© Krzysztof Klincewicz© Krzysztof Klincewicz

Podstawy zarządzania- wykład 3

Studia DSM/MSEM Wydziału ZarządzaniaUniwersytetu Warszawskiego

prof. UW dr hab. Krzysztof Klincewicz

kklincewicz@wz.uw.edu.pl

Zakład Teorii i Metod Organizacji (TiMO) WZ UW

www.timo.wz.uw.edu.pl

© Krzysztof Klincewicz

© Krzysztof Klincewicz

Naukowe zarządzanie –

organizacja jako maszyna

© Krzysztof Klincewicz

Racjonalna organizacja – już w

starożytnych Chinach

(Konfucjusz)

© Krzysztof Klincewicz

Racjonalna organizacja – już w

XVIII-wiecznych Prusach

(nauka o administracji)

© Krzysztof Klincewicz

Max Weber (1864-1920) – racjonalne

projektowanie organizacji

© Krzysztof Klincewicz

Biurokracja – idealny

typ organizacji

© Krzysztof Klincewicz

Naukowe zarządzanie:• To, co można zaobserwować i zmierzyć –

zjawiska empiryczne• Optymalizacja procesów pracy

Teoria organizacji (m.in. Max Weber):• Refleksja teoretyczna nad hipotetyczną,

idealną organizacją• Jak udoskonalić organizację i rzeczywistość

społeczną• Dotyczy organizacji komercyjnych i

niekomercyjnych

© Krzysztof Klincewicz

Zasady funkcjonowania biurokracji

według Maxa Webera

niezawodnośćpowtarzalność

obiektywizmracjonalność

bezosobowośćprzepisów

© Krzysztof Klincewicz

Zasady funkcjonowania biurokracji

według Maxa Webera

niezawodność +

powtarzalność +

obiektywizm +

racjonalność +

bezosobowość przepisów

© Krzysztof Klincewicz

Biurokracja może być frustrująca,

bezosobowa, nieludzka

© Krzysztof Klincewicz

Biurokracja może być frustrująca,

bezosobowa, nieludzka

© Krzysztof Klincewicz

Cechy biurokracji: znaczenie

kompetencji i kwalifikacji przy

zatrudnieniu, wynagradzaniu i

awansach

© Krzysztof Klincewicz

Cechy biurokracji: podległość

służbowa i ciągłość organizacyjna

funkcji

© Krzysztof Klincewicz

Cechy biurokracji: formalizacja –

oparcie pracy na spisanych zasadach

i dokumentowanie działań

© Krzysztof Klincewicz

Problemy biurokracji: monotonia

pracy, dystansowanie się

pracowników wobec organizacji

© Krzysztof Klincewicz

Problemy biurokracji: lawinowy

wzrost przepisów

© Krzysztof Klincewicz

Problemy biurokracji: ograniczanie

kreatywności pracowników

© Krzysztof Klincewicz

Problemy biurokracji: wyuczona

nieudolność (Thorstein Veblen)

© Krzysztof Klincewicz

• Biurokracja prowadzi do biurokratyzmu

• Racjonalnie zaprojektowana organizacja „wymyka się spod kontroli”, staje bytem autonomicznym i samopodtrzymującym się

Max Weber – „żelazna klatka

racjonalności” (niem. stahlhartes

Gehäuse)

© Krzysztof Klincewicz

Jak określić problemy biurokracji?

• dysfunkcje organizacyjne• niska efektywność organizacji

biurokratycznych• nadmierna formalizacja w

biurokracji• nieoptymalna organizacja pracy

organizacji biurokratycznych

© Krzysztof Klincewicz

Tomasz Morus: utopia i antyutopia

© Krzysztof Klincewicz

Panoptykon (Jeremy Bentham,

Michel Foucault)

© Krzysztof Klincewicz

Biurokratyzm w literaturze

pięknej XX wieku

© Krzysztof Klincewicz

Dysfunkcje biurokracji: gry polityczne

- uczestnicy organizacji realizują

własne cele, nie zawsze zgodne z

celami organizacji

© Krzysztof Klincewicz

Przykładowe gry polityczne:• gra "powstańcy" - pracownicy niższego

szczebla sprzeciwiają się kierownictwu• gra "sponsor" - promowanie kariery

młodych pracowników w celu umacniania własnej pozycji

• gra "budżetowanie" - wykorzystanie podziału środków do zdobycia poparcia

• gra "ekspert" - wiedza ekspercka umacnia pozycję w organizacji

• gra "wrogi obóz" - my i oni, stymulowanie konfliktów

© Krzysztof Klincewicz

Max Weber – źródła władzy w organizacji

władzacharyz-

matyczna

władzatradycyjna

władzalegalna

© Krzysztof Klincewicz

Dysfunkcje biurokracji: „błędne koło

biurokracji” - lawinowy wzrost

przepisów

© Krzysztof Klincewicz

Dysfunkcje biurokracji: „błędne koło

biurokracji” – biurokracja nie potrafi

uczyć się na własnych błędach

© Krzysztof Klincewicz

Humorystyczne podejście do

biurokracji: prawa Murphy’ego – „jeśli

coś może się nie udać, na pewno się

nie uda”

© Krzysztof Klincewicz

Humorystyczne podejście do

biurokracji: prawo Parkinsona –

„każda praca zajmuje tyle czasu, ile

przeznaczono na jej wykonanie”

© Krzysztof Klincewicz

Humorystyczne podejście do

biurokracji: zasada Petera – „w

organizacji każdy dąży do osiągnięcia

szczebla niekompetencji”

© Krzysztof Klincewicz

Humorystyczne podejście do

biurokracji: Dilbert

© Krzysztof Klincewicz

Humorystyczne podejście do

biurokracji: Pani Halinka

© Krzysztof Klincewicz

Humorystyczne podejście do

biurokracji: „Mordor”

© Krzysztof Klincewicz

Theodor Adorno i Max Horkheimer,

Zygmunt Bauman - racjonalne

projektowanie organizacji przyczyniło się

do tragedii Holokaustu

© Krzysztof Klincewicz

Henry Mintzberg:• model biurokracji Webera to tylko

jedna z możliwych form organizacji, tzw. biurokracja maszynowa

• inne formy organizacji występują zwłaszcza wtedy, gdy mamy do czynienia z pracą ekspertów i

decentralizacją

© Krzysztof Klincewicz

Socjologia - nauka zajmująca się analizą

funkcjonowania społeczeństwa i procesów

zmian społecznych

© Krzysztof Klincewicz

August Comte, Herbert Spencer –

analogia między społeczeństwem a

organizmem

© Krzysztof Klincewicz

Funkcjonalizm - organizacja to system

naturalny, dążący do zachowania

równowagi w relacjach z otoczeniem

© Krzysztof Klincewicz

1956 – pierwszy numer czasopisma

„Administrative Science Quarterly” –

współczesna nauka o zarządzaniu oparta

na dorobku socjologii

© Krzysztof Klincewicz

Podejście sytuacyjne do zarządzania: • zjawisko X ma pozytywny/negatywny wpływ

na zjawisko Y

• wzrost zmiennej X o a% prowadzi do

wzrostu/spadku zmiennej Y o b%

Wzrost zmiennej X o a%

Wzrost zmiennej Y o b%

© Krzysztof Klincewicz

Podejście sytuacyjne:• nie istnieje jeden najlepszy sposób

organizowania (Taylor: „one best way”)• ale można wskazać rekomendowane,

najbardziej skuteczne sposoby w zależności od określonych warunków w

organizacji i w otoczeniu

© Krzysztof Klincewicz

Krytycy podejścia sytuacyjnego – „cow

sociology”

© Krzysztof Klincewicz

Badania operacyjne – modele matematyczne

pozwalające na optymalizację organizacji,

„narzędzia” zarządzania

© Krzysztof Klincewicz

Badania operacyjne – model MRP: firma

produkuje 5 rodzajów produktów, każdy

wykorzystuje określone materiały - ile i jakich

materiałów należy kupić oraz w którym

momencie, żeby zminimalizować koszty zakupu

i magazynowania?

© Krzysztof Klincewicz

Badania operacyjne – model CPM: remont

mieszkania musi zakończyć się w jak

najszybszym terminie - kiedy dokładnie powinni

rozpocząć pracę fachowcy i kiedy należy

zakupić i dostarczyć materiały, aby

zminimalizować czas projektu, uniknąć

zbędnego przechowywania materiałów i

płacenia robotnikom za oczekiwanie na

zakończenie innych prac?

© Krzysztof Klincewicz

Badania operacyjne – model

kolejkowania: ile kas lub stanowisk

telefonicznej obsługi klienta powinno działać,

aby zminimalizować czas oczekiwania na

obsługę i zoptymalizować koszty zatrudnienia?

© Krzysztof Klincewicz

Ograniczenia badań operacyjnych – tylko

niektóre problemy w zarządzaniu można

opisać w formie modelu matematycznego

© Krzysztof Klincewicz

Tom Peters, Robert Waterman - „W

poszukiwaniu doskonałości” (1982) –

zamiast uniwersalnych zasad, lepiej

poszukiwać najlepszych praktyk (best

practices), wzorów do naśladowania z

dobrze zarządzanych firm

© Krzysztof Klincewicz

Neoinstytucjonalizm - instytucje to "reguły

gry" w społeczeństwie, bezosobowe siły -

w tym przepisy prawa, reguły, zwyczaje,

normy, tradycje, wiara

© Krzysztof Klincewicz

Neoinstytucjonalizm - organizacje działają

w oparciu o "zracjonalizowane mity", które

nie muszą być skuteczne ale ludzie nie

rozważają innych możliwości (John W.

Meyer i Brian Rowan)

© Krzysztof Klincewicz

Neoinstytucjonalizm - izomorfizm:

organizacje bezrefleksyjnie naśladują

siebie nawzajem lub powtarzają wzorce

przekazywane przez szkoły, media i

konsultantów (Walter Powell i Paul

DiMaggio)

© Krzysztof Klincewicz

Postmodernizm - ???

© Krzysztof Klincewicz

Teorie organizacji i zarządzania omawiane

na wykładach

Prakseologia

Mikroekonomia

Naukowe zarządzanie

Podejście sytuacyjne

„Best practices”

Badania operacyjne

Zarządzanie operacyjne

Socjologia

Teoria biurokracji

(organizacja jako maszyna)

Funkcjonalizm (organizacja

jako organizm)

Neoinstytu-cjonalizm

Postmoder-nizm

Psychologia

Nurt humanrelations

za tydzień