerwowo-nerwowe — połączenie między dwiema komórkami nerwowymi;

nerwowo-mięśniowe — połączenie między komórką nerwową i mięśniową;

nerwowo-gruczołowe — połączenie między komórką nerwową i

gruczołową;

Centralny układ nerwowy

Ośrodkowy (centralny) układ nerwowy (OUN)

mózgowie: półkule mózgu (płat czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny),

móżdżek, most, rdzeń przedłużony.

rdzeń kręgowy

Obwodowy układ nerwowy

- nerwy czaszkowe = 12 par (unerwiają narządy głowy)

- nerwy rdzeniowe = 31 par (unerwiają tułów i kończyny):

nerwy szyjne C1-C8 (8 par)

nerwy piersiowe Th1-Th12 (12 par)

nerwy lędźwiowe L1-L5 (5 par)

nerwy krzyżowe S1-S5 (5 par)

nerwy guziczne Co1 (1 para)

Czynnościowy podział układu nerwowego

Część somatyczna: receptory, nerwy sensoryczne – przewodzą informacje z

receptorów od OUN, nerwy motoryczne – przewodzą informacje z OUN do mięśni

szkieletowych.

Część wegetatywna (autonomiczna): receptory, nerwy sensoryczne – informacja przebiega z receptorów w narządach wewnętrznych do OUN, nerwy motoryczne przekazują informacje z OUN do gruczołów i mięśni, których praca jest niezależna od naszej woli,

- nerwy współczulne – stymulują aktywność, mobilizują energię, np.: przyśpieszają bicie serca,bicie serca,

- nerwy przywspółczulne – zachowują energię, np.: spowolniają bicie serca,

Zadaniem części współczulnej jest pobudzanie narządów i ich czynności, a w

narządach docelowych zakończenia nerwowe wydzielają noradrenalinę i adrenalinę.

Zadaniem części przywspółczulnej jest wprowadzanie w stan odprężenia, a

zakończenia nerwowe wydzielają – acetylocholinę.

opona twarda – zewnętrzna, wyścieła

elementy szkieletowe,

opona pajęczynówka – środkowa,

ogranicza przestrzeń wypełnioną

płynem mózgowo-rdzeniowym,

Mózg i rdzeń kręgowy otoczone są łącznotkankowymi błonami – oponami

mózgowo - rdzeniowymi.

opona naczyniówka – wewnętrzna,

przylega do powierzchni mózgu i

rdzenia kręgowego, przez jej naczynia

przenikają jedynie: woda, glukoza i gazy

oddechowe.

Najważniejsze funkcje mózgu:

- częstość akcji serca, ciśnienie tętnicze krwi, równowaga wodno-elektrolitowa,

- temperatura ciała, a także wyższe funkcje nerwowe (funkcje poznawcze, popędowe,

pamięć i uczenie się).

Części mózgu:1. kresomózgowie (półkule mózgowe),

2. międzymózgowie

3. śródmózgowie

4. tyłomózgowie (móżdżek i most)

5. rdzeń przedłużony

Podział medyczny: mózg (kresomózgowie i międzymózgowie) oraz pień mózgu

(śródmózgowie, móżdżek, most i rdzeń przedłużony).(śródmózgowie, móżdżek, most i rdzeń przedłużony).

Bruzdy mózgu dzielą powierzchnię półkuli na 5 płatów:

płat czołowy – z ośrodkiem ruchowym i ruchowym mowy, płat skroniowy – z ośrodkiem

słuchu i czuciowym mowy, płat ciemieniowy – z ośrodkiem czucia oraz korą integrującą,

doznania czuciowe, wzrokowe i słuchowe, płat potyliczny – z ośrodkiem wzroku, płat

limbiczno-węchowy – związany z uczeniem się, pamięcią, rozpoznawaniem nowości i

odbieraniem wrażeń węchowych.

opis struktury czynności

kresomózgowie – dwie półkule połączone

spoidłem wielkim, powierzchnia silnie

pofałdowana (zakręty i bruzdy)

wyróżniamy płaty z ośrodkami (czołowy,

ciemieniowy, skroniowy, potyliczny)

międzymózgowie (wzgórze i podwzgórze)

– centrum koordynacji nerwowej i

ośrodki motywacyjne: pokarmowy (głodu i

sytości), pragnienia, agresji, ucieczki,

Mózg

hormonalnej termoregulacyjny i rozrodczy

Pień mózguopis struktury czynności

rdzeń przedłużony – połączony z rdzeniem

kręgowym, tworzą go nerwy idące z

rdzenia kręgowego do pozostałych części

mózgu.

ośrodki podtrzymujące czynności życiowe

(bicie serca, oddychanie, ciśnienie, ośrodki

kontrolujące przełykanie, kaszel, odruch

wymiotny).

most – wybrzuszenie nad przednim

odcinkiem pnia mózgu.

łączy rożne części mózgu, ośrodki oddychania i

snu.odcinkiem pnia mózgu. snu.

śródmózgowie – zlokalizowane w okolicy

szczytu pnia mózgu.

ośrodki wzroku i słuchu (odruch źrenicowy,

mrugania, przystosowania ucha do natężenia

dźwięku).

móżdżek – druga pod względem wielkości

część mózgu

ośrodek odruchowy koordynacji mięśniowej i

precyzji ruchów (równowaga, wyprostowana

postawa ciała, koordynacja złożonych ruchów)

Rdzeń kręgowyCiągnie się w kanale kręgowym kręgosłupa.

Na przekroju istota szara tworzy wewnętrzne skupienie w kształcie litery H (rogi

przednie brzuszne = skupisko neuronów ruchowych i tylne – grzbietowe = skupisko

neuronów czuciowych).

W istocie białej znajdują się liczne włókna tworzące drogi nerwowe wstępujące

(prowadzą impulsy do mózgu) i drogi zstępujące (prowadzą impulsy nerwowe z

mózgowia do narządów wykonawczych).

DROGI WSTĘPUJĄCE -drogi czuciowe z rdzenia do mózgowia: DROGI WSTĘPUJĄCE -drogi czuciowe z rdzenia do mózgowia:

- do mózgu: czucie ciepła, zimna, dotyku,

- do móżdżku: impulsy z mięśni, ścięgien i powierzchni stawów.

DROGI ZSTĘPUJĄCE - kontrolują ruchy dowolne z mózgowia (nadrzędnych ośrodków

ruchowych) do neuronów ruchowych rdzenia kręgowego.

Istota szara jest utworzona z ciał komórek i dendryty neuronów, a istota biała z

aksonów mielinowych.

Budowa nerwu

Nerwy to wiązki włókien nerwowych. Impulsy nerwowe są przesyłane nerwami do

wszystkich narządów i z narządów.

Nerwy rdzeniowe – zawierają włókna czuciowe i ruchowe (mieszane). Nerwy

czaszkowe są bardziej zróżnicowane: część zawiera jedynie włókna czuciowe (nerwy

wzrokowe, węchowe), lub tylko ruchowe (poruszające gałkami ocznymi), charakter

mieszany (nerwy błędne).

Nerw rdzeniowyKorzenie grzbietowe i brzuszne wychodzące z rdzenia łączą się tworząc nerw rdzeniowy. Każdy nerw rdzeniowy rozdziela się na kilka gałęzi. Korzenie grzbietowe składają się z włókien nerwowych aferentnych = sensoryczne -przewodzą z receptorów do OUN,korzenie brzuszne – eferentne = motoryczne – przewodzą z OUN do gruczołów i mięśni narządów niezależnych od naszej woli (ciała komórkowe neuronów motorycznych występują w istocie szarej rdzenia)

- gałąź autonomiczna unerwia narządy wewnętrzne,narządy wewnętrzne,- g. grzbietowa – skórę i mięśnie pleców,- g. brzuszna skórę boków ciała i brzuszna cześć ciała,g. gałęzie brzuszne kilku nerwów rdzeniowych tworzą wspólne sieci zwane splotami.

Podział odruchów

somatyczne – efektorem jest mięsień porzecznie - prążkowany, np.: odruch

rozciągania, zginania,

autonomiczne – efektorem jest miesień gładki lub sercowy, np.: odruch wydzielania

soku żołądkowego, wydalanie moczu.

bezwarunkowe (wrodzone) – zachodzą bez udziału woli.

warunkowe (nabyte) – wyuczone, powstają w trakcie życia, doświadczeń życiowych.

Łuk odruchowy to droga, jaka przebywa informacja od receptora do narządu wykonawczego = efektora.

1 – receptor,

2 – droga dośrodkowa (aferentna),

3- ośrodek nerwowy (to skupienie neuronów w OUN wyspecjalizowanych w pełnieniu

określonej funkcji),

4 – droga odśrodkowa (eferentna),

5 – efektor.

ELEKTROENCEFALOGRAFIA

Badanie EEG polega na rejestracji (przy pomocy elektrod umieszczonych na skórze

głowy) czynnościowych prądów mózgu człowieka, które charakteryzują się

niewielkim napięciem (od kilku do kilkuset mikrowoltów).

Aktywność mózgu

fale alfa – pojawiają się rytmicznie z częstotliwością ok. 10 razy na sekundę (są wynikiem aktywności neuronów w ośrodkach wzrokowych),

fale beta – szybsze, nieregularne, pojawiają się podczas wzmożonej aktywności umysłowej,

fale delta i teta – to wolne, wysokie fale i odpowiadają fazom snu. W czasie snu obniża się aktywność elektryczna kory mózgowej.

Cykl snu i czuwania jest kontrolowany przez podwzgórze i pień mózgu.

Mamy dwie fazy snu:REM – (szybki ruch gałek ocznych) – śpiąca osoba wchodzi w ta fazę w odstępach 90 –minutowych, w tym czasie śnimy,

NREM – sen głęboki – zmniejsza się tempo metabolizmu, spokojniejszy oddech, obniżenie ciśnienia krwi,

Podwójne unerwienie serca i żołądka.Nerw współczulny (sympatyczny) przyspiesza rytm serca, a nerw błędny (przywspółczulny = parasympatyczny) spowalnia. Odwrotnie działają nerwy współczulne na żołądek i jelito – spowalniają ich skurcze, a nerw błędny wzmaga te skurcze.Nerwy współczulne – czerwone, a pozazwojowe włókna nerwowe linia przerywaną.

POJĘCIA

Kora mózgu - istota szara zbudowana jest z komórek nerwowych czuciowych,

ruchowych i kojarzeniowych i włókien nerwowych bez osłonek mielinowych.

Warstwa podkorowa - istota biała, włókna nerwowe mające osłonki mielinowe.

Rdzeń przedłużony - część mózgowia, przez niego przebiegają impulsy idące z

mózgu do rdzenia kręgowego i odwrotnie. Obejmuje ośrodki kontrolujące czynności:

ssania, żucia, kichania, kaszlu, wydzielania potu, ośrodek: oddechowy, kojarzeniowy,ssania, żucia, kichania, kaszlu, wydzielania potu, ośrodek: oddechowy, kojarzeniowy,

czynności serca, wymiotny i regulacji przemiany materii.

Rdzeń kręgowy - znajduje się w kanale kręgowym i jest otoczony trzema

oponami. Odchodzą od niego przez otwory międzykręgowe nerwy

rdzeniowe.

Istota szara rdzenia kręgowego - to komórki nerwowe, położona jest

wewnątrz i ma na przekroju poprzecznym kształt litery "H".

Istota biała rdzenia kręgowego - skupisko włókien nerwowych, które w

postaci dróg nerwowych łączą rdzeń kręgowy z mózgowiem i układami całego ciała.

Drogi nerwowe - skupiska włókien nerwowych w istocie białej rdzenia

kręgowego, są:

wstępujące-przewodzą bodźce do mózgu,

zstępujące-przewodzą bodźce z mózgu

Hipokamp – część układu limbicznego, odpowiedzialny głównie za pamięć, umieszczona w płacie skroniowym kory mózgowej kresomózgowia.

Ciało migdałowate - struktura mózgowa należąca pod względem funkcjonalnym do

tzw. układu limbicznego, można wyodrębnić kilka, a nawet kilkanaście różnych jąder

ciała migdałowatego .

Układ limbiczny - zespół ośrodków mózgowych związanych z regulacją

autonomicznych, wydzielniczych oraz ruchowych odpowiedzi emocjonalnych,

mechanizmów analizy poznawczej oraz uczenia się zdarzeń wzbudzających emocje;

ZADANIE 1 - uzupełnij tabelę

narząd część współczulna część przywspółczulna

źrenice

miesień rzęskowy

oka

serce

gruczoły potowe

gruczoły ślinowegruczoły ślinowe

żołądek

gruczoły trawienne

wyspy trzustki

oskrzela

tkanka tłuszczowa

jelita

ZADANIE 2 – dopasuj kolumny

Kolumna A

(części układu nerwowego)

1 – móżdżek

2 – rdzeń przedłużony

3 – kresomózgowie

4 – międzymózgowie

5 – most

Kolumna B (charakterystyka)

A – ośrodki oddychania i snu

B – równowaga i tonus, niewielkie uszkodzenie

powoduje ataksje i astenie,

C – zbudowane z 2 półkul połączonych spoidłem

wielkim,

D – koordynuje ruchy oddechowe, połykanie,

praca serca,

E – ośrodki motywacyjne

Zadanie 3 – uporządkuj nazwy chorób układu nerwowego do ich przyczyn i objawów

1 – napięcia lub zwiotczenia mięśni całego ciała, przerwy w oddychaniu, drgawki,

2 – zaburzenia pamięci, stany lekowe, utrata kontroli nad funkcjami fizjologicznymi,

3 – zaburzenia czucia obwodowego, mrowienie kończyn, tułowia, twarzy, przykurcze,

4 – drżenie rak, sztywność kończyn i tułowia, zaburzenia mowy i pisania, depresja,

5 – upośledzenie percepcji, myślenia, emocji, halucynacje, kłopoty z komunikacją, zaburzenia mowy,

6 – smutek, przygnębienie, niska ocena własnej wartości,

A – demielinizacja włókien w OUNB – nieprawidłowe wyładowania neuronów w mózgu, urazy, genetyczne C – degeneracja neuronów – istoty szarej – struktury mózguD – skłonności genetyczne lub nieznane przyczynyE – degradacja neuronów spowodowana odkładaniem nieprawidłowego białkaF – skłonność genetyczna lub nieznane przyczyny

I – choroba ParkinsonaII – schizofreniaIII – napady padaczkowe IV – depresjaV – stwardnienie rozsianeVI – choroba Alzheimera

Zadanie 4 – na podstawie rysunku opisz ogólne zasady doświadczenia Pawłowa

Zadanie 5 – dokończ poniższe zdania

1. Mózg i rdzeń kręgowy pokryte są tkanką łączną zwana – …………

2. Jakie rodzaj fal mózgowych emituje głównie nasz mózg, gdy odpowiadamy na to

pytanie – …………..

3. Jaka część mózgu odpowiedzialna jest za utrzymanie postawy ciała, napięcie

mięśni i równowagę – ………

4. W wyniku uszkodzenia tylko jednego płatu skroniowego można oczekiwać – ……

5. Obszary asocjacyjne w mózgu człowieka występują w – ………….

6. W odruchu unikania po odebraniu bodźca sygnał jest transmitowany przez – ……..

Odpowiedzi do zadania 1

narząd część współczulna część przywspółczulna

źrenice rozszerzone zwężone

miesień rzęskowy

oka

hamuje, zmniejsza wypukłość soczewki

pobudza, zwiększa wypukłość soczewki

serce przyspiesza akcje hamuje (zwalnia)akcje

gruczoły potowe pobudza wydzielanie potu na dłoniach

ogólne pocenie się

gruczoły ślinowe wydzielanie gęstej śliny wydzielanie wodnistej śliny

żołądek spadek motoryki wzrost motoryki

gruczoły trawienne spadek wydzielania wzrost wydzielania

wyspy trzustki spadek wydzielania insuliny wzrost wydzielania insuliny

oskrzela rozszerzenie zwężenie

tkanka tłuszczowa rozkład tłuszczów zapasowych brak reakcji

jelita spadek perystaltyki wzrost perystaltyki

Odpowiedzi do zadania 2

1 1 –– bb2 2 –– dd3 3 –– cc4 4 –– ee5 5 –– aa5 5 –– aa

Odpowiedzi do zadania 3

1, B, III1, B, III2, E, VI2, E, VI3, A, V3, A, V4, C, I4, C, I5, D (F), II5, D (F), II5, D (F), II5, D (F), II6, F (D), IV6, F (D), IV

Odpowiedz do zadania 4

Doświadczenia Pawłowa polegały m.in. na podawaniu psu pokarmu z

równoczesnym sygnałem dźwiękowym (świetlnym) w pierwszej fazie

eksperymentu, następnie zaś włączano dany sygnał dźwiękowy gdy zwierzę

nie było karmione.

Na widok pożywienia (pierwotny bodziec kluczowy) – pies wydzielał ślinę

jako odruch bezwarunkowy. W tym czasie bodziec dźwiękowy czy świetlny

był bodźcem obojętnym – nie wywoływał reakcji.

Wielokrotne powtarzanie działanie bodźcem kluczowym i obojętnym

doprowadziło do przekształcenia bodźca obojętnego we wtórny bodziec

kluczowy.

Wówczas samo zapalenie lampki cz dźwięk dzwonka wywoływał wydzielanie

śliny.

W ten sposób możliwe stało się ustalenie zasad

powstawania odruchów warunkowych, uczenia się danego odruchu przez

zwierzę.

Odpowiedz do zadania 5

1. Mózg i rdzeń kręgowy pokryte są tkanką łączną zwana – oponami mózgowymi.

2. Jakie rodzaj fal mózgowych emituje głównie nasz mózg, gdy odpowiadamy na

to pytanie – beta.

3. Jaka część mózgu odpowiedzialna jest za utrzymanie postawy ciała, napięcie

mięśni i równowagę – móżdżek.

4. W wyniku uszkodzenia tylko jednego płatu skroniowego można oczekiwać –4. W wyniku uszkodzenia tylko jednego płatu skroniowego można oczekiwać –

utraty słuchu w jednym uchu.

5. Obszary asocjacyjne w mózgu człowieka występują w – korze mózgowej.

6. W odruchu unikania po odebraniu bodźca sygnał jest transmitowany przez –

neuron sensoryczny (czuciowy) do pośredniczącego.

Informacje dodatkowe

Czynnościowe obszary mózgu

Mózg możemy podzielić na kilka obszarów sensorycznych (zmysłowych), motorycznych (ruchowa)i asocjacyjnych (kojarzeniowa). Dane obszary kory kontrolują poszczególne części ciała.

Nerwy czaszkowe:

A - węchowy,

B - wzrokowy,

C - okoruchowy,

D - bloczkowy,

E - trójdzielny,

F - odwodzący,

G - twarzowy,

H - słuchowy

I - językowo-gardłowy,

J - błędny,

K - dodatkowy,

L - podjęzykowy

Paciorkowcowe zapalenie opon

mózgowo-rdzeniowych, treść

ropna w przestrzeni

podpajeczynówkowej

Rozwój mózgu u kręgowców

ŹRÓDŁA

http://www.resmedica.pl/rmart0009.htmlhttp://www.resmedica.pl/rmart0009.html

http://portalwiedzy.onet.pl

„Biologia”, Solomon, Berg, Martin, Vilee

„Biologia” – repetytorium, WSiP