Kalwaryjski szlak Wojciecha Weissa

Zofia Weiss-Nowina Konopka

Kalwaryjskiszlak

WojciechaWeissa

Wojciech Weiss, Klasztor, 1908, olej na tekturze, 19 x 28, dep. Fundacja

Muzeum Wojciecha Weissa

Kalwaryjskiszlak

WojciechaWeissa

Opracowanie merytoryczne: Zofia Weiss-Nowina Konopka,

Fundacja Muzeum Wojciecha Weissa

Partnerzy merytoryczni: Małopolski Instytut Kultury (MIK),

Fundacja Muzeum Wojciecha Weissa

Opracowanie graficzne: Marcin Klag, MIK

Ilustracje: Fundacja Muzeum Wojciecha Weissa

Mapy: Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej

i Kartograficznej

Redaktor prowadzący: Karolina Fidyk, MIK

Korekta: Edyta Wygonik-Barzyk, MIK

Wydawca: Centrum Kultury, Sportu i Turystyki

w Kalwarii Zebrzydowskiej

Wydawnictwo zrealizowano przy wsparciu finansowym

Województwa Małopolskiego

Wydawca:

Partnerzy merytoryczni:

Finansowanie:

ISBN 978-83-929917-4-8

www.mik.krakow.pl

SpiS treści

Kalwaryjski szlak Wojciecha Weissa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6Kilka słów o Kalwarii Zebrzydowskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Wojciech Weiss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Aneri Irena Weiss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8Wojciech Weiss w Kalwarii Zebrzydowskiej . . . . . . . . . . . . . . . 10Wzgórze Lanckorońskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Trasy zwiedzania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Pętla A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Pętla B . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Kalwaryjski szlak Wojciecha Weissa | 6

Zapraszamy na szlak Wojciecha Weissa w Kalwarii Zebrzydowskiej . Jest to szlak pieszo-samochodowy, składający się z dwóch pętli .

Pętla A zachęca do wyprawy śladami Wojciecha Weissa po kalwaryjskich dróżkach . Jest to trasa piesza, czas przejścia to ok . 90 minut .

Pętla B prowadzi przez mniej znane zakątki Kalwarii Zebrzydowskiej i po-bliskich Zebrzydowic . Polecana jest turystom zmotoryzowanym . Czas zwie-dzania całej pętli wynosi ok . 120 minut .

Kalwaryjskiszlak

WojciechaWeissa


Obok: Wojciech Weiss, Pejzaż jesienny z klasztorem, 1937, olej na płótnie, 58 x 70, dep. Fundacja Muzeum Wojciecha Weissa

KILKA SŁÓW O KALWARII ZEBRZYDOWSKIEJHistoria miasta Kalwarii nierozerwalnie łączy się z pow- staniem sanktuarium, które jako zespół kulturowo- -krajobrazowy zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO w 1999 roku .

Właściciel tych ziem Mikołaj Zebrzydowski (1553--1620), marszałek wielki koronny i wojewoda krakowski, ale równocześnie zawadiaka i buntow-nik, który występował zbrojnie przeciwko królowi, a także swoim sąsiadom, mając ok . 40 lat, zapoznał się z książką Chrystiana Adrychomiusza o Jerozolimie w czasach Chrystusa . Ideą piszącego było zachęcenie czytelników, aby budowle podobne do jerozolimskich odtwarzali w pobliżu swoich domów, by rozważać tam historię Męki Pańskiej . Zebrzydowski zapałał entuzjazmem do tego pomysłu, tym bardziej że dopatrzył się na swoich ziemiach uderzającego po-dobieństwa terenu do położenia Jerozolimy . Góra Żar przypominała mu wzgórze Golgoty, rzeczka Skawinka – jerozolimski potok Cedron, zaś Góra Lanckorońska – Górę Oliwną . Na pobliskich wzgórzach i w dolinach odwzorowano więc odległą Jerozolimę, wplatając Cedron, Syjon i Golgotę w realia miejscowej przyrody . Pośrodku założenia wzniesiono okazały barokowy klasztor, w którym osadzono ojców Bernardynów .

WOJCIECH WEISSWojciech Weiss (1875-1950) był wybitnym mala-rzem i grafikiem, uczniem, profesorem i rektorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie . Urodzony na emigracji w Rumunii, rozpoczął naukę we Lwowie, skąd przeniósł się do Krakowa i z miastem tym zwią-zał swoje życie . Drugim miejscem, które nierozer-walnie łączyło się z jego twórczością, była Kalwaria Zebrzydowska, gdzie szukając chwil odpoczynku od


miejskiego gwaru, miesz-kał i malował w domu otoczonym sadem przy ul . Jagiellońskiej . Kształcił się również w Paryżu, Florencji i Rzymie .

Był jednym z najwięk-szych twórców okresu Młodej Polski, ściśle związanym z europejskim symbolizmem i ekspre-sjonizmem . Później zaś współtworzył polski koloryzm . Przez krytyków był zestawiany z takimi artystami swej epoki, jak Paul Cézanne, August Renoir, Edward Munch, Gustaw Klimt, Edgar Degas, Henry Toulouse--Lautrec . Dzieła Weissa znajdują się w zbiorach muzeów polskich i zagranicznych . Stanowią najwyż-szej klasy wkład w promocję polskiej sztuki w ramach wspólnego dziedzictwa europejskiego .

ANERI IRENA WEISSNieodłączną towarzyszką życia Wojciecha Weissa była jego żona Irena, znana z tytułów jej portre-tów jako Renia, zaś z własnych obrazów jako Aneri . „Aneri” stanowiło jej pseudonim artystyczny i było zapisem imienia Irena od tyłu . Posługiwała się nim, by jej prace nie były mylone z obrazami sygnowanymi przez jej męża .

Irena z Silberbergów Weissowa urodziła się w 1888 roku w Łodzi jako jedna z czterech sióstr – jej siostry to Gizela, Felicja i Maryla . Wszystkie utalentowane

Wojciech Weiss przy

sztaludze na Akademii

Sztuk Pięknych,

fot. z ok. 1919


muzycznie i plastycznie, związały swoje życie, choćby epizodycznie, ze studiami malarskimi . Decyzja Ireny dotycząca jej przyszłości była bezkompromisowa – w 1906 roku opuściła na zawsze rodzinne miasto, wyjeżdżając do Warszawy do tamtejszej Szkoły Sztuk Pięknych, później do Monachium, a w końcu do Kra-kowa, gdzie została uczennicą Wojciecha Weissa .

Wojciech Weiss pojawił się w Kalwarii Zebrzydow-skiej po raz pierwszy w 1904 roku, aby sfinalizować transakcję zakupu domu dla swoich rodziców, którzy

Aneri Irena Weissowa malująca

koło domu w Kalwarii,

fot. z ok. 1930


po 25 latach tułaczki emigracyjnej w Rumunii powrócili na stałe do kraju . Artysta zaczął od tej pory łączyć ożywio-ną działalność twórczą i pedagogiczną z długi-mi pobytami w starym domu otoczonym sadem położonym u podnóża klasztoru .

WOJCIECH WEISS W KALWARII ZEBRZYDOWSKIEJZ tęsknoty za wsią i czy-stą, nieskalaną naturą, w Kalwarii narodził się najbardziej prześwietlony słońcem okres twórczości Weissa, zwany „białym” (1905-1912) . Czerpał wtedy obficie z doświad-czeń sztuki francuskiej, a przede wszystkim z malarstwa impresjonistów . Powstały kompozycje o zmatowiałej, rozbielonej tonacji, malowane we wnętrzu kalwaryjskiego domu z portretami najbliższych, widoki przez otwarte okna na rozsłoneczniony sad, stare jabłonie, kwiaty rosną-ce na przydomowych grządkach, szklane kule będące dekoracją ogrodu . W latach późniejszych paleta artysty nasyciła się intensywną kolorystyka, zbliżając jego twórczość do dzieł Cézanne’a .

W kalwaryjskim sadzie malował zbiory owoców, rodzinę gromadzącą się przy podwieczorku czy też swoich leciwych rodziców odpoczywających w cieniu wyniosłej gruszy . Dużo malował również na polach

Wojciech Weiss, Kazio z mandoliną, 1910,

olej na płótnie, 117 x 78 dep. Fundacja



kalwaryjskich, gdzie jako punkt wiążący kompozycję pojawiała się nieustannie sylwetka klasztoru . Na obrazach Weissa klasztor nie tylko zamyka horyzont rozległych pejzaży, ale też zgodnie z za-sadami sztuki japońskiej, której artysta był miłośnikiem, pojawia się jakby przypadkowo, w różnych miejscach malarskiego kadru, między łodygami roślin czy też tuż obok pełnej refleksów lustrzanych ogrodowej kuli .

Często wyruszał na plener malarski do samego sanktuarium i na kalwa-

ryjskie dróżki, by malować już nie tylko pejzaż, ale i pielgrzymów modlących się przed stacjami Męki Pańskiej . Powstały wówczas liczne sceny na schodach klasztornych, przy konfesjonałach dziedzińca, stra-gany odpustowe rozłożone pod płachtami namiotów na placach wokół kościoła . Artystę urzekała nie tylko malowniczość tych scen, ale i naturalność ludowego obrzędu, jego uderzająca prostota . Oprócz obrazów, u stóp klasztoru wykonał on również ok . 1915 roku cykl znakomitych fotografii, stanowiący do dziś uni-katowy zapis tamtych czasów . Poruszony fenomenem

Wojciech Weiss malujący w kalwaryjskim ogrodzie,

fot. z ok. 1910

Wojciech Weiss malujący na kalwaryjskich polach,

fot. z ok. 1946


pielgrzymowania i żarem ludzkiej modlitwy, napi-sał: Z dalekich stron wloką się schorzałe kompanie głodem i mrozami zesiepane, idą, wloką ciężki krzyż życia, mękę przed wiekami spełnioną dla nich. Oto król – Bóg, oto pałac, gdzie matka szczęśliwa w ołtarz złoty oprawiona prośby wysłucha. W proch przed majestatem się korzą.

Jego uwagę przyciągała w zasadzie każda pora roku, pejzaże od intensywnie zielonych wiosennych łąk po malowniczo poprzechylane kopy siana oświetlone skośnym światłem zachodzącego słońca . Na polach kalwaryjskich rozgrywał się również dialog artysty z wątkami antycznymi i sztuką dawnych mistrzów . Na jednym z obrazów (1916) na skraju lasów i pól

Aneri Irena Weissowa, Cisza, po 1950, olej na

tekturze, 96 x 71, dep. Fundacja Muzeum

Wojciecha Weissa

Na obrazie Cisza odnajdujemy postać

Wojciecha Weissa zapatrzonego w łagodnie

wznoszące się na linii horyzontu wzgórze

Lanckorony. Wieczorny pejzaż rozświetlony jest

tajemniczym blaskiem księżyca. Pomiędzy sylwetką

artysty a rozciągającą się w oddali ceglastoczerwoną

smugą zabudowań kalwaryjskiego miasteczka

stoją dwa splecione ze sobą drzewa. Mistyka świata

oplata się wokół tajemnicy, jaką jest człowiek.


Wojciech Weiss, Pejzaż z Dróżek na

Lanckoronę, ok. 1917, olej na płótnie, 40 x 55,

własność prywatna

Zafascynowany kulturą Kraju Kwitnącej Wiśni, Wojciech Weiss nazywał górującą nad okolicą Lanckoronę „naszą Fuji”, nawiązując do sylwety świętej góry Japończyków.

Malowniczo wyniesiona ponad okoliczne wzniesienia, zamyka ona od wschodu kalwaryjski krajobraz.

Porośnięta lasem, przybiera z oddali barwę nieomal błękitną.

pojawia się wraz z orszakiem Ceres – bogini urodzaju i zbiorów, z sierpem w dłoni i koszem owoców na ramionach .

WZGÓRZE LANCKOROŃSKIEWyniosła i samotnie spiętrzona Lanckorońska Góra (552 m n .p .m .) położona jest w południowo-zachod-niej części Pogórza Wielickiego i stanowi jego naj-wyższe wzniesienie . Na jej szczycie znajdują się ruiny zamku zbudowanego za czasów Kazimierza Wielkie-go . Na południowym stoku góry, poniżej poziomu lasu, leży malownicza miejscowość Lanckorona .

Kalwaryjskiszlak

WojciechaWeissa

Trasy zwiedzania

Obok: Wojciech Weiss, Autoportret w słomkowym

kapeluszu, 1926, olej na płótnie, 71x59,

dep. Fundacja Muzeum Wojciecha Weissa


PĘTLA AKALWARIA ZEBRZYDOWSKA: Rynek – 1 . Klasztor oo . Bernardynów – 2 . Ratusz Piłata – 3 . Most na Cedronie – 4 . Góra Ukrzyżowania

Wojciech Weiss, Klasztor, 1908, olej na tekturze, 19 x 28, dep. Fundacja


Intensywny błękit nieba, w ciepłym żółcieniu utrzymana fasada, ceglasty oranż dachów

– na obrazie Weissa kalwaryjski klasztor tonie w powodzi słonecznego światła. Całą płaszczyzną swoich murów wystawiony jest na jego działanie,

poprzez światło staje się jeszcze bardziej monumentalny i odświętny. Murawa stanowiąca

pierwszy plan obrazu dopełnia kolorystyczną całość akcentem świeżej zieleni. Na trawie rozsiadły się

grupy pątników. Szczególna kompozycja tego małego studium oparta jest na ukośnych liniach

wznoszących się od lewej ku prawej krawędzi obrazu. Dzięki temu zabiegowi bryła świątyni

nabiera lekkości, unosząc się jak gdyby ku górze. Ucięty kadrem obrazu hełm jednej wieży, potęguje

to wrażenie ulotności.


1. KLASZTOR OO. BERNARDYNÓWWariant pieszyZ Rynku kierujemy się ul . 3 Maja, a następnie ul . Bernardyńską pod klasztor oo . Bernardynów .czas przejścia: ok . 20 minut

Wariant samochodowyZ Rynku jedziemy ul . 3 Maja, a następnie ul . Kościuszki pod klasztor oo . Bernardynów .dojazd: ok . 3 minuty (parking przed klasztorem)

Opiekunami i stróżami sanktuarium są, z woli pierw-szego fundatora Mikołaja Zebrzydowskiego, ojcowie bernardyni . Specjalny dokument fundacyjny przeka-zujący im Kalwarię podpisał Mikołaj Zebrzydowski na zamku krakowskim w 1602 roku . Pierwsi zakonnicy przybyli do Kalwarii w roku 1604, kiedy to rozpoczęto budowę kościoła i klasztoru . W bazylice, która do dziś przetrwała w swojej wybitnej barokowej formie, w jednej z kaplic umieszczony jest cudowny wizeru-nek Matki Bożej Kalwaryjskiej .

2. RATUSZ PIŁATASpod klasztoru oo . Bernardynów przechodzimy trasą kalwaryjskich dróżek pod Ratusz Piłata .czas przejścia: ok . 20 minutWnętrza poszczególnych kaplic są udostępnione turystom i pielgrzymom tylko podczas największych świąt (Wielki Tydzień i Odpust NMP w sierpniu) .

Droga Krzyżowa rozpoczyna się w Kalwarii Zebrzy-dowskiej od Ratusza Piłata . Zgodnie z tradycją, pielgrzymi w piątek rano opuszczali piwnicę Domu Kajfasza i dochodzili tu do Ratusza . Ratusz Piłata jest jedną z najstarszych kaplic (1605) kalwaryjskiego sanktuarium, a także jedną z większych i piękniej-szych . Podczas misteriów kalwaryjskich już w XVII wie-


ku Piłat odczytywał z balkonu swój wyrok . Do Ratusza przylegają Gradusy, czyli Święte Schody pochodzące z ok . 1630 roku . Zaprojektowano je na wzór Scala Santa (Świętych Schodów) przed bazyliką św . Jana na Lateranie . Oznaczają one stopnie, po których Chrystus miał wchodzić do ratusza Piłata . Pielgrzymi idą po nich na klęczkach . W stopniach umieszczone są relik-wie i ziemia z miejsc świętych w Jerozolimie .

Wojciech Weiss, Pątnicy przed Ratuszem Piłata,

1916, olej na płótnie, 74 x 94, dep. Fundacja


Przed rozgrywającą się na balkonie kaplicy sceną Ecce Homo grupa pielgrzymów kornie

pada na kolana. Spojrzenia wszystkich kierują się tam właśnie, gdzie obnażony

Chrystus został wystawiony na widok gawiedzi w towarzystwie Piłata i żołnierza rzymskiego. Skośne linie biegnące wzdłuż

pochylonych feretronów kierują również nasz wzrok ku centralnej postaci, wydobytej jasnością światła. Patrząc na obraz, dajemy

się unieść melodii rozmodlonego tłumu.


3. MOST NA CEDRONIESpod Ratusza Piłata idziemy w stronę Mostu na Cedronie .czas przejścia: ok . 15 minut

Blisko 2000 lat temu Chrystus prowadzony z Góry Oliwnej do Jerozolimy przechodził przez potok Cedron, by następnie wejść do miasta przez jedną z dwunastu bram . Dlatego też Zebrzydowski, starając się wiernie odtworzyć jerozolimskie realia, wybudował w 1612 roku most na potoku nazwanym Cedron . Nazwą tą zo-stała określona część rzeki Skawinki, płynącej w dolinie pomiędzy kalwaryjskimi wzgórzami a górą Lanckoroną .

Wojciech Weiss, Cedron, 1917, olej na płótnie,

75 x 95, dep. Fundacja Muzeum Wojciecha Weissa

Na obrazie Weissa most ten zmienia się w monumentalną i wyniosłą budowlę. Poprzez jego przęsła, znacznie

wyższe niż te autentyczne, wpadają intensywne refleksy światła. W słonecznej spiekocie idą przez most gromady

rozśpiewanych pątników niosących feretrony. Część z nich przekracza rzekę w bród, by schłodzić i obmyć zmęczone

stopy, a na pamiątkę przebiegającej tu trasy męki Chrystusa – znaleźć kamień, na którym żyłkowania przypominać będą znak krzyża, drabinę lub narzędzia Męki Pańskiej. To stara

tradycja, która przetrwała do dnia dzisiejszego.


4. GÓRA UKRZYŻOWANIAZ Mostu na Cedronie wracamy z powrotem w stronę klasztoru oo . Bernardynów i udajemy się na Górę Ukrzyżowania .czas przejścia: ok . 40 minut

Na górze Żar, która przypominała fundatorowi wzgórze Golgoty, powstał Kościół Ukrzyżowania, pierwszy obiekt (1600), który dał początek całemu sanktuarium kalwaryjskiemu .

Wznosząca się wysoko ponad zabudowania klasztorne góra, na którą wspiąć się trzeba wybijaną kamieniami stromą drogą, była również jednym z miejsc, które szczególnie przyciągały uwagę Wojciecha Weissa . Roztaczający się spod Kościoła Ukrzyżowania widok, nieograniczony gęstymi w chwili obecnej drzewami, odsłaniał przede wszystkim – jakby z lotu ptaka – bogatą bryłę klasztoru, ale rozciągał się również dalej, aż po odległe wzgórza otaczające Kalwarię .

Wojciech Weiss, Widok na klasztor, 1908,

olej na tekturze, 19 x 28, dep. Fundacja Muzeum

Wojciecha Weissa

Pośród abstrakcyjnych linii na obrazie Widok na

klasztor (1908) utrzymanym w tonacjach delikatnych

różów, fioletów, ugrów i błękitów wyłania się bryła zabudowań kalwaryjskiego

klasztoru. W linearność układu wkradają się

geometryzujące formy budowli nakrytych cynobrowymi

dachami, pośród których widnieją kopuły wieńczące

kaplice. Piękna, aczkolwiek trudna do uzyskania harmonia

barw, w której tony ciepłe przeplatają się z chłodnymi,

kryje w sobie realnie istniejący pejzaż.


KALWARIA ZEBRZYDOWSKA

1. DOM RZEMIOSŁA(ul. Jagiellońska 6, Pawilon nr 2)Pozostawiamy samochód na parkingu przy Rynku i kierujemy się na ul . Jagiellońską do Domu Rzemio-sła, Pawilon nr 2 . czas przejścia: ok . 3 minuty

Cech Rzemiosł Różnych posiada wyroby wystawione w dwóch pawilonach, w których całorocznie prezen-towanych jest ok . 110 ekspozycji meblowych .

Obok Domu Rzemiosła znajduje się kamienny obelisk upamiętniający Wojciecha i Irenę (Aneri) Weissów, po-stawiony przez PTTK Oddział Wadowice i Towarzystwo Przyjaciół Kalwarii Zebrzydowskiej .

PĘTLA BKALWARIA ZEBRZYDOWSKA: Rynek (parking) – 1 . Dom Rzemiosła –

2 . Dom Wojciecha Weissa – 3 . Figura św . Floriana – ZEBRZYDOWICE: 4 . Cmentarz parafialny (parking) – 5 . Kościół pw . św . Michała Archanioła –

6 . Konwent oo . Bonifratrów pw . św . Floriana – KALWARIA ZEBRZYDOWSKA: 7 . Stacja kolejowa Kalwaria Zebrzydowska (parking)

Wojciech Weiss, Dom Artysty, ok. 1930, olej na płótnie, 50 x 65,

własność prywatna


2. DOM WOJCIECHA WEISSA, WEISSÓWKA (ul. Jagiellońska 43)Z Domu Rzemiosła, pieszo, kierujemy się w dół ul . Jagiellońskiej, a następnie skręcamy w ul . Wojska Polskiego do Domu Wojciecha Weissa . czas przejścia: ok . 10 minutDom pozostaje nadal w rękach rodziny artysty . Otoczony jest wielką troską konserwatorską, nie jest jednak udostępniany zwiedzającym .

Dom murowany z kamienia i cegły, w partii dacho-wej był drewniany, w przestrzeni poddasza znajdo-wała się pracownia artysty, z malowniczymi skosami belek więźby dachowej . Pamięta on jeszcze czasy napoleońskie – przy jego fundamentach odnaleziono pamiątkę z tamtych lat, orła z drzewca sztandaru . Na parterze mieści się salon i jadalnia, wielokrotnie malowane przez artystę . Mieszkańców domu upa-miętniają dwie tablice: na zachodniej fasadzie znaj-duje się tablica poświęcona Wojciechowi Weissowi, w sieni zaś tablica pamiątkowa jego żony Aneri Ireny

Wojciech Weiss, Przed domem, 1908,

olej na płótnie, 65 x 95, dep. Fundacja Muzeum

Wojciecha Weissa


Obsypane białymi kwiatami krzaki róż, czerwonoróżowe

piwonie kładące się na grząd-kach kępami rozłożystych,

ciemnozielonych liści, stojące w rzędzie na długich tyczkach trzy szklane kule, to fragment

ogrodu rozciągający się przy południowo-wschodniej fasadzie kalwaryjskiego

domu. Dalej jego biała ściana, o którą centralnie wsparta

jest drabinka z pnącą się winoroślą i dwa okna poma-lowane od zewnątrz na kolor

ceglasty. W oknie prawym podwieszona doniczka ze

spływającą w dół rośliną. Tu, od tej strony domu, znajdo-

wała się sypialnia.

Weissowej . Wokół domu rozciąga się ogród, w któ-rym utrzymano te same gatunki kwiatów: piwonie, hemorocalisy, róże, caprifolium, malwy zaglądające do okien, dzikie wino oplatające ganek i balkon . W sadzie zachowały się dawne odmiany jabłoni i grusz .

Burzliwe czasy I i II wojny światowej oszczędziły kalwaryjski dom Weissów od zniszczenia, pomimo licznych zmian funkcji i nadań lokatorskich . Kolej-ne pokolenia przyjeżdżały z Krakowa, by odpocząć w niezwykłym klimacie przydomowego sadu, wsłu-chać się w wieczorny rechot żab, spojrzeć w roz-świetlone gwiazdami niebo . W 1978 roku Aneri, stojąc na balkonie swojego ukochanego domu, usłyszała dźwięk klasztornych dzwonów zwiastują-cy wybór Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową . Du-chowe przeżycie tego momentu pozostało w pa-mięci rodziny na zawsze . W czasie pierwszej wizyty Ojca Świętego Jana Pawła II w Kalwarii w procesji darów wręczono mu również dzieło malarza, który czerpał swe siły zanurzony w kalwaryjskiej ducho-wości i pejzażu – Wojciecha Weissa . Dziś zapewne wszedł w zasoby kolekcji watykańskiej .

3. FIGURA ŚW. FLORIANA (skrzyżowanie ul. Jagiellońskiej i ul. św. Floriana)Z domu Wojciecha Weissa udajemy się ul . Jagielloń-ską w dół, aż do ul . św . Floriana .czas przejścia: ok . 5 minut

Przy drodze wiodącej w kierunku Wadowic znajdu-je się figura św . Floriana . To miejsce było jednym z przystanków zadumy na drodze do kalwaryjskiego sanktuarium . Figura św . Floriana została ufundowana przed 1845 rokiem .

Powrót do Rynku .


ZEBRZYDOWICEMiejsce to po raz pierwszy notowane było w 1326 roku . Wieś należała do rodu Radwanitów, z którego wywodzili się Zebrzydowscy . Na początku XVII wieku Mikołaj Zebrzydowski założył tu szpital dla inwalidów wojennych, przekazując wieś bonifratrom, których sprowadził z Krakowa w 1611 roku . Dochody ze wsi przeznaczone były zgodnie z jego wolą na utrzymywanie szpitala .

4. CMENTARZ PARAFIALNY W ZEBRZYDOWICACH Rynek – drogą woj . nr 953 na Skawinę i Zebrzydowi-ce, skręt na drogę w okolicy kompleksu oo . Bonifrat-rów, po przejechaniu mostu skręt w lewodojazd: ok . 10 minut (parking przed cmentarzem parafialnym w Zebrzydowicach)Grobowiec rodziny Weissów znajduje się ok . 50 m od wejścia, trzecia alejka w lewo od głów-nego traktu .

Dzisiaj wpisana w gęstą zabudowę, figura

św. Floriana stoi w jednym z przydomowych ogródków.

Przez Wojciecha Weissa namalowana zimą, wpisana

w białą płaszczyznę śniegu, rysuje się swą

sylwetą pomiędzy dwoma otaczającymi ją drzewami.

Ukośne promienie chylącego się ku zachodowi słońca

rozkładają się na kamiennej rzeźbie własnym rysunkiem, drzewa nasycają się również jakąś odmienną, intensywną

chromatyką. Bezchmurne niebo rozprasza zastygłe

w mrozie światło.


Obok: Wojciech Weiss, Figura św. Floriana, ok. 1910, olej na tekturze, 13 x 21, dep. Fundacja Muzeum Wojciecha Weissa

Przed najwyższym wzniesieniem głównej alei odchodzi od niej w lewo boczna alejka, przy której znajduje się grobowiec rodzinny Weissów . Został on wykonany według projektu wybitnego architekta Franciszka Mączyńskiego, również autora projek-tu domu artysty w Krakowie . W grobowcu tym pochowani są, obok Wojciecha (zm . 1950) i Ireny (zm . 1981) Weissów, ich rodzice – Maria i Stani-sław Weissowie oraz dzieci artystów: Anna – lekarz specjalista dermatolog i alergolog, oraz Stanisław – profesor Politechniki Krakowskiej .

Grobowiec rodziny Weissów na cmentarzu parafialnym

w Zebrzydowicach


5. KOŚCIÓŁ PW. ŚW. MICHAŁA ARCHANIOŁA W ZEBRZYDOWICACHKościół pw . św . Michała Archanioła znajduje się na południe od cmentarza w odległości ok . 200 m . czas przejścia: ok . 2 minutyZwiedzanie wnętrza kościoła jest możliwe tylko bez-pośrednio przed lub po mszach św ., które odprawia-ne są: w soboty o godz . 18 .00 (zimą o godz . 17 .00), w niedziele o godz . 7 .00, 9 .00, 11 .00, 17 .00 (zimą o godz . 18 .00) .

Pierwsza wiadomość o istnieniu tego kościoła pochodzi z lat 1325-1327 . W 1599 roku Mikołaj Zebrzydowski przystąpił do budowy nowego kościoła

Aneri Irena Weissowa, Widok

na kościół i konwent w Zebrzydowicach,

1928, olej na tekturze, 48 x 63,

dep. Fundacja Muzeum Wojciecha

Weissa


pod wezwaniem św . Michała Archanioła . Kościół został wykończony w 1602 roku . Jego plany wykonał Jan Maria Bernardoni z Como, budowniczy kościoła jezuickiego w Krakowie, kościoła i klasztoru Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej i równocześnie stawianego szpitala w Zebrzydowicach .

W 1908 roku, 12 maja, w kościele tym Wojciech Weiss wziął ślub z Ireną z Silberbergów, swoją wybitnie uzdolnioną uczennicą malarstwa . Wojciech miał wówczas 33 lata, ona jedynie 19 .

W prezbiterium kościoła wmurowana jest mozaika przedstawiająca Madonnę autorstwa Aneri Ireny Weissowej; podobne dzieła znalazły swoje miejsce w kościele parafialnym przy Rynku w Kalwarii .

Wojciech Weiss z żoną Ireną, fot. z ok. 1908


Po latach Aneri zapisała w pamiętnikach: Przez łąki majowe szliśmy do Zebrzydowic, do kościoła wziąć ślub. Był maj. Bukiety ślubne niosły drzewa i krze-wy. Gwiazdy na łąkach rozsypały mlecze tak, jak na niebie na mlecznej drodze .

6. KONWENT OO. BONIFRATRÓW I KOŚCIÓŁ PW. ŚW. FLORIANAZ kościoła pw . św . Michała Archanioła kierujemy się w stronę mostu na rzece Cedron, przechodzimy przez rzekę i ok . 50 m dalej skręcamy w lewo w starą wysadzaną drzewami ścieżkę i kierujemy się do konwentu oo . Bonifratrów i kościoła pw . św . Floriana .czas przejścia: ok . 7 minutKonwent jest zamknięty dla zwiedzających, można poprosić jedynie o otwarcie kościoła pw . św . Floriana . W soboty i niedziele jest on otwarty podczas mszy św . (w niedziele o godz . 6 .00, 9 .00 i 18 .00) .

Konwent oo . Bonifratrów w XVI wieku był dworem obronnym Zebrzydowskich . Do niego dobudowany został budynek klasztorny .

Kościół w Zebrzydowicach i konwent zostały uwiecz-nione na obrazach Aneri Ireny Weissowej .

Powrót na parking przed cmentarzem .

KALWARIA ZEBRZYDOWSKA

7. STACJA KOLEJOWA KALWARIA ZEBRZYDOWSKA (ul. Kolejowa) Powrót samochodem drogą nr 953 w kierunku Kalwarii Zebrzydowskiej, skręt w prawo w ul . Rólki, a następnie skręt w prawo w ul . Kolejową czas przejazdu: ok . 2 minuty


W latach osiemdziesiątych XIX wieku Kalwaria została skomunikowana z Krakowem i Bielskiem-Białą nowo wybudowaną linią kolejową, posiadając na swoim te-renie aż dwie stacje kolejowe (druga linia wiodła w kie-runku Tatr) . Na odgałęziającej się linii bocznej wiodącej w kierunku Wadowic i Bielska-Białej posadowiona jest mała stacja Kalwaria Zebrzydowska, dzisiaj już właści-wie nieczynna, a będąca ostatnio jedynie przystankiem dla Pociągu Papieskiego .

To tutaj przed laty rodzina Weissów przyjeżdżała pociągiem na kilkumiesięczne wywczasy . Ceglany budynek stacyjny był dla nich symbolem powi-tań i pożegnań . Długie pobyty Wojciecha Weissa w Kalwarii przeplatane były powrotami do miasta . Regularnie wyjeżdżał on na zajęcia prowadzone na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie; jego żona Irena odwiedzała swoich rodziców i siostry miesz-kające w Łodzi . Przez obojga wyjazdy te odczuwane były jako konieczność chwilowego, acz bolesnego rozstania z oazą ciszy i spokoju, którą był dla nich kalwaryjski dom .

Wsłuchany w rytmiczny stukot kół pociągu, Weiss pisał do żony: Przepraszam, że piszę może

nieczytelnie, pociąg podrzuca. (…) spieszę do miasta by uczniom swoim mówić o pięknie harmonii. (…) Poradzę, żeby kopnęli rozpoczęte studium, wyszli za miasto, otworzyli oczy i serce, a ujrzą tajemnicę natury (…) .


Wybrana bibliografia:

Kossowski Ł ., Wojciech Weiss, Edipresse, Warszawa 2006 .

Morze bez końca, niebo bez końca... Bałtyk w malarstwie Wojciecha Weissa i Aneri Ireny Weissowej, katalog wystawy, Regionalne Centrum Kultury, Kołobrzeg 2009 (wersja pl/eng) .

Piękno do mnie przyszło... Wojciech Weiss. Malarstwo białego okresu 1905-1912, Aneri Irena Weissowa. Malarstwo, katalog wystawy, Muzeum Pałac w Wilanowie 2007 (wersja pl/eng) .

Ten krakowski Japończyk... Inspiracje sztuką Japonii w twórczości Wojciecha Weissa, katalog wystawy, Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej manggha, Kraków 2008 (wersja pl/eng) .

Weiss R ., Akordy światła i koloru. Wojciech Weiss i Aneri, katalog wystawy, Muzeum Regionalne w Stalowej Woli 2007 .

Weiss R ., Wojciech Weiss. Twórczość graficzna, Salon Antykwaryczny Nautilus, Kraków 2006 .

oraz:

Krzysztofowicz-Kozakowska S ., Sztuka Młodej Polski, Kluszczyński, Kraków 2003 .

Ostrowski J . K ., Mistrzowie malarstwa polskiego, Kluszczyński, Kraków 1996 .

Większość publikacji dostępna jest na stronie:

www .wojciechweiss .pl

Kalwaryjski szlak Wojciecha Weissa

Documents

Transcript of Kalwaryjski szlak Wojciecha Weissa