SomatosensorykaMarcin Koculak

Systemy czucia somatycznego

CZUCIE POWIERZCHNIOWE

DOTYK, BÓL, TEMPERATURA

CZUCIE TRZEWNE

WISCEROCEPCJA

BÓL, TEMPERATURA

CZUCIE GŁĘBOKIE

PROPRIOCEPCJAMIĘŚNIE, STAWY, ŚCIĘGNA

CZUCIE Z NARZĄDÓW RUCHU

2

3

Receptory czucia somatycznego

RECEPTOR – wyspecjalizowana komórka (lub część komórki) zdolna do reagowania pod wpływem specyficznego bodźca

RECEPTORY MECHANICZNE (MECHANORECEPTORY)WIĘKSZOŚĆ RECEPTORÓW CZUCIA POWIERZCHNIOWEGO, PROPRIORECEPTORY

RECEPTORY CHEMICZNE (CHEMORECEPTORY)RECEPTORY BÓLOWE

RECEPTORY TERMICZNE (TERMORECEPTORY)RECEPTORY CIEPŁA, RECEPTORY ZIMNA

4

5

Organizacja receptorów w skórze

TYP RECEPTORA

WŁÓKNA LOKALIZACJA FUNKCJESZYBKOŚĆ

ADAPTACJI

PRÓG

POBUDZENIA

WOLNE ZAKOŃCZENIA

NERWOWE

C, Aδ

2-20 m/sCAŁA SKÓRA

BÓL, TEMPERATURA

WOLNA (?) WYSOKI

CIAŁKA MEISSNERA

Aβ

6-12 m/s

SKÓRA NIEOWŁOSIONA

DOTYK

DYNAMICZNESZYBKA NISKI

CIAŁKA PACINIEGO

Aβ

6-12 m/s

SKÓRA OWŁOSIONA

I NIEOWŁOSIONA

WIBRACJE

DYNAMICZNESZYBKA NISKI

6

Podział receptorów powierzchniowych

TYP RECEPTORA WŁÓKNA LOKALIZACJA FUNKCJESZYBKOŚĆ

ADAPTACJI

PRÓG

POBUDZENIA

DYSKI MERKLAAβ

6-12 m/s

SKÓRA OWŁOSIONA

I NIEOWŁOSIONA

DOTYK

STATYCZNEWOLNA WYSOKI

CIAŁKA RUFFINIEGO

Aβ

6-12 m/s

SKÓRA OWŁOSIONA

I NIEOWŁOSIONA

NACIĄGNIĘCIA SKÓRY

STATYCZNE

WOLNA WYSOKI

RECEPTORY OKOŁOWŁOSOWE

Aβ

6-12 m/s

SKÓRA OWŁOSIONA

RUCH WŁOSA

DYNAMICZNESZYBKA NISKI

7

Podział receptorów powierzchniowych

POJAWIENIE SIĘ BODŹCA

RECEPTORY O WOLNEJ ADAPTACJI

reakcja na bodziec zanika bardzo wolno

RECEPTORY O SZYBKIEJ ADAPTACJI

reakcja na bodziec pojawia sięgwałtownie i szybko zanika

8

Adaptacja receptorów

9

Dermatotom

KORASOMATOSENSORYZNA

BRUZDA ŚRODKOWA

10

Pierwszorzędowa kora somatosensoryczna

11

Podział kory pierwszorzędowej

12

Rozdzielczość przestrzennawrażeń dotykowych

WZGÓRZE

DRUGORZĘDOWA KORASOMATOSENSORYCZNAS II

PIERWSZORZĘDOWA KORASOMATOSENSORYCZNAS I KORA

CIEMIENIOWA

KORA SOMATOSENSORYCZNA

BRUZDAŚRODKOWA

ZAKRĘTZAŚRODKOWY

JĄDRO BRZUSZNETYLNOPRZYŚRODKOWEWZGÓRZA (VPM)

JĄDRO BRZUSZNETYLNOBOCZNEWZGÓRZA (VPL)

ZESPÓŁ JĄDER BRZUSZNYCH TYLNYCH WZGÓRZA (VP)

13

(Pod)korowe ośrodki czucia somatycznego

KORA SOMATOSENSORYCZNA

BRUZDAŚRODKOWA

ZAKRĘTZAŚRODKOWY

POLE 3aprzetwarzanie informacji z proprioceptorów

POLE 3bprzetwarzanie informacji z receptorów skórnych

POLE 1przetwarzanie informacji z receptorów skórnych

POLE 2przetwarzanie informacji z receptorów skórnych oraz proprioceptorów

14

Podział funkcjonalny kory somatosensorycznej

KRESOMÓZGOWIE

ŚRÓDMÓZGOWIE

MOST

RDZEŃ PRZEDŁUŻONY

RDZEŃ PRZEDŁUŻONY

RDZEŃ KRĘGOWYSEGMENTY SZYJNE

RDZEŃ KRĘGOWYSEGMENTY KRZYŻOWE

MECHANORECEPTORYDOLNE PARTIE CIAŁA

MECHANORECEPTORYGÓRNE PARTIE CIAŁA

MECHANORECEPTORYOBSZAR TWARZY

PĘCZEK SMUKŁYPĘCZEK KLINOWATY

JĄDRA SMUKŁE

JĄDRA KLINOWATEPĘCZEK ŁUKOWATY

WSTĘGA PRZYŚRODKOWA

WSTĘGA PRZYŚRODKOWA

WSTĘGA PRZYŚRODKOWA

WSTĘGA NERWUTRÓJDZIELNEGO

JĄDRA NERWUTRÓJDZIELNEGO

ZWÓJ NERWUTRÓJDZIELNEGO

S I

JĄDRA BRZUSZNO TYLNOBOCZNE I TYLNOPRZYŚRODKOWEWZGÓRZAD

otyk

precyzyjny

15

16

AKSON MOTONEURONU α

AKSON MOTONEURONU γ AKSONY

AFERENTNE

WŁÓKNAMIĘŚNIOWE

WRZECIONA MIĘŚNIOWE

WŁÓKNONUCLEAR-CHAIN

WŁÓKNONUCLEAR-BAG

OTOCZKAWRZECIONA

OSŁONA

Wrzeciono

mięśniowe

Propriocepcja – Czucie głębokie

17

Narząd

Golgiego

WŁÓKNAMIĘŚNIOWE

OSŁONA

AKSONAFERENTNY

ŚCIĘGNO

WŁÓKNAKOLAGENOWE

Propriocepcja – Czucie głębokie

18

NOCYCEPTOR

BODZIEC

TERMORECEPTOR

Czucie wewnętrznetemperatura i ból

19

Czucie wewnętrznetemperatura i ból

20

Receptory bólowe

WŁÓKNA Aδ

szybka adaptacja, dobra lokalizacja – ból pierwotny

WŁÓKNA C

bardzo wolna adaptacja, słaba lokalizacja – ból prawdziwy

21

Rodzaje włókien aferentnych

22

Rodzaje włókien aferentnych

23

Teoria bramkowania Melzacka i Walla

24

KRESOMÓZGOWIE

ŚRÓDMÓZGOWIE

RDZEŃ PRZEDŁUŻONY

RDZEŃ KRĘGOWY

KORASOMATOSENSORYZNA

JĄDRA BRZUSZNO-TYLNOBOCZNE WZGÓRZA

WSTĘGAPRZYŚRODKOWA

JĄDRA SMUKŁE

JĄDRA KLINOWATE

ZWÓJ RDZENIOWY

WŁÓKNO AFERENTNE

WŁÓKNO AFERENTNEBÓL I TEMPERATURA, DOTYK NIEPRECYZYJNY

RECEPTORY

Dotyk precyzyjnyvs

Nieprecyzyjny, temperatura, ból

Szlaki

bólowe

ciała

i

twarzy

25

KRESOMÓZGOWIE

S I

VPM

ŚRÓDMÓZGOWIE

MOST

RDZEŃPRZEDŁUŻONY

RDZEŃPRZEDŁUŻONY

RDZEŃ KRĘGOWYSEGMENTY SZYJNE

RDZEŃ KRĘGOWYSEGMENTY KRZYŻOWE

SZLAK RDZENIOWO-WZGÓRZOWYSZLAK TRÓJDZIELNO-WZGÓRZOWY

SZLAK PRZEDNIO-BOCZNYBÓL I TEMPERATURAGÓRNE PARTIECIAŁA

BÓL I TEMPERATURADOLNE PARTIECIAŁA

JĄDRO RDZENIOWEKOMPLEKSU TRÓJDZIELNEGO

BÓL I TEMPERATURAOBSZAR TWARZY

WŁÓKNA AFERENTNE

VPL

Reakcja emocjonalna

na ból

26

KRESOMÓZGOWIE

MOST

RDZEŃPRZEDŁUŻONY

RDZEŃPRZEDŁUŻONY

RDZEŃ KRĘGOWYSEGMENTY SZYJNE

RDZEŃ KRĘGOWYSEGMENTY KRZYŻOWE

BÓLGÓRNE PARTIE CIAŁA

BÓLDOLNE PARTIE CIAŁA

SZLAK PRZEDNIO-BOCZNY

AMYGDALA I HIPOKAMP

ZAKRĘT OBRĘCZY

TWÓR SIATKOWATY

GÓRNY KONARMÓŻDŻKU

JĄDRA ŚRÓDBLASZKOWEWZGÓRZA

KORA WYSPY

J. PRZYRAMIENNE

Wiscerocepcja

Czucie

trzewne

27

KORA WYSPY

KRESOMÓZGOWIE

ŚRÓDMÓZGOWIE

RDZEŃPRZEDŁUŻONY

RDZEŃKRĘGOWY

WSTĘGAPRZYŚRODKOWA

PRZEWÓD POKARMOWY JĄDRO

SMUKŁE

JĄDRO KLINOWATE

ZWÓJ RDZENIOWY

JĄDRA BRZUSZNE TYLNEWZGÓRZA

PRZEŁYK SERCE PĘCHERZ MOCZOWY

LEWY MOCZOWÓD PRAWA PROSTATA

28

Ból odniesiony

29

Bóle fantomowe

30

31