Rola elementów ludowych w sztuce romantyzmu

Spis treści:

• Pojęcie ludowości • Adam Mickiewicz• Juliusz Słowacki• Cyprian Kamil Norwid• Zygmunt Krasiński • Obraz• Utwór muzyczny • Bibliografia

Ludowość - program nawiązywania do ludowej literatury, czerpania z niej motywów i wzorców stylistycznych, a niekiedy też przyswajania właściwych jej postaw wobec świata.

W romantyzmie miał miejsce spór pomiędzy przedstawicielami nowej epoki a klasykami, którzy nie uznawali pozarozumowego, opartego na wierzeniach prostego ludu, pomysłu współistnienia dwóch światów: żywych i umarłych. Poeci epoki romantyzmu bardzo często sięgali w swoich dziełach po motywy ludowe. Utwory tej epoki przedstawiały świat mocno irracjonalny.

Adam Mickiewicz

Dziady II Przykładem elementu ludowego jest ukazanie obrzędu dziadów, który polegał na przywoływaniu duchów zmarłych w celu odkupienia ich grzechów. Obrzęd ten był prowadzony przez Guślarza, który był kimś w rodzaju kapłana i poety w jednej osobie. Wywoływano dusze nieboszczyków, karmiono je przynosząc im ulgę oraz wysłuchiwano ich nauk, ostrzeżeń. 

Dziady IVW czwartej części

podobnie jak w drugiej spotykamy Upiora, który szuka sprawiedliwości po śmierci. Sam obrzęd dziadów, o którego przywrócenie prosi Gustaw w końcowej scenie dramatu, jest głęboko związany ze zwyczajami ludu dawnej Litwy. Mickiewicz ukazuje przez to, że ów rytuał jest wciąż obecny w pamięci i świadomości ludu.

Romantyczność

Mickiewicz w tej balladzie pokazuje nowy sposób poznawania świata poprzez czucie i wiarę. Narrator staje po stronie zwykłego człowieka kierującego się sercem. Utwór przedstawia zjawiska, które nie mogą być udowodnione naukowo. Przywiązanie do wiary i tradycji jest istotnym elementem ludowości.

Lilije Jednym z elementów ludowych w balladzie jest zestawienie

świata rzeczywistego ze światem fantastycznym. Żona po zabójstwie męża była zaniepokojona i słyszała głosy. Najważniejszym przykładem ludowości jest główna myśl utworu, uznanie życiowej prawdy: kto popełni grzech niewierności i zabójstwa, ten musi zostać ukarany.

ŚwiteziankaW tym utworze autor przedstawia nam jedną z prawd ludowych, a mianowicie jest to: „niedotrzymanie przysięgi pociąga za sobą karę”. Jest to tak zwany motyw winy i kary. Ballada ta jest wzorowana na legendach ludowych i baśniach, poprzez co pokazuje nam kanon norm moralnych. Atmosfera w tekście jest pełna tajemniczości i zagadek, nie znamy za dużo informacji o bohaterach. Ważną osobą jest chłopak, który na skutek złamania przysięgi został pochłonięty przez wodę. Poeta w ten sposób stara się pokazać czytelnikowi, że przyrody nie wolno lekceważyć.

ŚwiteźNastępną balladą, w której można znaleźć elementy

ludowości jest „Świteź”. Utwór ten ukazuje nam tajemnice jakie skrywa tytułowe jezioro. Atmosfera panująca w tym dziele jest tajemnicza, pełna grozy. Przenosi ona odbiorcę do świata czarów, które mają za zadanie pomóc nam w odkryciu zagadki wodnej toni. Narratorem tego dzieła jest ktoś z ludu. Prezentuje on czytelnikowi wierzenia ludowe, a w szczególności wiarę w cuda. 

RybkaW tym utworze

Mickiewicz przedstawił nam historię pewniej dziewczyny, która została uwiedziona przez bardzo bogatego mężczyznę. Młodzieniec ten obiecał jej, że się z nią ożeni, lecz nie dotrzymał słowa. Tutaj po raz kolejny możemy zauważyć ludowy motyw odpowiedzialności za swoje czyny. Ów panicz wraz ze swoją żoną zostali zamienieni w głazy.

Pan TadeuszW swojej epopei Mickiewicz dokładnie

opisuje obyczaje szlacheckie. Przywiązanie do tradycji było w dużej mierze przestrzegane przez szlachtę w dawnej Polsce. Zauważamy to przez ukazanie strojów szlacheckich: kontusz, pas złotolity, konfederatka i wysokie buty; zachowania charakteryzujące się wysoką kulturą osobistą: Ważny był szacunek wobec osób starszych, zasiadanie przy stole oraz spacery również odbywane były według pewnego porządku, o którym decydował wiek, płeć i zajmowane stanowisko; dbanie o język i treść rozmów podczas biesiad, które były nieodzownym elementem życia szlacheckiego i gościnność dworu w Soplicowie.

Kolejnym zwyczajem było zamiłowanie szlachty do polowań, które były ogromnym wydarzeniem: rozpoczynano je o świcie, a podczas polowania skupiano się jedynie na dużej zwierzynie. Każde polowanie kończyło się ogniskiem i ucztą. Równie nieodłącznym elementem życia szlacheckiego było grzybobranie oraz zajazdy, które były przejawem skłonności szlacheckiej do bijatyk i sporów. Ostatnim ciekawym zwyczajem było swatanie młodych ludzi. Podczas wesela dbano o dostatek polskich potraw, wznoszono wiwaty, zabawy odbywały się przy wiejskiej muzyce, a szczególnym tańcem był polonez. Pielęgnowanie tych zwyczajów przez polską szlachtę ukazywało szacunek do narodu i kultury. Mickiewicz, wprowadzając te elementy ludowe, idealnie pokazał przywiązanie Polaków do tradycji.

Juliusz Słowacki

Balladyna

Temat Balladyny wywodzi się z wątków historycznych, wzbogaconych ludowymi wierzeniami. Elementy ludowości występują pod postacią motywów fantastycznych i tajemniczych, świat realny przeplata się ze światem baśniowym. Głównym elementem ludowości w dramacie jest sam finał książki – wymierzenie sprawiedliwości oraz ukazanie prawd które rządzą światem. Puentą lektury jest ponoszenie surowej kary za zbrodnię.

Żmija

Głównym elementem ludowym, tworzącym powieść jest oparcie się na ukraińskiej legendzie o wodzu kozackim – Żmii. Hetman zaporoski posiada niezwykle tajemniczą przeszłość. W pieśni II widzimy, jak Kozacy rozmyślają nad pochodzeniem swego wodza i przytaczają legendę o dawnym hetmanie zakochanym w rusałce – narodzona z dnieprowej mgły siła nieczysta. Mimo, że Słowacki sceptycznie podchodził do fantastyki, w tym utworze przedstawił ją jako przytoczone podania lokalne, a nie jako bezpośrednie wydarzenia.

Zygmunt Krasiński

Nie-boska komedia

Ludowość od razu zostaje zauważona w języku używanym przez narratora, który stosuje mowę potoczną oraz gwarę. Ponadto występują elementy fantastyczne - wprowadzenie na scenę duchów: w I części pojawia się na scenie Anioł Stróż, Chór Złych Duchów i zjawa Dziewicy, a pod koniec utworu ukazuje się Jezus Chrystus. Krasiński w tym utworze przytacza legendy ludowe: chór chłopów przytacza historię o upiorze oraz ukazane zostaje ludowe poczucie sprawiedliwości – każdy kto popełni zbrodnię, musi zostać ukarany.

Cyprian Kamil Norwid

Kolebka Pieśni

Utwór stanowi osiemdziesiąty pierwszy tekst zbioru Vade-mecum. Podtytuł „Do spółczesnych ludowych pieśniarzy” skierowany jest do szerszego grona: wszystkich poetów, którzy odwołali się w swej twórczości do naturalności pieśni ludowych. Norwid w swym wierszu nie krytykuje ich wyraźnie, ale raczej wskazuje jaka powinna być poezja. Charakter pieśni, jakim został napisany utwór, wskazuje na ludowość całego dzieła.

PromethidionPoemat pisany wierszem,

który wyraża refleksję autora nad estetyką i pojmowaniem sztuki w nawiązaniu do filozofii Platona. Norwid w utworze zawarł koncepcję sztuki, uznając filozoficznie, że “największym prosty lud poetą, co nuci z dłońmi ziemią brązowymi”.

Obraz

,,Kobiety wiejskie” jest to obraz autorstwa Piotra Michałowskiego, powstały w latach 1840-48. Jeden z najwybitniejszych malarzy epoki romantyzmu fascynował się miedzy innymi życiem wiejskim i obyczajami prostych ludzi. Zamiłowanie artysty do ludowości przyczyniło się do powstania obrazu przedstawiającego portrety dwóch wiejskich kobiet.

mazurek nr 3 f-moll, op.7

Fryderyk Chopin był jednym z najwybitniejszych polskich kompozytorów i pianistów w epoce romantyzmu. Mazurek trzeci, f–moll, wraca do klimatu ludowego, czysto wiejskiego. Mamy przed sobą znowu, jeszcze wyraźniej może niż w Mazurkach E–dur z op. 6, jakąś całościowo zarysowaną scenę. Przed naszą wyobraźnią tematy przesuwają się, pojawiają, znikają i powracają. Scenę otwierają pianissimo dudy, uporczywie powtarzanym basowym motywem. Potem jako temat główny jawi się oberek, grany con anima i rubato. Następuje łagodnie, sekundami płynąca nuta kujawiaka, przerywana gwałtownym wejściem mazura. Dalej zaś nowy kujawiak z melodią bardzo po chopinowsku oddaną rejestrowi wiolonczeli. 

Bibliografia• Mickiewicz Adam: Ballady i romanse. Wyd. 3.Warszawa: Czytelnik. 1984.

ISBN 83-07-01463-8• Mickiewicz Adam: Pan Tadeusz. Wyd. 3. 1980. ISBN 83-07-00452-7• Słowacki Juliusz: Balladyna. Kraków: wydawnictwo Greg. 2008. ISBN

978-83-7327-217-0• Mickiewicz Adam: Dziady część II i IV. Warszawa: Wydawnictwo Greg.

2006. ISBN 83-7327-183-5• Norwid Cyprian Kamil: Vade-mecum. Warszawa: wydawnictwo

Ossolineum. 1993. ISBN 83-04-04444-7 • Krasiński Zygmunt: Nie-Boska komedia. Warszawa: wydawnictwo Morex.

1993. ISBN 83-85904-11-5• Norwid Cyprian Kamil: Promethedion. Poznań: wydawnictwo Św.

Wojciech. 2008. ISBN 83-751-6403-9