1. Istota procesu zarządzania

2. Organizacja i jej miejsce w otoczeniu

3. Ewolucja nauk o zarządzaniu

4. Role i kompetencje menedżerskie

5. Planowanie w organizacji

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 1

Program wykładów z Organizacji i Zarządzaniaz dr. Adamem Salomonem dla 3 sem. TiL stacjonarne (1/3)

6. Typy struktur organizacyj-nych

7. Motywowanie pracowników

8. Przywództwo i style kierowania

9. Kontrola w organizacji

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 2

Program wykładów z Organizacji i Zarządzaniaz dr. Adamem Salomonem dla 3 sem. TiL stacjonarne (2/3)

10. Strategia przedsiębiorstwa

11. Podejmowanie decyzji

12.Organizowanie działalności

przedsiębiorstwa

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 3

Program wykładów z Organizacji i Zarządzaniaz dr. Adamem Salomonem dla 3 sem. TiL stacjonarne (3/3)

Organizacja i ZarządzanieWykład 01

dr Adam SalomonKatedra Transportu i Logistyki,

Wydział Nawigacyjny Uniwersytetu Morskiego w Gdyni

Nauki o zarządzaniu, w porównaniu do nauk ścisłych, przyrodniczych czy społecznych, są młodą dyscypliną, jednak charakteryzują się już bogatym dorobkiem i wciąż dynamicznie się rozwijają.

W Polsce nauki o zarządzaniu klasyfikowane są jako dyscyplina naukowa w dwóch dziedzinach nauk: w naukach ekonomicznych i w naukach humanistycznych.

Nauki te cechuje interdyscyplinarność, która oznacza, że mają one liczne powiązania z innymi naukami i wyodrębnionymi w nich dyscyplinami: ekonomią, socjologią, psychologią, antropologią, ergonomią, naukami prawnymi, informatyką itp.

Mimo interdyscyplinarnego charakteru nauki o zarządzaniu nie zatracają swojej tożsamości.

Tożsamość nauk o zarządzaniu

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 5

Interdyscyplinarność nauk o zarządzaniu

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 6

zarządzanie ogólne (koncepcje,

metody i techniki zarządzania)

zarządzanie strategiczne

zarządzanie zasobami ludzkimi

zarządzanie marketingowe

zarządzanie finansami

i rachunkowością

zarządzanie zmianami

zarządzanie innowacjami

zarządzanie wiedzą

zarządzanie produkcją

zarządzanie logistyczne

zarządzanie jakością

zarządzanie procesami

zarządzanie projektami

zarządzanie ryzykiem

zarządzanie kryzysowe

zarządzanie bezpieczeństwem

przewodzenie i kompetencje kadry

kierowniczej

zarządzanie kulturą organizacyjną

przedsiębiorczość

nadzór korporacyjny

inne (gdzie indziej niesklasyfikowane)

przedsiębiorstwa (duże, małe i średnie;

produkcyjne i usługowe)

administracja centralna i samorządowa

inne organizacje publiczne

inne (gdzie indziej niesklasyfikowane)

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 7

Nurty nauk o zarządzaniu

1) objaśniający (deskryptywny);

2) normatywny, który służy bezpośrednio praktyce,

opierając się na dorobku tego pierwszego.

Praktyka zarządzania jest nie tylko kwestią wiedzy, nabytych

umiejętności czy doświadczenia, lecz także w pewnej mierze

sztuką, a zatem sprawą talentu i osobowości menedżerów.

W naukach o zarządzaniu można wyodrębnić dwa równoległe

nurty:

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 8

Pojęcie zarządzania

Zarówno w teorii, jak i w praktyce występuje duża

różnorodność interpretacji pojęcia „zarządzanie”.

W polskiej literaturze naukowej takie pojęcia, jak:

zarządzanie, kierowanie, administrowanie czy

sterowanie mają wiele znaczeń.

W literaturze zachodniej pojęcia „kierowanie” i

„zarządzanie” traktuje się jako tożsame.

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 9

Zarządzanie to:

działanie polegające na dysponowaniu zasobami (Pszczołowski 1978);

system składający się z trzech układów: funkcjonalnego (funkcji

kierowniczych), rzeczowego (zasoby, składniki kapitału przedsiębiorstwa) i faz

wytwarzania produktu (B+R, zaopatrzenie, produkcja, marketing i sprzedaż),

co tworzy macierz morfologiczną obrazującą relacje funkcjonalno-czynnikowe

w poszczególnych etapach wytwarzania (Bieniok 1997);

proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania pracy

członków organizacji oraz wykorzystywania wszelkich dostępnych zasobów

organizacji do osiągnięcia jej celów (Stoner, Freeman i Gilbert 2001);

wędrówka przez chaos, której istotą jest panowanie nad różnorodnością

i przekształcenia potencjalnego konfliktu we współpracę (Koźmiński 2002);

proces doprowadzania do wykonania określonych rzeczy, sprawnie i skutecznie,

wspólnie z innymi ludźmi i poprzez nich (Robbins i DeCenzo 2002).

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 10

Pojęcie zarządzania

Zarządzanie to proces obejmujący planowanie i podejmowanie decyzji,

organizowanie, motywowanie i przewodzenie oraz kontrolowanie zużycia

zasobów organizacji (ludzkich, finansowych, rzeczowych,

organizacyjnych, relacyjnych i intelektualnych), żeby osiągnąć

zamierzone cele w sposób sprawny i skuteczny.

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 11

Sprawność i skuteczność

Sprawność oznacza robienie rzeczy we właściwy sposób,

to znaczy wykonywanie zadań poprawnie, mądrze i bez

niepotrzebnego marnotrawstwa (minimalne zużycie

zasobów pozwalające na osiągnięcie celów organizacji).

Skuteczność oznacza robienie właściwych rzeczy, czyli

wykonywanie odpowiednich zadań, które prowadzą do

osiągnięcia dobrze wytyczonych celów (działanie

z powodzeniem).

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 12

Efektywność

W dobrym zarządzaniu chodzi o to, by być jednocześnie

sprawnym i skutecznym, czyli efektywnym.

Natomiast słabe zarządzanie najczęściej jest wynikiem

zarówno niewielkiej sprawności, jak i małej skuteczności,

bądź skuteczności osiąganej poprzez niską sprawność.

Organizacja jest tym efektywniejsza, im bardziej zbliża

się do osiągnięcia swoich celów i im mniejsze są nakłady

zasobów zużytych na dążenie do tego.

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 13

Efektywność i sprawność

w ujęciu prakseologicznym

W polskiej literaturze przedmiotu pojęcie efektywności zastępowane jest

często terminem sprawność, na co silny wpływ miała polska

prakseologiczna szkoła organizacji.

Prakseologia określa podstawowe postacie (walory) sprawnego

działania, jak: skuteczność, korzystność i ekonomiczność.

Ponadto do dodatkowych postaci sprawności zalicza: czystość,

prostotę, energiczność, dokładność i udatność.

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 14

Cechy sprawnego działania

1) skuteczność, oznaczająca, że rezultat jest zgodny

z zamierzonym celem;

2) korzystność, czyli różnica między wartością rezultatu (wyniku

użytecznego działania) a poniesionymi nakładami (kosztami

działania);

3) ekonomiczność, wyrażająca stosunek rezultatu (wyniku

użytecznego działania) do nakładów (kosztów działania).

W ujęciu prakseologicznym sprawne działanie

to takie, które ma jak najwięcej walorów „dobrej

roboty”, czyli charakteryzuje je:

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 15

Cechy sprawnego działania – skuteczność

1) skuteczne;

2) częściowo skuteczne;

3) bezskuteczne;

4) przeciwskuteczne;

5) obojętne pod względem skuteczności.

Skuteczność działania można ocenić na podstawie tego, czy i w jakiej

mierze osiągnięto założone cele. Podlega ona stopniowaniu, nie tylko ze

względu na stopniowalność celów, lecz także z uwagi na istnienie celów

pośrednich wiodących do celu końcowego. W związku z tym można

wyróżnić działania:

Czasem mogą pojawić się sytuacje, w których skuteczność nie jest

stopniowalna, co oznacza, że działanie może być albo w pełni

skuteczne, albo bezskuteczne.

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 16

Cechy sprawnego działania –

korzystność i ekonomiczność

R – rezultat (wynik użyteczny); N – nakład (koszt działania)

Korzystność (K) Ekonomiczność (E)

K = R – N E = R/N

Możliwe sytuacje:

K > 0 R > N działanie korzystne

K < 0 R < N działanie niekorzystne

K = 0 R = N działanie obojętne

E > 1 R > N działanie ekonomiczne

E < 1 R < N działanie nieekonomiczne

E = 1 R = N działanie obojętne

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 17

Cechy sprawnego działania – relacje

między skutecznością i korzystnością

1) działanie może być skuteczne, ale niekorzystne, gdy powoduje

niezamierzone skutki, oceniane negatywnie, których wartość łącznie

z zamierzonymi i zrealizowanymi elementami kosztu przekroczyła 100%

wartości rezultatu (osiągniętego wyniku użytkowego);

2) działanie może być nieskuteczne, ale korzystne, gdy cel nie został

osiągnięty, ale pozytywnie oceniane skutki niezamierzone przekraczają

wartość celu nieosiągniętego;

3) działanie może być skuteczne i korzystne, stanowić przykład działania

sprawnego (efektywnego), gdy cel został osiągnięty, a wartość rezultatu

jest większa od poniesionych kosztów działania;

4) działanie może być nieskuteczne i niekorzystne, a więc w pełni

niesprawne (nieefektywne), gdy nie osiągnięto celu, a nakłady

przewyższyły uzyskane rezultaty.

Istnieje związek między korzystnością i skutecznością działania:

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 18

Cechy sprawnego działania –

ekonomizacja działań

wariant oszczędnościowy E =

wariant wydajnościowy E =

wariant niealternatywny E =

N g min

R g const

Zwiększenie ekonomiczności, czyli zastąpienie mniej ekonomicznego

sposobu działania bardziej ekonomicznym, określa się mianem

ekonomizacji działań. Można ją osiągnąć na trzy sposoby:

N g const

R g max

N g min

R g max

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 19

Inne walory sprawnego działania

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 20

do

kła

dn

ość

ud

atn

ość

pro

sto

ta

en

erg

iczn

ość

czy

sto

ść

Dokładność polega na tym, aby efekt

był zgodny ze wzorcem.

Udatność – efekty dodatkowe

uzupełniają efekt główny i podnoszą

jego wartość.

Prostota – polega na wykonaniu

zadania w sposób uporządkowany

(antyteza komplikacji i zagmatwania).

Energiczność – polega na działaniu

intensywnym w różne formy (duża

różnorodność).

Czystość – polega na unikaniu w

efektach działań walorów ujemnych

(trening bez wstępnego

przetrenowania powoduje zakwasy).

Cechy zarządzania

według Petera

Druckera

1) Zarządzanie dotyczy przede wszystkim ludzi.

2) Zarządzanie jest głęboko osadzone w kulturze.

3) Zarządzanie wymaga prostych i zrozumiałych wartości, celów

działania i zadań.

4) Zarządzanie powinno doprowadzić do tego, by organizacja była

zdolna do uczenia się.

5) Zarządzanie wymaga komunikowania się.

6) Zarządzanie wymaga rozbudowanego systemu wskaźników.

7) Zarządzanie musi być jednoznacznie zorientowane na podstawowy i

najważniejszy rezultat, jakim jest zadowolony klient.

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 21

Funkcje zarządzania

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 22

PL

AN

OW

AN

IE I

PO

DE

JMO

WA

NIE

DE

CY

ZJI • to wytyczanie

celów organizacji i decydowanie o najlepszym sposobie ich realizacji wraz z opracowaniem zwartej hierarchii planów w celu integracji i koordynacji poszczególnych działań.

OR

GA

NIZ

OW

AN

IE • to określenie zadań do wykonania, ustalenie, kto ma je wykonać i w jaki sposób. To proces podziału zadań, uprawnień i odpowiedzialności między wszystkich uczestników organizacji oraz kształtowanie zależności współpracy, podległości i obiegu informacji występujących między nimi. M

OT

YW

OW

AN

IE I

PR

ZE

WO

DZ

EN

IE • to zespół procesów związanych z takim oddziaływaniem na człowieka, które wzbudziłoby jego zaangażowanie w działania ukierunkowane na osiągnięcie celów organizacji oraz we współdziałanie z innymi ludźmi dla jej dobra.

KO

NT

RO

LOW

AN

IE • to śledzenie wyników i przebiegu wykonania zadań, porównywanie ich z celami i korygowanie wszelkich znaczących odchyleń, tak by rzeczywiste działania były zgodne z planowanymi.

Twarde i miękkie

podejście do zarządzania

W twardym podejściu do zarządzania wyznacznikiem sukcesu

organizacji są wyniki ekonomiczne i wartość rynkowa, a przedmiotem

analizy – związki i zależności opierane wyłącznie na faktach. Do

elementów takiego podejścia zalicza się: strategię, strukturę,

systemy.

W miękkim podejściu do zarządzania traktuje się je jako sztukę.

Podejście to koncentruje się przede wszystkim na czynnikach

psychologicznych i rozwoju ludzkiego potencjału, dzięki

zaangażowaniu pracowników oraz wykorzystaniu ich umiejętności i

doświadczeń.

Wyznacznikiem sukcesu organizacji jest człowiek i jego kompetencje,

czyli wiedza, umiejętności i postawy. W skład podejścia miękkiego

wchodzą: umiejętności, style działania, personel.

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 23

Mieszane podejście do zarządzania

Twarde i miękkie podejścia do zarządzania wpływają na

wspólne wartości, które można określić jako podejście

mieszane.

Wartości te obejmują zbiór norm i aspiracji, często

niepisanych, wykraczających poza formalnie przyjęte cele

organizacji.

Wartości te są podstawowymi ideami, wokół których

organizowana jest działalność przedsiębiorstwa, np.

odpowiedzialność, uczciwość w kontaktach z klientami itp.

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 24

OiZdr Adam Salomon (Katedra Transportu i

Logistyki, WN AM w Gdyni)25

sterowanie

kierowanie

dowodzenie

Uniwersalizm pojęć

Wszelkie celowe oddziaływanie jednego systemu na inny w celu otrzymania takich zmian przebiegu procesu zachodzącego w przedmiocie sterowania (lub stanu sterowanego systemu) w danym czasie, które uważa się z punktu widzenia systemu sterującego za pożądane.

OiZdr Adam Salomon (Katedra Transportu i

Logistyki, WN AM w Gdyni)26

Sterowanie

OiZdr Adam Salomon (Katedra Transportu i

Logistyki, WN AM w Gdyni)27

Cybernetyczny model sterowania

OiZdr Adam Salomon (Katedra Transportu i

Logistyki, WN AM w Gdyni)28

Charakterystyczne elementy

sterowania

1) przyroda nieożywiona i technika(sterowanie zautomatyzowane);

2) systemy biologiczne, ekosystemy, mono- i polikultury rolnicze(sterowanie poprzez działanie);

3) systemy społeczne(sterowanie poprzez działanie).

OiZdr Adam Salomon (Katedra Transportu i

Logistyki, WN AM w Gdyni)29

Środowisko sterowania

1. wywieranie zmian w układzie sterowanym (kreatywna funkcja sterowania);

2. działanie zmierzające do zachowania istniejącego stanu rzeczy (funkcja zachowawcza sterowania).

OiZdr Adam Salomon (Katedra Transportu i

Logistyki, WN AM w Gdyni)30

Cele sterowania

OiZdr Adam Salomon (Katedra Transportu i

Logistyki, WN AM w Gdyni)31

Filozofia zmiany

Proces dobrowolnego lub wymuszonego ograniczania swobody działań ludzi realizowany dla osiągnięcia powodzenia działania zbiorowego.

Istotą tego procesu jest koordynacja jednopodmiotowych i zespołowych działań podporządkowana funkcji celu.

OiZdr Adam Salomon (Katedra Transportu i

Logistyki, WN AM w Gdyni)32

Kierowanie

OiZdr Adam Salomon (Katedra Transportu i

Logistyki, WN AM w Gdyni)33

WEJŚCIECzłowiek

Obiekt

sterowany:

– człowiek

– rzecz

– zwierzę

Impulsy

sterujące

WYJŚCIE

Cybernetyczny model kierowania

bodźce motywacyjne

zlecenia:1) rozkaz

2) polecenie

3) zalecenie

4) rada

OiZdr Adam Salomon (Katedra Transportu i

Logistyki, WN AM w Gdyni)34

Formy kierowania

Dziękuję za uwagę.Zapraszam na kolejne zajęcia.

Organizacja i Zarządzanie – wykłady z dr.AS 35