Post on 27-Feb-2019
Wykład II
Feudalizm – istota systemu,
różnice regionalne
(X-XV w.)
Krzywa demograficzna (lata 0-2013)
Ubóstwo, bieda i głód jako norma
życia większości ludzi
• „Życie zgodnie z naturą”
• Największe zagrożenia „dawnego człowieka”
- śmierć,
- głód,
- choroby,
- wojna, rozbój, gwałt i rabunek,
- poza tym: ciemnota, zabobon, skrajna ciasnota.
Przez ostatnie 200 lat na „Zachodzie” nastąpił rzadki w historii okres, w którym postęp i dobrobyt dotknął więcej niż 10% społeczeństwa
Przechodzenie od biedy do bogactwa
• Wielowymiarowość przemian
prowadzących do bogactwa
(techniczne, polityczne, społeczne,
gospodarcze, kulturalne, mentalne)
• Proces, który „eksplodował” 200 lat
temu swe korzenia posiada wieki temu
• Paleolit (ok. 2-2,5 mln lat p.n.e. do 8 tys. lat p.n.e.)
• Neolit (8 tys. lat p.n.e. – 5 tys. lat)
• Epoka brązu (3 tys. – 1000-700 lat p.n.e)
• Epoka żelaza (…..)
…od wspólnoty pierwotnej do
feudalizmu..
• Zbieractwo,
• Myślistwo,
• Pasterstwo (koczownictwo),
• Rolnictwo osiadłe,
• … na tym etapie pojawia się
niewolnictwo…
• Feudalizm,
Istota feudalizmu cz. I
• System podległości prawnej i gospodarczej jednych grup społecznych względem innych.
• Feudalizm – system, w którym poddani
dzierżawią ziemię w zamian za służbę
wojskową
• Hierarchia lenna = hierarchia wojskowa
• = hierarchia polityczna i gospodarcza
1. Jedność politycznej i gospodarczej sfery działania.
2. Powszechne wykorzystywanie pracy niewolniczej.
3. Wysoki stopień samowystarczalności,
Podstawowe pojęcia związane z
feudalizmem
• Senior, Wasal, Lenno (drabina feudalna)
• Nadania i immunitety (ekonomiczny i sądowy)
• Pańszczyzna
• Stany: szlachecki, chłopski ( i mieszczański
Główny regulator procesów
gospodarczych
• Wolność. Własność, Rynek….?
• Państwo, Kościół, zwyczaj / obyczaj
• Organizacja produkcji i handlu (cechy i
gildie)
• Pieniądz w średniowieczu
Feudalizm europejski a feudalizm reszty
świata
Europa Azja
Prawo dziedziczenia lenna Brak dziedziczenia
Dużo szczebli Niedużo szczebli
drabiny feudalnej drabiny feudalnej
Wzajemne prawa i Bardziej autorytarny
obowiązki seniora i stosunek senior-wasal
wasala
„rozmycie władzy” „centralizacja władzy”
Organizacja produkcji wieś - miasto
WIEŚ MIASTO DWÓR – jednostka polityczna, CECHY – org. rzemieślnicze
prawna i ekonomiczna KUPCY – gildie, zrzeszenia
samowystarczalność brak samowystarczalności
mała rola handlu duża rola handlu
mała rola pieniądza większa rola pieniądza
brak wolności osobistej większa wolność osobista
brak własności własność
brak samorządu samorząd
konserwacja feudalizmu zaczątki kapitalizmu
Cechy gospodarki feudalnej
• Rolniczy charakter gospodarki (80-90% ludności do końca XVIIIw.)
• Dominacja gospodarki naturalnej
• Decentralizacja rynków towarowych
• „BRAK RYNKÓW” (zwyczaj, a nie gra popytu i podaży ustalał ceny i płace)
Dowody na rozwój gospodarczy w
średniowieczu:
- zerwanie z gospodarką opartą na niewolnictwie (Rzym <-> Barbarzyńcy)
- wzrost populacji i dochodu światowego
- „rewolucja agrarna” w XI-XII w.
- handel dalekosiężny i rozwój miast
Liczba ludności na świecie
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
Rok 500 Rok 1500 Azja
(1500 r.)
Europa
(1500 r.)
Polska
(1500 r.)
Rozdział światowego PKB według kontynentów
około 1500 r. 250 mld USD (w roku 500 – 120
mld.)
Azja (65%)
Europa (25%)
Afryka (7%)
Reszta świata
Rewolucja agrarna
• Zmiana sposobu uprawy (dwupolówka / trójpolówka; wzrost produktywności o 50%).
• Nowe uprawy (umiędzynarodowienie upraw): len, konopie, warzywa, hodowla bydła, owiec, trzody, drobiu
• Woły i koń
• Wynalazki: pług, chomąto, koło wodne, kosa,
Zboże ozime
lub
Zboże jare
Ugór
I ROK Zboże
ozime
Zboże
jare
Ugór
II ROK Ugór Zboże
ozime
Zboże
jare
III ROK Zboże
jare
Ugór Zboże
ozime
Miasta w średniowieczu
• V – X w. – dezurbanizacja i ruralizacja
• X – XV w. – urbanizacja i rozkwit miast
• Europa Zachodnia =/= Bizancjum
• Konstantynopol, Aleksandria, Saloniki,
• Archipelag miast włoskich: Wenecja, Genua,
Florencja, Mediolan, etc.
• Flandria, Brabancja, Niderlandy, północna
Francja, wzdłuż Renu, Prowansja, Katalonia
• Praga, Wiedeń, Kraków, Kijów, Wielki Nowogród
Tendencje rozwoju handlu dalekosiężnego i
rzemiosła w średniowieczu
- Handel kierowany przez Bizancjum.
- Ekspansja gospodarcza Arabów.
- Odrodzenie się handlu śródziemnomorskiego.
-Znaczenie Hanzy.
„Od tego czasu gospodarczy postęp społeczeństwa
nie był już przerywany. Bezpieczeństwo osobiste i
własności wzrastało powoli, lecz stale; sposób
życia nieustannie się podnosił; rabunek przestał
być głównym źródłem nagromadzenia bogactw, a
feudalna Europa dojrzała do przekształcenia się
w Europę handlową i przemysłową”.
John Stewart Mill
Przyczyny rozkładu feudalnego
• Zmiany w technice wojskowej (wojsko oparte na
rycerstwie zostaje zastąpione specjalistycznymi formacjami „armii
zawodowej”).
• Klęska demograficzna w Europie (XIV w.) (wpływ zmian popytu i podaży siły roboczej na warunki
gospodarowania chłopów)
• Wzrost roli miast i handlu.