Podstawy finansów i zarządzaniaw przedsiębiorstwach

zlokalizowanych na obszarachwiejskich

Finanse i zarządzanie w małych firmach – zagadnienia podstawowe

Cele małej firmyZe względu na ograniczoność zasobów pieniężnych, materiałowych i siły roboczej, ważnym elementem systemu zarządzania małą

firmą jest ustalenie priorytetów. Wyznaczanie priorytetów jest istotą działania małej firmy.Podstawowym celem działania małej firmy jest oczywiście korzyść finansowa, z którą związane są następujące inne cele

pokonanie konkurencji maksymalizacja sprzedażymaksymalizacja udziału w

rynkuutrzymanie stabilnego wzrostu

dochodów.

Czym jest mała firma?

Mała wiejska firma jest specyficznym rodzajem przedsiębiorstwa. Jest swego rodzaju „przedłużeniem” osobowości jej właściciela. Trudno określić, czym są małe przedsiębiorstwa. Przyjmuje się, że muszą one spełniać, co najmniej połowę z przedstawionych kryteriów:

•kapitał finansujący działalność przedsiębiorstwa pochodzi od jednego lub najwyżej kilku właścicieli;•obszar, na którym działa przedsiębiorstwo, jest niewielki i ma lokalny charakter;•przedsiębiorstwo jest relatywnie małe w porównaniu z resztą z branży.

Małe firmy łatwo można zlokalizować w najbliższej okolicy. Będą to zatem: •zakłady fryzjerskie•sklepy spożywcze, •piekarnie prowadzone przez ich właścicieli, •bary •zakłady usługowe•inne.

Są to, zatem różnego rodzaju zakłady i firmy usługowe, sklepy, a także firmy transportowe, remontowe, a ostatnio coraz częściej oferujące usługi z zakresu technologii cyfrowych, Internetu, lokalnych sieci telekomunikacyjnych. Spektrum możliwości jest nieograniczenie duże, zależne od pomysłowości właścicieli.

Finansowym celem zarządzania przedsiębiorstwem jest maksymalizacja jego wartości.

W przypadku małych firm cel ten jest prawie niemożliwy do osiągnięcia. Dlatego w przypadku małych firm na leży mówić o maksymalizacji korzyści dla właściciela, czyli uzyskaniu niezależności finansowej, zyskaniu więcej czasu dla siebie i rodziny

Cechy małej firmy

Cechy małej firmy

łatwość adaptacji

Można w niej ograniczyć wielkość kosztów stałych i dzięki temu

dysponować większym marginesem manewrowania nimi.

jest najczęściej interesem rodzinnym

Jej szef nie jest menedżerem jak kierownik w dużej firmie. Jest on bezpośrednio

związany z biznesem, często zatrudnia członków rodziny i znajomych. Dużą rolę

odgrywa też często dziedziczenie.

finansuje ona swoją działalność z własnych

środków

Mimo tego, że firma musi korzystać z usług banków. Wiele małych firm nie jest w stanie sprostać wymaganiom bankowym w kwestii

przyznawania kredytów, Tymczasem niewiele osób, rozpoczynając działalność gospodarczą dysponuje środkami, mogącymi być zabezpieczeniem dla firmy

Czym jest zarządzanie?

Zarządzanie jest zespołem działań (obejmujących planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie, tj. kierowanie ludźmi i kontrolowanie) skierowanych za zasoby (ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne) przedsiębiorstwa (innej organizacji) i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny. Przy czym sprawny to wykorzystujący zasoby mądrze i bez zbędnego marnowania; skuteczny to działający z powodzeniem.

R.W. Griffin

Zarządzanie dotyczy przede wszystkim ludzi, jego celem jest takie współdziałanie wielu osób, które potrafi zneutralizować słabości i maksymalnie wykorzystać talenty i silne strony uczestników.

P. Drucker

Definicja ogólna zarządzania - (ang. Management) jest to proces doprowadzenia do wykonania określonych rzeczy sprawnie i skutecznie wspólnie z innymi ludźmi i poprzez nich.

Zarządzanie składa się z 4 podstawowych elementów:

Sprawnie - wykonywanie zadań w sposób poprawny a odnosi się do stosunku między nakładami i wynikami wiąże się to z dążeniem do minimalizacji kosztów

Skutecznie - wykonywanie odpowiedniego zadania co w organizacjach prowadzi do osiągnięcia celu.

Kierowanie1. kierowanie wszystkimi zainteresowanymi2. motywowanie ich3. rozstrzyganie konfliktów

Kontrolamonitorowanie czynności aby upewnić się że są one wykonywane

zgadnie z planem

Zarządzanie

Zarządzanie w przedsiębiorstwach

Nakłady z otoczenia:

• Zasoby ludzkie

• Zasoby finansowe

• Zasoby fizyczne

• Zasoby informacyjne

Cele osiągnięte:

• Sprawnie• Skutecznie

Planowanie i podejmowa-nie decyzji

Organizowa-nie

Kontrolowa-nie

Przewodze-nie (kierowanie)

Fazy procesu zarządzania.

Planowanie i podejmowanie

decyzjiOrganizowanie

KontrolowaniePrzewodzenie i motywowanie

Proces zarządzania

Na wcześniejszym rysunku:• strzałki (tłusty druk), pokazują jak w teorii opisywane i wykonywane powinny być podstawowe funkcje zarządzania. Chodzi tu

przede wszystkim o to, aby każda z funkcji następowała kolejno po sobie. • cienkie strzałki obrazują prawdziwe realia zarządzania przedsiębiorstwem. Tu każda z faz zarządzania może wystąpić

niezależnie od kolejności ujętej w teorii. W zależności od sytuacji planowanie może przeobrazić się bezpośrednio w motywowanie czy kontrolowanie. Podobnie może stać się z pozostałymi funkcjami zarządzania.

Planowanie działalności przedsiębiorstwa polega na przedstawieniu celów, które firma ma zamiar zrealizować oraz strategii, według których będzie dążyć do osiągnięcia tych celów w z góry określonym czasie. Oznacza to ciągłe podejmowanie jak najbardziej trafnych decyzji. Planowanie jest swego rodzaju funkcją decyzyjną, polegającą na wyborze odpowiedniego w danej chwili działania, spośród dostępnych możliwości.

W działalności przedsiębiorstwa planowanie i podejmowanie decyzji ma ogromne znaczenie, ponieważ jest źródłem cennych informacji i wskazówek mogących mieć wpływ na poprawę sprawności zarządzania w przyszłych działaniach przedsiębiorstwa.

Przygotowaniem prowadzącym do realizacji celów powinno być:

Dlatego, aby nie zapomnieć o żadnym z tych elementów, należy zdać sobie sprawę jak powinniśmy postępować. Dobrym sposobem jest opracowanie planu.

przeprowadzenie prognoz dotyczących potencjalnych

odbiorców, czyli zapoznanie się z ich wymaganiami i potrzebami

dogłębne przeprowadzenie analizy kosztów. To pozwoli ustalić cenę i wyciągnąć wnioski np. czy dana

inwestycja będzie opłacalna.

zanalizowanie otoczenia i działania systemów

produkcyjnych/świadczenia usług

Cechu dobrego planu

.

Dobry plan

celowy

wykonalny

zgodny wewnętrzn

ie

czytelny

elastyczny

wybiegający w

przyszłość

terminowy

kompletny

Dobry plan powinien być:celowy – wybór odpowiedniego środka prowadzi do zamierzonego celu, wykonalny – realny przy dostępnych środkach i w określonych warunkach,zgodny wewnętrznie – cele nie są sprzeczne i nie przeszkadzają sobie nawzajem,czytelny – zrozumiały i ścisły,elastyczny – powinna istnieć możliwość jego modyfikacji w przypadku zmiany środków lub warunków,wybiegający w przyszłość – w granicach możliwości przewidywania,terminowy – określający termin realizacji celów pośrednich i głównych,kompletny – obejmujący całość działań

Dobry plan powinien być:

S(zczegółówy)

Szczegółowy -zawierający konkretny przekaz.

Prosty – jego zrozumienie nie powinno stanowić

kłopotu, sformułowanie powinno być jednoznaczne i nie pozostawiające miejsca

na luźną interpretację.

M(ierzalny)Mierzalny tak sformułowany,

by można było liczbowo wyrazić stopień realizacji

celu, lub przynajmniej umożliwić jednoznaczną

"sprawdzalność" jego realizacji.

A(mbitny)Ambitny ale osiągalny. Cel

zbyt ambitny podkopuje wiarę w jego osiągnięcie i tym samym motywację do

jego realizacji.Atrakcyjny – aby nie był nudny oraz wzbudzał ciekawość i chęć do

działania. Cel musi być stosunkowo trudny do

osiągnięcia, musi stawiać wysoko poprzeczkę, ale

jednocześnie być w zgodzie z postulatem osiągalności.

R(ealistyczny)Realistyczny – aby był możliwy do osiągnięcia

(poziom celów a także ich realizacja znacznie różni się

w każdej metodyce).Istotny – cel powinien być ważnym krokiem naprzód,

jednocześnie musi stanowić określoną wartość dla tego,

kto będzie go realizował,

T(erminowy)Określony w czasie,

terminowy – cel powinien mieć dokładnie określony horyzont czasowy w jakim zamierzamy go osiągnąć.

W jaki sposób formułować cele?

Bardzo przydatna jest tu koncepcja SMART będąca zbiorem pięciu postulatów dotyczących cech, którymi powinien się charakteryzować poprawnie sformułowany cel.

Kiedy wiemy już, co chcemy dalej robić, musimy tak zorganizować posiadane zasoby, aby nasz plan został zrealizowany. Należy tak decydować, aby w jak najlepszy sposób pogrupować działania i zasoby. Ułatwieniem będzie zdefiniowanie i uporządkowanie czynności oraz pogrupowanie ich w większe sekwencje.

Aby zdobyć określony cel należy tak pokierować posiadanymi zasobami ludzkimi, by ich praca była lepsza i efektywniejsza, można zastosować jeden z elementów zarządzania, jakim jest motywowanie. Wyniki, które zostaną osiągnięte przez danego pracownika przedsiębiorcy analizują i wyciągają odpowiednie wnioski. Jeżeli pracownikowi brakuje zdolności, jest zbyt mało wykwalifikowany na danym stanowisku pracy, przedsiębiorca może poddać go szkoleniu lub w ostateczności zastąpić innym pracownikiem.

Przedsiębiorca nie byłby w stanie ocenić osiąganych wyników z punktu widzenia stopnia realizacji wyznaczonych celów bez kontroli. Jej celem jest stworzenie możliwości oceny pozycji przedsiębiorstwa porównując z tym, co chce się osiągnąć.

Kontrolę można przeprowadzić w każdej chwili, używając jednego lub kilku mierników. Kontroli można poddać wszystkie obszary działalności przedsiębiorstwa. Pozwala ona na bieżąco i w sposób ciągły przyzwyczajać się do nowych korzystnych/niekorzystnych warunków, eliminuje nawarstwianie się błędów, pomaga uporać się ze skomplikowanymi sytuacjami oraz ograniczać koszty.

Czym są finanse?

.

Wszystkie przedsiębiorstwa mają ten sam cel główny, jakim jest przetrwanie i rozwój. Jednym z warunków przetrwania i rozwoju przedsiębiorstwa jest dobre ZARZĄDZANIE FINANSAMI.

Finanse to ogół procesów związanych z gromadzeniem, rozporządzaniem i wydawaniem pieniądza oraz jego odpowiedników.

Podział finansów

Kryterium podmiotowe

finanse gospodarstw domowych

finanse publiczne

finanse banków

finanse ubezpiecz

eń

finanse przedsiębi

orstw

Kryterium przedmiotowe

Stany pieniądza

zasoby pieniądza, podejście statyczne

Strumienie

(przepływy pieniężne, podejście

dynamiczne

W trakcie szkolenia będziemy się zajmować tematyką związaną z finansami przedsiębiorstw. Co powinniśmy rozumieć pod tym pojęciem?

Finanse przedsiębiorstw to obszar finansów zajmujący się decyzjami finansowymi podejmowanymi przez przedsiębiorstwa oraz narzędziami i analizami pomagającymi podjąć owe decyzje. Głównym celem zarządzania finansami przedsiębiorstwa jest maksymalizacja korzyści właścicieli.

Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa to proces decyzyjny podporządkowany realizacji celu głównego, który opiera się na wykorzystywaniu różnego rodzaju instrumentów, technik, kryteriów i reguł do sterowania przebiegiem procesów i zjawisk związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych postawionych do dyspozycji przedsiębiorstwa w sposób umożliwiający zagospodarowanie tych zasobów jak najbardziej efektywnie.

Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa zajmuje się analizą (oceną) tego co BĘDZIE w PRZYSZŁOŚCI, jakie będą skutki finansowe dziś podejmowanych decyzji.

DziśWczoraj Jutro

Rachunkowość i analiza finansowa

Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa

Czym zajmuje się zarządzanie finansami przedsiębiorstwa?

Polega ono więc na pozyskiwaniu źródeł finansowania działalności firmy (kapitałów) oraz lokowaniu ich w składnikach majątkowych w sposób pozwalający na realizację strategicznego celu firmy.

Opowiadaniem [sprawozdaniem] o tym JAK BYŁO i JAK JEST zajmuje się rachunkowość.

Oceną tego co było zajmuje się analiza finansowa.

Proces zarządzania finansami firmy

Proces zarządzania finansami firmy składa się z dwóch zasadniczych sfer i sprowadza się do konieczności podejmowania dwóch grup decyzji:

Decyzje

Decyzje inwestycyjne Decyzje finansowe.

Decyzje inwestycyjne to decyzje, w wyniku których kształtowana jest wielkość i struktura rzeczowych aktywów niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej. •rezultatem tych decyzji są więc tak zwane inwestycje rzeczowe. Decyzjami inwestycyjnymi są także decyzje o wielkości i strukturze aktywów finansowych• to są tzw. inwestycje finansowe. •Wynika więc z tego, że decyzje inwestycyjne w gruncie rzeczy dotyczą wykorzystywania kapitału.

Decyzje finansowe dotyczą pozyskiwania źródeł sfinansowania aktywów, a więc ich rozmiarów, rodzaju i struktury. Są więc to decyzje o gromadzeniu (pozyskiwaniu) kapitału.

Decyzje finansowe i inwestycyjne a wartość pieniądza w czasie

Dysponowanie zasobami pieniądza stwarza ich posiadaczom możliwość realizacji zamierzeń konsumpcyjnych lub zainwestowania posiadanych zasobów w przedsięwzięcia przynoszące dochody. Czas w jakim otrzymujemy dochody, nie jest więc obojętny. Im wcześniej te dochody uzyskujemy, tym wcześniej możemy zrealizować nasze zamierzenia konsumpcyjne lub inwestycyjne. Jeśli zatem mamy do wyboru zainkasowanie określonej kwoty w różnych momentach, to racjonalnie rzecz biorąc należy przedkładać ten wariant, który zapewnia wcześniejszy dochód. Późniejsze otrzymanie tego dochodu powoduje powstanie tzw. kosztów utraconych możliwości bądź to w formie odroczonej konsumpcji, bądź też nieuzyskanego dochodu, który moglibyśmy uzyskać, gdybyśmy dochód otrzymali wcześniej. Im większe koszty utraconych możliwości, tym bardziej cenne są te inwestycje, które przynoszą dochód wcześniej.

Zjawisko zmiany wartości pieniądza w czasie wynika więc z działania trzech

czynników:

wpływu ryzyka

psychologicznej skłonności do

bieżącej konsumpcji

płynność pieniądza

posiadanego obecnie

Pieniądze otrzymane dzisiaj to zdarzenie pewne, dlatego (mimo tej samej siły nabywczej) posiadają one większą wartość niż pieniądze, które mamy otrzymać w przyszłości

Polega ona na tym, że nawet przy założeniu zerowej inflacji, ludzie uważają otrzymanie tej samej kwoty dziś za bardziej wartościowe, niż otrzymanie jej później (mimo tego, że w obu przypadkach siła nabywcza pieniądza będzie taka sama)

Możliwość inwestowania i osiągania przez to określonych korzyści, jakich nie dałoby się osiągnąć przy późniejszym otrzymaniu środków

Związek między kosztami utraconych możliwości a rozkładem dochodów w czasie określany jest problemem wartości pieniądza w czasie. Podejmowane w przedsiębiorstwach decyzje inwestycyjne oraz decyzje dotyczące angażowania pieniądza w instrumenty rynku finansowego muszą być oparte na rachunku, który uwzględnia czynnik czasu. Techniki i narzędzia stosowane do określania wartości pieniądza w czasie należą do podstawowych narzędzi analizy finansowej.

Rozwiązanie problemu wartości pieniądza w czasie polega na analizowaniu związków między czterema zmiennymi. Są to:

•wartość terazniejsza (PV), •wartość przyszła (FV), •stopa dyskontowa (lub procent) (k) •czas (t). .

Inflacja – proces wzrostu ogólnego poziomu cen

Wartość teraźniejsza i wartość przyszła

Inwestowanie przez firmy na rynku finansowym lub nabywanie aktywów rzeczowych polega na wydatkowaniu środków pieniężnych dzisiaj w zamian za „strumień” przyszłych dochodów. Ocena efektywności dostępnych możliwości inwestowania musi zatem polegać na porównaniu wartości koniecznych nakładów z wartością „strumienia” oczekiwanych dochodów. Ponieważ strumień wydatków i dochodów ponoszonych i otrzymywanych później przedstawia niższą wartość niż strumień wydatków i dochodów ponoszonych i otrzymywanych wcześniej, toteż przeprowadzany rachunek musi ten fakt uwzględnić, jeżeli chcemy podejmować racjonalne decyzje inwestycyjne.

Metodą pozwalająca na doprowadzenie wydatków i dochodów ponoszonych i uzyskiwanych w różnych momentach okresu obliczeniowego do porównywalności na początek tego okresu jest metoda dyskonta, która polega na przemnożeniu nominalnej wartości strumienia wydatków i dochodów ponoszonych i uzyskiwanych w różnych okresach (latach) przez odpowiednie współczynniki dyskontowe.

Wartość przyszła jest to wartość zainwestowanej kwoty w określonym punkcie czasu w przyszłości.

Do obliczenia wartości przyszłej konieczne są dane dotyczące:• wielkości zainwestowanej kwoty, •okresu na jaki kwota ta ma być zainwestowana oraz •stopy procentowej.

Podstawowe równanie, pozwalające obliczyć wartość przyszłą ma następującą postać

FVn=PV*(1+k)^n

W praktyce najczęściej występują dwa przypadki:

1. Jednoazowej inwestycji

2. Wielokrotnych wydatków inwestycyjnych w trakcie określonej liczby lat

gdzie: FVn – przyszła wartość kwoty po upływie n okresów,PV – początkowa wartość kwoty pieniężnej,k – stopa procentowa dla danego okresu,n – ilość okresów.

Stopa procentowa

Stopa procentowa – cena po której wierzyciel jest skłonny udostępnić środki pieniężne dłużnikowi na określony czas, a dłużnik gotów jest zapłacić tę cenę za prawo dysponowania tymi środkami.

W rozważaniach dotyczących decyzji finansowych podstawowe znaczenie ma nominalna - wolna od ryzyka stopa procentowa. Na wartość tej stopy składają się dwa elementy: • realna stopa procentowa• premia inflacyjna.

Realna stopa procentowa pozostaje w ścisłym związku z takimi wielkościami ekonomicznymi, jak na przykład • wielkość popytu i podaży pieniądza, • poziom dochodu narodowego, • skala inwestycji,• aktywność gospodarcza.

Zależność między nominalną stopą procentową a realną stopą procentową i stopą inflacji obrazuje następująca formuła:

Pn=pr+i+pr*i

Kiedy stopa inflacji jest relatywnie niska, to znaczenie ostatniego składnika (pr*i) wyżej przedstawionej formuły jest niewielkie, dlatego z reguły jest on pomijany. W takim przypadku na wartość nominalną stopy procentowej wpływają istotnie tylko dwa pierwsze składniki.

stanowi rekompensatę dla inwestora za opóźnienie konsumpcji. Odroczenie konsumpcji może mieć miejsce tylko wtedy, gdy inwestor w przyszłości będzie mógł zrealizować lepsze zaspokojenie swoich potrzeb.premia inflacyjna jest rekompensatą dla

inwestora za przewidywaną utratę siły nabywczej pieniądza w okresie zaangażowania kapitału.

Stopy procentowe a ryzyko

Kolejnym ważnym elementem stopy procentowej jest poziom ryzyka. Zazwyczaj poziom ryzyka wykazuje analogiczny kierunek zmian jak poziom prawdopodobieństwa utraty zaangażowanych kapitałów. Prawdopodobieństwo to zależy od takich czynników jak:• charakter dłużnika (forma organizacyjno – prawna, rodzaj jego działalności)• ocena kondycji finansowej dłużnika , jego zdolność płatnicza i wiarygodność kredytowa• okres angażowania kapitału

Okres angażowania kapitału wpływa na poziom ryzyka. Jego wydłużanie powoduje wzrost niepewności a tym samym wzrost poziomu ryzyka.

Stopy procentowe

Okres angażowania kapitału

Krótkoterminowe

charakteryzują się z reguły mniejszą stabilnością oraz

niższym poziomem

Długoterminowe

charakteryzują się z reguły większą

stabilnością oraz wyższym poziomem

Poziom stabilności

Stałe

niezmienne w całym okresie

umowy

Zmienne

podlegające zmianom w zależności od

sytuacji na rynkach finansowych

Finansowanie działalności firmy

Finansowanie przedsiębiorstwa w różnych fazach rozwoju

W początkowej fazie funkcjonowania przedsiębiorstwa wymaga ono stałego zasilania w kapitał, a jego źródła – zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne – są zazwyczaj ograniczone.

Duże ryzyko operacyjne związane z nową inicjatywą gospodarczą oraz ujemne zazwyczaj przepływy pieniężne netto (czyli przewaga „odpływu” pieniądza z przedsiębiorstwa), przy braku dochodów lub niskiej zyskowności, zniechęcają potencjalnych wierzycieli do finansowania przedsiębiorstwa.

Posiadany kapitał jest głównie kapitałem własnym. Dodatkowe, zewnętrzne źródła finansowania, uzupełniające kapitał własny, to przede wszystkim zobowiązania wobec dostawców oraz – bardzo rzadko – kredyty bankowe, najczęściej krótkoterminowe. Na tym etapie rozwoju przedsiębiorstwo albo nie osiąga zysków, albo niewielki wypracowany dodatni wynik finansowy inwestuje w całości w przedsiębiorstwo .

W fazie wzrostu zazwyczaj dość gwałtownie rosną przychody ze sprzedaży, wzrasta jej rentowność i pojawiają się dodatnie operacyjne (a więc związane z wykonywaną działalnością gospodarczą) przepływy pieniężne netto.

Zyski wypracowywane w tej fazie są najczęściej reinwestowane w dalszy rozwój przedsiębiorstwa,. Przedsiębiorstwo w tej fazie zgłasza duże zapotrzebowanie na kapitał ze źródeł zewnętrznych. Ponieważ ryzyko takiej działalności jest wciąż dość wysokie, potencjalni wierzyciele uwzględniają to w swoich ofertach finansowania. Kredyt bankowy dla przedsiębiorstwa znajdującego się w fazie wzrostu jest zazwyczaj drogi. Udział długu w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa nie jest więc duży, nadal jest ona finansowana przede wszystkim kapitałem własnym.

W fazie dojrzałości przychody ze sprzedaży oraz rentowność prowadzonej działalności są stabilne i wysokie; jednocześnie zmniejszają się nakłady inwestycyjne w porównaniu z poprzednimi fazami cyklu życia przedsiębiorstwa (służą one odtworzeniu zniszczonego majątku bądź też jego udoskonaleniu, modernizacji, a nie rozwojowi). W tej fazie przedsiębiorstwo ma dużo mniejsze zapotrzebowanie na nowy kapitał, zwłaszcza ze źródeł zewnętrznych. Wzrost aktywów przedsiębiorstwa może być więc w dużej mierze finansowany ze źródeł wewnętrznych (z wypracowanych zysków).

W wielu przypadkach fazę dojrzałości udaje się wydłużyć lub w efekcie przeprowadzonej restrukturyzacji rozwojowej przejść z fazy dojrzałości ponownie do fazy wzrostu. Jeżeli jednak podjęte działania nie przynoszą spodziewanych rezultatów, przedsiębiorstwo wchodzi w fazę schyłkową, w której dochodzi do ograniczenia działalności lub nawet do likwidacji firmy. Charakterystyczny dla tej fazy cyklu życia przedsiębiorstwa jest spadek sprzedaży i jej rentowności i zmniejszanie się dodatnich operacyjnych przepływów pieniężnych netto (czyli „dopływu” gotówki do firmy). Mimo to brak możliwości rozwojowych powoduje, że przedsiębiorstwo zamiast potrzeb w zakresie finansowania odnotowuje bardzo często nadwyżki kapitału

Kapitały długoterminowe

• Bankowe kredyty długoterminowe • Poręczenia kredytowe • Leasing • Franchising • Dotacje i subwencje • Środki z funduszy pomocowych • Pożyczki od rodziny i znajomych

Kapitały krótkoterminowe

• Bankowe kredyty krótkoterminowe • Zobowiązania odnawialne • Kredyty od dostawców / zaliczki od odbiorców • Faktoring • Pożyczki z sektora pozabankowego (fundusze

pożyczkowe, pożyczki z rejonowych urzędów pracy)

• Krótkoterminowe papiery dłużne • Pożyczki od rodziny i znajomych

Źródła kapitałów obcych w przedsiębiorstwie

Większość z tych źródeł jest dostępna dla małych przedsiębiorstw, ale nie o wszystkich wiedzą właściciele tych firm

Kredyt bankowy

Kredyt bankowy – umowa zawarta w formie pisemnej pomiędzy bankiem, a kredytobiorcą. Bank zobowiązuje się udostępnić określoną kwotę na określony cel oraz czas, a kredytobiorca zobowiązuje się wykorzystać kredyt zgodnie z jego przeznaczeniem oraz zwrócić pobraną kwotę wraz z należnym bankowi wynagrodzeniem w postaci prowizji i odsetek. TYLKO BANKI MOGĄ UDZIELAĆ KREDYTÓW

Atrakcyjność kredytu zależy w głównej mierze od ceny, którą określa oprocentowanie kredytu.

Stopa procentowa jest ceną, jaką kredytobiorca jest skłonny zapłacić kredytodawcy za dysponowanie przez pewien czas pożyczonymi środkami pieniężnymi.

Wielkość stopy procentowej kształtuje się pod wpływem podaży funduszy pożyczkowych oraz popytu na nie. W gospodarce rynkowej oprocentowanie kredytu jest kształtowane przede wszystkim pod wpływem stopy inflacji, działania banku centralnego oraz czynników określających poziom stopy procentowej danej transakcji.

W warunkach inflacji następuje obniżenie siły nabywczej pieniądza. Aby kredytodawca otrzymał realny dochód, musi ustalić tzw. realną stopę procentową, czyli nadwyżkę stopy procentowej nad stopą inflacji.

Na podaż funduszy pieniężnych znaczny wpływ wywiera bank centralny przez swoją działalność regulacyjną, czyli poprzez ustalanie wysokości stóp bazowych (stopy kredytu redyskontowego i stopy kredytu lombardowego), poziomu obowiązkowych rezerw i tzw. operacje otwartego rynku (czyli transakcje zawierane przez bank centralny na wolnym rynku).

Banki komercyjne, ustalając najniższy poziom stóp oprocentowania kredytów, uwzględniają dochodowość bonów pieniężnych emitowanych przez NBP . Na ogół poziom stóp procentowych kredytów kształtuje się powyżej stopy ich dochodowości. Tylko w pewnych sytuacjach, tzn. w przypadku utrudnionego dostępu do papierów wartościowych i stosunkowo małego popytu na kredyty bankowe, banki komercyjne mogą doprowadzić do obniżenia stopy oprocentowania kredytów poniżej stopy dochodowości bonów.

Dla banków komercyjnych punktem wyjścia do określenia stóp procentowych kredytów jest koszt pozyskania pieniądza, wyznaczony przez koszt uzyskania depozytów. Koszt pozyskania depozytów jest wyższy od stawki płaconej klientom ze względu na obowiązkowe rezerwy przekazywane do banku centralnego na nieoprocentowany rachunek. Ze względu na fakt, że podstawowymi transakcjami na rynku pieniężnym są operacje zawierane między bankami, ogólny poziom stóp procentowych odzwierciedla średnia stopa procentowa dla transakcji międzybankowych. W Polsce są publikowane, np. stopy WIBOR i WIBID.

Kredyt bankowy

Stopa WIBOR (Warsaw inter-bank offered rate) oznacza średnią stopę oprocentowania, po jakiej banki skłonne są udzielać pożyczek innym bankom

Stopa WIBID (Warsaw inter-bank bid rate) oznacza średnią stopę oprocentowania, jaką banki zapłacą za środki przyjęte w depozyt od innych banków.

Na stopę procentową wpływają również czynniki określające poziom stopy procentowej danej transakcji, czyli jest to związane przede wszystkim z jakością biorcy środków pieniężnych.

Banki udzielają kredytów przedsiębiorstwom mającym zdolność kredytową,

Zdolność kredytowa to zdolność do spłaty całkowitych zobowiązań związanych z kredytem w ustalonych terminach płatności.

Zdolność kredytową mają przedsiębiorstwa, których bieżące i prognozowane wyniki finansowe oraz stan majątkowy zapewniają wypłacalność. Banki oceniają zdolność kredytową przedsiębiorstwa w okresie do upływu terminu spłaty kredytu. Stosują one zazwyczaj zbliżone procedury prowadzące do oceny zdolności kredytowej przedsiębiorstwa.

pierwszy etap to przede wszystkim weryfikacja wiarygodności posiadanych materiałów i informacji, wyjaśnienie nasuwających się wątpliwości, uzyskanie z innych instytucji opinii o przedsiębiorstwie (np. banki, z którymi przedsiębiorstwo dotychczas współpracuje, urzędy skarbowe, partnerzy handlowi, stowarzyszenia branżowe i regionalne), przeprowadzenie inspekcji w siedzibie podmiotu gospodarczego.

Drugi etap prac to ocena formalno - prawna podmiotu i jego działalności. Polega ona na poznaniu formy prawnej przedsiębiorstwa, sprawdzeniu, czy ma ono możliwość podejmowania czynności prawnych oraz zakresu i charakteru zaciąganych zobowiązań.

Kolejny etap to analiza ekonomiczno-finansową przedsiębiorstwa,.

Wiarygodność kredytowa określa możliwości w zakresie spłaty bieżących kosztów finansowych związanych z zaangażowaniem kredytów i pożyczek, a dokładniej określa, czy zyski są wystarczające na pokrycie odsetek oraz rat kapitałowych w wymaganych terminach. Ogólnie można stwierdzić że wiarygodność kredytowa danej firmy jest tym większa, im charakteryzujące ją ryzyko kredytowe jest mniejsze, a szanse powodzenia finansowanego projektu i zdolność do generowania zysków są większe.

Kredyt bankowy jako źródło finansowania firmy

Kredytowanie stanowi ważne, uzupełniające wobec finansowania własnego, źródło pokrycia potrzeb • operacyjnych - związanych z bieżącym powadzeniem działalności gospodarczej• inwestycyjno-rozwojowych firmy

Kredyt jest elastyczną formą finansowania – można go swobodnie kształtować w zależności od sytuacji ekonomicznej firmy.

Z wykorzystaniem kredytu związany jest tzw. efekt tarczy podatkowej – umożliwia on wliczenie odsetek od kredytu w koszty uzyskania przychodów przedsiębiorstwa, co powoduje zmniejszenie podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym i w rezultacie zmniejszenie efektywnego kosztu kredytu.

Możliwości finansowania małych przedsiębiorstw kredytem zależą od oceny wiarygodności oraz zdolności kredytowej danego przedsiębiorstwa, a zatem i od poziomu reprezentowanego przez niego ryzyka kredytowego. Drobne przedsiębiorstwa charakteryzują się określonym, specyficznym ryzykiem kredytowym, które w ocenie banków może skutecznie utrudniać dostęp do kredytów. Na ryzyko kredytowe małych przedsiębiorstw składają się m.in.:

.

Ryzyko kredytowe małych przedsiębiorstw

niedostateczny zakres

dostępnych informacji

ekonomiczno-finansowych,

dostarczanych bankom przez potencjalnego kredytobiorcę

mały wolumen kapitału

własnego, który jest

zainwestowany w dane

przedsiębiorstwo

bardzo często występujące problemy z

utrzymaniem płynności

finansowej wysoki

wskaźnik bankructw

oraz upadłości charakterystyc

zny dla sektora małych

przedsiębiorstw

spekulacyjny charakter

wielu przedsięwzięć gospodarczyc

h realizowanych

przez małe przedsiębiorst

wa

dużo większa skłonność do

podejmowania ryzykownych projektów niż

w dużych przedsiębiorst

wach

niedostateczne

zabezpieczenia kredytowe oferowane bankom

Wszystko to sprawia, że małe przedsiębiorstwa mają ograniczone możliwości pozyskiwania kapitałów zewnętrznych w formie kredytów bankowych, stanowią one bowiem dla instytucji finansowych grupę klientów o dużym ryzyku.

Koszt kredytu bankowego – przykład

Kwota kredytu bankowego zaciągniętego przez przedsiębiorstwo wynosi 10 000 PLN, a oprocentowanie — 11% rocznie. Przedsiębiorstwo spłaci cały długi jednorazowo, wraz z odsetkami, po upływie jednego roku.

Kwota odsetek należnych bankowi kkb (koszt kredytu bankowego) wyniesie: kkb = 11 % x 10 000 = 1100 PLN. Wydatek przedsiębiorstwa z tytułu odsetek od udzielonego mu kredytu będzie równy 1100 PLN. Dla przedsiębiorstwa rzeczywisty koszt wykorzystania długu (klkb) będzie jednak mniejszy, co jest związane z działaniem omawianej już dźwigni finansowej. Ilustruje to poniższy przykład:

Przyjmując, że przedsiębiorstwo płaci 30-procentowy podatek dochodowy, oszczędności podatkowe będą stanowić 0,30 wartości nominalnej stopy procentowej (11%), czyli ceny kredytu. Rzeczywisty koszt kredytu (kTkb) w wysokości 10 000 PLN poniesiony przez przedsiębiorstwo wyniesie więc: krkb = 11% - 11 % x 0,30 = 11% x (l - 0,30) = 11% x 0,70 = 7,7%, stąd: 7.7% x 10 000 = 770 PLN, a nie 1100 PLN .

Możliwość odliczenia od podstawy opodatkowania kwoty odsetek, należnych bankowi z tytułu udzielonego kredytu, w znacznym stopniu zmniejsza ciężar kosztów zadłużenia, faktycznie ponoszonych przez kredytobiorcę. Mechanizm ten jest często określany terminem „tarczy podatkowej" lub „osłony podatkowej". Ogólny wzór na obliczenie rzeczywistego kosztu długu ponoszonego przezprzedsiębiorstwo, z uwzględnieniem korzyści podatkowych, ma postać:ki=kn.k.b.(1-T), gdzie: ki — koszt kredytu bankowego ponoszony przez inwestora, knkb — nominalny koszt kredytu bankowego (stopa procentowa),T — stopa podatku dochodowego.

W przedsiębiorstwie, które w okresie obsługiwania kredytu (płacenia odsetek) nie płaci podatku (np. wykazało stratę brutto), rzeczywisty koszt zaciągniętego długu jest równy jego cenie nominalnej — nie ma zysku brutto stanowiącego podstawę opodatkowania i w konsekwencji nie ma od czego odpisać kwoty odsetek.

Korzyści podatkowe z tytułu odliczania kosztu kredytu od podstawy opodatkowania powodują, że kredyt bankowy, w porównaniu z innymi dostępnymi formami finansowania, jest dla przedsiębiorstwa względnie atrakcyjnym źródłem kapitału. Przedsiębiorcy nie powinni jednak zapominać o ryzyku, jakie towarzyszy finansowaniu długiem, które rośnie wraz ze wzrostem udziału długu w finansowaniu przedsiębiorstwa.

Kredyt bankowy

Ze względu na zwiększone ryzyko kredytowe dla struktury kapitału drobnych przedsiębiorstw charakterystyczny jest niski udział kredytu bankowego, np. udział kredytu bankowego w finansowaniu działalności bieżącej drobnych przedsiębiorstw wynosi ok. 13%, Z kolei udział kredytu bankowego w finansowaniu działalności inwestycyjnej drobnych przedsiębiorstw kształtuje się na poziomie 8%,

Koszty pozyskania kredytów z polskiego sektora bankowego zależą m.in. od takich czynników, jak:

Występujące w tym zakresie różnice (dochodzące nawet do 3-4%) powodują, ze każdy przedsiębiorca musi mieć wiedzę o ofercie poszczególnych banków i o stopniu ich konkurencyjności. Przy wyborze banku przedsiębiorca powinien oceniać zarówno • koszty obsługi kredytu (w tym możliwości uzyskania preferencyjnego oprocentowania), jak i szybkość jego uzyskania wymagane procedury dokumentacyjne elastyczność w formułowaniu harmonogramu spłat rat kapitałowych i odsetek wymagane formy zabezpieczenia kredytu.

Dla drobnych przedsiębiorców szczególnie dotkliwy jest brak posiadanych przez biorcę kredytu zabezpieczeń, co najczęściej zamyka mu dostęp do kredytów bankowych.

stopa oprocentowania kredytu

prowizje

opłaty manipulacyjne

Koszty pozyskania kredytu

Czynnikami decydującymi o wyborze przez bank formy zabezpieczenia kredytu są: • rodzaj i wielkość kredytu • okres spłaty • stan majątkowy kredytobiorcy i jego status prawny - wyższe zabezpieczenia i ich większa liczba są wymagane od przedsiębiorstw

nowo uruchamianych niż od firm z określonym doświadczeniem biznesowym.

Podsumowując, z oceną możliwości pozyskania kredytów bankowych jako zewnętrznych źródeł finansowania nierozerwalnie związane są trzy kwestie:

szeroko rozumiana sytuacja finansowa drobnego przedsiębiorstwa stwarzająca sprzyjające warunki do spłaty kredytu wraz z odsetkami w przyjętym okresie

koszt uzyskania kredytu wymagane przez bank zabezpieczenie kredytu. nie najniższy dla drobnych przedsiębiorstw koszt kredytu i uciążliwe procedury jego uzyskania w połączeniu z koniecznością

stanowienia wysokich zabezpieczeń utrudniają drobnemu przedsiębiorcy dostęp do wsparcia kredytowego, co w konsekwencji ogranicza możliwości rozwoju takich przedsiębiorstw oraz ich konkurencyjność.

Kredyt bankowy

Podstawowe prawne rodzaje zabezpieczeń kredytu

zabezpieczenie osobiste zabezpieczenie rzeczowe

osoba dająca zabezpieczenie odpowiada za spłatę kredytu całym swoim majątkiem (np. weksel własny in blanco, poręczenie wekslowe – awal, gwarancja bankowa, cesja wierzytelności, pełnomocnictwo)

odpowiedzialność osoby udzielającej zabezpieczenia ogranicza się do konkretnych składników jej majątku (np. zastaw ogólny, bankowy zastaw rejestrowy, zastaw na prawach, przewłaszczenie, kaucja, blokada środków na rachunkach bankowych, hipoteka).

Rodzaje kredytów

Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

art. 69 ust. 1 Prawa Bankowego

Przyjmując za kryterium formę kredytu, można je podzielić na kredyty:

● w rachunku bieżącym – wykorzystanie kredytu następuje przez przekroczenie salda na rachunku bieżącym kredytobiorcy o kwotę ustaloną w umowie;

● w rachunku kredytowym – kredyt jest wykorzystywany za pośrednictwem rachunku kredytowego, który nie służy do rozliczeń pieniężnych, a jedynie do ewidencjonowania wykorzystania i spłaty kredytu

przedmiotu kredytu

formy kredytu

sposobu wykorzystania i spłaty kredytu

okresu kredytowania

kredytobiorcy

waluty kredytu

sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu

zasad oprocentowani

a

częstotliwości wykorzystania i spłaty kredytu

preferencyjności

W praktyce bankowej dzieli się kredyty według różnego rodzaju kryteriów:

Według przedmiotu kredytowania wyróżnia się następujące rodzaje kredytów: ● obrotowe – przeznaczone na finansowanie bieżących potrzeb kredytobiorcy, związanych z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, np. z zakupem materiałów, surowców, opłatą energii, zapłatą wynagrodzeń; powoduje on zwiększenie środków obrotowych kredytobiorcy; ● inwestycyjne – przeznaczone na finansowanie nakładów, których celem jest stworzenie lub powiększenie już istniejącego majątku trwałego; ● na finansowanie określonych projektów inwestycyjnych, przy czym spłata jest dostosowana do przepływów pieniężnych.

Przyjmując za kryterium formę kredytu, można je podzielić na kredyty: ● w rachunku bieżącym – wykorzystanie kredytu następuje przez przekroczenie salda na rachunku bieżącym kredytobiorcy o kwotę ustaloną w umowie; ● w rachunku kredytowym – kredyt jest wykorzystywany za pośrednictwem rachunku kredytowego, który nie służy do rozliczeń pieniężnych, a jedynie do ewidencjonowania, wykorzystania i spłaty kredytu

Rodzaje kredytu

W zależności od sposobu wykorzystania i spłaty kredytu można wyróżnić: • w formie doraźnej transakcji (docelowe) – przeznaczone na sfinansowanie w okresie obowiązywania umowy jednej lub kilku ściśle

określonych transakcji; • w formie linii kredytowej (odnawialnej/nieodnawialnej) –

kredyt, którym w ramach oznaczonego w umowie limitu kredytowego można finansować w okresie obowiązywania umowy wiele dokonywanych sukcesywnie, powtarzalnych transakcji, bez określania w umowie obowiązujących terminów i kwot wykorzystania kredytu w postaci transz.

ustalony jest jedynie pułap, do którego kredytobiorca może się zadłużyć. kredyt może być spłacony w dowolnej chwili w całości lub w części w wysokości dogodnej dla kredytobiorcy każdy wpływ na rachunek zmniejsza zadłużenie, ustalony jest jedynie ostateczny termin spłaty kredytu; w przypadku linii nieodnawialnej kredytu każda wpłata dokonana w ciężar rachunku kredytowego powoduje zmniejszenie limitu

kredytu, do wysokości którego kredytobiorca może się zadłużyć; w przypadku linii odnawialnej każda spłata całości lub części kredytu powoduje jego odnowienie o spłaconą kwotę kredytu i może być

on wielokrotnie wykorzystywany aż do wygaśnięcia umowy; • rolowane – wielokrotnie przedłużanie przez bank terminu spłaty przez okres oznaczony w umowie kredytu oraz w określonych w umowie

terminach; • pomostowe – udzielane, gdy klient potrzebuje środków finansowych jeszcze przed udzieleniem mu kredytu zasadniczego, w wysokości pełnej

sumy docelowej lub części tej sumy; w momencie uzyskania kredytu zasadniczego spłacany jest z niego kredyt pomostowy.

Biorąc pod uwagę długość okresu kredytowania, wyróżnia się kredyty: • krótkoterminowe – udzielane najczęściej na okres do 1 roku • średnioterminowe - udzielane najczęściej na okres do 5 lat • długoterminowe – udzielane najczęściej na okres powyżej 5 lat.

Ze względu na walutę kredytu wyróżnia się kredyty: • złotowe – udzielane i wypłacane w złotych polskich • dewizowe – udzielane w walutach obcych.

Ze względu na formę prawnego zabezpieczenia kredyty można podzielić na: • zabezpieczone osobiście • zabezpieczone rzeczowo.

W zależności od zasad oprocentowania mamy do czynienia z kredytami:

● o stałym oprocentowaniu – zachowują stałą stopę oprocentowania przez cały okres obowiązywania umowy kredytu (kredyty krótkoterminowe oraz kredyty, w których odsetki są naliczane z góry)

● o zmiennym oprocentowaniu – stopa oprocentowania rośnie lub maleje w zależności od zmian, jakim podlega oprocentowanie kredytów w okresie kredytowania.

Częstotliwość wykorzystania i spłaty kredytu umożliwia podział kredytów na:

● wykorzystywane jednorazowo lub w transzach – w przypadku kredytów wykorzystywanych jednorazowo cała kwota kredytu jest wykorzystywana w jednym terminie oznaczonym w umowie kredytu; wykorzystanie w transzach następuje, gdy kwota kredytu jest wykorzystywana w wielu częściach

● spłacane jednorazowo lub w ratach – w przypadku kredytów spłacanych jednorazowo cała kwota kredytu jest spłacana w jednym terminie ustalonym w umowie kredytu; kredyt może być również spłacany w ratach uzależnionych od warunków umowy kredytowej.

Biorąc pod uwagę kryterium preferencyjności, wyróżnia się kredyty:

● komercyjne – udzielane przez banki na warunkach pełnej opłacalności, bez jakichkolwiek udogodnień dla kredytobiorców

● preferencyjne – udzielane na korzystniejszych warunkach niż kredyty komercyjne, przeznaczone dla określonej grupy kredytobiorców na ściśle określone cele; koszt kredytu preferencyjnego jest niższy od kosztu kredytu komercyjnego, a różnica jest zwracana bankom z funduszy rządowych.

Innymi, rozpowszechnionymi formami kredytowania przedsiębiorstw są kredyty:

● dyskontowe - W przypadku kredytu dyskontowego zakupiony od przedsiębiorstwa weksel zostaje przekształcony poprzez kredyt bankowy na pieniądz w postaci zapisu na rachunku bankowym firmy; bank nie płaci za weksel jego nominalnej kwoty, lecz potrąca z góry określony procent od kwoty weksla (tzw. dyskonto); kredyt dyskontowy umożliwia przedsiębiorstwu wcześniejsze uzyskanie gotówki w przypadku sprzedaży, w której przyjęto zapłatę wekslem od odbiorcy.

● akceptacyjne - kredyt akceptacyjny jest to kredyt krótkoterminowy uwzględniający postanowienia prawa wekslowego, stanowi pewną odmianę kredytu dyskontowego. Podstawę jego uruchomienia stanowi umowa, na mocy której bank zobowiązuje się do akceptowania wystawionych na niego weksli przez osobę do tego upoważnioną i zgodnie z warunkami tej umowy. Kredyt akceptacyjny jest kredytem udzielanym do około 6 miesięcy,

Kredyt kupiecki

Udzielenie kredytu kupieckiego, nazywanego także kredytem handlowym lub pożyczką pieniężną, oznacza odroczenie przez dostawcę płatności odbiorcy za zakupione wyroby. Odroczenie to wiąże się z udzieleniem zgody na udzielenie odbiorcy kredytu, którego okres może się kształtować od kilku do kilkudziesięciu dni,

zwykle od 30 do 120 dni.

kredyt odbiorcy (tzw. zaliczkq) w tym przypadku zaliczka ma pełnić rolę

gwaranta wywiązania się ze świadczenia płatności przez odbiorcę; w momencie gdy klient nie

wywiąże się ze świadczenia płatności, zaliczka pozostaje u sprzedawcy; w większości sytuacji zaliczka nie odzwierciedla całej kwoty płatności,

lecz tylko określoną jej część

kredyt dostawcy polega na faktycznym odroczeniu przez

sprzedawcę, mającego odpowiedni potencjał finansowy, terminu płatności za towary lub usługę

odbiorcy; dostawca określa termin płatności w zależności od tego, jaki poziom ryzyka jest przyporządkowany konkretnemu odbiorcy

Podejście techniczneodroczenie płatności o charakterze

manipulacyjnym, które jest traktowane na równi ze sprzedażą gotówkową;

termin płatności jest w tym przypadku bardzo krótki i liczy kilka dni; związany jest z czysto operacyjnymi aspektami rozliczeń (jak np. wystawienie faktury, przepływ środków z rachunku odbiorcy

na rachunek dostawcy itp.)

Podejście handlowefaktyczne odroczenie płatności na z

góry ustalony w umowie termin; kredyt handlowy charakteryzuje się

odroczeniem zapłaty większym od wynikającego z czynności

manipulacyjnych

Na długość terminu płatności wpływają m.in. takie czynniki, jak: ● branża, w której działa dane przedsiębiorstwo● charakter produktu (jakość, indywidualność/standardowość), ● specyfika firmy (wielkość dostawcy na rynku, pozycja w łańcuchu dostaw, konkurencyjność) ● relacje z odbiorcami (częstotliwość i powtarzalność dostaw) ● dostępność do źródeł finansowania (zarówno odbiorcy, jak i dostawcy).

Decydując się na wykorzystanie kredytu kupieckiego jako źródła finansowania, przedsiębiorstwo powinno pamiętać o jego sporych kosztach. Bardzo często dostawcy w zamian za wcześniejsze uregulowanie płatności oferują bowiem skonto (upust) – wielkość skonta należy wówczas porównać z odsetkami od kredytu zaciągniętego na wcześniejszą spłatę należności dostawcy. Różnica między ceną pierwotną a ceną po upuście to koszt, jaki odbiorca płaci za uzyskanie kredytu u dostawcy (za odroczenie w czasie terminu płatności). Firma powinna zawsze analizować koszt kredytu kupieckiego w ujęciu rocznym, gdyż łatwiej jest go porównywać z kosztem alternatywnego źródła finansowania.

Finansowanie drobnych przedsiębiorstw pożyczkami

Przepisy regulujące

kredyt

Prawo bankowe

pożyczka

Kodeks cywilny

Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić taką samą ilość pieniędzy albo rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

(art. 520 Kodeksu cywilnego)

Pożyczkę bankową można zdefiniować jako umowę, na mocy której bank zobowiązuje się przenieść na własność pożyczkobiorcy określoną ilość pieniędzy, a pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy oraz zapłacić bankowi odsetki.

W praktyce nie ma istotnych różnic między umową kredytową a umową pożyczki bankowej• obydwie mają charakter konsensualny (będący wynikiem zgodnych oświadczeń woli obu stron), dwustronny i dwustronnie

zobowiązujący; • w obu przypadkach taki sam jest również przedmiot świadczenia.

Z powodu dużych podobieństw między umową kredytową a umową pożyczki bankowej niełatwo jest rozstrzygnąć, czy w konkretnej sytuacji bank udzielił kredytu czy pożyczki.

Mając jednak na uwadze umowę pożyczki w ujęciu ogólnym (a nie typową pożyczkę bankową), można wskazać na określone modelowe różnice między kredytem a pożyczką:

• Przedmiot umowy: środki pieniężne (kredyt) – środki pieniężne lub rzeczy (pożyczka). • Forma udostępniania: oddanie środków pieniężnych do czasowej dyspozycji (kredyt) – przeniesienie własności przedmiotu

pożyczki (pożyczka). • Udzielający: bank (kredyt) – osoba posiadająca zdolność do czynności prawnych (pożyczka). • Forma umowy: zawsze w formie pisemnej (kredyt) – w formie ustnej lub pisemnej (pożyczka). • Cel wykorzystania: najczęściej ściśle określony (kredyt) – dowolny (pożyczka). • Oprocentowanie: z reguły występuje (kredyt) – nie zawsze jest konieczne (pożyczka). • 34

Tylko banki mają prawo udzielać kredytu.Mogą również udzielać pożyczek, podobnie jak inni pożyczkodawcy.

Kredyt Pożyczka

Przedmiot umowy środki pieniężne środki pieniężne lub rzeczy

Forma udostępniania

oddanie środków pieniężnych do czasowej dyspozycji

przeniesienie własności przedmiotu pożyczki

Udzielający bank osoba posiadająca zdolność do czynności prawnych

Forma umowy zawsze w formie pisemnej w formie ustnej lub pisemnej

Cel wykorzystania najczęściej ściśle określony dowolny

Oprocentowanie z reguły występuje nie zawsze jest konieczne

Fundusze poręczeń kredytowych

Fundusze poręczeń kredytowych są nienastawionymi na zysk jednostkami parabankowymi, wspomagającymi lokalny rozwój społeczno-ekonomiczny. Świadczą one pomoc finansową w formie poręczeń dla małych rozwojowych firm niemających wystarczającej historii kredytowej lub zabezpieczeń wymaganych przez bank komercyjny.

Poręczenia są więc instrumentem pośredniego zaspokajania potrzeb kapitałowych przedsiębiorstwa.

Instytucja udzielająca poręczenia ułatwia przedsiębiorstwu dostęp do kredytów oraz pożyczek bankowych, przyjmując na siebie gwarancję spłaty udzielonych kredytów w razie niewypłacalności przedsiębiorstwa. Poręczenia kredytowe są więc dogodną formą uwiarygodnienia kontrahenta, który nie posiada własnych zabezpieczeń dla pozyskiwanego kredytu bankowego.

Fundusze poręczeniowe pełnią wobec przedsiębiorstwa następujące funkcje:

● zmniejszają ryzyko jego finansowania

● dają zabezpieczenie pod zaciągane kredyty bankowe

● pomagają w tworzeniu historii kredytowej firmy

● weryfikują podstawy ekonomiczno-finansowe biznesplanów sporządzanych przez przedsiębiorstwa

● ułatwiają bankom dostęp do informacji o danym podmiocie gospodarczym.

Specyficznym rodzajem funduszu poręczeniowego jest Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych przy Banku Gospodarstwa Krajowego. Ma on zasięg ogólnokrajowy i jest finansowany przez państwo. Działa również na odmiennych zasadach. Poręczenia udzielane są praktycznie tylko sektorowi MSP, spośród których ponad 95% liczby poręczeń i ok. 90% wartości poręczeń uzyskują mikro i małe przedsiębiorstwa;

W ramach nowego programu Bank Gospodarstwa Krajowego udziela małym i średnim przedsiębiorstwom poręczeń na kredyty obrotowe oferowane przez banki komercyjne.

Fundusz Banku Gospodarstwa Krajowego umożliwia udzielenie gwarancji do kwoty 30 mld zł (w 2013 r). Z pomocy mogą korzystać przedsiębiorcy należący do sektora mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw. Maksymalna kwota takiej gwarancji wynosi 3,5 mln złotych, ale nie więcej niż 60 procent kwoty kredytu. Pozwala to na wzięcie kredytu w wysokości 6 mln złotych. Firmy, którym BGK udzieli gwarancji, będą mogły przeznaczyć kredyt na finansowanie swojej działalności bieżącej.

Gwarancję można uzyskać w tym samym banku, w którym przedsiębiorca ubiegają się o kredyt. Uzyskanie gwarancji nie jest skomplikowane od strony formalnej.

Do końca bieżącego roku od gwarancji nie będzie pobierana prowizja. Za kolejny okres roczny prowizja będzie się zaś kształtować poniżej stawek rynkowych. Program ten funkcjonuje na terenie całej Polski 

 

Alternatywne instrumenty finansowania

Ograniczony dostęp do źródeł finansowania stanowi istotną barierę zarówno w procesie powstawania drobnych przedsiębiorstw, jak i ich rozwoju. Poziom prywatnych oszczędności oraz majątek prywatny będący w dyspozycji potencjalnego przedsiębiorcy są na ogół niewystarczające do podjęcia działalności gospodarczej na szeroką skalę. Zachowawcza polityka kredytowa banków wobec niewielkich przedsiębiorstw oraz często niedostateczna w stosunku do potrzeb wielkość kapitału zgromadzonego przez fundusze pożyczkowe stanowią podstawowe ograniczenia w pozyskiwaniu środków finansowych przez takie firmy.

W przypadku większości małych przedsiębiorców mamy bowiem do czynienia z: • brakiem historii kredytowej lub zbyt krótką historią kredytową • brakiem lub niedostatecznym doświadczeniem biznesowym • niewystarczającym zabezpieczeniem kredytu lub pożyczki • niechęcią banków do udzielania kredytów na niewielkie kwoty, • nieco probleamtycznym kosztem kredytu bankowego.

Dlatego warto rozważyć wykorzystanie alternatywnych instrumentów finansowania działalności oraz poznać potencjalne korzyści wynikające z ich stosowania.

Faktoring

Istota faktoringu polega na tym, że wyspecjalizowana instytucja (bank lub spółka faktoringowa, czyli tzw. faktor) odkupuje pieniężne i bezsporne wierzytelności różnych podmiotów gospodarczych (faktorantów), co oznacza w praktyce zaliczkowanie tych podmiotów do czasu wpływu płatności należności.

Faktoring ma zatem miejsce wtedy, gdy wyspecjalizowana instytucja reguluje należności i następnie sama zajmuje się wyegzekwowaniem ich od dłużnika faktoringowego, oraz gdy świadczy dodatkowe usługi na rzecz zbywcy wierzytelności.

Faktoring jest traktowany jako alternatywne w stosunku do kredytu obrotowego oraz kredytu kupieckiego źródło finansowania cyklu rozliczeniowego między dostawcą i odbiorcą. Odgrywa on coraz bardziej znaczącą rolę w krótkoterminowym finansowaniu.

Dostawca towaru, który udziela kredytu kupieckiego odbiorcy, w momencie realizacji dostawy do odbiorcy, przedstawia faktorowi do wykupienia fakturę na określoną wartość należności; otrzymuje natychmiast 70-90% jej wartości; resztę należności pomniejszoną o prowizję faktora uzyskuje po zapłaceniu jej przez odbiorcę. Za swoje usługi faktor pobiera odpowiednie wynagrodzenie.W warunkach polskiego rynku opłata prowizyjna wynosi w granicach 1-3% wartości faktury (aczkolwiek możliwe są w tym zakresie inne ustalenia).

Alternatywne instrumenty finansowania

Początkowo przedmiotem umowy faktoringowej było tylko pośrednictwo instytucji faktoringowych między dostawcą i jego wierzycielem, funkcjonujące na zasadzie umowy komisu. Obecnie przedmiot faktoringu obejmuje cesję wierzytelności oraz wiele usług dodatkowych, przy czym muszą wystąpić co najmniej dwie usługi dodatkowe, w przeciwnym wypadku taka umowa jest bowiem traktowana jako cesja wierzytelności, w związku z którą powstaje obowiązek wniesienia odpowiednich opłat skarbowych.

Przedmiotem cesji w faktoringu są te wierzytelności, które:• wynikają z obrotu gospodarczego między przedsiębiorstwami, • mają charakter pieniężny • są raczej krótkoterminowe (tj. o zapadalności do 1 roku Najczęściej jednak termin płatności waha się w granicach 14-120 dni)

W praktyce należności są uzyskiwane przez faktoranta przed terminem ich płatności, stąd między sprzedającymi należności a instytucją faktoringową powstaje stosunek kredytowy - w tym sensie instytucje faktoringowe pełnią funkcję bieżącego finansowania przedsiębiorstw.

Zastosowanie umowy faktoringowej przez przedsiębiorstwo przyspiesza w nim krążenie kapitału, zwiększa dostępność środków finansowych, sprzyjając podniesieniu poziomu wypłacalności firmy oraz jej płynności; w określonych warunkach staje się to bardzo korzystnym miernikiem oceny sytuacji finansowej firmy.

Przedsiębiorstwa, chcąc zdobyć klientów i zwiększać wielkość swoich obrotów, stosują dłuższe niż konkurencja terminy płatności. W tej sytuacji utrzymanie wypłacalności i płynności finansowej przedsiębiorstw jest możliwe albo przez zaciągnięcie kredytu obrotowego w banku, albo właśnie przez faktoring, który w określonych warunkach jest źródłem bardziej efektywnym i bezpieczniejszym, pozwala bowiem na elastyczne kształtowanie terminów płatności zarówno względem odbiorców firmy, jak i jej dostawców.

Alternatywne instrumenty finansowania

Bankowy kredyt obrotowy Faktoring

nie eliminuje ryzyka nieterminowego wywiązywania się dłużnika z płatności

firma korzystająca z umowy faktoringu może się zabezpieczyć przed ryzykiem niewywiązywania się dłużnika z płatności. W ten sposób ma szansę bardziej precyzyjnie planować swoją działalność operacyjną dzięki otrzymywaniu środków pieniężnych w terminach przez siebie określonych. Dodatkową korzyścią może być scedowanie na faktora monitorowania spływu należności oraz ich windykowania.

nie można dzięki niemu finansować rosnących potrzeb na kapitał obrotowy w firmie; ponieważ powoduje to pogorszenie relacji kapitałów własnych do kapitałów obcych w przedsiębiorstwie i w efekcie ogranicza możliwość zaciągania kolejnych kredytów.

można dzięki niemu finansować rosnące potrzeby na kapitał obrotowy (pracujący) w firmie

zaciągnięcie kredytu bankowego powoduje zmiany zarówno po stronie aktywów, jak i pasywów bilansu firmy: po stronie aktywów rośnie wielkość środków pieniężnych, a po stronie pasywów rośnie wielkość kapitału obcego

stosowanie faktoringu wywołuje w firmie zmiany jedynie w pozycjach aktywów bilansu przedsiębiorstwa (następuje zmiana należności na środki pieniężne).

firmy uzyskują niższe wskaźniki rentowności majątku oraz mają gorsze wskaźniki ogólnego zadłużenia

mimo porównywalnych kosztów finansowych firmy uzyskują wyższe wskaźniki rentowności majątku oraz mają korzystniejsze wskaźniki ogólnego zadłużenia. Uzyskane dzięki faktoringowi środki pieniężne mogą być wykorzystane na otrzymanie u dostawców rabatów przy zakupach gotówkowych, co z kolei daje firmom dużą swobodę w kształtowaniu cen na swoje produkty czy usługi oraz w określaniu terminów płatności. Zwiększa to konkurencyjność przedsiębiorstwa oraz jego płynność finansową.

otrzymanie kredytu wiąże się z bieżącym spłacaniem rat i odsetek, co zawsze dla przedsiębiorstwa oznacza wycofanie części środków finansowych z obrotu gospodarczego

uzyskane dzięki faktoringowi środki pieniężne mogą być wykorzystane na otrzymanie u dostawców rabatów przy zakupach gotówkowych, co z kolei daje firmom dużą swobodę w kształtowaniu cen na swoje produkty czy usługi oraz w określaniu terminów płatności – zwiększa to konkurencyjność przedsiębiorstwa oraz jego płynność finansową - skróceniu ulega bowiem cykl obrotu należnościami

wystąpienie do banku o udzielenie kredytu obrotowego wiąże się każdorazowo z wypełnieniem procedury bankowej wymaganej przez konkretny bank,

umowa faktoringowa zawierana między przedsiębiorstwem a instytucją faktoringową ma zazwyczaj długoterminowy charakter i zawiera klauzulę o jej automatycznym odnawianiu, chyba że strony umowy postanowią inaczej; możliwe jest zatem skrócenie czasu poświęconego na załatwianie formalności, skróceniu ulega również czas oczekiwania faktoranta na środki finansowe.

zawsze wymagane jest przedstawienie formy zabezpieczenia.

umowa faktoringowa nie wymaga przedstawienia przez faktoranta żadnego zabezpieczenia

Zalety i wady faktoringu

Faktoring jest z reguły nieco droższy niż kredyt bankowy - wynika to z opłat pobieranych przez instytucje faktoringowe za świadczenie swoich usług. Należą do nich: • odsetki faktoringowe, naliczane z góry metodą dyskontową od wartości wykupywanej wierzytelności za dany cykl rozliczeniowy,

według obowiązującej stawki WIBOR + marża: potrącanie odsetek z góry sprawia, że koszt faktoringu jest relatywnie większy niż koszt kredytu;

• marża faktoringowa z tytułu wykonywanych dodatkowych czynności; jej wysokość jest z reguły negocjowana; • prowizja operacyjna, która potrącana jest każdorazowo od kwoty wykupywanej faktury i wynosi 0,1-3% (jej wysokość podlega

negocjacji); • (często) prowizja przygotowawcza, liczona jako procent kwoty limitu odnawialnego ustalonego dla danej firmy; zazwyczaj jest

ona pobierana w dniu wykupu pierwszej faktury.

Korzyści płynące dla przedsiębiorstwa z zastosowania umowy faktoringowej mogą stanowić zachętę do częstszego sięgania przez małe firmy po ten krótkoterminowy instrument finansowania działalności gospodarczej. Każdorazowo należy zapoznać się z ofertą wielu instytucji faktoringowych i dokonać wyboru tej, która najlepiej dostosuje ją do aktualnych potrzeb konkretnego przedsiębiorstwa oraz pozwoli uzyskać oczekiwane efekty ekonomiczne.

WIBOR (ang. Warsaw Interbank Offered Rate) – wysokość oprocentowania kredytów na polskim rynku międzybankowym.

Ocena faktoringu

Zalety wady

zwiększenie obrotów firmy bez angażowania dodatkowego finansowania zewnętrznego

relatywnie wysokie koszty usług administracyjnych

przyspieszenie cyklu rotacji (obrotu) należności i poprawienie płynności finansowej przedsiębiorstwa

uzależnienie od firmy faktoringowej

możliwość dzielenia się z faktorem ryzykiem niewypłacalności dłużnika osłabienie więzi przedsiębiorstwa z klientami (odbiorcami towarów/usług)

zmniejszenie zapotrzebowania na środki obrotowe możliwe problemy z bieżącym przepływem informacji między faktorem a faktorantem

poprawienie relacji aktywów bieżących do zobowiązań bieżących firmy konieczność reorganizacji obiegu dokumentów w podmiocie gospodarczym

przekazanie faktorowi wielu czynności związanych z rejestrowaniem, monitorowaniem i ściąganiem należności, fachowe doradztwo firm faktoringowych

przedsiębiorstwo korzystające z usług faktoringowych jest postrzegane jako firma mająca problemy finansowe, która, sprzedając swoje należności instytucji faktoringowej, próbuje poprawić płynność finansową; taka opinia może przyczynić się do pogorszenia reputacji firmy

zwiększenie dostępności innych źródeł finansowania istnieje ryzyko, że dłużnik zrezygnuje ze współpracy z dostawcą, gdy dowie się, że została zawarta umowa faktoringu.

Franchising jako instrument finansowania

Specyficznym instrumentem długoterminowego finansowania firm jest umowa franchisingu; samo słowo franchising oznacza dosłownie „bycie wolnym”- w takim sensie koncepcja ta oferuje wolność w prowadzeniu i zarządzaniu własną firmą. W umowie franchisingu jedna ze stron przyznaje drugiej, w zamian za wynagrodzenie, prawo do eksploatacji do celów rynkowych praw dotyczących dóbr lub usług. Dawcą jest z reguły firma dobrze znana na rynku, o ugruntowanej pozycji rynkowej, niekoniecznie zaliczająca się do grona wielkich korporacji.

Partnerami we franchisingu są: • franchisingodawca – firma posiadająca wartość niematerialną lub rzeczową, np. znak towarowy, markę firmy, procedury

produkcji, know how, rozwiązania organizacyjne, będące przedmiotem franchisingu, • franchisingobiorca – małe przedsiębiorstwo, niemające najczęściej większego kapitału, profesjonalnych zdolności

marketingowych, zweryfikowanych przez rynek procesów produkcyjnych itp., ubiegające się o prawo do eksploatacji przedmiotu franchisingu.

Jak pokazują statystyki, z jednej strony franchising stanowi doskonałą okazję dla drobnych przedsiębiorstw do rozpoczęcia działalności i zbudowania potencjału konkurencyjnego, pozytywnie weryfikowanego na rynku, z drugiej zaś strony jest szybką formą ekspansji rynkowej i szansą na upowszechnienie znaku firmowego dla założycieli systemów franchisingowych. Ułatwia bowiem minimalizację ryzyka poprzez świadomą rezygnację z części potencjalnego zysku i przekazanie prawa do prowadzenia analogicznego interesu osobom trzecim.

Franchising stanowi dla franchisingodawcy źródło pozyskania zewnętrznych środków finansowych będących w dyspozycji biorców licencji na rozwój sprawdzonej oferty produktowej/usługowej. Ponadto jest doskonałym sposobem zorganizowania przedsiębiorstwa, które poprzez jasny układ sieciowy może funkcjonować w efektywny sposób na wielu, często oddalonych od siebie, rynkach, osiągając korzyści skali działania.

Z punktu widzenia franchisingobiorców jest on sposobem rozwoju działalności gospodarczej na podstawie uznanego, wiarygodnego know-how, który dla wielu przedsiębiorców kupujących licencje franchisingowe jest najtrudniejszą do samodzielnego pokonania barierą wejścia na rynek; oznacza zatem zmniejszone ryzyko podjęcia działalności gospodarczej wynikające z reputacji dawcy, a ponadto pewność i stałość zaopatrzenia w surowce, półprodukty, korzyści techniczne i technologiczne z tytułu prowadzonych przez dawcę badań oraz ochronę przed konkurencją.

Często jest tak że wydatki związane z zakupem licencji franchisingowej są niższe od kosztu alternatywnego, jakim w tym przypadku są środki finansowe niezbędne do stworzenia własnej koncepcji biznesu, wykreowania silnej marki oraz szybkiego i sprawnego jej wprowadzenia na wymagający rynek.

Franchising jako instrument finansowania

Franchising oznacza cały zakres stosunków ekonomicznych, w ramach których właściciel produktu, procesu lub nazwy zezwala innej firmie (osobie) na prowadzenie określonej działalności w zamian za ustaloną opłatę.

Można wyróżnić dwa elementy konstytuujące franchising: • pakiet praw własności przemysłowej lub intelektualnej związany ze znakami towarowymi, wzorami użytkowymi i zdobniczymi,

szyldami sklepowymi, nazwami handlowymi, prawami autorskimi, know how i patentami, • czynność prawną polegającą na udostępnieniu tego pakietu do korzystania w celu odsprzedaży dóbr i świadczenia usług

końcowym użytkownikom.

Franchising jest to pełny system prowadzenia biznesu, w którym biorca licencji może liczyć ze strony dawcy licencji na systematyczną opiekę – na szkolenia, kampanie promocyjne wspierające sprzedaż czy na udostępnianie rozwiązań organizacyjno-zarządczych. Za tę pomoc biorca przekazuje franchisingodawcy tzw. opłatę wstępną za udzielenie licencji, a potem przez cały okres trwania kontraktu wpłaca na rzecz dawcy określony procent swoich obrotów (są przedmiotem negocjacji i zależą od konkretnej sieci).

Opłata cykliczna może też obejmować inne, określone w umowie konkretne płatności, np. opłatę rozwojową wnoszoną za prawo rozwijania sieci na danym terenie, honorarium płacone za prawo użytkowania znaku firmowego dawcy oraz za wykorzystywanie koncepcji jego biznesu, wpłaty na fundusz reklamowy, opłaty za odnowienie umowy. Środki te są wykorzystywane na rzecz całej sieci i służą wszystkim biorcom licencji. Przeznaczane są one m.in. na badania marketingowe, opracowywanie koncepcji nowych produktów i akcje reklamowe. Dla dawcy opłaty franchisingowe mogą stanowić określone źródło kapitału, niekiedy dość znaczące, jeśli występuje np. kilkudziesięciu lub kilkuset biorców.

Główną ideą franchisingu jest wyjątkowość pomysłu, na którym oparte jest działanie franchisingodawcy. Nie musi to być najnowsza technologia, zazwyczaj są to proste rozwiązania organizacyjne, np. idea restauracji fast food (McDonald’s), wyspecjalizowany proces produkcyjny lub usługowy (sieć salonów fryzjerskich Jean Louis David, Instytuty Dr Ireny Eris) lub precyzyjnie określona oferta handlowa (sieć sklepów Drogeria Natura) i tym podobne. Pomysłodawca przeważnie ubezpiecza koncepcję, na której opiera rozwój sieci poprzez uzyskanie patentu. Najbardziej znane polskie firmy, których ekspansja opiera się na idei franchisingu, to m.in.: specjalistyczne sklepy z kawą Pożegnanie z Afryką, pizzerie Pizza Dominium, luksusowe cukiernie A. Blikle, sieci handlowe Chata Polska, Piotr i Paweł, Groszek, sklepy obuwnicze Ambra, prywatny operator pocztowy InPost.

Leasing

Zawarcie umowy leasingu jest szczególną formą finansowania przedsiębiorstwa kapitałem obcym. Umowa leasingu jest umową cywilnoprawną, nazwaną (posiadającą szczególną regulację ustawową) i chronioną prawem.

Ze względu na charakter umowy prawnej możemy wyodrębnić

Leasing zwrotny - polega na sprzedaży wytworzonego dobra inwestycyjnego spółce leasingowej przy jednoczesnym zawarciu umowy leasingu na wykorzystywanie tego dobra. Z takiej formy leasingu korzystają głównie przedsiębiorstwa produkcyjne, które w określonym momencie odczuwają brak płynności finansowej, nie mają środków finansowych na bieżące opłacanie procesów gospodarczych oraz nie są w stanie pozyskać środków finansowych z innych źródeł. Dzięki sprzedaży takiego środka produkcji (czasami nieruchomości) firmie leasingowej przedsiębiorstwa uzyskują natychmiastowy dopływ gotówki, a poprzez leasing zwrotny mogą nadal użytkować dany przedmiot leasingu.

Leasing operacyjny - (zwany również eksploatacyjnym lub bieżącym) polega na oddaniu określonego dobra w użytkowanie na określony czas, zazwyczaj krótszy niż okres pełnej amortyzacji wartości tego dobra (czyli może ono być oddawane w leasing wielokrotnie). Leasingobiorca w ramach umowy leasingu operacyjnego jest zobowiązany do płatności rat leasingowych, na które składają się dwa elementy: rata wartości urządzenia oraz oprocentowanie tej wartości – stanowią one koszty uzyskania przychodów u leasingobiorcy. Natomiast leasingodawca jako właściciel przedmiotu leasingu nadal wykazuje go w bilansie i dokonuje odpisów amortyzacyjnych; ponadto ponosi koszty napraw, serwisu technicznego oraz ubezpieczenia przedmiotu leasingu.

Leasing finansowy (zwany również kapitałowym lub inwestycyjnym) ma charakter długoterminowy, a okres obowiązywania takiej umowy jest zbliżony do pełnej amortyzacji wartości przedmiotu leasingu.

Leasing finansowy dotyczy zazwyczaj dóbr inwestycyjnych o większej wartości niż w przypadku umowy leasingu operacyjnego, z reguły nie ma również możliwości wypowiedzenia umowy przed terminem zakończenia jej obowiązywania.

Koszty eksploatacji urządzenia, ryzyko jego zestarzenia się moralnego itp. ponosi leasingobiorca.

10

Strony umowy

Leasingodawca(finansujący)

zobowiązuje się nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy (sprzedawca, producent itp.) na warunkach określonych w umowie i oddać ją

korzystającemu (leasingobiorcy) do używania i pobierania pożytków (korzyści) przez okres umowy.

Leasingobiorca(korzystający)

jest zobowiązany płacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne równe co najmniej cenie lub

wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego

leasing operacyjny

zwrot finansującemu

przedmiotu leasingu

leasing finansowy

umowy leasingowe mogą przewidywać

przeniesienie na korzystającego własności

przedmiotu leasingu

Leasing jest coraz bardziej powszechnym źródłem długoterminowego finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych oraz wzrostu majątku przedsiębiorstwa. Jest on formą pozyskiwania różnego rodzaju dóbr inwestycyjnych na podstawie długoterminowej umowy, w której dawca zobowiązuje się oddać do dyspozycji biorcy określone dobra w zamian za ustalone opłaty. W ten sposób można przyspieszyć rozwój każdej firmy, nie angażując w ten proces od razu znacznego kapitału – ważniejsze od własności jest bowiem używanie rzeczy i osiąganie z nich pożytków gospodarczych. Istnieje wiele rodzajów i form transakcji leasingowych – jedne z nich są częściej stosowane, inne cieszą się mniejszą popularnością. Ze względu na charakter umowy prawnej możemy wyodrębnić:

• Leasing operacyjny - (eksploatacyjny, bieżący) polega na oddaniu określonego dobra w użytkowanie na określony czas, zazwyczaj krótszy niż okres pełnej amortyzacji wartości tego dobra (czyli może ono być oddawane w leasing wielokrotnie). Leasingobiorca w ramach umowy leasingu operacyjnego jest zobowiązany do płatności rat leasingowych, na które składają się dwa elementy: rata wartości urządzenia oraz oprocentowanie tej wartości – stanowią one koszty uzyskania przychodów u leasingobiorcy. Natomiast leasingodawca jako właściciel przedmiotu leasingu nadal wykazuje go w bilansie i dokonuje odpisów amortyzacyjnych; ponadto ponosi koszty napraw, serwisu technicznego oraz ubezpieczenia przedmiotu leasingu.

• Leasing finansowy (kapitałowy lub inwestycyjny) ma charakter długoterminowy, a okres obowiązywania takiej umowy jest zbliżony do pełnej amortyzacji wartości przedmiotu leasingu. Dotyczy zazwyczaj dóbr inwestycyjnych o większej wartości niż w przypadku umowy leasingu operacyjnego, z reguły nie ma również możliwości wypowiedzenia umowy przed terminem zakończenia jej obowiązywania. Koszty eksploatacji urządzenia, ryzyko jego zestarzenia się moralnego itp. ponosi tutaj leasingobiorca.

Leasing zwrotny - polega na sprzedaży wytworzonego dobra inwestycyjnego(nieruchomości) spółce leasingowej przy jednoczesnym zawarciu umowy leasingu na wykorzystywanie tego dobra. Z tego typu leasingu korzystają głównie przedsiębiorstwa produkcyjne, które w danym momencie odczuwają brak płynności finansowej, nie mają środków finansowych na bieżące opłacanie procesów gospodarczych oraz nie są w stanie pozyskać środków finansowych z innych źródeł. Dzięki sprzedaży takiego środka produkcji (nieruchomości) firmie leasingowej przedsiębiorstwa uzyskują natychmiastowy dopływ gotówki, a poprzez leasing zwrotny mogą nadal użytkować dany przedmiot leasingu.

Leasing operacyjny a leasing finansowy - porównanie

Leasing operacyjny Leasing finansowy

okres umowy jest krótszy od okresu eksploatacji przedmiotu leasingu

okres umowy jest zbliżony do okresu ekonomicznego zużycia przedmiotu leasingu

koszty amortyzacji, konserwacji i remontów przedmiotu leasingu ponosi leasingodawca

koszty amortyzacji, konserwacji i remontów przedmiotu leasingu ponosi leasingobiorca, a jeżeli pokrywa je leasingodawca, to za dodatkową opłatą

opłaty leasingowe składające się z części kapitałowej i części odsetkowej w całości są zaliczane do kosztów leasingobiorcy

tylko część odsetkowa jest zaliczana w ciężar kosztów operacyjnych leasingobiorcy, część kapitałowa opłaty leasingowej jest pokrywana z zysku netto leasingobiorcy,(nie jest kosztem)

opłaty leasingowe nie pokrywają pełnej wartości przedmiotu leasingu

opłaty leasingowe pokrywają w pełni wartość przedmiotu leasingu

przedmiot leasingu nie jest składnikiem aktywów leasingobiorcy, wykazywany jest w bilansie leasingodawcy

przedmiot leasingu jest składnikiem aktywów leasingobiorcy

podatek VAT jest naliczany wraz z każdą opłatą leasingową podatek VAT jest naliczany jednorazowo od pełnej wartości przedmiotu leasingu

możliwe jest odstąpienie od umowy przed jej wygaśnięciem wcześniejsze odstąpienie od umowy wymaga zapłaty odszkodowania dawcy przedmiotu leasingu

Leasing

Biorąc pod uwagę możliwość wykorzystania leasingu w przedsiębiorstwie, należy dokonać analizy porównawczej ofert różnych firm leasingowych. Powinna ona uwzględniać następujące elementy:• oszacowanie wartości przedmiotu leasingu z dnia umowy• ustalenie wysokości opłaty początkowej wnoszonej przez leasingobiorcę (najczęściej jest 10-20%) • określenie długości okresu obowiązywania umowy• określenie wysokości opłat miesięcznych związanych z obsługą umowy leasingowej• ustalenie szacunkowej wartości przedmiotu leasingu na koniec umowy• ustalenie, czy raty leasingowe mają charakter stały czy zmienny• określenie wysokości odsetek karnych płaconych za nieterminowe dokonywanie płatności leasingowych• wskazanie strony umowy, która ponosi koszty napraw i remontów przedmiotu leasingu• ustalenie strony umowy, która dokonuje ubezpieczenia przedmiotu leasingu, oraz zakresu tego ubezpieczenia • ustalenie warunków wypowiedzenia umowy przez obie strony • określenie warunków zakończenia umowy• ustalenie, jaka dokumentacja ze strony leasingobiorcy jest niezbędna dla leasingodawcy, aby doszło do zawarcia

umowy.

Porównanie ofert według powyższych kryteriów powinno doprowadzić do wyboru tej oferty, która w danych warunkach rynkowych jest najbardziej korzystna dla danego przedsiębiorstwa.

.

Warunki

Warunkiem zawarcia umowy leasingu jest przedstawienie przez korzystającego odpowiedniego zabezpieczenia transakcji leasingowej. Podstawowym zabezpieczeniem jest przedmiot leasingu, który jest własnością finansującego przez cały okres trwania umowy. Poza tym w większości transakcji standardowym zabezpieczeniem jest weksel in blanco wystawiony przez korzystającego. Często stosowane jest również zabezpieczenie w formie rzeczowego majątku klienta, na przykład hipoteka, zastaw, zastaw rejestrowy, kaucja gwarancyjna, gwarancja odkupu przedmiotu leasingu przez dostawcę, przewłaszczenie. Z reguły zawarcie umowy leasingowej jest uwarunkowane wniesieniem czynszu inicjalnego. Leasingobiorca jest zobowiązany do przedstawienia szeregu dokumentów związanych z działalnością gospodarczą. Konkretne dokumenty, jakich zażąda firma leasingowa zależą zawsze od jej wewnętrznych uregulowań i przyjętych procedur.

Materiał uzupełniający dla

zainteresow

anych

Zalety i wady leasingu

ZALETY WADYstanowi instrument finansowania potrzeb inwestycyjnych przedsiębiorstwa

Przedmiot leasingu nie jest własnością leasingobiorcy;

sprzyja prowadzeniu inwestycji przy minimalnym początkowym zaangażowaniu własnych środków

Istnieje możliwość poniesienia strat przez finansującego (leasingodawcę) w przypadku braku popytu na jego usługi

ułatwia dostęp do środków produkcji przy braku własnych zasobów kapitałowych

Korzystający (leasingobiorca) może ponieść straty w sytuacji, gdy nie ma popytu na produkowane przez niego dobra wytwarzane przy użyciu wyleasingowanego środka

sprzyja zmniejszeniu ryzyka inwestycyjnego, które obciąża przede wszystkim właściciela środków produkcji, a w mniejszym zakresie ich użytkownika

Korzystający ponosi odpowiedzialność za przedmiot, który nie jest jego własnością

stwarza możliwość pozyskania oferty leasingowej dopasowanej do indywidualnych oczekiwań oraz potrzeb uwzględniających realia działalności gospodarczej prowadzonej przez leasingobiorcę

zwiększa elastyczność działania, innowacyjność oraz konkurencyjność leasingobiorcy

daje możliwość swobodnego kształtowania wysokości i rozkładu w czasie opłat leasingowych, z uwzględnieniem zdolności płatniczych leasingobiorcy

stwarza możliwość pozyskania kapitału, który charakteryzuje się stałym oprocentowaniem

nie powoduje wzrostu zadłużenia leasingobiorcy, a tym samym nie ogranicza dostępu do innych form jego finansowania - sprzyja zwiększeniu płynności finansowej leasingobiorcy

sprzyja uzyskiwaniu korzyści bilansowych oraz podatkowych przez leasingobiorcę.

Aktywa

Do prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorstwo wykorzystuje majątek, który nosi nazwę aktywów.

„aktywa to kontrolowane przez jednostkę gospodarczą zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, uzyskane w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych”

Aktywa

Aktywa trwałe

charakteryzuje je termin realizacji dłuższy niż 12 miesięcy

wartości niematerialne i prawne

środki trwałe i środki trwałe w budowie

należności długoterminowe

długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

inwestycje długoterminowe

Aktywa obrotowecechuje je ciągły ruch, co wpływa na termin ich

realizacji zamykający się w okresie 12 miesięcy.

należności krótkoterminowe

inwestycje krótkoterminowe (aktywa finansowe)

rzeczowe aktywa obrotowe

krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Podstawy analizy finansowej przedsiębiorstwa

Aktywa trwałe• Nabyte przez jednostkę prawa majątkowe zaliczane do aktywów trwałych nadające się

do gospodarczego wykorzystania, o przewidywalnym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki. Zaliczamy tu:

• patenty• licencje, • programy komputerowe, • znaki towarowe

Wartości niematerialne i prawne

• To składnik aktywów o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż jeden rok, kompletny i zdatny do użytku w momencie ich przyjęcia do eksploatacji, przeznaczony na własne potrzeby jednostki lub oddany do używania innym jednostkom na podstawie najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze.

• Środkami trwałymi są w szczególności:• grunty, • budynki,• urządzenia techniczne,• środki transportu

Środki trwałe i środki trwałe w budowie

• Należne przedsiębiorstwu kwoty pieniężne od osób trzecich, których zapłata nastąpi po upływie 12 miesięcyNależności długoterminowe

• Aktywa finansowe i rzeczowe nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych. W ich skład wchodzą

• nieruchomości, • wartości niematerialne i prawne• długoterminowe aktywa finansowe.

Inwestycje długoterminowe

• Są to księgowe koszty uzyskania przychodów w okresach przyszłychDługoterminowe rozliczenia

międzyokresowe

Aktywa obrotowe

• Zaliczamy tu• zapasy materiałów, półproduktów i produktów w toku, produktów gotowych, towarów

surowce• zaliczki na dostawy.

• Zapasy wycenia się według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od ich cen sprzedaży netto na dzień bilansowy.

Rzeczowe aktywa obrotowe

• Są to kwoty, które odbiorcy są winni za zakupione i niezapłacone dobra. Normalny termin ich spłaty to krócej niż jeden rok. Zaliczamy tu płatności z tytułu dostaw i usług w okresie do i powyżej 12 miesięcy oraz z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz innych świadczeń. W bilansie, należności są wyceniane w kwocie wymaganej do zapłaty. W trakcie analizowania sytuacji przedsiębiorstwa, interpretacja tej pozycji bywa kłopotliwa. Powodem jest trudność w dokonaniu oceny ściągalności należności od dłużników

Należności krótkoterminowe

• W ich skład wchodzą krótkoterminowe aktywa finansowe i inne. Zalicza się do nich:• udzielone pożyczki krótkoterminowe, środki pieniężne i• inne aktywa pieniężne takie jak czeki i weksle obce, udziały lub akcje, inne papiery

wartościowe, • krótkoterminowe papiery dłużne (obce),

• inne inwestycje krótkoterminowe. • Przedsiębiorstwo dokonuje takich inwestycji po to, aby uzyskać dodatkowe korzyści, często

w postaci przychodów finansowych.• Krótkoterminowe papiery dłużne są ujawniane w bilansie według cen nabycia. W przypadku

ich sprzedaży, różnicę między ich ceną zbycia a ceną nabycia zalicza się do przychodów lub kosztów z operacji finansowych. Środki pieniężne wyceniane są według wartości nominalnej.

Inwestycje krótkoterminowe (aktywa finansowe)

• Chodzi tu o rozliczenia czynne. Związane są one z nakładami, które były poniesione w okresie poprzedzającym okres w którym się je rozlicza w ciężar kosztów. Zalicza się do nich wszelkiego rodzaju wydatki poniesione z góry, które są rozliczane w okresach następnych

Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Kapitał przedsiębiorstwa

Kapitał, czyli pewna suma pieniędzy, stanowi podstawę rozpoczęcia działalności przedsiębiorstwa oraz umożliwia jego funkcjonowanie. Wysokość kapitału zależy od formy prawno – organizacyjnej przedsiębiorstwa

Kapitał przedsiębiorstwa

Kryterium pochodzenia

zewnętrzne

wewnętrzne

Kryterium czasu wykorzystania

długoterminowe

krótkoterminowe

Kryterium własności

własne

obce

Zestawienie wszystkich źródeł finansowania nosi nazwę struktury finansowania firmy i jest ujmowane w bilansie przedsiębiorstwa.

Zgodnie z zapisami ustawy o rachunkowości źródła finansowania ujmuje się w pasywach w bilansie i wyróżnia następujące pozycje:• kapitały (fundusze własne),• rezerwy,• zobowiązania długoterminowe,• zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne,• rozliczenia międzyokresowe.

Kryterium podziału kapitałów w bilansie jest źródło ich pochodzenia – wyróżnia się zatem finansowanie własne i obce. Wyróżnia się również finansowanie wewnętrzne i zewnętrzne.

Kapitał przedsiębiorstwa

Pasywa pokazują źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa, zobowiązania przedsiębiorstwa zaciągnięte na zakup środków trwałych lub obrotowych. Kapitały własne to np. fundusz zgromadzony przez właściciela (-li)a kapitały obce to np. kredyty bankowe i inne, zobowiązania wobec dostawców i Skarbu Państwa.

Pasywa

Kapitał własny – fundusz zgromadzony przez wspólników, zatrzymany zysk

Zobowiązania długoterminowe – kredyty bankowe

Zobowiązania bieżące – zobowiązania wobec dostawców i Skarbu Państwa

Bilans

Bilans jest to zestawienie aktywów i pasywów przedsiębiorstwa na dany dzień, nazywany dniem bilansowym (np. na koniec danego roku obrotowego). Przedstawiane w bilansie • aktywa są to kontrolowane przez firmę zasoby. • pasywa natomiast pokazują wszystkie źródła finansowania tych zasobów.

Zgodnie z zasadą bilansową suma aktywów zawsze równa jest sumie pasywów (wszystkie posiadane przez firmę aktywa są sfinansowane z jakiegoś źródła). Równość aktywów i pasywów wynika również ze stosowanej w księgowości zasady podwójnego zapisu.Bilans tworzony jest zgodnie z przyjętymi zasadami rachunkowości. W Polsce przedsiębiorstwa prowadzące pełną księgowość zobowiązane są do sporządzania bilansu zgodnie z Ustawą o Rachunkowości.

Bilans jest „fotografią” przedsiębiorstwa w danym momencie działalności. Dwustronne ujęcie majątku w BILANSIE, wynika z zastosowania dwóch różnych przekrojów:• Rzeczowego - polega na grupowaniu majątku według: jego występowania oraz funkcji jaką spełnia. Wynikiem „zastosowania” przekroju

rzeczowego są AKTYWA• Finansowego - przedstawia wartość majątku według źródeł jego finansowania. Wynikiem „zastosowania” przekroju finansowego są PASYWA

W bilansie aktywa są uporządkowane według stopnia płynności, to znaczy od najmniej do najbardziej płynnych. Kryterium uporządkowania pasywów jest termin ich wymagalności. Dlatego ułożone są od kapitałów własnych do zobowiązań krótkoterminowych.

BILANS

AKTYWA PASYWA

A. AKTYWA TRWAŁEI. Wartości niematerialne i prawne. II. Rzeczowe aktywa trwałe. III. Należności długoterminowe.IV. Inwestycje długoterminowe. V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

B. AKTYWA OBROTOWEVI. Zapasy. VII. Należności krótkoterminowe.VIII. Inwestycje krótkoterminowe. IX. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

A. KAPITAŁ WŁASNYI. Kapitał (fundusz) podstawowyII. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna) III. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna) IV. Kapitał (fundusz) zapasowyV. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwoweVII. Zysk (strata) z lat ubiegłych VIII. Zysk (strata) nettoIX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość

ujemna) B. KAPITAŁ OBCY

X. Rezerwy na zobowiązania XI. Zobowiązania długoterminoweXII. Zobowiązania krótkoterminowe XIII. Rozliczenia międzyokresowe

płynność

wymagalność

Rachunek zysków i strat

Rachunek zysków i strat pokazuje dokonania jednostki w danym okresie. Zawiera istotną informację o rentowności jednostki. Jego istota polega na przeciwstawieniu przychodom ( i zyskom nadzwyczajnym) z różnych rodzajów działalności współmiernych do nich kosztów (i strat nadzwyczajnych), uzyskując w efekcie wynik finansowy (zysk lub stratę) brutto, który skorygowany o obowiązkowe zmniejszenia wyniku brutto (np. podatek dochodowy) pozwala na uzyskanie kwoty wyniku netto za dany okres.

• rachunek zysków i strat może być sporządzony w wersji porównawczej lub kalkulacyjnej. • w obu wariantach rachunek zysków i strat sporządzony jest metodą drabinkową charakteryzującą się tym, że od każdego rodzaju

przychodu odejmowany jest koszt tego samego typu.• różnica ujawnia się w prezentacji kosztów dotyczących podstawowej działalności operacyjnej.

Ogólna postać i budowa rachunku zysków i strat `

+ Przychody ze sprzedaży netto

- Koszty wytworzenia sprzedanych wyrobów

= Zysk/strata na sprzedaży (brutto)

- Koszty ogólne zarządu

- Koszty sprzedaży

= Zysk/strata na sprzedaży (netto)

+ Pozostałe przychody operacyjne

- Pozostałe koszty operacyjne

= Zysk/strata na działalności operacyjnej (EBIT)

+ Przychody finansowe

- Koszty finansowe

= Zysk/strata na działalności gospodarczej

+ Zyski nadzwyczajne

- Straty nadzwyczajne

= Zysk/strata brutto

- Podatek dochodowy

= Zysk/strata netto

Wariant kalkulacyjny Wariant porównawczy

sumie przychodów ze sprzedaży produktów – przeciwstawiane są koszty wytworzenia sprzedanych produktów, oraz całość kosztów sprzedaży (handlowych) i ogólnego zarząduKoszt własny sprzedaży:• Koszt wytworzenia

sprzedanych produktów• Koszty zarządu• Koszty sprzedaży

sumie przychodów ze sprzedaży produktów, skorygowanych o przyrost lub zmniejszenie stanu zapasów produkcji gotowej i niezakończonej oraz rozliczeń międzyokresowych kosztów, jak też zwiększonych o koszt wytworzenia świadczeń na własne potrzeby - przeciwstawiana jest suma kosztów według rodzajów działalności operacyjnej

Ogólna postać i budowa rachunku zysków i strat

Rachunek zysków i stratPozostała działalność operacyjna - zalicza się tu przychody i koszty pośrednio związane z działalnością jednostki. Pozostałe przychody operacyjne:• przychody ze sprzedaży środków trwałych, środków trwałych

w budowie i wartości niematerialnych i prawnych,• przychody związane z likwidacją środków trwałych,• otrzymane kary, grzywny i odszkodowania,• otrzymane subwencje, dopłaty, darowizny,• zweryfikowane nadwyżki inwentaryzacyjne.

Przychody finansowe:• przychody z udziałów wniesionych do obcych jednostek

w formie otrzymanych dywidend,• odsetki otrzymane i należne od należności niespłaconych

w terminie przez odbiorców,• odsetki i prowizje otrzymane od środków i lokat na

rachunku bankowym,• opłaty i odsetki otrzymane z tytułu leasingu finansowego,• prowizje i odsetki od udzielonych pożyczek,• dodatnie różnice kursowe,• przedawnione i umorzone zobowiązania,

Zdarzenia nadzwyczajne:zyski i straty nadzwyczajne to powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia , poza działalnością operacyjną jednostki i nie związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia. Zalicza się wyniki powstałe wskutek zdarzeń losowych

Obowiązkowe obciążenie wyniku finansowego:podatek dochodowy wykazywany w rachunku zysków i strat ustala się od wyniku księgowego brutto, po uwzględnieniu trwałych różnic pomiędzy wynikiem rachunkowym a podatkowym. Trwałe różnice wynikają z faktu iż nie wszystkie koszty i przychody są uznane przez prawo podatkowe.

Pozostałe koszty operacyjne:• wartość netto sprzedanych środków trwałych, środków

trwałych w budowie i wartości niematerialnych i prawnych,• wartość netto oraz koszty likwidacji środków trwałych,• odpisane, przedawnione i umorzone należności,• zapłacone kary, grzywny i odszkodowania,• wartość netto aktywów przekazywanych nieodpłatnie,• niezawinione szkody, niedobory,• koszty postępowanie sądowego, egzekucyjnego,

Koszty finansowe:• wartość w cenie nabycia sprzedanych udziałów,,• odsetki oraz prowizje zapłacone i zarachowane,• dyskonto płacone przy sprzedaży weksli ,czeków,• odsetki i opłaty związane z leasingiem finansowym,• odpisy aktualizujące,• ujemne różnice kursowe,• płacone prowizje,

NPVNPV

Wartość zaktualizowana netto (NPV - Net Present Value), umożliwia ustalenie obecnej wartości wpływów i wydatków pieniężnych związanych z ocenianym przedsięwzięciem. W celu jej wyznaczenia należy:• znaleźć wartość zdyskontowaną wszystkich przepływów pieniężnych (wpływy i wypływy dyskontuje się za pomocą stopy procentowej

będącej odzwierciedleniem kosztu kapitału),• zsumować zaktualizowane przepływy pieniężne.

Wynik sumowania traktuje się jako NPV projektu. Jeśli NPV > 0, wtedy projekt może być realizowany, a gdy NPV < 0 to nie powinno się go wdrażać.Wartość NPV to zaktualizowane na moment dokonywania oceny, korzyści jakie przedsiębiorstwu może przynieść realizacja projektu. Metoda NPV uwzględnia prawidłowo przepływy pieniężne, również niekonwencjonalne, przez cały okres życia projektu. Uwzględnia wpływ czasu na wartość pieniądza, i informuje w bezpośredni sposób o tym, jaki wpływ ma projekt na wartość przedsiębiorstwa.

Posługiwanie się kryterium NPV do oceniania projektu przedstawia się następująco:• jeśli NPV < 0, to projekt jest niekorzystny,• jeśli NPV = 0, to projekt nie jest korzystny,• jeśli NPV > 0, to projekt jest korzystny.

Stopę dyskontową k, w metodzie NPV definiuje się: • jako minimalną stopę zwrotu z przedsięwzięcia (jej niezrealizowanie pociąga za sobą spadek wartości przedsiębiorstwa), albo:• jako stopę zwrotu możliwą do uzyskania na rynku (w wyniku inwestowania w projekty o ryzyku zbliżonym do ryzyka projektu

badanego), albo:• jako koszt kapitału koniecznego do sfinansowania projektu o znanym ryzyku.

n

tt

tn

n

k

CF

k

CF

k

CFCFNPV

01

10 )1()1(

...)1(

Koszty w przedsiębiorstwie

Prowadzenie działalności gospodarczej wymaga ponoszenia kosztów:

Koszt produkcji to suma zużytych czynników wytwórczych wyrażona w pieniądzu.Głównymi czynnikami wytwórczymi są:• czynniki materialne (ziemia, kapitał),• czynniki osobowe (praca).

Ze względu na rodzaj zużytego czynnika produkcji koszty dzielimy na:• koszty materialne (KM),• koszty osobowe (KO).Suma kosztów materialnych i osobowych daje koszty całkowite (KC): KC = KM + KO

Ze względu na zależność między kosztami a rozmiarami produkcji koszty dzieli się na:• koszty stałe (KS),• koszty zmienne (KZ).Suma kosztów stałych i zmiennych daje koszty całkowite (KC): KC = KS + KZJeżeli od ceny sprzedawanego wyrobu odejmiemy koszty zmienne, to otrzyma się dochodowość produktu (jednostkową marżę brutto)

Kosztami stałymi są koszty, które przedsiębiorstwo musi ponosić niezależnie od tego, czy i ile wytwarza. Zaliczyć tu można np. koszty ogólnego zarządu przedsiębiorstwa, koszty amortyzacji, część płac, niezależnych od ilości wytwarzanej produkcji. Nawet jeżeli przedsiębiorstwo w ogóle nie wytwarzałoby żadnej produkcji, musiałoby tego rodzaju koszty ponosić. Koszty te są stałe co do kwoty, jeżeli natomiast określimy, ile z tej grupy kosztów przypada na jednostkę wytworzonej przez przedsiębiorstwo produkcji, to wielkość ta jest uzależniona od ilości produktów, jakie zostały wyprodukowane. Im większa produkcja, tym mniejszy koszt stały przypadający na każdą jej jednostkę.

Drugą grupą kosztów są koszty zmienne. Są to koszty, które zmieniają się wraz ze zmianą ilości produkcji wytworzonej przez przedsiębiorstwo. Im większa produkcja, tym oczywiście większa kwota tych kosztów, jednak koszt zmienny wytworzenia jednostki produkcji jest wielkością stałą.Aby taki produkt powstał, zawsze jest bowiem potrzebna taka sama ilość surowców, energii, pracy itd..Zależność kosztów stałych od wielkości produkcji Zależność kosztów zmiennych od wielkości produkcji

Podział kosztów na stałe i zmienne jest dla przedsiębiorstwa istotny, ponieważ udział kosztów stałych w kosztach ogółem wpływa m.in. na to, czy przedsiębiorstwo będzie przynosiło zysk, czy też ponosiło stratę. Zobaczmy to na prostym przykładzie liczbowym

Koszty stałe i zmienne - przykład

Przedsiębiorstwo wytwarza produkt, który może sprzedawać po cenie (c) 8 PLN za sztukę. Jego koszty stałe (ks) wynoszą 80 000 PLN, a jednostkowe koszty zmienne (kz) kształtują się na poziomie 6 PLN.

W takiej sytuacji, jeżeli przedsiębiorstwo będzie produkowało mniej niż 40 000 sztuk wyrobu, koszty całkowite będą wyższe niż przychody ze sprzedaży. Gdyby np. produkcja (P) wynosiła 30 000 sztuk, wówczas łączne koszty kształtowałyby się następująco:

kzxP+kS = 6 PLNx30 000 + 80 000 PLN = 260 000 PLN,

a przychody wynosiłyby: c x P = 8 PLNx30 000 = 240 000 PLN.

Przedsiębiorstwo poniosłoby więc stratę w wysokości 20 000 PLN.

Jeżeli chcemy wiedzieć, jaką liczbę produktów przedsiębiorstwo powinno wytwarzać, aby uzyskane przychody były co najmniej równe kosztom własnym, to można to obliczyć w następujący sposób: P= ks/(c-kz)= 80000/(8-6) PLN=40000 PLN

Zależność między wielkością sprzedaży a poziomem zysku operacyjnego została przedstawiona na wykresie poniżej.

W punkcie A, w którym produkcja przedsiębiorstwa wynosi 40 000 sztuk, następuje zrównanie kosztów całkowitych (kC) z całkowitymi przychodami (P). Przy takiej produkcji przedsiębiorstwo wprawdzie nie realizuje dodatniego wyniku finansowego, ale też nie przynosi strat. Punkt ten jest nazywany punktem wyrównania (PW). W naszym przykładzie przedsiębiorstwo osiąga go przy produkcji 40 000 sztuk wyrobu. Przy produkcji mniejszej będzie ono ponosiło straty, natomiast na zysk operacyjny (dodatni wynik finansowy) będzie mogło liczyć wówczas, gdy sprzedaż przekroczy 40 000 sztuk wyrobu.

Zależność między zyskiem operacyjnym a kosztami i wielkością sprzedaży przedsiębiorstwa:

Poziom kosztów stałych wpływa również na to, jak szybko zwiększa się zysk operacyjny przedsiębiorstwa, gdy wzrasta jego sprzedaż. Wraz ze wzrostem ilości (a więc i wartości) sprzedaży koszty te rozkładają się na coraz większą liczbę wytwarzanych produktów, a więc na jednostkę przypada ich coraz mniej. W związku z tym rośnie jednostkowy zysk. Im wyższy poziom kosztów stałych, tym szybciej zwiększa się zysk operacyjny wraz ze wzrostem produkcji. Należy jednak pamiętać, że prawo to działa również w odwrotnym kierunku. Wpływ ten nazywamy działaniem dźwigni operacyjnej. Dla jego zilustrowania posłużymy się również przykładem liczbowym.

Przyjmijmy, że mamy dwa przedsiębiorstwa, wytwarzające ten sam produkt, ale w których różny jest poziom kosztów stałych i jednostkowych kosztów zmiennych . Przedsiębiorstwa A i B wytwarzają produkt, który może być sprzedawany po 8 PLN za sztukę. W przedsiębiorstwie A koszty stałe wynoszą jednak 8000 PLN, natomiast w przedsiębiorstwie B aż 24000 PLN. Jednostkowe koszty zmienne też są różne. W przedsiębiorstwie A, aby wytworzyć jednostkę produktu, trzeba ponieść nakłady w wysokości 6 PLN, a w przedsiębiorstwie B — 4 PLN. Zobaczmy, jak będzie się zmieniał poziom zysku operacyjnego wraz ze wzrostem sprzedaży w obu przedsiębiorstwach

Wraz ze zwiększaniem sprzedaży w obu przedsiębiorstwach poprawie ulega wynik finansowy. Przedsiębiorstwo B musi jednak sprzedać więcej jednostek produktu, aby nastąpiło zrównanie przychodów ze sprzedaży z kosztami własnymi. Liczba ta wynosi 6000 sztuk, podczas gdy w przedsiębiorstwie A zrównanie to następuje przy sprzedaży 4000 sztuk wyrobu.

Zobaczmy jednak, co będzie się działo w obu przedsiębiorstwach, jeżeli w każdym z nich produkcja wzrośnie ze 10000 do 12000 sztuk. W przedsiębiorstwie A taki wzrost sprzedaży (o 20%) spowoduje, że zysk operacyjny (Z ) zwiększy się ze 12000 do 16000 PLN, a więc o 33,3%. W podobnej sytuacji w przedsiębiorstwie B (wzrost sprzedaży o 20%) zysk operacyjny zwiększy się ze 16000 do 24000 PLN, a więc o 50%. Wielkość, która informuje nas o tym, o ile procent wzrasta zysk operacyjny przedsiębiorstwa, jeżeli jego przychody ze sprzedaży zwiększają się o 1%, nazywamy poziomem (stopniem) dźwigni operacyjnej. Możemy ją obliczyć na podstawie wzoru:

Poziom dźwigni operacyjnej = (Zmiana na zysku operacyjnym / zysk operacyjny w momencie wcześniejszym)/(Zmiana przychodów*cena)/(przychód w momencie wcześniejszym *cena) = (Zmiana na zysku operacyjnym / zysk operacyjny w momencie wcześniejszym)/(Zmiana przychodów/przychód w momencie wcześniejszym )

Dźwignia operacyjna - przykład

Sprzedaż Przychody Koszty ogółem Zysk operacyjny Koszty ogółem Zysk operacyjny

Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B

0 0 8 -8 24 -24

2 16 20 -4 32 -16

4 32 32 0 40 -8

6 48 44 4 48 0

8 64 56 8 56 8

10 80 68 12 64 16

12 96 80 16 72 24

14 112 92 20 80 32

Dźwignia operacyjna - przykład

Obliczmy teraz poziom dźwigni operacyjnej w obu przedsiębiorstwach.

W przedsiębiorstwie A będzie on wynosił:

[(16000-12000)/12000]/(96000-80000)/80000=0,333/0,2=1,6

Oznacza to, że wzrost przychodów ze sprzedaży o 1% powoduje, że zysk operacyjny przedsiębiorstwa A zwiększa się o 1,67%.

Dźwignia operacyjna w przedsiębiorstwie B będzie natomiast kształtowała się na poziomie:

[(24000-16000)/16000]/(96000-80000)/80000=0,5/0,2=2,5

W tym przedsiębiorstwie wzrost sprzedaży o 1% spowoduje zwiększenie zysku operacyjnego o 2,5%.

Tak więc poziom dźwigni operacyjnej w przedsiębiorstwie B jest wyższy niż w przedsiębiorstwie A.

Przychody w przedsiębiorstwie

W wyniku prowadzenia działalności gospodarczej to znaczy sprzedaży swoich produktów (towarów i usług) przedsiębiorstwo osiąga określone przychody.

Przychody nie są tym samym co dochody!!! Dochód to przychód pomniejszony o koszty.

Przychodem jest to co „wpływa” do przedsiębiorstwa, kosztem to, co „wypływa” z przedsiębiorstwa, a dochodem jest to co pozostaje w przedsiębiorstwie W celu ustalenia zysku lub straty w danym okresie sporządza się rachunek zysków i strat.

Źródła przychodów przedsiębiorstwa mogą być różne, przy czym podstawową ich grupę stanowią przychody ze sprzedaży produktów, usług i towarów. W zależności więc od tego, co jest przedmiotem działalności firmy, będą to przychody ze sprzedaży produktów lub ze sprzedaży towarów. Produktem wytwarzanym przez przedsiębiorstwo może być dobro materialne lub usługa.

Kwota przychodów ze sprzedaży jest uzależniona od ilości sprzedanych produktów (towarów) oraz od cen, po których zostały one sprzedane. O tym, ile poszczególnych produktów (towarów) może przedsiębiorstwo sprzedać, decyduje z jednej strony popyt na dany rodzaj produktu (towaru), możliwości produkcyjne oraz stopień umiejętności działań marketingowych przedsiębiorstwa, z drugiej zaś wysokość cen, po których produkt (towar) ten jest oferowany nabywcom. Z tego właśnie względu decyzja o tym, po jakiej cenie sprzedawać dany produkt (towar), będzie miała istotny wpływ na kwotę uzyskiwanych przez przedsiębiorstwo przychodów.

Możliwe są dwa rodzaje polityki cenowej:• w odniesieniu do produktów (towarów) tzw. masowych, których ceny są na ogół ustalane przez rynek, zwykle korzystniejsze dla

przedsiębiorstwa jest dążenie do zwiększenia udziału w sprzedaży danego rodzaju produktów (towarów) na rynku, a więc polityka, którą w skrócie można określić jako duży obrót, mały zysk jednostkowy. W takiej sytuacji przedsiębiorstwo dąży do zwiększenia ilości sprzedawanych produktów (towarów), a w mniejszym stopniu jest zainteresowane podnoszeniem cen. Podnoszenie cen nie jest przy tym takie proste, gdyż konkurenci mogą przejąć część klientów, oferując podobne produkty (towary) po niższych cenach

• gdy producent (sprzedawca) danego dobra lub usługi jest monopolistą, który decyduje jednocześnie o wielkości podaży i o cenie. Może on wówczas maksymalizować kwotę zysku, wpływając jednocześnie na wielkość podaży i na wysokość ceny. Najwyższą kwotę zysku osiągnie on wówczas, gdy cena, po której sprzedaje swój produkt (utarg krańcowy), będzie równa kosztom zmiennym wytworzenia jednostki produktu (kosztom krańcowym). Polityka kształtowania cen powinna wówczas uwzględniać zależności między wysokością ceny, wielkością sprzedaży i kwotą zysku, jaką przedsiębiorstwo monopolistyczne może osiągnąć.

• jeżeli przedsiębiorstwo udziela nabywcy upustów, rabatów, bonifikat , innych obniżek cen, to zmniejszają one wysokość przychodu. • przychodem dla przedsiębiorstwa jest tzw. przychód (sprzedaż) netto, a więc bez doliczonych do faktury podatku VAT i akcyzy.

Kwoty z tego tytułu wpływają wprawdzie do kasy lub na rachunek przedsiębiorstwa, ale tylko po to, aby je następnie odprowadzić do budżetu

• poza przychodami ze sprzedaży przedsiębiorstwo może uzyskiwać również tzw. pozostałe przychody operacyjne, czy przychody finansowe

Ryzyko i niepewność w działalności przedsiębiorstwa

Przedsiębiorca, podejmując każdą decyzję gospodarczą dotyczącą zarówno bieżącej działalności przedsiębiorstwa, jak i przedsięwzięć prorozwojowych, powinien przygotowywać lub wykorzystywać prognozy na temat układu przyszłych warunków

gospodarczych. Nieodłącznym bowiem elementem każdej decyzji jest ryzyko i niepewność, ponieważ nie można w sposób pewny ustalać, jak ukształtują się poszczególne czynniki stanowiące podstawę obecnej decyzji. Im dłuższego okresu dotyczy podejmowana decyzja, tym większe ryzyko. W konsekwencji decyzja obecnie podjęta może okazać się niewłaściwa.

• ryzyko występuje wtedy, gdy podejmujący decyzję nie może przewidzieć z całkowitą pewnością przyszłych zdarzeń, zna natomiast nie tylko różne efekty podjętej decyzji, lecz także prawdopodobieństwo powiązane z każdym z czynników.

• niepewność występuje wtedy, gdy podejmujący decyzję wie, że wszystkie dopuszczalne zdarzenia i wyniki są możliwe, ale nie jest możliwe określenie prawdopodobieństwa wystąpienia danego zdarzenia losowego.

Przedsiębiorca, aby racjonalnie podejmować decyzje, musi zwracać szczególną uwagę na wszystkie warunki, w jakich działa przedsiębiorstwo i umiejętnie kalkulować ryzyko podejmowanych decyzji.

W każdym przedsięwzięciu wyróżniamy dwa rodzaje ryzyka:• ryzyko operacyjne• ryzyko finansowe

Na poziom ryzyka operacyjnego wpływa możliwość aktywnego oddziaływania na sprzedaż, cenę i koszty. Istotna jest struktura majątku, którym dysponuje dane przedsiębiorstwo. Jeżeli wzrasta udział majątku trwałego w strukturze majątku przedsiębiorstwa, to zwiększa się również ryzyko operacyjne prowadzonej działalności.

Natomiast ryzyko finansowe zależy przede wszystkim od struktury źródeł finansowania przedsiębiorstwa. Jeżeli wzrasta udział funduszy (kapitałów) obcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa, to zwiększa się również ryzyko finansowe w przedsiębiorstwie. Nadmierny wzrost udziału funduszy obcych w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa może spowodować bowiem brak płynności finansowej w przedsiębiorstwie, czyli brak zdolności do terminowego regulowania zobowiązań wobec swoich kontrahentów (partnerów w rozliczeniach).

Jeżeli przedsiębiorca podejmuje przedsięwzięcie, któremu towarzyszy wyższe ryzyko, to spodziewa się również większych korzyści. Jednocześnie musi wziąć pod uwagę również to, że w przypadku niepowodzenia poniesiona strata może być znacznie większa.

Zysk

W przedsiębiorstwach prywatnych zysk jest naturalnym motywem podejmowania i dalszej realizacji działalności. Jest tak dlatego, że zysk powoduje powstanie dochodów osobistych właścicieli oraz tworzy podstawę do pomnażania wartości ich kapitału. W normalnych warunkach gospodarki rynkowej i skutecznego przestrzegania prawa zainteresowanie przedsiębiorstwa koncentruje się oczywiście na zysku netto, czyli zysku pozostającym w przedsiębiorstwie, po odprowadzeniu obowiązkowych obciążeń z tego tytułu na rzecz budżetu.

Do analizy jakości osiąganego zysku w czasie (teraz i dawniej) i przestrzeni, (między odmiennymi rodzajami działalności lub różnymi przedsiębiorstwami) stosujemy odmienne narzędzia . Ze względu na postać możemy wyróżnić wskaźniki:

Wskaźniki absolutne Wskaźniki relatywne

Jako wskaźniki absolutne traktujemy kwotę zysku i przyrost zysku. Kwota zysku wskazuje rozmiar osiągniętego efektu finansowego, obliczanego w kwocie (złotych). Wskaźnik ten, będąc miarą efektywności i rzeczywistym źródłem samofinansowania, nie nadaje się do porównań w czasie i przestrzeni, pozwalających na wyciąganie jednoznacznych wniosków co do zmian w jakości gospodarowania. Sama kwota zysku, bez powiązania jej z poziomem zaangażowanego kapitału lub poniesionych nakładów, nie daje obrazu skali osiągnięć ekonomicznych. I tak, 1 000 000 PLN może być kwotą w małym przedsiębiorstwie wskazującą na sukces finansowy, w większym natomiast może być to klęska. Ponadto w warunkach inflacji, zwłaszcza znacznej, porównanie zmian zysku w różnych okresach wymaga doprowadzenia danych do porównywalności, a wtedy mamy do czynienia nie z realnym pieniądzem, lecz z pieniądzem „spreparowanym". Ma to znaczenie dla podziału korzyści finansowych między państwo a przedsiębiorstwo. Jednocześnie omawiany wskaźnik jest wypaczony przez zjawiska inflacyjne, stąd może być stosowany jedynie w warunkach ustabilizowanej cenowo gospodarki.

Relatywne wskaźniki wyniku finansowego mają dla celów analizy działalności przedsiębiorstwa przewagę nad miernikami absolutnymi ze względu na możliwość przeprowadzania dzięki nim badań, służących do oceny zjawisk w ujęciu dynamicznym oraz porównań między różnymi rodzajami działalności i przedsiębiorstwami. Z uwagi na swoją konstrukcję są one w znacznym stopniu, przy wnioskowaniu, uniezależnione od przejawów inflacji,. Generalnie rzecz biorąc, przy relatywnych wskaźnikach wyniku finansowego można wyróżnić• współczynniki rentowności, których rezultat jest wyrażony w

procentach (np. 5% w stosunku do kapitału) • wskaźnikach zyskowności, przedstawiane w jednostkach pieniężnych

(złote, grosze lub nawet ich ułamki), określających wartość zysku przypadającą na pewną wielkość (sprzedaż, koszty, kapitał, np. 1 PLN zysku na 1000 PLN sprzedaży). Reasumując, rozważane dalej wskaźniki stanowią relację pewnych postaci wyniku finansowego do podstawy, którą stanowią różne formy wielkości sprzedaży, kosztów, majątku (aktywów) lub kapitału.

Wskaźniki rentowności

Podstawową grupę wskaźników służących do oceny przedsiębiorstwa stanowią mierniki określające rentowność (zyskowność) sprzedaży, kosztów, majątku, kapitałów własnych. Wśród tych mierników istotną grupę stanowią wskaźniki rentowności obrotu. Mogą one mieć różną formę i przydatność analityczną, co wynika z zawartości licznika (postać zysku) i mianownika (jego treść). W odniesieniu do zysku może to być np. zysk brutto, netto, operacyjny. W stosunku do mianownika mogą występować przychody, bez korekty dotyczącej wstępnego podziału akumulacji pieniężnej lub po jej wprowadzeniu. Korekta ta polega na potrąceniu od kwoty sprzedaży akcyzy i podatku od towarów i usług (VAT). Wskutek tego eliminuje się zniekształcenia wynikające z obciążeń podatkami pośrednimi. Mamy wówczas do czynienia z kategorią sprzedaży netto:

Wskaźniki zyskowności sprzedaży (rentowności)

Wskaźniki zyskowności sprzedaży (rentowności) =zysk operacyjny/sprzedaż netto

Wskaźnik ten informuje o wysokości zysku wygospodarowanego na działalności typowej, który przypada na każdy 1 PLN wykonanego obrotu (w relacji do przychodów ze sprzedaży netto) lub procent, np. 7%, wartości przychodów. Omawiany wskaźnik uwidacznia efektywność działania w podstawowej dziedzinie, do której przedsiębiorstwo zostało powołane. Jeżeli dla przeprowadzenia ocen porównawczych eliminuje się z miernika pewne wielkości finansowe (np. koszty oprocentowania pożyczek, różnice kursowe, skutki strat i zysków nadzwyczajnych), jest możliwe realizowanie badań analitycznych między przedsiębiorstwami tego samego sektora.

Marża zysku brutto

Marża zysku brutto=zysk brutto/sprzedaż

Miernik ten daje bardziej ogólny pogląd na rentowność sprzedaży, ponieważ uwzględnia, oprócz wyników operacyjnych, także zyski pozaoperacyjne i efekty nadzwyczajne. Informuje zatem, jaka wartość zysku, wyrażona w złotych lub w procentach, przypada na sprzedaż brutto lub netto. Przedsiębiorstwa bardziej są jednak zainteresowane zyskownością sprzedaży:

Zyskowność sprzedaży= zysk netto/sprzedaż netto

Miernik ten wskazuje, jaki realny uzysk w postaci zysku pozostającego w przedsiębiorstwie otrzymuje się z przychodu ze sprzedaży netto. Przy wskaźnikach rentowności obrotu należy analizować relację kosztów do sprzedaży. Pożądane jest, aby przyrostsprzedaży przewyższał przyrostkosztów.

:

Wskaźniki rentowności i zyskowności

Wskaźnik rentowności kosztów

Wskaźnik rentowności kosztów jest relacją zysku do kosztów własnych (zysk/koszty). Stanowi on miarę efektywności poniesionych nakładów. Wskaźnik ten jest w porównaniu z miernikiem rentowności sprzedaży bardziej podatny na manipulacje oraz wahania, gdyż zmiana w poziomie kosztów powoduje także korektę licznika o tę samą kwotę. W związku z powyższym nawet niewielkie i przypadkowe zmiany w poziomie kosztów mogą silnie wpłynąć na wielkość miernika. Zależności te można ująć następująco:

Rentowność kosztów = (Zysk netto+\- Zmiana kosztu)*100/ (Koszty własne -\+ Zmiana kosztu)

Wskaźnik zyskowności majątku

Pełniejszy obraz efektywności daje wskaźnik zyskowności majątku, co jest istotne ze względu na niejednakową majątkochłonność różnych rodzajów działalności. Jest to, generalnie, stosunek zysku netto do majątku:

Zyskowność majątku = Zysk netto/Majątek

Majątek może być ujmowany najczęściej ze względu na dostępność danych, według wartości księgowej lub co byłoby bardziej poprawne rynkowej.

Wskaźnik zyskowności (rentowności) majątku

Wskaźnik zyskowności (rentowności) majątku, zwany także wskaźnikiem zwrotu z inwestycji, ilustruje efektywność przedsiębiorstwa w zakresie gospodarowania aktywami i dlatego można go uznać za miarę jakości gospodarowania. Jego wadą jest to, że nie uwzględnia wpływu struktury źródeł finansowania. Stąd analiza musi być przynajmniej uzupełniona wskaźnikiem rentowności (zyskowności) własnego kapitału. Wskaźnik ten stanowi relację zysku netto do wartości kapitału własnego:

Rentowność kapitału = Zysk netto*100/Kapitał własny

Najogólniej można stwierdzić, że miernik ten odzwierciedla opłacalność inwestowania w daną firmę. Jego wysokość powinna być wyższa od stopy inflacji i kształtować się przynajmniej na poziomie rynkowej stopy procentowej. Można go także porównać z oprocentowaniem kredytów (redyskontowego lub lombardowego) udzielanych przez bank centralny. Najniższym progiem opłacalności jest oprocentowanie wkładów terminowych.

Wskaźniki płynności

Przy dokonywaniu analizy i oceny przedsiębiorstwa jedną z najistotniejszych informacji, jakie należy uzyskać, jest stwierdzenie, czy dany podmiot gospodarczy dysponuje płynnością finansową, czyli zdolnością do regulowania w terminie swoich zobowiązań bieżących (krótkoterminowych), tzn. tych, które są spłacane w ciągu jednego roku. Zdolność ta warunkuje możliwość dalszej bezpiecznej egzystencji przedsiębiorstwa.

Płynność finansowa przedsiębiorstwa może być oceniona m.in. za pomocą następujących wskaźników:• wskaźnika bieżącej płynności (wskaźnik III stopnia płynności), • wskaźnika szybkiej płynności (wskaźnik II stopnia płynności),

Wskaźnik bieżącej płynności można obliczyć w następujący sposób:

WskBP =MO/ZobB

gdzie:

WskBP — wskaźnik bieżącej płynności,

MO — majątek obrotowy,

ZobB — zobowiązania bieżące.

Wskaźnik ten informuje o możliwości spłaty zobowiązań bieżących poprzez zamianę na środki pieniężne całości aktywów obrotowych. Jednocześnie wskaźnik ten odpowiada na pytanie, ile razy majątek obrotowy pokrywa bieżące zobowiązania. Zachowanie równowagi finansowej podmiotu gospodarczego wymaga, aby wielkość aktywów bieżących w przedsiębiorstwie była dwa razy większa niż kwota zobowiązań bieżących. Wskaźnik ten powinien przybierać wartości z przedziału od 1,5 do 2,032, co oznacza zdolność przedsiębiorstwa do sfinansowania swoich bieżących płatności. Zbyt niska wartość tego wskaźnika oznacza brak właściwego pokrycia zobowiązań bieżących przez aktywa obrotowe i wyraża trudności w zaspokajaniu wierzycieli. Z kolei wskaźnik przewyższający znacznie górny poziom przyjętego przedziału itj. >2,0) wskazuje na nieprawidłowości w działalności i gospodarce finansowej podmiotu gospodarczego. Dysponuje on bowiem wysokimi stanami zapasów, wynikającymi z trudności w ich sprzedaży, nie potrafi skutecznie odzyskiwać swoich należności lub ma wysokie stany środków pieniężnych w kasie bądź na rachunkach bankowych.

Wskaźniki płynności

W celu pełniejszej oceny przedsiębiorstwa pod względem płynności należy zbadać możliwości spłaty jego zobowiązań bieżących na podstawie łatwiej dostępnych do rozliczeń finansowych składników aktywów obrotowych. Ten cel realizuje wskaźnik szybkości spłaty zobowiązań, który można obliczyć z wzoru:

gdzie

Ws kSP — wskaźnik szybkiej płynności,

PMO — płynny majątek obrotowy,

Zap — zapasy,

KRK — krótkoterminowe rozliczenia kosztów

Wskaźnik ten informuje o możliwości spłaty zobowiązań bieżących płynnymi aktywami. Aby zaistniała taka możliwość, wskaźnik ten powinien być równy jedności. Im jest on wyższy (bliższy jedności), tym podmiot gospodarczy ma lepszą zdolność do szybkiego regulowania krótkoterminowych zobowiązań. Jeżeli znaczną część należności stanowią należności trudno- i nieściągalne, należy wskaźnik płynności szybkiej skorygować o te wielkości. Działanie ma na celu uzyskanie wiarygodnej oceny płynności. Niski poziom wskaźnika szybkiej płynności przy wysokim poziomie wskaźnika bieżącej płynności świadczy o znacznym zamrożeniu środków w zapasach. Za poziom zadowalający wskaźnika przyjmuje się jego wartość w przedziale 0,9-1,2.

Wskaźniki sprawności działania

Istnieje duża liczba wskaźników, które umożliwiają ocenę efektywności wykorzystania zasobów majątkowych przedsiębiorstwa. Do najczęściej używanych należą:

• wskaźnik obrotu zapasami,

• wskaźnik obrotu zapasami w dniach,

• wskaźnik obrotu należnościami,

• wskaźnik obrotu należnościami w dniach.

Wielkości zapasów i należności przy obliczaniu wskaźników powinny odpowiadać stanom średnim w analizowanym okresie. W związku z tym obliczamy je jako średnie arytmetyczne z początku i końca rozpatrywanego okresu (stan początkowy + stan końcowy podzielone przez 2).

Bardzo istotnym wskaźnikiem do oceny gospodarowania majątkiem obrotowym jest wskaźnik obrotu zapasami, który można obliczyć ze wzoru: Ws kOZa p = SN/ŚSZap

gdzie:

Ws kOZa p — wskaźnik obrotu zapasami,

SN — sprzedaż netto,

ŚSZap — średni stan zapasów (stan początkowy + stan końcowy podzielone przez 2).

Wskaźnik ten informuje, ile razy w ciągu roku następuje rotacja zapasów. Przedsiębiorstwo musi utrzymywać pewną część zapasów w celu zachowania ciągłości produkcji i sprzedaży. Jednocześnie, nie może zamrażać w zapasach zbyt dużej części kapitałów obrotowych, gdyż prowadzi to do zachwiania płynności finansowej. Jeżeli zwiększa się wskaźnik rotacji zapasów, czyli zapasy wystarczają na coraz mniejszą liczbę dni sprzedaży, to taka sytuacja jest na ogół korzystna dla przedsiębiorstwa. Zmniejszają się koszty magazynowania zapasów i następuje uwolnienie kapitałów obrotowych zaangażowanych w finansowanie tych zapasów.

Kolejnym wskaźnikiem, który informuje o stopniu zamrożenia kapitałów w zapasach, jest wskaźnik obrotu zapasami w dniach:

Ws kOZapd = ŚSZap*360 dni/SN= 360 dni/ Ws kOZa p

Wskaźnik ten informuje, co ile dni przedsiębiorstwo odnawia swoje zapasy dla zrealizowania określonej sprzedaży. Im niższy wskaźnik rotacji zapasów w dniach, tym korzystniejsza sytuacja przedsiębiorstwa. Wielkość wskaźnika w dużym stopniu jest uzależniona od branży, w której działa dna firma. Analiza rotacji zapasów nie musi się ograniczać do badania wielkości zagregowanej. Można ocenić także poszczególne grupy zapasów, np. zapasy materiałowe, produkcyjne, czy wyrobów gotowych.

Wskaźniki sprawności działania

Na stopień płynności majątku obrotowego znaczny wpływ wywiera szybkość otrzymywania należności od odbiorców. Wskaźnik obrotu należnościami obliczamy w następujący sposób:

WskON= SN/ŚSN

gdzie:

WskON — wskaźnik obrotu należnościami,

SSN — średni stan należności (stan początkowy + stan końcowy podzielone przez 2).

Wskaźnik ten informuje, ile razy w ciągu roku przedsiębiorstwo odtworzyło stan swoich należności.

Przedsiębiorstwa, chcąc uatrakcyjnić i ułatwić sprzedaż swoich wyrobów, udzielają kredytu towarowego swoim klientom. Przyjmuje się, że przedsiębiorstwo powinno odtwarzać należności 7-10 razy w roku. Wskaźnik mniejszy niż 7 informuje o tym, że przedsiębiorstwo ma kłopoty ze ściąganiem należności od swoich klientów, na zbyt długi okres udziela im kredytu i samo może mieć trudności z płynnością finansową.

Wskaźniki zadłużenia (wypłacalności)

Kolejną grupą wskaźników niezbędnych do przeprowadzenia analizy finansowej w przedsiębiorstwie są wskaźniki zadłużenia. Do najważniejszych można zaliczyć:

• wskaźnik ogólnego zadłużenia,

• wskaźnik zadłużenia kapitału własnego,

• wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem,

• wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową,

• wskaźnik pokrycia obsługi kredytu nadwyżką finansową.

Dokonując analizy wskaźników zadłużenia w danym przedsiębiorstwie, chcemy poznać z jednej strony poziom jego zadłużenia (wskaźniki zadłużenia), natomiast z drugiej strony wypłacalność podmiotu gospodarczego, czyli jego zdolność do obsługi długu w długim okresie (wskaźniki pokrycia).

Wskaźnik ogólnego zadłużenia można obliczyć według wzoru:

Wskaźnik ten przedstawia strukturę finansowania aktywów przedsiębiorstwa i umożliwia znalezienie odpowiedzi na pytanie, jaki jest udział kapitałów obcych w finansowaniu majątku podmiotu gospodarczego, a jaki kapitałów własnych. Poza tym ukazuje ryzyko, które ponoszą kredytodawcy w związku z finansowaniem danego przedsiębiorstwa. Gdy wartość wskaźnika rośnie, wzrasta ryzyko finansowe związane z utratą zdolności do spłaty zadłużenia i może dojść do zachwiania równowagi pomiędzy kapitałem własnym i obcym. Natomiast gdy wartość wskaźnika maleje, zmniejsza się ryzyko i wzrasta wypłacalność przedsiębiorstwa. Zbyt niski poziom wskaźnika może świadczyć o niewykorzystywaniu zewnętrznych źródeł finansowania do zwiększenia korzyści finansowych. Przyjmuje się, że wskaźnik ma optymalną wartość wprzedziałe 0,57-0,67.

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego (czyli obciążenia kapitału własnego zobowiązaniami) można obliczyć ze wzoru:gdzie: WskZKW — wskaźnik zadłużenia kapitału własnego,

KW — kapitał własny.

Wskaźnik ten ukazuje stopień zabezpieczenia zobowiązań majątkiem przedsiębiorstwa sfinansowanym kapitałami własnymi. Pokazuje, jaka jest relacja między kapitałem obcym a kapitałem własnym w przedsiębiorstwie, a także jaka jest możliwość pokrycia całkowitego długu kapitałem własnym tego przedsiębiorstwa. Wskaźnik ten umożliwia dokonanie pełniejszej analizy i dokładniejsze określenie skali ryzyka finansowego przedsiębiorstwa. Może osiągać różne wartości, ale banki najchętniej udzielają przedsiębiorstwu kredytu, gdy wskaźnik nie jest większy od 1.

W ocenie zdolności przedsiębiorstwa do obsługi zadłużenia duże znaczenie mają wskaźniki, dzięki którym można zanalizować efektywność finansową zaciągniętych zobowiązań i możliwość ich spłaty z osiągniętych efektów. Jednym z podstawowych elementów oceny kredytobiorcy jest wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem, który można obliczyć według wzoru:

gdzie : WskPOZ — wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem,

ZB — zysk brutto,

O — odsetki.

Ws kOZ — wskaźnik ogólnego zadłużenia, ZobO — zobowiązania ogółem, AO — aktywa ogółem, ZobD — zobowiązania długoterminowe, ZobB — zobowiązania bieżące (krótkoterminowe

Wskaźniki zadłużenia (wypłacalności)

Z punktu widzenia oceny wiarygodności kredytowej przedsiębiorstwa za najbardziej przydatny uznaje się wskaźnik pokrycia obsługi kredytu nadwyżką finansową, oparty na przepływie środków pieniężnych, który można obliczyć według wzoru:

gdzie:

Ws kPOKNF — wskaźnik pokrycia obsługi kredytu nadwyżką finansową,

ZN – zysk netto

A – amortyzacja

O - odsetki

RK — rata kredytu.

Wskaźnik ten wyraża zdolność przedsiębiorstwa do pokrycia obciążeń finansowych związanych z zaciągniętym kredytem. Źródłem pokrycia tych obciążeń jest nadwyżka finansowa, czyli zysk netto i amortyzacja. Za wartość bezpieczną uznaje się około półtorakrotne pokrycie spłat kredytu przez nadwyżkę finansową.

Inwestycje rzeczowe

W warunkach gospodarki rynkowej, przy istniejącej konkurencji wiele przedsiębiorstw podejmuje inwestycje rzeczowe. Inwestowanie w rzeczowe składniki majątku pozwala na rozwój przedsiębiorstwa i wzrostu jego efektywności, Umożliwia również wprowadzenie nowych wyrobów czy unowocześnienie procesów produkcji,

Podstawowe czynniki wpływające na efektywność inwestycji rzeczowych

Na efektywność inwestycji wpływa wiele czynników zarówno w okresie opracowania projektu inwestycyjnego, jak jego realizacji i eksploatacji. Uwzględniając możliwości inwestycyjne przedsiębiorstwa, zasadność podjęcia projektu, prawidłowo opracowany harmonogram realizacji i eksploatacji inwestycji, efektywność przedsięwzięcia inwestycyjnego zależą także od takich czynników, jak:

CZASIm dłuższy okres realizacji i eksploatacji inwestycji, tym trudniej jest oszacować prawidłowo strumienie pieniężne zarówno po stronie wydatków, jak i przychodów. Strumienie pieniężne są przeważnie różnie rozłożone w czasie. Ich aktualna wartość w okresie podejmowania decyzji będzie wpływać na efektywność przedsięwzięć inwestycyjnych. Najkorzystniej byłoby, gdyby można było dokonywać wydatków jak najpóźniej w stosunku do osiąganych przychodów. W rzeczywistości bywa odwrotnie. Dlatego istotne jest planowanie wydatków, by w poszczególnych etapach realizacji inwestycji w pełni wykorzystać stworzone moce produkcyjne. Przeważnie inwestycja oznacza „zamrożenie" kapitału, którego zwrot nastąpi za jakiś czas. Jednocześnie pojawia się pewien element psychologiczny, wyrażający się w tym, że inwestor rezygnuje z konsumpcji bieżącej na rzecz przyszłych korzyści. Ważne są zatem wysokości stóp procentowych przyjmowane do ustalania aktualnej wartości strumieni pieniężnych związanych z daną inwestycją.

RYZYKORyzyko wzrasta wraz z wydłużaniem okresu przygotowania, realizacji i eksploatacji inwestycji. Rośnie bowiem ryzyko nieuzyskania planowanych przychodów (w wyniku niższych cen i mniejszej sprzedaży niż planowano). Mogą wzrosnąć także ceny czynników produkcji (nośników energii, koszty pracy), podatki. W długim okresie inwestor nie dysponuje dokładnymi informacjami co do wysokości cen czynników produkcji i wyrobów lub usług finalnych. Ryzyko związane jest także ze zmianą struktury popytu, preferencjami w systemach podatkowych.

POZIOM NADWYŻKI FINANSOWEJWysokość nadwyżki finansowej zależy od wysokości zysku netto i odpisów amortyzacyjnych. Kwota zysku pozostająca do dyspozycji przedsiębiorstwa zależna jest przy danym zysku brutto od konstrukcji podatku dochodowego. Im niższe obciążenia podatkowe, tym wyższa efektywność inwestycji. Na wysokość podatku można wpłynąć stosując przepisy dopuszczające dozwolony wzrost podwyżki stawek amortyzacji. Taki wpływ amortyzacji jest szczególnie ważny, gdy obowiązują wysokie stawki podatku.

Metody oceny efektywności projektów inwestycyjnych

Analizę opłacalności inwestycji rzeczowych zazwyczaj rozpoczyna się, wykorzystując tzw. proste metody oceny projektów inwestycyjnych. Metody te są używane przede wszystkim do wstępnej selekcji przedsięwzięć inwestycyjnych. Są one uproszczone z tego względu, że przepływy finansowe wyrażane są w wartościach nominalnych i nie uwzględniają zmian wartości pieniądza w czasie. Do najczęściej stosowanych prostych metod oceny projektów inwestycyjnych zalicza się:• okres zwrotu nakładów,• prostą stopę zwrotu.

Okres zwrotu nakładów

Czas niezbędny do odzyskania początkowych nakładów inwestycyjnych na realizację przedsięwzięcia z przepływów pieniężnych osiąganych w kolejnych okresach (latach) funkcjonowania przedsięwzięcia nazywany jest okresem zwrotu. Okres zwrotu ustalany jest przez dodanie przepływów finansowych netto (wpływ – odpływ) osiąganych w kolejnych latach jego funkcjonowania do początkowych nakładów (wartości ujemne) na realizację przedsięwzięcia. Gdy nakłady zostaną zrównoważone przez skumulowane przepływy finansowe z kolejnych okresów, następuje, odzyskanie zainwestowanych nakładów. Czas, niezbędny na odzyskanie poniesionych nakładów, to okres zwrotu. Metoda okresu zwrotu pozwala na dokonanie wyboru spośród rozpatrywanych projektów inwestycyjnych takiego wariantu, który umożliwia najszybsze odzyskanie poniesionych nakładów. W przypadku, gdy przepływy pieniężne generowane przez inwestycję są jednakowej wielkości (w poszczególnych latach analizy) okres zwrotu (OZ) można obliczyć według wzoru:

OZ= Io/NCFt

gdzie:Io — początkowe nakłady inwestycyjne,NCFt — przepływy pieniężne netto w roku t (w jednakowej wysokości),

t = 0, 1, 2,...,n — kolejny rok okresu obliczeniowego.

Wzór ten ma ograniczone zastosowanie, ponieważ może być stosowany tylko wtedy, gdy przepływy pieniężne generowane przez przedsięwzięcie w kolejnych latach są sobie równe. W praktyce, przy inwestycjach rzeczowych taka sytuacja występuje jednak rzadko.

Okres zwrotu - przykład

Przedsiębiorstwo analizuje podjęcie inwestycji. Po wstępnej selekcji do wyboru pozostały dwie inwestycje — A i B. Przepływy finansowe netto dla każdej z nich przedstawiono w poniższej tablicy.

W przykładzie nadwyżka skumulowanych przepływów pieniężnych netto nad poniesionym nakładem inwestycyjnym wystąpiła w przypadku obydwu inwestycji w czwartym roku. Ponieważ podstawowym kryterium wyboru inwestycji w omawianej metodzie jest czas (im szybciej nastąpi zwrot poniesionych nakładów, tym lepiej), więc konieczna jest dalsza, bardziej szczegółowa analiza inwestycji pod kątem okresu zwrotu. Przy założeniu, że przepływy finansowe rozkładają się równomiernie w ciągu roku, możliwe jest dokładniejsze oszacowanie okresu zwrotu. W tym celu należy znaleźć moment, w którym skumulowane przepływy finansowe zrównają się z poniesionymi nakładami. Obliczamy to następująco:

• dla inwestycji A okres zwrotu wynosi: OZA = 3 lata + (4900/9800)*12 miesięcy= 3 lata + 0,5*12 miesięcy= 3 lata i 6 miesięcy

• dla inwestycji B okres zwrotu wynosi:OZB = 3 lata + (6800/7420)*12 miesięcy= 3 lata + 0,916*12 miesięcy= 3 lata i 11 miesięcy

Wybieramy więc inwestycję A.

Numer okresu (rok)

Inwestycja A Inwestycja B

Przepływy finansowe

netto

Skumulowane przepływy finansowe

netto

Przepływy finansowe

netto

Skumulowane przepływy

finansowe netto

0 - 2 5 800 -25800 -32700 -32700

1 5700 -20100 8400 -24300

2 6400 -13700 4400 -19900

3 8800 -4900 13100 -6800

4 9800 4900 7420 620

Okres zwrotu i prosta stopa zwrotu

Stosując kryterium oceny inwestycji według metody okresu zwrotu, należałoby wybrać inwestycję A, gdyż cechuje ją krótszy okres zwrotu. Jeżeli są to projekty wykluczające się (nie mogą być realizowane jednocześnie), to właśnie inwestycja powinna być realizowana.

Wadą tej metody jest nieuwzględnianie wartości pieniądza w czasie, dlatego często stosowaną modyfikacją podanej metody jest uwzględnianie dochodów pieniężnych w wartościach dyskontowanych. Taka metoda oceny opłacalności inwestycji rzeczowych nazywana jest wtedy zdyskontowanym okresem zwrotu. Zdyskontowany okres zwrotu jest metodą pokrewną, przy czym przepływy pieniężne są dyskontowane przyjętą stopą procentową, a dopiero potem kumulowane.

Kolejną wadą okresu zwrotu jest pomijanie przepływów finansowych występujących po okresie zwrotu nakładów na przedsięwzięcie. Może się zdarzyć, że zostanie odrzucony projekt, którego okres zwrotu jest relatywnie dłuższy, ale później generuje wysokie (dodatnie) przepływy pieniężne netto. Czyli nie uzyskujemy informacji o całkowitej efektywności inwestycji, a jedynie o płynności nakładów. Preferuje się inwestycje zapewniające szybki zwrot poniesionych nakładów, a więc inwestycje przynoszące w krótkim czasie wysokie wpływy. W warunkach gospodarki ustabilizowanej takie wartościowanie może prowadzić do wyboru mniej korzystnych projektów. Metoda może być przydatna w gospodarce nieustabilizowanej, kiedy jest wysoka inflacja, gdy trudno określić precyzyjnie warunki działania przedsiębiorstwa w długim okresie.

Zaletą metody okresu zwrotu jest prostota obliczania oraz informacja po jakim czasie inwestor odzyska zainwestowane nakłady. Metoda ta nie powinna być jedynym stosowanym narzędzie decyzji inwestycyjnych należy ją łącznie z innymi metodami.

Prosta stopa zwrotu

Ocenę przedsięwzięć inwestycyjnych przeprowadzić można także, wykorzystując metodę prostej stopy zwrotu. Stopa zwrotu (zysku) określa stosunek rocznego zysku do wartości kapitału służącego sfinansowaniu początkowych nakładów inwestycyjnych. Metoda ta jest modyfikowana w zależności od potrzeb. Do obliczenia stopy zwrotu (SZ) służy formuła SZ= Zn/Io gdzie: Zn — zysk netto (roczny),

I0 — nakłady inwestycyjne.

Projekt powinien zostać zaakceptowany, jeżeli wyliczona stopa zwrotu jest wyższa od stopy zwrotu wymaganej przez inwestora. Według metody stopy zwrotu, najlepszy jest ten z projektów, który charakteryzuje się najwyższą stopą zwrotu.

Jako metoda prosta stopa zysku nie uwzględnia wartości pieniądza w czasie,. Poza tym wadą metody jest przyjmowanie jako kryterium oceny inwestycji księgowego zysku netto, który może znacznie różnić się od strumieni pieniężnych generowanych przez projekt.

Zaletą metody jest prostota i łatwość obliczania. Metoda obejmuje wszystkie przepływy pieniężne, tj. z całego okresu eksploatacji inwestycji. Powinna być stosowana łącznie z metodami dyskontowymi.

Metody dyskontowe oceny efektywności projektów inwestycyjnych

Dyskontowe metody oceny opłacalności przedsięwzięć inwestycyjnych pozwalają wyeliminować wady metod omówionych poprzednio: metody okresu zwrotu oraz stopy zwrotu.

Wspólną cechą dynamicznych kryteriów oceny inwestycji jest uwzględnianie zmiennej wartości pieniądza w zależności od rozłożenia w czasie strumieni pieniężnych związanych z badaną inwestycją. Do tego celu wykorzystuje się technikę dyskonta, która pozwala porównać strumienie wpływów i wydatków realizowane w różnych okresach, wyrażając je w wartości bieżącej (czyli zaktualizowanej na moment przeprowadzenia oceny). Dzięki zastosowaniu dyskonta możliwe jest objęcie analizą całego okresu funkcjonowania przedsięwzięcia (czyli jego realizacji, budowy oraz eksploatacji obiektu).

Stosowanie mierników dyskontowych jest działaniem skomplikowanym, wiąże się z wieloma poważnymi trudnościami praktycznymi. Sprowadzają się one m.in. do:• oszacowania przyszłych przepływów pieniężnych - prognoza przepływów pieniężnych, ma fundamentalne znaczenie.

Opracowanie takiej projekcji wiąże się ze zbudowaniem całego planu rzeczowego i finansowego przedsięwzięcia • ustalenia okresu prognozy• określenia tzw. wartości rezydualnej (wartości przedmiotu w momencie jego odsprzedaży)• oszacowania stopy dyskontowej (kosztu kapitału), koniecznej do zaktualizowania wartości przepływów pieniężnych

• stopa procentowa jest ceną płaconą przy pożyczaniu kapitału, a w przypadku kapitału własnego jest to nadzieja inwestora na uzyskanie zysków kapitałowych

• najlepiej byłoby wziąć inwestycję o porównywalnym ryzyku i ustalić jaką ma ona stopę zwrotu i ja przyjąć za stopę dyskontową do rachunku Jest to zarazem proste i karkołomnie trudne. Bo co to znaczy porównywalne ryzyko i skąd wziąć tą stopę zwrotu?

Najczęściej stosowanymi w praktyce metodami dyskontowymi w ocenie opłacalności projektów inwestycyjnych są metody:

• bieżącej (zaktualizowanej) wartości netto (WBN),• wewnętrznej stopy zwrotu (WSZ).

Wartość bieżąca (zaktualizowana) netto

Metoda wartości bieżącej (zaktualizowanej) netto (WBN, zwana w literaturze angielskiej net present value — NPV) zaliczana jest do podstawowych i chyba najważniejszych kryteriów wykorzystywanych do podjęcia decyzji o rozpoczęciu realizacji lub odrzuceniu danego projektu inwestycyjnego. Jest jedynym kryterium oceny projektów inwestycyjnych w pełni zgodnym z podstawowym celem działalności przedsiębiorstwa, czyli uzyskaniem efektywności sprzyjającej interesowi zarobkowemu właścicieli.

Zaktualizowaną wartość netto definiuje się jako obecną wartość wszystkich wpływów i wydatków związanych z realizacją i eksploatacją projektu. Wartość tę otrzymuje się poprzez zdyskontowanie, oddzielnie dla każdego roku (lub podokresu), różnicy między wpływami i wydatkami pieniężnymi przez cały okres życia projektu przy określonym poziomie stopy dyskontowej, a następnie zsumowanie tych wielkości. Wartość WBN można wyliczyć, wykorzystując następującą formułę:

gdzie:NCFt — występujący w danym roku przepływ pieniężny netto (netcashflow), stanowiący różnicę wpływów i wydatków pieniężnych związanych z inwestycją i jej eksploatacją,at — adekwatny dla danego roku współczynnik dyskontowy, właściwy dla przyjętego poziomu stopy dyskontowej,r — stopa dyskontowa,t = 0, 1, 2, ...,n — kolejny rok okresu obliczeniowego

W przypadku zastosowania tego kryterium do oceny projektu inwestycyjnego, inwestycję należy zaakceptować, jeżeli WBN jest wyższa od zera lub co najmniej równa zeru.

Dodatnia (lub równa zeru) wartość bieżąca netto oznacza, że stopa rentowności analizowanego przedsięwzięcia jest wyższa (równa) od przyjętej stopy granicznej (wymaganej przez inwestora stopy zwrotu), określonej przez przyjętą do rachunku stopę dyskontową.

Ujemna WBN (NPV) świadczy natomiast o niższej od granicznej stopie rentowności przedsięwzięcia, co z kolei oznacza, że nie zapewnia ono osiągnięcia zakładanych efektów. Projekt powinien być zatem odrzucony jako nieracjonalny z punktu widzenia inwestora.

Spośród rozpatrywanych różnych wariantów inwestycyjnych należy wybrać ten, dla którego WBN jest najwyższa.

Wykorzystanie metody wartości zaktualizowanej netto do oceny efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych zaprezentujemy na przykładzie

Wartość bieżąca (zaktualizowana) nettoPrzedsiębiorstwo rozważa dwa wzajemnie wykluczające się projekty inwestycyjne. Stopa dyskontowa wynosi 10% w skali roku. Rozkład przepływów pieniężnych tych projektów zamieszczono w tablicy

Poziom WBN zależy, z jednej strony, od wielkości i rozłożenia w czasie przepływów pieniężnych netto, z drugiej natomiast od przyjętej do obliczeń stopy dyskontowej. Wyższym wartościom tej stopy odpowiadają przy tym niższe współczynniki dyskontowe at. Dlatego też podniesienie poziomu stopy dyskontowej spowoduje obniżenie zaktualizowanej wartości przepływów pieniężnych w kolejnych latach badanego okresu. W przypadku projektów typowych, przy stopie dyskontowej równej 0, wartość bieżąca netto jest równa sumie nominalnych (nie zdyskontowanych) przepływów pieniężnych netto. Natomiast, jeśli stopa dyskontowa dąży do nieskończoności, to wartość zaktualizowana netto zmierza do wartości przepływu pieniężnego występującego w okresie 0.

Jeżeli zatem stopa dyskontowa zmienia się od 0 do nieskończoności, wartość bieżąca netto projektu 1 zmienia się od +2200 PLN8 do -2000 PLN. Przy pewnej wartości stopy dyskontowej WBN wynosi 0 (suma wartości zdyskontowanych przepływów netto jest równa zeru). Taką stopę nazywa się wewnętrzną stopą zwrotu.

Metoda ta spełnia zasadę addytywności, co oznacza, że wartość zaktualizowana netto dwóch lub wielu projektów jest równa sumie wartości bieżących netto poszczególnych projektów czyli: W B N (A + B) = W B N (A) + WBN(B)

Technika ta, dzięki zastosowaniu właściwej stopy dyskontowej i respektowaniu założeń dotyczących podobnego czasu funkcjonowania porównywalnych projektów, umożliwia ocenę wszelkich projektów (typowych, nietypowych, odwrotnych do typowych). Oczywiście wybierany jest ten, który charakteryzuje się największą wartością WBN.Mankamentem tej metody jest trudność z wyborem odpowiedniego poziomu stopy dyskontowej. Tymczasem, wybór ten ma istotne znaczenie dla racjonalności wyników rachunku opłacalności (jest silnie uzależniona od przyjętej stopy). Ponadto wadą metody WBN jest brak informacji o poziomie ryzyka, które niesie ze sobą zmiana stopy dyskontowej, a tym samym informacji dotyczących wielkości marginesu bezpieczeństwa.

.

Rok NCF 1(w PLN)

NCF 2(w PLN)

Współczynnikdyskontowy (a)dla r = 1 0 %

ZdyskontowaneNCF 1

ZdyskontowaneNCF 2

0 -2000 -1500 1000 -2000 -1500

1 600 400 0,909 545,4 363,6

2 900 300 0,826 743,4 247,8

3 800 600 0,751 600,8 450,6

4 1000 800 0,683 683 546,4

5 900 700 0,621 558,9 434,7

WBN1 = -2 000 + 545,4 + 743,4 + 600,8 + 683 + 558,9 = 1 131,5 WBN2=-1 500 + 363,6 + 247,8 + 450,6 + 546,4 + 434,7 = 543,1

A więc: przy stopie dyskontowej w wysokości 10% wartość bieżąca netto projektów 1i 2 wyniesie odpowiednio: 1 131,5 PLN i 543,1 PLN. Ponieważ są to projekty wzajemnie się wykluczające, to inwestor powinien realizować przedsięwzięcie pierwsze.

Wewnętrzna stopa zwrotu

Wewnętrzna stopa zwrotu (WSZ, ang. internal rate of return — IRR) jest drugą spośród najczęściej stosowanych metod dyskontowych dla oceny przedsięwzięć inwestycyjnych. WSZ jest taką wartością stopy dyskontowej, przy której wartość bieżąca przyszłych przepływów pieniężnych netto jest równa zeru (WBN = 0). Inaczej mówiąc, wewnętrzną stopą zwrotu jest taką stopą dyskontową, przy której zaktualizowana wartość wpływów pieniężnych równa się zaktualizowanej wartości wydatków pieniężnych. Wewnętrzna stopa zwrotu wyznacza więc dokładną (rzeczywistą) stopę rentowności ocenianego projektu inwestycyjnego i w związku z tym jest kryterium bardzo praktycznym, gdyż umożliwia porównanie efektywności inwestycji z przyjętą minimalną (graniczną) stopą rentowności.

Dla dowolnego projektu WSZ (IRR)obliczana jest poprzez rozwiązanie następującego równania:

Obliczenie WSZ jest czynnością proceduralnie dość złożoną. Najczęściej rozwiązanie tego równania następuje przy użyciu programu komputerowego (arkusz kalkulacyjny), kalkulatora finansowego (funkcja finansowa IRR) lub metodą kolejnych przybliżeń. Kalkulacja WSZ przebiega w następujących etapach:• przygotowujemy tabelę przepływów pieniężnych,• zakładamy prawdopodobny poziom stopy dyskontowej, przy której WBN byłaby zbliżona do zera,• obliczamy dla tego poziomu stopy dyskontowej wartość zaktualizowaną netto (WBN),• gdy WBN jest większa od zera, obliczenia powtarzamy, zmieniając odpowiednio wartość stopy dyskontowej,• gdy nadal WBN jest większa od zera, w dalszym ciągu podwyższamy stopę dyskontową aż do otrzymania WBN mniejszej lub

równej zero,

Gdy ujemne i dodatnie wartości WBN, obliczone dla różnych poziomów stopy dyskontowej, zbliżone są do zera, można precyzyjnie ustalić WSZ, wykorzystując następującą formułę: gdzie: r1 — stopa dyskontowa niższa dla WBN > 0,

r2 — stopa dyskontowa wyższa dla WBN < 0,W

BN( r l ), WBN(r2) — wartość zdyskontowana netto dla niższego i wyższego poziomu stopy dyskontowej (w przypadku WBN(r2) przyjmujemy wartość bezwzględną).

Stopy r1 i r2 nie powinny różnić się więcej niż o jeden punkt. Przy większej różnicy nie uzyska się realistycznego wyniku, ponieważ powiązanie między poziomem stopy dyskontowej a poziomem WBN nie ma charakteru liniowego.

,

21

1211 NPVNPV

rrNPVr

Wewnętrzna stopa zwrotu - przykład

Wykorzystując dane z poprzedniego przykładu obliczmy wewnętrzną stopę zwrotu scharakteryzowanych w nim dwóch przedsięwzięć.

Obliczanie wielkości niezbędnych do ustalenia WSZ projektu 1

Obliczanie wielkości niezbędnych do ustalenia WSZ projektu 2

Rok NCF 1 (w PLN)

Współczynnik dyskontowy

(a) dla r = 28 %

ZdyskontowaneNCF

dla r = 28 %

Współczynnik dyskontowy (a)

dla r = 29 %

ZdyskontowaneNCF dla r = 29 %

0 -2000 1000 -2000 1000 -2000

1 600 0,781 468,6 0,775 465

2 900 0,610 549 0,601 540,9

3 800 0,477 381,6 0,466 372,8

4 1000 0,373 373 0,361 361

5 900 0,291 261,9 0,280 252

Suma 2200 x 34,1 x -8,3

Rok NCF 2(w PLN)

Współczynnikdyskontowy (a)

dla r = 21 %

ZdyskontowaneNCF

dla r = 21 %

Współczynnikdyskontowy (a)

dla r = 22 %

ZdyskontowaneNCF dla r = 22 %

0 -1500 1000 -1500 1000 -1500

1 400 0,826 330,4 0,820 328

2 300 0,683 204,9 0,672 201,6

3 600 0,565 339 0,551 330,6

4 800 0,467 373,6 0,451 360,8

5 700 0,386 270,2 0,370 259

Suma 1300 x 18,1 x -20

Wewnętrzna stopa zwrotu

Z obliczeń wynika, że:

r1 = 28 % WBN (r1)= 34,1

r2 = 29 % WBN (r2)= - 8,3

WSZ1 = 28% + [34,1*(29%-28%)] / [34,1+8,3] = 28% + 0,8% = 28,8%

r1 = 21 % WBN (r1)= 18,1

r2 = 22 % WBN (r2)= - 20

WSZ2 = 21% + [18,1*(22%-21%)] / [18,1+20] = 21% + 0,48% = 21,48%

Graniczna stopa zwrotu wynosi w badanych przypadkach 10% (stanowiła ona podstawę obliczania WBN). Oba przedsięwzięcia są zatem opłacalne, ponieważ WSZ1 > 10% oraz WSZ2 > 10%.

W związku z tym, że WSZ1 > WSZ2, powinien być zrealizowany projekt pierwszy.

Uzyskany wynik jest zatem zbieżny z wynikiem oceny przedsięwzięć inwestycyjnych dokonanej za pomocą wartości zaktualizowanej netto. W przypadku oceny projektów charakteryzujących się konwencjonalnymi przepływami pieniężnymi w analizie typu „przyjąć-odrzucić" obie metody dają bowiem podobne wyniki (projekty charakteryzujące się wyższą WBN są również projektami o wyższej WSZ i na odwrót). Warto jednakże mieć na uwadze, że w odniesieniu do projektów wzajemnie się wykluczających metody te mogą dawać sprzeczne wyniki.

Rozbieżności uzyskanych ocen spowodowane są najczęściej m. in. różnym poziomem nakładów inwestycyjnych oraz odmiennym rozłożeniem w czasie strumieni przepływów pieniężnych netto.

W przypadku IRR nie można rozpatrywać poszczególnych projektów osobno, a następnie oceniać łącznie ich efektywności (WSZ(A+B)WSZ(A)+WSZ(B)). W tej sytuacji trzeba analizować wszystkie potencjalne warianty. Ponadto, w projektach o niekonwencjonalnych strumieniach pieniężnych netto można niekiedy uzyskać kilka wartości wewnętrznych stóp zwrotu, z których żadna nie ma ekonomicznej interpretacji.

Zarządzanie i marketing w firmie

Zarządzanie marketingowe

a) marketing w klasycznym, wąskim znaczeniu odnoszony był do planowania, koordynacji i kontroli wszystkich działań przedsiębiorstwa ukierunkowanych na aktualne i potencjalne rynki zbytu.

b) marketing w ujęciu szerokim ukierunkowany jest na zaspokojenie życzeń klientów poprzez procesy wymiany.

Marketing jest jedną z funkcji przedsiębiorstwa, ale także określoną zasadą postępowania. Oddziałuje ona na cały proces zarządzania, co powoduje, że często zamiennie używa się pojęć „marketing” i „zarządzanie marketingowe”.

Wiele małych firm rezygnuje z takiego rozwiązania, decydując się na minimalizowanie roli marketingu.

Zarządzanie marketingowe to, najogólniej mówiąc, proces składający się z faz: analizy, prognozy, ustalania celów i strategii marketingu, planowania taktycznego, realizacji i kontroli.

Faza analizy

• Celem tej fazy jest ustalenie potrzeb klientów oraz sytuacji przedsiębiorstwa na tle konkurentów. Dla potrzeb analizy wykorzystane mogą zostać metody scharakteryzowane w części opracowania poświęconej zarządzaniu strategicznemu.

Faza prognozy• Tutaj należy ustalić przewidywane szanse i zagrożenia dla działalności

marketingowej, czyli zmiany potrzeb klientów, zachowań konkurentów, zmiany sytuacji gospodarczej oraz sfery prawnej.

Faza planowania taktycznego

• Polega na uszczegółowieniu zamierzeń strategicznych do postaci planu marketingowego, w ramach którego przedstawione zostaną działania oraz wskazane zasoby, niezbędne do osiągnięcia celów w zakresie produktu, cen, promocji i dystrybucji.

Faza realizacji i kontroli• Na tym etapie podejmowane są działania mające zapewnić osiągnięcie

ustalonych celów w ramach zespołów (w mniejszych firmach zespołu) zadaniowych oraz przy dokonywanej na bieżąco kontroli wykonania.

Pozyskiwanie informacji na potrzeby marketingu przedsiębiorstwa.

Pragnieniem każdego przedsiębiorcy byłoby dysponowanie pełnymi informacjami potrzebnymi do podejmowania decyzji, ale zazwyczaj im bardziej złożony jest problem, tym większy niedobór informacji. Informacje można w sposób najbardziej ogólny podzielić na :

Informacje gromadzone i wykorzystywane są przez samych przedsiębiorców którzy oprócz informacji wewnętrznych, prowadzą swoisty „wywiad” i dokonują badań marketingowych.

Wywiad obejmuje szereg działań, które można przeprowadzić niewielkim nakładem środków. Mogą one dostarczyć wielu interesujących informacji, a jak pokazuje praktyka, są one zaniedbywane przez kierujących drobnymi przedsiębiorstwami:

•Punktem wyjścia może być lektura prasy codziennej, ekonomicznej i specjalistycznej, w której można znaleźć wzmianki o trendach w danym sektorze, posunięciach konkurentów, nowych technologiach. •Cenne mogą okazać się zdolności pracowników mających kontakt z dostawcami i klientami. Istnieje prawdopodobieństwo, że dostawcy zaopatrują także konkurentów, a klienci u konkurentów dokonują zakupów. Tym samym w trakcie kontaktów na linii pracownik – dostawca (klient) możliwe jest poszerzenie wiedzy na temat konkurentów. •Nie można pomijać możliwości wynikających z bezpośrednich kontaktów z pracownikami konkurencji, np. przy okazji targów. Pracownicy ci mogą w trakcie nieformalnych rozmów ujawnić choćby zamierzenia macierzystego przedsiębiorstwa. •Dostępne są dane gromadzone w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej czy Krajowym Rejestrze Sądowym. Dokumenty te można przeglądać bez żadnych przeszkód.

Informacje

wewnętrzne zewnętrzne

dostępne są w przedsiębiorstwie i są to dane dotyczące sprzedaży poszczególnych produktów na poszczególnych rynkach, poziomu i struktury zapasów, poziomu i struktury kosztów..

pochodzą z otoczenia i związane są z przepisami prawnymi regulującymi funkcjonowanie przedsiębiorstwa, strukturą rynku, możliwością wejścia do sektora, zachowaniami klientów i poziomem ich dochodów, wielkością sprzedaży konkurentów i strukturą ich kosztów.

Pozyskiwanie informacji na potrzeby marketingu przedsiębiorstwa.

Badania marketingowe obejmują projektowanie, zbieranie, analizę i prezentację danych związanych z sytuacją marketingową przedsiębiorstwa. Badania te koncentrują się zwykle na następujących obszarach: • reklamie (środkach reklamy i ich efektywności), • zagadnieniach ekonomicznych (tendencjach rynkowych, prognozach, cenach), • produktach (testowaniu istniejących, badaniu konkurencyjnych, ), • rynku i sprzedaży (pomiarze potencjału rynku, analizie udziału w rynku, analizie sprzedaży, badaniu kanałów dystrybucji, testach

rynkowych).

Ponieważ badania te obejmują często informacje zbierane specjalnie w celu rozwiązania konkretnego problemu decyzyjnego, przybierają postać badań w terenie i zwykle zlecane są wyspecjalizowanym agencjom badawczym, co pociąga za sobą określone koszty. W związku z tym z punktu widzenia małej firmy, skonfrontować należy korzyści wynikające z danego rozwiązania z jego kosztami.. Z powodu dosyć wysokich cen takich badań, jest to stosunkowo mało dostępne źródło. Jednak użyte jako podstawa decyzji o strategicznym (kilkuletnim) znaczeniu, może się opłacać. Ceny takich badań zaczynają się już od kilku tysięcy złotych.

Podobnie ma się to jak z formami reklamy. Fakt, że małej firmy nie stać zwykle na reklamę telewizyjną w tzw. „prime time” nie oznacza, że z reklamy należy zrezygnować. Wybrać należy formę najbardziej odpowiadającą interesom i możliwościom firmy.

Informacja jest kluczem do sukcesu w biznesie. Kto ma informację ten ma przewagę. Dla większości przedsiębiorców najważniejszym źródłem informacji są oni sami, czasem zatrudnieni pracownicy. W przypadku małej firmy, działającej na ściśle określonym rynku może to wystarczać. W wielu przypadkach może to jednak okazać się za mało. Dlatego czasem warto pomyśleć o bardziej wyrafinowanej metodzie pozyskiwania informacji.

Często sam przedsiębiorca przy pomocy pracowników może zwiększyć pulę posiadanych informacji. Zastosowanie prostych metod zbierania danych może już przynieść spore efekty. Na przykład bardzo dobrym źródłem wiedzy mogą okazać się klienci, których opinia może być zebrana poprzez zadanie kilku prostych pytań albo uzupełniona krótką pisemną ankietą. Zadanie prostych pytań, typu: „Co się Pani u nas najbardziej podoba?, Co można zmienić?, Skąd dowiedział się Pan o naszej ofercie?,W czym lepsi są nasi konkurenci?” może, przy większej liczbie zebranych odpowiedzi. przynieść ciekawe wnioski.

Nieocenionym źródłem informacji może być odpowiednio prowadzona baza danych, nawet przy użyciu arkusza kalkulacyjnego. Zastosowanie prostych wykresów może pokazać istnienie niespodziewanych relacji między mierzonymi czynnikami (przykładowo: cykliczność sprzedaży jakiegoś produktu, pojawiający się trend, rosnące należności od któregoś z klientów).

Informacja i pomoc prawna

Przedsiębiorcy prowadzący małe firmy nie są w stanie opłacać prawnika, który mógłby rozwiązywać wszystkie prawne problemy ich firm. Trudno też przypuszczać, aby sam przedsiębiorca mający na głowie tysiąc spraw sam był w stanie podołać przyswajaniu wciąż zmieniających się przepisów. W wielu przypadkach potrzeba więc zdać się na pomoc z zewnątrz. Rynek usług prawniczych rozwija się i oferta jest dosyć szeroka. Ze względu na specjalizowanie się w gałęziach prawa w zależności od potrzeby trzeba zwrócić się do innego specjalisty:•W sprawach podatkowych przez urzędem skarbowym może reprezentować przedsiębiorcę doradca podatkowy. •W prowadzeniu rachunkowości a szczególnie ksiąg rachunkowych, pełnomocnictwo można zlecić biuru rachunkowemu. •może być potrzebna pomoc radców prawnych, którzy wykonują wiele usług i specjalizują się w szerokiej gamie zagadnień. W wielu przypadków należy rozpocząć poszukiwanie pomocy prawnej właśnie u tych specjalistów. •Przed sądem może być potrzebna pomoc adwokata, choć w niektórych przypadkach mogą przedsiębiorców reprezentować również radcowie.

Większość zawodów prawniczych wciąż jest w Polsce objętych przepisami korporacyjnymi a to znaczy, że mają w kilku przypadkach monopol na wykonywanie pewnych usług. Taką sytuacją jest np. reprezentowanie przed sądem, co jest zarezerwowane dla adwokatów i radców prawnych. I tylko reprezentanci tych zawodów mogą zaskarżać wyroki do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Jednak obecnie szerokiej pomocy prawnej mogą udzielać również osoby, które nie należą do korporacji ale ukończyły studia prawnicze. Ich pomoc może polegać na przykład na sporządzaniu opinii prawnej albo pisaniu pozwów czy pism procesowych. Za taką prostą usługę płaci się wiele mniej niż u specjalistów z korporacji prawniczych.

Stosunki między przedsiębiorcą i prawnikiem, albo firmą prawniczą regulują przepisy Kodeksu Cywilnego i umowa jaką zawierają. Dlatego w przypadku, gdy zdaniem przedsiębiorcy zleceniobiorca nie dochował staranności w zrealizowaniu zlecania a więc rozwiązaniu jego problemu, może on występować do sądu z powództwa cywilnego z roszczeniem wyrównania strat związanych z tą sprawą. Odpowiedzialność ta dotyczy zarówno prawników korporacyjnych jak i nie zrzeszonych w nich. Jednak nie zawsze jest łatwo udowodnić, że prawnik nie dołożył należytej staranności.

Przedsiębiorcy szukają u prawników na ogół pomocy w zakresie prawa handlowego, prawa pracy, prawa finansowego i podatkowego, prawa cywilnego, prawa administracyjnego. Jest wiele typowych sytuacji, w których pomoc prawnika może być niezbędna. Najbardziej komfortowa dla przedsiębiorcy byłaby sytuacja, w której korzystałby ze stałej umowy z kancelarią prawniczą, w ramach której mógłby się on zwrócić o pomoc w każdej nowej sprawie. W rzeczywistości jednak jest to rozwiązanie zbyt drogie i dlatego korzysta się z pomocy ad hoc. Ceny doraźnej usługi albo porady prawnej bardzo się różnią. Zależą od wielu czynników, takich jak: renoma prawnika, stopień skomplikowania problemu, przewidywana ilość czasu, której wymaga sprawa, wielość miasta, w którym jest świadczona pomoc. Ceny zaczynają się od kilkudziesięciu złotych w najprostszych przypadkach (porada, proste pismo) poprzez kilkaset (opinia prawna) i kilka tysięcy za reprezentowanie przed sądem. Na rynku usług prawniczych panuje coraz większa konkurencja i warto negocjować cenę.

Strategiczne zarządzanie przedsiębiorstwem

Oprócz działalności bieżącej przedsiębiorca powinien patrzeć w przyszłość i mieć na względzie rozwój swojego biznesu. Powinien posiadać wizję przyszłych działań i zamierzonego obszaru aktywności gospodarczej oraz odpowiednio ukierunkowywać działania. Osiąganie tych celów wymaga planowania strategicznego i doboru wzorców działania w zakresie radzenia sobie w konkurencyjnym otoczeniu.

Strategiczne zarządzanie przedsiębiorstwem

Strategia to szeroki program wytyczania i osiągania celów, wyraża ona cele długoterminowe, odpowiadające generalnym kierunkom działania oraz przedstawia sposób rozdysponowania zasobów niezbędnych do realizacji przyjętych celów. Obok celów długoterminowych - strategicznych wyróżnia się cele operacyjne – krótkoterminowe.

Opracowanie strategii to opracowanie ogólnego wzorca postępowania, w jaki sposób przedsiębiorstwo zamierza konkurować. Istota wygrywającej strategii jest prosta – chodzi o to by być:• lepszym od konkurentów, •działać inaczej niż oni •działać w innym obszarze rynku

Sam termin „strategia” wywodzi się od greckiego „strategos” – przewodzenia armii rozłożonej obozem. Wyraźne są więc konotacje militarne, co zresztą jest charakterystyczne dla prowadzenia działalności gospodarczej w warunkach gospodarki rynkowej. Grecy uważali, że strateg to pozycja bardzo odpowiedzialna i dlatego wybierali go publicznie. Dominowało kryterium szeroko rozumianych umiejętności. Od strategów żądali stawki w grze, nie pozwalali, by strategiem oblężonego miasta został ktoś, kto nie miał w tym mieście rodziny.

Patrząc ze współczesnej perspektywy właściciela małej firmy, warunek stawki w grze jest zachowany, losy przedsięwzięcia determinują losy przedsiębiorcy i jego rodziny. Nie jest natomiast zachowany warunek wyboru. Przedsiębiorca w sposób niezależny decyduje o poprowadzeniu firmy, dlatego nie może być mowy o jakiejkolwiek ocenie jego wiedzy i kompetencji. Stąd też może wynikać pytanie i zarazem problem praktyczny dotyczący formułowania i wdrażania strategii w małych firmach.Zarządzanie strategiczne można przedstawić jako proces złożony z trzech etapów: • analizy, • planowania, • zarządzania rozumianego jako etap realizacji opracowanej strategii.

Strategiczne zarządzanie przedsiębiorstwem

Analiza strategiczna

Zadaniem analizy strategicznej jest diagnoza przedsiębiorstwa i jego otoczenia, co umożliwi opracowanie planu strategicznego, a następnie jego realizację. W ramach pierwszego etapu do dyspozycji pozostaje zestaw metod pozwalających na przeprowadzenie takiej diagnozy. Praktyka zarządzania, w tym głównie realizowana przez firmy konsultingowe, zaproponowała wiele przydatnych narzędzi. Ich wyczerpujące omówienia można znaleźć w podręcznikach zarządzania. Tutaj zwrócimy uwagę na kilka wybranych. Wszystkie metody można podzielić na: 1. metody analizy potencjału strategicznego przedsiębiorstwa, 2. metody analizy otoczenia (w tym makrootoczenia i otoczenia konkurencyjnego) oraz 3. metody zintegrowane

Metody analizy potencjału strategicznego organizacjiDo pierwszej grupy należy analiza kluczowych czynników sukcesu (KCS).

Kluczowe czynniki sukcesu

• Punktem wyjścia jest odniesienie do sektora, w którym przedsiębiorstwo funkcjonuje i odpowiedź na pytanie, jakie czynniki decydują o powodzeniu w danym sektorze. Dla każdego sektora lista czynników będzie inna i będzie ona ulegać zmianie wraz z upływem czasu

Ustaleniewag

• Po sporządzeniu listy czynników przypisujemy im wagi, tak aby ich suma wyniosła 1. Najwyższa przypisana waga oznacza, że dany czynnik uznany został za najistotniejszy w danym sektorze

Ocena• W następnym etapie oceniamy każdy z czynników w odniesieniu

do naszego przedsiębiorstwa przy zastosowaniu skali ocen od 1 do 5 lub od 1 do 10

Ustaleniewskaźnika

• Po przemnożeniu dla każdego czynnika wagi i oceny otrzymamy wartość ważoną . Suma wartości ważonych da nam zagregowany wskaźnik świadczący o sytuacji konkurencyjnej naszego przedsiębiorstwa

Interpretacja wartości wskaźnika przy uwzględnieniu jedynie własnego przedsiębiorstwa może dostarczyć tylko informacji dotyczących jego położenia względem minimalnej i maksymalnej możliwej do uzyskania wartości wskaźnika. Dlatego warto analizę rozwinąć, uwzględniając firmy konkurencyjne. Dla poszczególnych firm dwa pierwsze etapy analizy pozostają bez zmian, zmianie ulegną oceny dotyczące poszczególnych przedsiębiorstw oraz wartość ważona. Po przeanalizowaniu 10-20 przedsiębiorstw będzie można stworzyć listę rankingową i ustalić pozycję przedsiębiorstwa . Szczegółowej analizie warto poddać także oceny uzyskane odnośnie do 2-4 czynników, którym przypisane zostaną najwyższe wagi. Uzyskamy wówczas obraz stopnia opanowania kluczowych czynników sukcesu przez przedsiębiorstwa

Strategiczne zarządzanie przedsiębiorstwem

Metody analizy otoczeniaWśród narzędzi analizy otoczenia wyróżnić można metodę pięciu sił M. Portera. Służy ona do oceny atrakcyjności sektora, w którym przedsiębiorstwo funkcjonuje lub do którego zamierza wejść..

5 sił Portera

Dostawcy dysponują siłą przetargową, jeśli: • sektor dostawców jest bardziej skoncentrowany (jest ich mniej) niż dany sektor, w

skrajnym przypadku mamy do czynienia z monopolem, • oferują dobra rzadkie, • jakość ich oferty w istotnym stopniu wpływa na jakość wyrobów przedsiębiorstw, • dysponują potencjałem finansowym umożliwiającym przejęcie firm w sektorze, • sektor tworzą firmy o marginalnym znaczeniu dla dostawcy.

Uzależnienie od nabywców jest duże, gdy: • sektor nabywców jest bardziej skoncentrowany, • są oni istotnymi klientami sektora, • mogą oni łatwo zmienić dostawcę ze względu na brak

zróżnicowania oferty sektora, • jakość oferty sektora ma znikomy wpływ na jakość

wyrobu nabywcy, • możliwa jest groźba przejęcia firmy w sektorze, • nabywcy dysponują dokładnymi informacjami, mogąc

uczynić z nich kartę przetargową w negocjacjach.

Groźba wejścia do sektora uwarunkowana jest występowaniem barier wejścia oraz prawdopodobieństwem podjęcia działań odwetowych ze strony sektora. Jeżeli firmy w sektorze dysponują zasobami finansowymi lub podejmowały działania odwetowe w przeszłości, rośnie prawdopodobieństwo podjęcia takich działań w przypadku kolejnej próby wejścia do sektora. Natomiast do barier wejścia należą: • konieczność poniesienia wysokich nakładów inwestycyjnych, • dostęp do kanałów dystrybucyjnych, • ekonomia skali, czyli konieczność prowadzenia działalności

na dużą skalę, • przywiązanie klientów do dotychczasowych firm • konieczność uzyskania dostępu do wyspecjalizowanych

surowców, • polityka państwa wyrażająca się systemem koncesji i

zezwoleń.

Aby ocenić groźbę pojawienia się substytutów, należy zidentyfikować substytuty dostępne w chwili obecnej na rynku. Punktem wyjścia nie może być podobieństwo samego produktu, gdyż ograniczylibyśmy się do substytutów bliskich, ale analiza potrzeb klientów i odpowiedź na pytanie, w jaki sposób klienci te potrzeby zaspokajają. Tym samym możliwe będzie poszerzenie listy substytutów o substytuty dalsze. A wówczas pozostaje jeszcze najtrudniejszy element analizy – przewidywanie pojawienia się nowych substytutów wobec oferty sektora oraz stopnia, w jakim mogą one wpłynąć na dochodowość sektora. Przedsiębiorstwa sektora w obliczu substytucji mogą podjąć próbęrywalizacji z firmami oferującymi substytuty, poszerzyć ofertę o substytut (jeśli substytut nie jest objęty ochroną patentową), podjąć próbę przejęcia firmy oferującej substytut lub wreszcie decyzję o opuszczeniu sektora – jeśli dalsze funkcjonowanie nie stwarza perspektyw osiągania zadowalających zysków.

Konkurencja może przybrać charakter dżentelmeński lub „wojny na noże” – wówczas, gdy rywalizacja będzie szczególnie ostra. Prawdopodobieństwo wzmożonej rywalizacji jest duże, gdy: - sektor wchodzi w fazę powolnego wzrostu i przedsiębiorstwa zaczynają rywalizować o zwiększenie udziału w rynku, - koszty stałe lub koszty składowania są wysokie, co często prowadzi do obniżania cen, - sektor nie jest jednolity z punktu widzenia funkcjonujących przedsiębiorstw – różnią się one wielkością, strukturą własności, strategią, co powodować będzie trudności z przewidywaniem zachowań konkurentów, - gra toczy się o wysokie stawki strategiczne, jak np. przetargi o sporej wartości i wtedy przedsiębiorstwa mogą sięgać po narzędzia wykraczające poza prawnie dopuszczalne środki konkurencji.

Strategiczne zarządzanie przedsiębiorstwem

Dokonując oceny w oparciu o powyższą metodę należy pamiętać, że zależeć ona będzie od punktu widzenia. Jeżeli przeprowadzamy ją z punktu widzenia wnętrza sektora, wysokie bariery wejścia wpływać będą na wysoką atrakcyjność. Porównując sektory przy próbie wejścia do jednego z nich, bariery wejścia, a raczej brak możliwości ich przezwyciężenia, mogą atrakcyjność obniżyć. Chyba, że dysponujemy np. kapitałem, a prawdopodobieństwo działań odwetowych ze strony firm w sektorze ocenimy jako niskie – wtedy atrakcyjność sektora może zostać oceniona wysoko.

Metody zintegrowane

Jedną z nich jest analiza SWOT. Polega ona na określeniu silnych i słabych stron przedsiębiorstwa, istniejących szans i zagrożeń w otoczeniu. Przedsiębiorstwo przeprowadzając analizę rynkową zmierza z jednej strony do oceny konkurencyjności własnych zasobów i dotychczas zajmowanej pozycji rynkowej, z drugiej do wychwycenia potencjalnych szans, okazji, możliwości działania i zagrożeń wynikających ze zmian zachodzących w otoczeniu. Celem analizy jest więc wykorzystanie silnych stron przedsiębiorstwa oraz szans, przy jednoczesnym minimalizowaniu słabości i unikaniu zagrożeń.Nieumiejętne rozpoznanie tych czynników może doprowadzić do niepełnego wykorzystania potencjału firmy i może przyczynić się do nasilenia czynników negatywnych .Analiza SWOT ułatwia uporządkowanie myśli w tym zakresie.

Silne i słabe strony mogą mieć charakter materialny i niematerialny.

Przykładem silnych stron mogą być np:• kwalifikacje przedsiębiorcy;• dobra opinia o firmie w jej otoczeniu;• posiadanie własnego punktu sprzedaży.

Słabymi stronami mogą okazać się np:• kontakty międzyludzkie;• przestarzały park maszynowy;• niska jakość wyrobów produkowanych przy użyciu starej

technologii.

Gdy przedsiębiorstwo ma świadomość własnych atutów, mocnych stron i słabości ma to wpływ na kształtowanie realistycznej strategii marketingowej. Firma, która w porównaniu z konkurentami wykazuje więcej mocnych niż słabych punktów ma większe możliwości wykorzystania stwarzanych przez otoczenie szans.

POZYTYWNE NEGATYWNE

Strengths - mocne strony

wszystko to co stanowi atut, przewagę, zaletę przedsiębiorstwa. Mocnymi stronami przedsiębiorstwa można określić kontrolowane: całkowicie lub częściowo zasoby. Są to elementy przedsiębiorstwa, które pozwolą mu łatwiej niż rywalom realizować określone cele. A zatem umożliwiają uzyskanie dodatkowych korzyści lub oszczędności w wydatkowaniu środków niezbędnych dla prowadzenia określonej działalności gospodarczej

Weaknesses-słabe strony

wszystko to co stanowi słabość, barierę, wadę . to te elementy, które ograniczają sprawność i mogą przyczynić się do blokowania jej rozwoju w przyszłości

WEWNĘTRZNE

Opportunities-szanse

wszystko to co stwarza dla danego przedsiębiorstwa szansę korzystnej zmiany,

Threats-zagrożenia

wszystko to co stwarza dla danego przedsiębiorstwa niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej

ZEWNĘTRZNE

Analiza SWOT (kontynuacja)

Oceny mają zawsze charakter względny, wynikają z porównania zasobów stanu przedsiębiorstwa z zasobami jego głównego konkurenta lub kilku najważniejszych. Głównymi celami wynikającymi z analizy jest:•wskazanie tych elementów zasobów, które mogą być traktowane jako atuty w zestawieniu z potencjalnymi konkurentami;•odkrycie istniejących słabych elementów, które przyczyniają się do osłabienia siły własnego oddziaływania konkurencyjnego, a

zarazem są okazją do ataku ze strony konkurencji;•określenie szczególnych predyspozycji przedsiębiorstwa dla realizacji wyznaczonych zadań w określonym z góry obszarze rynku.

Musi być jednak uwzględniona współzależność poszczególnych elementów tworzących całość oddziaływującą na rynek.

Warto podkreślić związki między SWOT i analizą kluczowych czynników sukcesu. • uprzednie przeprowadzenie SWOT ułatwia przypisanie ocen kluczowym czynnikom sukcesu. • jeśli jako pierwsza przeprowadzona zostanie analiza kluczowych czynników sukcesu, to w zależności od przypisanych ocen poszczególne czynniki stanowić będą mocne lub słabe strony przedsiębiorstwa.

• należy pamiętać, że analiza SWOT nie może zostać w tym momencie zakończona, ponieważ w analizie KCS uwzględniane były tylko wybrane – kluczowe czynniki.

Obok analizy SWOT bardzo czasami stosuje się metody portfelowe, których opracowanie związane było ze wzrastającą trudnością zarządzania zdywersyfikowanymi przedsiębiorstwami. Z tego też względu zastosowanie tych metod w zarządzaniu małymi firmami, oferującymi mały asortyment produktów, jest niewielkie.

Strategiczne zarządzanie przedsiębiorstwem W aspekcie praktycznym działalności gospodarczej można przyjąć, że istotą planowania jest podjęcie decyzji dotyczącej ustalenia głównego kierunku rozwoju, a jej rezultatem – strategia. W małych firmach, jeśli strategia jest przygotowywana, jest to zazwyczaj ogólna strategia przedsiębiorstwa. Możemy wyróżnić wiele opcji strategicznych, z punktu widzenia przyjętych wcześniej kryteriów. Uwzględniwszy kryterium produktu/rynku wyróżnia się cztery podstawowe strategie:

•strategia rozwoju produktu - przedsiębiorstwo wdrażające strategię rozwoju produktu pozostaje na dotychczasowym rynku, ale wprowadza na ten rynek nowe wyroby. Poszerzenie asortymentu wymaga od przedsiębiorstwa umiejętności w zakresie opracowywania nowych produktów, posiadania zdolności (pracowników) odpowiedzialnych za marketing i sprzedaż. Stosowanie tej strategii związane jest z analizą cyklu życia produktów i wprowadzaniem na rynek wyrobów, które będą zastępować te, których sprzedaż wykazuje tendencję malejącą.

•strategia rozwoju rynku - jeśli przedsiębiorstwo nie powiększa asortymentu, ale podejmuje próby wejścia na nowy rynek, stosuje strategię rozwoju rynku. Może ona wystąpić po pierwsze, gdy przedsiębiorstwo poszerza obszar działania. Wymagania dotyczą tu rozbudowy sieci dystrybucji, sprawności w zakresie logistyki, marketingu i sprzedaży. Wyzwaniem dla przedsiębiorstwa będzie przekonanie klientów do nowej oferty, przezwyciężenie ich przyzwyczajeń.

•dywersyfikacja – jest najbardziej ofensywną strategią. Przedsiębiorstwo poszerza swą ofertę, wchodząc jednocześnie na nowe rynki. Wymaga ona zaangażowania największych środków finansowych oraz zróżnicowanych umiejętności, które mogłyby zapewnić sukces tej strategii. Można wyróżnić: dywersyfikację poziomą, gdy oferta zostaje poszerzona o produkty pokrewne, np. piekarnia rozpoczynająca produkcję ciastek, dywersyfikację pionową, gdy nowa działalność stanowi ogniwo poprzednie lub następne w stosunku do dotychczasowego, np.

producent obuwia otwierający sieć własnych sklepów, dywersyfikację równoległą, gdy nowa działalność nie ma nic wspólnego z dotychczasową, np. właściciel punktu ksero poszerza

działalność o usługi fryzjerskie.

Z praktycznego punktu widzenia polskich małych przedsiębiorstw badania pokazują, że dominującą strategią jest ta najbardziej zachowawcza, czyli strategia penetracji, której stosowanie deklaruje połowa tych firm. Na drugim miejscu znajduje się strategia rozwoju produktu, wdrażana przez co czwarte przedsiębiorstwo.

•strategia penetracji - zakłada ona, że przedsiębiorstwo będzie oferować dotychczasowe produkty na dotychczasowym rynku. Jest to więc strategia zachowawcza, w ramach której zarządzający starają się minimalizować ryzyko związane z poszerzaniem oferty oraz wchodzeniem na nowe rynki. Zwiększenie sprzedaży jest możliwe poprzez zwiększenie zakupów przez dotychczasowych nabywców, promocję, uruchamianie nowych kanałów dystrybucji.

Strategiczne zarządzanie przedsiębiorstwem

Drugim podziałem strategii jest podział na strategie: •lidera rynku, •pretendenta rynkowego, •Naśladowcy•specjalisty.

Założeniem strategii lidera rynkowego jest osiągnięcie największego udziału w danym rynku, co z kolei umożliwia wpływ na kształtowanie cen. Małe przedsiębiorstwa mają zazwyczaj niewielkie szanse na skuteczne stosowanie tej strategii.

Pretendent rynkowy zajmuje w rankingu jedno z miejsc tuż za liderem, dlatego także w tym przypadku niezbędne jest zaplecze wytwórcze i marketingowe. Firma taka może podejmować działania zmierzające do atakowania pozycji lidera poprzez osiąganie cząstkowych przewag konkurencyjnych w sektorze, tj. wybór i doskonalenie np. innowacyjności lub zmniejszanie kosztów produkcyjnych. Częstszym wyborem małych firm są dwie pozostałe strategie

Naśladowcą jest firma, której brak jest umiejętności w zakresie innowacyjności, dlatego stara się podpatrywać sprawdzone na rynku sposoby działania, by przenosząc je na własny grunt osiągnąć sukces

Istota strategii specjalisty związana jest z umiejętnością analizy rynku i wyszukania tzw. nisz, czyli np. grup klientów, których potrzeby nie są odpowiednio zaspokajane. Udział w rynku będzie wówczas niewielki, ale dzięki elastyczności i szybkiej odpowiedzi na życzenia klientów wyższy będzie poziom marży i w konsekwencji zysku

Podejmowanie decyzji

Sprawne myślenie pomaga rozwiązać napotykające nas w życiu problemy. Wyznacznikiem myślenia jest ciągłe podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów. Są to nierozerwalne i stałe elementy w skutecznym zarządzaniu. Proces podejmowania decyzji skłania nas do wyszukiwania i oceniania wariantów działania, przed którymi stoi przedsiębiorstwo. Każdy wybór niesie za sobą konsekwencje, dlatego tak ważne jest świadome i umiejętne podejmowanie decyzji.

Decyzje błyskawiczne

Codziennie zdarzają się sytuacje, kiedy decyzje podejmowane są w sposób natychmiastowy, tak szybko, że wydaje się, jakbyśmy ani przez chwilę się nad nią nie zastanawiali, np. mówiąc „dziękuję”, kiedy coś dostajemy. Decyzje te mogą wydawać się automatyczne, lecz tak naprawdę są wynikiem nawyków i rutyny, podejmowaliśmy je w swym życiu tak często, że wykonujemy je odruchowo. Innym rodzajem decyzji błyskawicznej są decyzje oparte na reakcjach instynktownych. Na przykład widząc, że nasze dziecko zaraz spadnie ze schodów bez namysłu rzucamy się i je łapiemy. Emocje zmuszają nas tutaj do natychmiastowego działania, rozważanie za i przeciw nie wchodzi w rachubę.

Intuicja

Każdy od czasu do czasu ma silne przeczucie, co należy zrobić w danej sytuacji, jeszcze zanim zacznie rozważać wszystkie możliwości. Nawet, jeśli stosujemy czysto rozumowe praktyki podejmowania decyzji, powinniśmy uwzględnić także nasze emocje, gdyż dają nam one znacznie głębszy wgląd w pewne sprawy, niż jest to możliwe na drodze rozumowania logicznego.

Określenie celu

Przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji musimy dokładnie wiedzieć, co mamy zamiar osiągnąć. Podejmowanie decyzji bez wyraźnie sprecyzowanego celu prowadzi do porażki lub niezadowalających rezultatów. Aby określić cel, należy sprecyzować problem. Czasami problem i cel rysują się jasno, natomiast innym razem sporo czasu może zająć określenie jednego i drugiego. Kiedy już określimy swój problem i sprecyzujemy cel, dobrze jest podzielić zadanie na kilka łatwiejszych do osiągnięcia celów pośrednich.

Znaczenie informacji

Przy podejmowaniu decyzji musimy mieć odpowiednią liczbę informacji. Ilość ich zależy od istoty i problematyki zagadnienia. W przypadku błahego problemu liczba informacji nie musi być zbyt duża, ale jeśli mamy do czynienia z decyzją szeroko rozbudowaną,, musimy sięgnąć po szereg skomplikowanych danych.

Podejmowanie decyzji

Różne możliwości

Po zebraniu odpowiedniej ilości informacji okazuje się, że mamy do wyboru dwa lub trzy warianty. Przed ostatecznym podjęciem decyzji, należy jednak poświęcić jeszcze trochę czasu nad innymi rozwiązaniami, które mogły zostać przeoczone. Psychologowie wymyślili kilka technik pobudzają do twórczego myślenia, np. burza mózgów

Skalowanie szans

Jeśli mamy już gotową listę rozwiązań, nie należy spieszyć się z osądem. Spokojnie należy przyjrzeć się wszystkim możliwościom, kalkulując zarówno ryzyko, jak i korzyści związane z każdą z nich. Należy pamiętać o tym, że ludzie podejmują błędne decyzje głównie z dwóch powodów:1. na ogół nie biorą pod uwagę możliwości niepowodzenia, 2. za bardzo wierzą w to, że ich decyzje są słuszne.

Kalkulowanie ryzyka

Bardzo ważnym etapem przy ocenianiu możliwości rozwiązań jest skalkulowanie ryzyka związanego z każdym z nich. Kalkulowanie ryzyka polega na matematycznym wyliczeniu ryzyka. Nawet jeżeli istnieje zaledwie minimalne prawdopodobieństwo, że przedsięwzięcie może skończyć się fiaskiem, trzeba wziąć je pod uwagę. Możemy wówczas porównać ryzyko związane ze wszystkimi rozwiązaniami, zanim podejmiemy decyzję.

Myślenie perspektywiczne

Każda decyzja, jaką podejmujemy, nawet z pozoru drobna lub mało ważna, niesie za sobą konsekwencje - czasem dużo dalej idące, niż to można było przewidzieć na początku. Dlatego też bardzo ważne przy podejmowaniu decyzji jest zastanowienie się nad jej konsekwencjami, zarówno w tej bliższej, jak i dalszej przyszłości. Należy więc analizować wszystkie ewentualne efekty swojego działania, zanim ostatecznie przesądzimy sprawę.

Decyzje w przedsiębiorstwie

We współczesnym przedsiębiorstwie procesy podejmowania decyzji stanowią najważniejszy element w zarządzaniu firmą. Dlatego też przedsiębiorcy wciąż powinni doskonalić się w sprawnym sposobie podejmowania decyzji. Sukces skutecznego zarządzania opiera się, w głównej mierze, właśnie na odpowiednio podjętych decyzjach, które w nieuchronny sposób zbliżają firmę do osiągnięcia przez nią założonych celów.

Warunki racjonalnego decydowania

Każda decyzja powinna spełniać swoje założenia, to znaczy powinna skutecznie oraz efektywnie zapewniać przedsiębiorstwu stabilną pozycję na rynku. Decyzja powinna mieć swój określony czas, to znaczy moment, w którym występuje, tak, aby zsynchronizował się on z innymi czynnikami zachodzącymi w otoczeniu w celu sprawnego zapewnienia optymalnego efektu ekonomicznego.

Wykorzystanie teorii decyzji

Chcąc dokonywać trafnych wyborów w swoim przedsiębiorstwie, każdy przedsiębiorca najlepiej aby zaznajomił się i korzystał z bogatego dorobku teoretycznego w tej dziedzinie. Przedmiotem zainteresowania teorii podejmowania decyzji są bowiem decyzje, metody oraz techniki ich podejmowania. Celem tej teorii jest ustalenie, „wedle jakiej zasady dokonać wyboru działania, gdy wiadomo, co można zrobić i jakie są skutki, ale nie wiadomo, jakie skutki będą, ponieważ nieznany jest rzeczywisty stan przyrody”. W teorii tej możemy znaleźć różnego rodzaju procedury, reguły oraz wzorce podejmowania decyzji.

Procedury decydowania

Istnieją określone procedury postępowania w procesie podejmowania decyzji. Obejmują one pięć podstawowych etapów: • diagnozę problemu • formułowanie problemu• konstrukcję modelu • analizę modelu • wdrażanie wyników

Etapy te można oczywiście rozszerzyć w zależności od potrzeb.

Reguły decydowania

Reguły decydowania

Teoria decyzji określa pewne reguły postępowania, zmierzające do podjęcia prawidłowej decyzji poprzez selekcję różnych jej wariantów i wyszukanie wariantu optymalnego. Przedsiębiorca przed podjęciem decyzji powinien wypróbować kilka różnych reguł, aby określić, która z nich jest najkorzystniejsza w danej sytuacji. Opracowano siedem takich reguł, które w znaczny sposób mogą ułatwić podejmowanie słusznych decyzji, a w szczególności ich przygotowanie. Pierwsze cztery reguły uznawane są za podstawowe i one są najczęściej używane:

Reguła poszukiwania

dominacji

Reguła logicznej

koniunkcji

Reguła dysjunkcji

Reguła leksykograficz

na

Reguła eliminacji,

Reguła maksymalizacj

i

Reguła sumowania

użyteczności

Reguła poszukiwania dominacji – polega ona na znalezieniu wariantu, który pod względem oceny dominuje nad innymi

Reguła logicznej koniunkcji – sprawdzane są wszystkie atrybuty (cechy) spełniające założone wartości krytyczne, po czym wybierany jest wariant działania, który spełnia wszystkie progi krytyczne,

Reguła dysjunkcji – wybierany jest wariant, w którym przynajmniej jedno z ocenionych kryteriów osiągnęło lub przekroczyło założony punkt krytyczny,

Reguła leksykograficzna – wybierany jest wariant, który pod względem najważniejszej cechy jest najlepszy. Jeśli między wariantami zachodzi równość, porównuje się następne pod względem hierarchii cechy.

Decyzje w przedsiębiorstwie

Modele podejmowania decyzjiModele podejmowania decyzji to nic innego, jak pewne wzorce postępowania w określonych sytuacjach decyzyjnych, zmierzające do maksymalizacji efektu podjętej decyzji. Spośród wielu wzorców można wyróżnić następujące:•Racjonalny – decyzja wynika z logicznego, uporządkowanego działania, obejmuje wszystkie operacje myślowe od rozpoznania problemu, aż do jego finalizacji.•Proceduralny (biurokratyczny) – decyzja musi być podjęta zgodnie z przyjętymi regułami, procedurami, przepisami.•Fundamentalistyczny – decyzje wynikają z przyjętych koncepcji, teorii lub narzuconego systemu wartości.•Pragmatyczny (kompromisowy) – decyzja stanowi rozwiązanie kompromisowe, uwzględniające sprzeczne stanowiska.•Tradycyjny – decyzja podejmowana jest pod wpływem zgromadzonych doświadczeń i tradycji w działaniu.•Wizjonerski – decyzja oparta jest na wewnętrznym przekonaniu decydenta, inspiracji czy olśnieniu.

Rodzaje decyzji i ich podejmowanie.W nowoczesnym przedsiębiorstwie spotykamy się z różnego rodzaju decyzjami, które w zależności od złożoności problemów i sytuacji ich rozwiązywania różnią się od siebie pod wieloma aspektami. Podejście do rozpatrywania każdego z procesów decyzyjnych powinno więc być traktowane bardzo indywidualne, ponieważ każda decyzja wymaga zaangażowania innych sił, środków, badań, technik informacji oraz innych działań zmierzających do maksymalizacji trafności podjętej decyzji.

Ograniczenie racjonalności decydowania. Ogólnie uważa się za prawdziwe stwierdzenie, że nie ma ludzi idealnych, nie ma osoby nieomylnej, której wszystkie osądy trafiałyby bezbłędnie w prorokowaną przyszłość. Tak więc, podczas procesów decyzyjnych także często dochodzi do różnego rodzaju odchyleń, błędów, nieścisłości, co do zamierzonych przez decydenta celów. Nie możemy całkowicie wykluczyć błędów z naszego procesu decyzyjnego, gdyż złożoność systemów przedsiębiorstwa, procesów w nim zachodzących oraz wzajemna interakcja przedsiębiorstwo - otoczenie powoduje taką mnogość wariantów, że nie sposób objąć ich wszystkich. Są jednak sposoby, aby ograniczyć częstotliwość oraz zakres popełniania błędnych decyzji. Służą temu operacje polegające na zebraniu rzetelnych informacji, które ułatwiają rozeznanie w sytuacji, wnikliwe rozważenie różnych opcji i możliwych wariantów oraz sporządzenie analizy ryzyka, która pozwoli nam zapoznać się z prawdopodobieństwem osiągnięcia oczekiwanego rezultatu.

Trudności w procesie decydowaniaPodczas procesu decydowania napotykamy się na różnego rodzaju bariery, które uniemożliwiają zachowanie obiektywizmu oraz racjonalności danej decyzji .W przedsiębiorstwie na przeszkodzie podjęcia decyzji obiektywnej mogą stanąć subiektywne bariery decydowania. Przeszkody te, to przede wszystkim bariery o charakterze psychospołecznym, które często bardzo negatywnie wpływają na funkcjonowanie całego przedsiębiorstwa. Jako najważniejsze z nich możemy wyróżnić działanie w kryzysie zaufania Jest rzeczą niemożliwą, aby przedsiębiorca nie napotykał rozmaitych przeszkód i utrudnień. Doświadczenia, które w ten sposób nabywa stanowią postawę wobec tego rodzaju problemów w przyszłości, co odzwierciedla trafność podjętych decyzji. Najważniejszą przeszkodą, na jaką może natrafić przedsiębiorca jest ryzyko, dlatego też działanie w kryzysie zaufania spełnia tak ważną rolę.

Istota inwestycji

Inwestowanie alokowanie (wykorzystanie) posiadanych lub pozyskiwanych kapitałów. Inwestycje firmy powodują zmianę wartości aktywów przedsiębiorstwa. Inwestujemy w zasoby – majątkowe, ludzkie – angażując w tym celu posiadane (pozyskane) zasoby kapitału

Przesłanki decyzji inwestycyjnych

• dążenie do zwiększenia skali i zakresu działania,

• osiągnięcie lub utrzymanie przewagi konkurencyjnej na rynku,

• zmianę struktury asortymentowej produktów,

• zmniejszenie kosztów działania,

• modernizację wyposażenia majątkowego,

• lokowania nadwyżek środków pieniężnych w instrumenty finansowe.

Rodzaje inwestycji przedsiębiorstw:

• Inwestycje nowe (rozwojowe) - zwiększenie skali i zakresu działania firmy (np. wprowadzenie nowego produktu, wejście na nowy rynek, fuzje i przejęcia)

• Inwestycje odtworzeniowe (odtworzeniowo-modernizacyjne) - zastąpienie dotychczasowego aktywa nowym i nowszym; cel: oszczędności w kosztach eksploatacji aktywa, różnice w amortyzacji

• Inwestycje oszczędnościowe - np. zakup czy dzierżawa (leasing); wybór źródeł dostaw; pracownicy zatrudniani czy wynajmowani, itp.

• Inwestycje finansowe (pośrednie)

Przygotuj ocenę wymaganych wydatków

inwestycyjnych na: aktywa trwałe, kapitał obrotowy netto, pozostałe wydatki

Wybierz strukturę finansowania projektu i

policz stopę kosztu inwestowanego kapitału

Opracuj budżet (plan) finansowy przyszłych

korzyści oczekiwanych z inwestycji w oparciu o

rachunek wolnych przepływów pieniężnych

. Oblicz wskaźniki oceny efektywności (opłacalności) inwestycji i dokonaj wyboru

(akceptacji) projektu

Co jeszcze można uwzględnić w ocenie dla inwestycji?

Koszty i efekty uboczne nowego projektu• Efekt kanibalizmu rynkowego - jak wprowadzenie nowego produktu

wpłynie na przychody i przepływy gotówki osiągane z dotychczasowej produkcji i sprzedaży „starych” wyrobów

• Efekt synergii - jak projekt wpływa na poprawę wyników firmy w innych obszarach aktywności)

• Koszty utraconych możliwości - np. powstanie wolnych mocy produkcyjnych; przesunięcie środków pieniężnych z inwestycji finansowych (np. lokaty) na pokrycie potrzeb w kapitale obrotowym niezbędnym dla nowego projektu (utracone odsetki)

Metody i narzędzia analizy systemu zarządzania – metody planowania Macierz BCG.

Wiele firm istniejących na rynku posiada szeroki asortyment swoich produktów bądź usług. Odpowiednią metodą, najprostszą w zastosowaniu w przedsiębiorstwach jest metoda analizy portfelowej, macierz strategiczna BCG. W metodzie tej, pozycję przedsiębiorstwa wyznacza się za pomocą tempa wzrostu rynku wyrażonego w procentach i względnego udziału w rynku, w stosunku do udziału głównego konkurenta. Wartościami granicznymi macierzy BCG jest niski i wysoki wzrost. Linia rozgraniczająca pola o niskich i wysokich stopniach wzrostu rynku została wykreślona na poziomie 10%. Skala udziału w rynku wynosi od 0 do 10.wartość tego czynnika większa od jedności oznacza sytuację, w której przedsiębiorstwo jest największym sprzedawcą danego produktu na rynku.

Macierz strategiczna BCG

Interpretacja pól macierzy BCG:• „gwiazdy”, oznaczają rozwojowe dziedziny działalności o wysokiej stopie wzrostu

i wysokim względnym udziale w rynku. Są najczęściej w fazie wzrostu, są to produkty rozwojowe, które warto mieć w strukturze asortymentowej, ponieważ z czasem przeobrażają się w „dojne krowy”. Są z nich duże przychody lecz zyski mogą być z nich niewielkie bądź może ich nie być wcale, ponieważ są one przeznaczone na nakłady na ich utrzymanie na rynku, reklamę, promocję itp.

• dojne krowy”, są to produkty o dużym względnym udziale w rynku, lecz o niskim tempie sprzedaży. Produkty te warto mieć w swoim asortymencie gdyż utrzymują firmę i przynoszą zyski. Najczęściej są to liderzy rynkowi, którzy mogą wykorzystywać ekonomię skali.

• „znaki zapytania”, charakteryzują się niskim udziałem w rynku, ale wysokim stopniem wzrostu rynku. Produkty te dobrze się sprzedają lecz nie zdążyły opanować rynku. Są to najczęściej nowości albo „gwiazda”, której sprzedaż się załamuje. Warto je mieć w swoim asortymencie, bo mają szanse stać się gwiazdami po odpowiednim dofinansowaniu. W przeciwnym razie mogą ulec likwidacji.

• „psy”, nadają się tylko do likwidacji, gdyż są to produkty o niskim stopniu wzrostu rynku i niskim względnym udziale w rynku. Jeśli produkty te same się utrzymują, to można je dofinansować – gdyż są one blisko „dojnych krów” lub można osiągnąć jakiś zysk, zlikwidować produkt i zainwestować pieniądze w coś innego.

Strategiami wynikającymi z macierzy BCG jest:• utrzymywanie i wykorzystywanie „dojnych krów” oraz poprawienie ich rentowności;• wycofanie lub zaprzestanie dofinansowywania „psów”;• utrzymanie dominującej pozycji „gwiazd”;• porzucenie „znaków zapytania” lub inwestowanie w nie w celu zmiany na „gwiazdy” lub „dojne krowy”.

Analiza ta pokazuje, że konieczne jest prowadzenie polityki asortymentowej, która zajmuje się utrzymywaniem harmonii między produktami będącymi żywicielami dnia dzisiejszego i żywicielami jutra. Metoda ta przydatna jest przy prognozowaniu skuteczności działań marketingowych. Zaletą metody macierz BCG jest jej sugestywność i prostota prezentacji. Efektywne zastosowanie tej metody wymaga umiejętności i możliwości dokładnego zanalizowania pozycji wyrobów przedsiębiorstwa i precyzyjnego oszacowania tempa rozwoju rynku. Te umiejętności pozwolą na uniknięcie błędów wynikających z braku doświadczenia i staną się podstawowym źródłem cennych informacji.

Tempo wzrostu rynku

20 Gwiazdy Znaki zapytania

10 Dojne Krowy Psy

0 10 0

Względny udział w rynku

Biznesplan

Biznes plan to plan gospodarczy firmy. Przedstawia:• zamierzenia rozwojowe firmy, • strategię działań zmierzających do ich osiągnięcia,• środki niezbędne w określonych warunkach działania,• ramy czasowe, w jakich osiągnięcie celu jest możliwe • systematyczny wynik końcowy.

Biznes plan, powinien być spójnym dokumentem, a zawarte w nim dane i informacje muszą być realne oraz tak podane, by wspierały się wzajemnie . Biznes plan jest planem strategicznym preferowanym wśród małych firm, który określa złożone cele firmy, bazuje na analizie otoczenia. Do jego sporządzenia potrzebne jest przeprowadzenie analizy rynku.

Biznes plany poszczególnych przedsiębiorstw różnią się między sobą w zależności od celu w jakim są sporządzane, określonego czasu, fazy rozwoju, jego sytuacji rynkowej, finansowej. Najbardziej złożoną i rozbudowaną formą biznes planu jest długookresowy biznes plan rozwoju już funkcjonującego przedsiębiorstwa.

Proces przygotowania biznes planu rozwoju przedsiębiorstwa obejmuje:• czynności analityczno – prognostyczne i projektowe właściwe dla planowania strategicznego• prace składające się na tzw. planowanie operatywne” .

czynności analityczno – prognostyczne i projektowe planowanie operatywne

Przygotowanie biznes planu wymaga zastosowania określonej procedury planistycznej:• analizy otoczenia;• analizy przedsiębiorstwa lub kompetencji założyciela firmy;• wyboru strategii;• określenie celów strategicznych;• opracowaniu planów sprzedaży i planu marketingowego;• opracowaniu planów rzeczowych (produkcja, zaopatrzenie,

zatrudnienie, remonty);• sporządzeniu projektu systemu zarządzania;• opracowaniu planów i analiz finansowych;

Biznesplan jest planem operatywnym gdyż zawiera:• charakterystykę obecnej działalności firmy • opis bieżących celów marketingowych, finansowych,

ekonomicznych w związku z tym służy do podejmowania decyzji.

Typowy biznes plan dla każdego przedsięwzięcia powinien zawierać:

BiznesplanTypowy biznes plan dla każdego przedsięwzięcia powinien zawierać:

1. streszczenie biznesplanu – zawiera:• zwięzłą charakterystykę przedsięwzięcia, • główne założenia realizacyjne oraz oczekiwane skutki. • Może również zawierać informacje potwierdzające umiejętności i kompetencje twórcy (lub twórców) przedsięwzięcia oraz

określić potrzeby finansowe i ich strukturę (koszty całego przedsięwzięcia z opisem przeznaczenia). Synteza ta ma na celu przekonanie inwestora do idei przedsięwzięcia

2. krótką prezentację przedsiębiorstwa zawierającą • historie, • formę prawną• wizję i misję firmy• profil i zakres działalności,• cele, zadania,• wielkość sprzedaży, • posiadane oraz planowane środki;• mocne i słabe strony firmy.

3. charakterystyka kadry kierowniczej oraz personelu firmy. Może również zawierać wykaz i charakterystykę doradców firmy.4. analizę otoczenia czyli:

• analizę obecnych rynków (wielkość i dynamika rynku, klienci, konkurenci)• przewidywanie zmiany w otoczeniu,• ocena konkurencyjności firmy;• najistotniejsze szanse i ich konsekwencje oraz najistotniejsze zagrożenia i ich konsekwencje, a także wskazuje działania

planowane w celu wyeliminowania lub zminimalizowania skutków zagrożeń i wykorzystania szans (analiza SWOT)5. plan marketingowy – obejmuje

• identyfikację klientów, • lokalizację, • dystrybucję, • promocję • politykę cenową

6. analizę organizacyjną zawierającą:• ogólna charakterystykę aktywów, • dostawcy – wytypowanie firm współpracujących i określenie sposobów nawiązania z nimi współpracy• księgowość – określenie decyzji o rodzaju prowadzonej księgowości• pracownicy – opis planowego zatrudnienia, zasady wynagradzania pracowników, tryb i koszty szkolenia

7. rozwiązania strategiczne polegające na określeniu wybranej strategii rozwoju jej wariantów i ich uzasadnienie;8. harmonogram realizacji przedsięwzięcia – obejmuje

• opis czynności niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia, • kolejność i czas trwania poszczególnych czynności, • zasady odpowiedzialności za wdrożenie i sfinalizowanie poszczególnych działań• metody kontroli wskaźników;

9. prezentacja nowego przedsięwzięcia z jego gruntownym uzasadnieniem, próbą określenia miejsca na rynku, wadami i zaletami itp.10.plan finansowy – rachunek zysków i strat, arkusz bilansowy, rachunek przepływów środków pieniężnych (cash flow)11. analiza wrażliwości – określenie ryzyka nowego przedsięwzięcia.12.podsumowanie zawierające istotę całego przedsięwzięcia” ;13.Załączniki – obejmuje szczegółowe tabelaryczne zestawienia i wyliczenia.

Przez wizję przedsiębiorstwa rozumie się koncepcje, pozytywne wyobrażenie o przyszłym przedsiębiorstwie lub koncepcję udoskonalenia przedsiębiorstwa już istniejącego

Misja firmy powstaje w wyniku konkretyzacji wizji, czyli przez wzbogacenie (uzupełnienie) jej treści wskaźnikami liczbowymi i ważnymi faktami jakościowymi.

Ocena stanu finansowego przedsiębiorstwa

W cle określenia istniejącego stanu finansowego przedsiębiorstwa konieczne jest obliczenie odpowiednich relacji ekonomicznych i ustalenie przyczyn ich zmian. Przyczyny te są bowiem podstawą prawidłowego wnioskowania i przygotowania decyzji dotyczących przyszłych okresów. Znajomość relacji ekonomicznych jest przydatna zarówno do celów zarządzania przedsiębiorstwem jak i dla podmiotów gospodarczych stanowiących jego otocznie.

Podstawowych danych o zasobach strumieniach generowanych przychodów, kosztów, zysków i gotówki dostarczają:• Bilans• Rachunek zysków i strat, obrazujący podstawowe strumienie przychodów, kosztów, zysków i strat nadzwyczajnych oraz

odpowiednie kategorie wyniku finansowego • Rachunek przepływów pieniężnych

Bilans to syntetyczne, dwustronne lub dwuczęściowe, wartościowe zestawienie wszystkich aktywów i pasywów jednostki, sporządzone na określony dzień i w określonej formie.

Bilans jest „fotografią” przedsiębiorstwa w danym momencie działalności. Składa się z aktywów i pasywów. Podstawową zasadą bilansu jest równowaga między aktywami i pasywami. Dwustronne ujęcie majątku w BILANSIE, wynika z zastosowania dwóch różnych przekrojów:• Rzeczowego• Finansowego

Przekrój rzeczowy - polega na grupowaniu majątku według: jego występowania oraz funkcji jaką spełnia. Wynikiem „zastosowania” przekroju rzeczowego są AKTYWA

Przekrój finansowy - przedstawia wartość majątku według źródeł jego finansowania. Wynikiem „zastosowania” przekroju finansowego są PASYWA

W bilansie aktywa są uporządkowane według stopnia płynności, to znaczy od najmniej do najbardziej płynnych.

Kryterium uporządkowania pasywów jest termin ich wymagalności. Dlatego ułożone są od kapitałów własnych do zobowiązań krótkoterminowych.

Struktura kapitałów a struktura kosztów przedsiębiorstwa, działanie dźwigni połączonej

Istnieje bezpośrednia zależność między działalnością operacyjną a strukturą kapitału w przedsiębiorstwie. Na wybór struktury finansowania przedsiębiorstwa podstawowy wpływ wywiera bowiem działalność prowadzona przez przedsiębiorstwo, a przede wszystkim poziom ryzyka operacyjnego ponoszonego przez daną firmę. Im wyższe jest ryzyko operacyjne przedsiębiorstwa, tym mniejsza możliwość zastosowania dźwigni finansowej. Ryzyko finansowe związane z zastosowaniem dźwigni finansowej potęguje

bowiem ryzyko operacyjne przedsiębiorstwa. Przypomnijmy, że ryzyko operacyjne jest określane przez zmienność zysku operacyjnego, wynikającą ze zmienności sprzedaży oraz struktury kosztów w przedsiębiorstwie. Im większa jest zmienność sprzedaży i im większy jest udział kosztów stałych w całości kosztów, tym wyższe ryzyko operacyjne ponoszone

przez przedsiębiorstwo. Menedżerowie podejmujący decyzje dotyczące kształtowania struktury finansowania w przedsiębiorstwie powinni brać pod uwagę łączne ryzyko danego przedsiębiorstwa wynikające zarówno ze struktury finansowania, jak i z działalności operacyjnej. Łączne ryzyko przedsiębiorstwa jest mierzone stopniem dźwigni połączonej. Wskaźnik efektu dźwigni połączonej odpowiada na pytanie, w jakim stopniu zmieni się rentowność kapitału własnego pod wpływem zmian wartości sprzedaży:

kz — koszty zmienne,

S — ilościowa wielkość sprzedaży,

c — cena sprzedaży.

PRZYKŁAD

Wiedząc, że przedsiębiorstwo sprzedało łącznie 50 000 długopisów po cenie

2 PLN/sztukę, przy czym jednostkowy koszt zmienny wyniósł 1 PLN, łączne

koszty stałe — 15 000 PLN, a koszty odsetek — 5000 PLN, należy obliczyć

wskaźnik dźwigni połączonej.

Oznacza to, że zmiana sprzedaży o 1% spowoduje wzrost zysku netto o 1,67%.

Nominalna i realna stopa procentowa

Nominalna stopa procentowa to stopa oprocentowania przyjęta w danym okresie (najczęściej jest to okres jednego roku), np. roczna stopa oprocentowania kredytu ustalona w umowie kredytowej, oprocentowanie rachunków oszczędnościowo- -rozliczeniowych. Nominalne stopy procentowe nie uwzględniają skutków kapitalizacji odsetek.

Kapitalizacja to częstotliwość dopisywania odsetek do kapitału zgromadzonego na rachunku. Dwie lokaty o takim samym oprocentowaniu, ale innej kapitalizacji przyniosą zupełnie inny zysk. Dlatego też jest ważne ustalenie tzw. efektywnej rocznej stopy procentowej, uwzględniającej liczbę kapitalizacji odsetek w roku.

Efektywna stopa procentowa stanowi stosunek kwoty obliczonej w formie skapitalizowanych odsetek w okresie

bazowym (np. roku) do kapitału co można wyrazić wzorem:

gdzie: ESP — efektywna stopa procentowa,

rn — nominalna stopa procento wa roczna,

m — częstotliwość kapitalizacji (liczba naliczania odsetek w okresie).

Przykład

Zamierzasz wpłacić na rachunek bankowy pewną kwotę pieniędzy. Oprocentowanie nominalne lokat 12-miesięcznych w bankach A, B i C przedstawiono w tabeli poniżej. Która z powyższych ofert banków jest najkorzystniejsza?

Z przeprowadzonej kalkulacji wynika, że najwyższą efektywną stopę procentową oferował bank B.

Inwestorzy, analizując wielkość korzyści, uwzględniają także wpływ inflacji. Stąd zainteresowanie realną stopą procentową.

Stopa realna to stopa nominalna oprocentowania dla danego okresu, skorygowana o wskaźnik inflacji w tym okresie. Wzór na realną stopę procentową jest następujący: gdzie: rr — realna stopa procentowa, rn — nominalna stopa procentowa, ri — stopa inflacji.

Często przy kalkulacji realnej stopy procentowej jest stosowana uproszczona formuła: ale w przypadku wzrostu stopy nominalnej i stopy inflacji rozbieżności między wynikami obliczeń stopy realnej przedstawionymi sposobami będą wzrastać.

Bank Oprocentowanie Kapitalizacja odsetek

A 18,5 Miesięczna

B 19 Kwartalna

C 20 roczna

Koszt kredytu bankowegoInwestorzy mogą korzystać z różnego rodzaju kredytów udzielanych im przez banki na finansowanie prowadzonej działalności gospodarczej. Ze względu na przedmiot kredytu wyróżnia się kredyty obrotowe i inwestycyjne5. Kredyty obrotowe są źródłem finansowania bieżących potrzeb przedsiębiorstwa. Kredyty inwestycyjne przedsiębiorstwa wykorzystują do finansowania zadań długoterminowych, umożliwiających modernizację i rozwój

PRZYKŁAD

Kwota kredytu bankowego zaciągniętego przez przedsiębiorstwo wynosi10 000 PLN, a oprocentowanie — 11% rocznie. Przedsiębiorstwo spłaci cały długjednorazowo, wraz z odsetkami, po upływie jednego roku. Kwota odsetek należnychbankowi kkb (koszt kredytu bankowego) wyniesie:kkb = 11 % x 10 000 = 1100 PLN.Wydatek przedsiębiorstwa z tytułu odsetek od udzielonego mu kredytu będzierówny 1100 PLN.Dla przedsiębiorstwa rzeczywisty koszt wykorzystania długu (klkb) będzie jednak mniejszy, co jest związane z działaniem omawianej już dźwigni finansowej.

Zwiększenie udziału długu w finansowaniu przedsiębiorstwa może w części przypadków zwiększyć rentowność kapitałów własnych w przedsiębiorstwie. Wzrost rentowności kapitału własnego ponad rentowność kapitału ogółem, dzięki zaangażowaniu kapitału obcego, jest nazywany efektem działania dźwigni finansowej. Dźwignia finansowa jest relacją między zobowiązaniami odsetkowymi a kapitałem własnym w przedsiębiorstwie: gdzie: DF — dźwignia finansowa, d — zobowiązania odsetkowe, Kw — kapitał własny.Efekt dźwigni finansowej wynika z faktu, że koszt długu dla przedsiębiorstwa jest z zasady mniejszy od kosztu kapitału własnego. Inwestorzy, angażujący kapitał własny, ponoszą dużo wyższe ryzyko na zainwestowanym kapitale niż pożyczkodawcy. Dodatkowo, na mniejszy koszt długu w stosunku do kosztu kapitału własnego wpływa efekt osłony podatkowej, polegający na tym, że koszty odsetek zmniejszają podstawę do opodatkowania w przedsiębiorstwie i w konsekwencji wpływają na zmniejszenie płatności z tytułu podatków.

Koszt kredytu bankowego

PrzykładPrzyjmując, że przedsiębiorstwo płaci 30-procentowy podatek dochodowy, oszczędności podatkowe będą stanowić 0,30 wartości nominalnej stopy procentowej (11%), czyli ceny kredytu. Rzeczywisty koszt kredytu (kTkb) w wysokości 10 000 PLN poniesiony przez przedsiębiorstwo wyniesie więc: krkb = 11% - 11 % x 0,30 = 11% x (l - 0,30) = 11% x 0,70 = 7,7%, stąd:7.7% x 10 000 = 770 PLN, a nie 1100 PLN

Możliwość odliczenia od podstawy opodatkowania kwoty odsetek, należnych bankowi z tytułu udzielonego kredytu, w znacznym stopniu zmniejsza ciężar kosztów zadłużenia, faktycznie ponoszonych przez kredytobiorcę. Mechanizm ten jest często określany terminem „tarczy podatkowej" lub „osłony podatkowej". Ogólny wzór na obliczenie rzeczywistego kosztu długu ponoszonego przez przedsiębiorstwo, z uwzględnieniem korzyści podatkowych, ma postać:ki=kn.k.b.(1-T), gdzie ki — koszt kredytu bankowego ponoszony przez inwestora, knkb — nominalny koszt kredytu bankowego (stopa procentowa), T — stopa podatku dochodowego.

W przedsiębiorstwie, które w okresie obsługiwania kredytu (płacenia odsetek) nie płaci podatku (np. wykazało stratę brutto), rzeczywisty koszt zaciągniętego długu jest równy jego cenie nominalnej — nie ma zysku brutto stanowiącego podstawę opodatkowania i w konsekwencji nie ma od czego odpisać kwoty odsetek. Korzyści podatkowe z tytułu odliczania kosztu kredytu od podstawy opodatkowania powodują, że kredyt bankowy, w porównaniu z innymi dostępnymi formami finansowania, jest dla przedsiębiorstwa relatywnie tanim, a więc — ze względu na cenę — atrakcyjnym źródłem kapitału. Kierownictwo przedsiębiorstwa zafascynowane stosunkowo niewysoką ceną długu nie powinno jednak zapominać o ryzyku, jakie towarzyszy finansowaniu długiem, które rośnie wraz ze wzrostem udziału długu w finansowaniu przedsiębiorstwa

Koszt kredytu bankowego

Osoby odpowiedzialne w przedsiębiorstwie za wybór źródeł finansowania działalności powinny pamiętać, że bank udzielając kredytu, oprócz należnych mu odsetek pobiera również prowizję od wartości przyznanego kredytu, a często jeszcze inne, dodatkowe opłaty. Obecnie, praktyką powszechnie stosowaną przez polskie banki jest podnoszenie marży, co zwiększa cenę kredytu. Wyższe marże mają zrekompensować bankom straty wynikające ze „złych kredytów". Udział tych kredytów w portfelu kredytowym banków jest szacowany na około 20% (dane na luty 2003 r.). Łączna kwota wszystkich wymaganych należności może w istotny sposób podwyższyć rzeczywisty pieniężny koszt obsługi kredytu, ponoszony przez przedsiębiorstwo, czyniąc go — nawet mimo pozornie atrakcyjnej ceny żądanej przez bank — relatywnie drogim i nieopłacalnym źródłem finansowania. Wysokość prowizji oraz ewentualnych innych opłat — podobnie jak stopa oprocentowania kredytu, warunki jego wykorzystania, warunki spłaty oraz inne ważne szczegóły — muszą znaleźć się w umowie kredytowej. Dlatego też podpisanie takiej umowy przez kredytobiorcę powinno nastąpić dopiero po bardzo wnikliwym i uważnym zapoznaniu się z jej treścią.

PRZYKŁAD

Bank, udzielając kredytu w kwocie 10 000 PLN, który jest oprocentowany na 11%, pobiera jednorazowo prowizję w wysokości 3% od kwoty przyznanego kredytu oraz opłatę 250 PLN za otwarcie oraz obsługę konta kredytowego. Nominalny koszt kredytu wyniesie zatem: 1100 + 300 + 250): 10 000 = 0,165, czyli 16,5%, a więc o 5,5% więcej od jego „oficjalnej" ceny.Pominięcie w kalkulacji kosztu kredytu wszelkich opłat związanych z jego zaciągnięciem i wymaganych przez bank może spowodować znaczną rozbieżność między uzyskanym wynikiem kalkulacji a kosztem, który przedsiębiorstwo będzie musiało ponieść w rzeczywistości.

Źródła finansowania krótkoterminowegoKredyt kupiecki oferowany przez dostawcę lub kredyt krótkoterminowy udzielony przez bank, inne przedsiębiorstwo lub osobę fizyczną to podstawowe źródła finansowania krótkoterminowego.

Sprzedaż z odroczonym terminem płatności, czyli tzw. kredyt kupiecki, nazywany też kredytem towarowym lub kredytem handlowym, jest dla wielu, zwłaszcza małych, przedsiębiorstw jedną z ważniejszych form finansowania działalności kapitałem obcym. Jedną z zalet kredytu kupieckiego jest jego dostępność. Może go uzyskać prawie każdy stały odbiorca, przy czym podmiot oferujący sprzedaż na warunkach kredytowych, w zasadzie, nie wymaga od nabywcy żadnego zabezpieczenia. Kredyt handlowy jest nazywany źródłem samoczynnego finansowania, gdyż — aby z niego skorzystać — wystarczy odebrać towar w stosownym momencie i zadeklarować gotowość dotrzymania warunków płatności, proponowanych przez sprzedawcę. Kredyt kupiecki zostaje zaciągnięty automatycznie z chwilą wydania towaru, z pominięciem wszelkich czasochłonnych i kłopotliwych formalności, wymaganych przez banki, a jego wysokość odpowiada wartości zawartej transakcji. Jego wielkość zwiększa się wraz ze wzrostem sprzedaży i maleje, gdy sprzedaż się zmniejsza. Jest to zatem bardzo wygodny i łatwy sposób finansowania zakupów, dostępny dla większości uczestników rynku. Z kredytu towarowego szczególnie chętnie korzystają przedsiębiorstwa małe i słabe, które nieczęsto dysponują wolnymi środkami na sfinansowanie niezbędnych zakupów i które nie mają jednocześnie szans na uzyskanie kredytu w banku.

Wiele przedsiębiorstw występuje jednocześnie zarówno w roli kredytobiorcy, jak i kredytodawcy. Konsekwencją zakupów kredytowych jest okresowy wzrost zobowiązań przedsiębiorstwa-nabywcy, natomiast sprzedaż kredytowa jest związana z czasowym zwiększeniem należności przedsiębiorstwa-sprzedawcy. Jeżelikwota zobowiązań przewyższa kwotę należności, to przedsiębiorstwo zajmuje na rynku pozycję kredytobiorcy. I odwrotnie, przedsiębiorstwo jest kredytodawcą, gdy zobowiązania przedsiębiorstwa są mniejsze od jego należności.

PRZYKŁADW maju wartość sprzedaży kredytowej zrealizowanej przez przedsiębiorstwo wyniosła 45 000 PLN. W tym samym okresie, korzystając z kredytu towarowego (oferowanego przez dostawców), przedsiębiorstwo zakupiło towary o łącznejwartości 48 000 PLN: 45 000 PLN-48 000 PLN = -3000 PLN. Wartość zakupów kredytowych przedsiębiorstwa w maju przewyższyła o 3000 PLN wartość zrealizowanej sprzedaży kredytowej. Oznacza to, że w badanym okresie dostawcy skredytowali przedsiębiorstwo na kwotę 3000 PLN.

W czerwcu sprzedaż kredytowa przedsiębiorstwa wynosiła 47 000 PLN, a wartość zakupów na kredyt 46 000 PLN, czyli: 47 000 PLN-46 000 PLN= 1000 PLN.

Kredyt kupeckiPRZYKŁADW czerwcu sprzedaż kredytowa przedsiębiorstwa wynosiła 47 000 PLN, a wartość zakupów na kredyt 46 000 PLN, czyli: 47 000 PLN-46 000 PLN= 1000 PLN.W badanym okresie należności przewyższyły wartość zobowiązań o 1000 PLN. Oznacza to, że w czerwcu przedsiębiorstwo skredytowało swoich odbiorców na kwotę 1000 PLN.

Małe przedsiębiorstwa znacznie częściej kupują niż sprzedają na kredyt, co przesądza o ich pozycji kredytobiorców. Wiele małych przedsiębiorstw — gdyby nie możliwość korzystania z kredytu kupieckiego — nie mogłoby istnieć z powodu braku odpowiedniej ilości środków na sfinansowanie koniecznych zakupów. Inaczej jest w przypadku dużych przedsiębiorstw. Są one z reguły kredytodawcami, gdyż wartość realizowanej przez nie sprzedaży kredytowej często przewyższa wartość ich zakupów, finansowanych kredytem towarowym.

Podstawową wadą kredytu kupieckiego jest jego wysoka cena. Zdarza się, że nabywcy, nie są świadomi niemałych kosztów, jakie pociąga za sobą sprzedaż kredytowa i błędnie traktują zakupy kredytowe jako darmowe źródło finansowania bieżących wydatków. Tymczasem koszt rezygnacji ze skonta oferowanego przez dostawcę jest, z reguły, znacznie wyższy od alternatywnych źródeł.

Koszt kredytu towarowego można obliczyć, stosując następujący wzór: [a0/(100%-a0)]/[360 dni/ (T-t )] , gdzier1 — oprocentowanie kredytu,o0 — wysokość opustu (w %),T — wymagany termin płatności w dniach,t — okres opustu w dniach.

Koszt kredytu kupieckiego udzielonego na warunkach 3/10, 30 wynosi: [3% : (100% - 3%)] [360: (30 - 10)] = (3% : 97%) 18 = 55,62%.

Koszt rezygnacji ze skonta, wyrażony procentowo w skali roku, to 55,62%.Z proponowanych warunków kredytu wynika, że w przypadku płatności gotówkowej, dokonanej nie później niż dziesiątego dnia od chwili odebrania towaru, nabywca, nie ponosząc żadnych dodatkowych kosztów, może skorzystać z oferowanego mu rabatu w wysokości 3% wartości faktury. W przypadku gdy zdecyduje się na płatność w odroczonym terminie — zgodnie z warunkami kredytu nie później niż trzydziestego dnia od chwili odebrania towaru (czyli w praktyce trzydziestego dnia) — musi zapłacić sumę stanowiącą równowartość 100% kwoty, na którą opiewa faktura. 3% tej kwoty to koszt dwudziestodniowego płatnego kredytu (od jedenastego do trzydziestego dnia po dostawie), udzielonego przez dostawcę. Koszt tego kredytu wyrażony procentowo w skali dwudziestu dni wynosi 3,09% (3% :97%). Ponieważ w roku jest 18 dwudziestodniowych okresów (liczba takich okresów w roku to 360 dni: 20 dni), to koszt udzielonego kredytu w skaliroku wynosi (3,09% x 18) = 55,62%. Oznacza to, że jeśli nabywca zrezygnuje z możliwości zapłaty niższej kwoty (97% wartości faktury) dziesiątego dnia po dostawie, to koszt tej rezygnacji i jednoczesnego sfinansowania zakupu kredytem oferowanym przez dostawcę wyniesie 55,62% w skali roku. Zainteresowanie przedsiębiorców kredytem kupieckim, mimo jego wysokiej ceny, znacznie przewyższającej koszt kredytu bankowego, jest duże. Dotyczy to zwłaszcza tych przedsiębiorstw, dla których inne źródła kapitału obcego są niedostępne. Jeżeli nabywca ma możliwość szybkiego pozyskania środków na sfinansowanie zakupu po cenie niższej od ceny kredytu dostawcy, to powinien dokonać płatności w terminie przysługiwania mu rabatu. Jeśli natomiast koszt środków z dostępnych mu alternatywnych źródeł przewyższa koszt kredytu kupieckiego, to lepszym (tańszym) rozwiązaniem jest sfinansowanie zakupu kredytem oferowanym przez sprzedawcę.

Kredyt kupeckiPonieważ w roku jest 18 dwudziestodniowych okresów (liczba takich okresów w roku to 360 dni: 20 dni), to koszt udzielonego kredytu w skali roku wynosi (3,09% x 18) = 55,62%. Oznacza to, że jeśli nabywca zrezygnuje z możliwości zapłaty niższej kwoty (97% wartości faktury) dziesiątego dnia po dostawie, to koszt tej rezygnacji i jednoczesnego sfinansowania zakupu kredytem oferowanym przez dostawcę wyniesie 55,62% w skali roku.

Zainteresowanie przedsiębiorców kredytem kupieckim, mimo jego wysokiej ceny, znacznie przewyższającej koszt kredytu bankowego, jest duże. Dotyczy to zwłaszcza tych przedsiębiorstw, dla których inne źródła kapitału obcego są niedostępne.

Jeżeli nabywca ma możliwość szybkiego pozyskania środków na sfinansowanie zakupu po cenie niższej od ceny kredytu dostawcy, to powinien dokonać płatności w terminie przysługiwania mu rabatu.

Jeśli natomiast koszt środków z dostępnych mu alternatywnych źródeł przewyższa koszt kredytu kupieckiego, to lepszym (tańszym) rozwiązaniem jest sfinansowanie zakupu kredytem oferowanym przez sprzedawcę.

PRZYKŁAD 1 <LINK>

PRZYKŁAD 2 <LINK>

Kredyt kupeckiPRZYKŁAD

Przedsiębiorstwo otrzymało fakturę na 10 000 PLN. Dostawca oferuje kredyt towarowy na warunkach 3/10, 30. Nabywca ma możliwość zaciągnięcia krótkoterminowego kredytu bankowego, którego koszt skalkulowano na poziomie 32%w skali roku. Nabywca, decydując się na sfinansowanie zakupu dostępnym kredytem bankowym, skorzysta z rabatu i zapłaci sprzedawcy dziesiątego dnia kwotę 9700 PLN. Jeżeli zrezygnuje z przysługującego mu przez 10 dni po dostawie opustu, to zapłacitrzydziestego dnia kwotę 10 000 PLN, z czego 9700 PLN stanowi wartość dostawy, a pozostałe 300 PLN to opłata za skorzystanie z możliwości zapłaty w odroczonym terminie ((300 PLN: 9700 PLN) 100% = 3,09%), co w skali roku daje 55,62% i odpowiada kosztowi rezygnacji z rabatu (por. przykład 20.3). Ponieważ koszt kredytu bankowego jest znacznie niższy od kosztu kredytu dostawcy (o 55,62%-32% = 23,62%), to bardziej racjonalne wydaje się sfinansowanie zakupu kredytem bankowym, czyli środkami pochodzącymi z tańszego źródła. Dostawca ustala warunki realizowanych transakcji kredytowych zgodnie z prowadzoną polityką kredytową. Wysoka cena kredytu kupieckiego jest dla niego rekompensatą za ryzyko, jakie decyduje się ponieść, wydając towar bez równoczesnej zapłaty. Nabywca, który jest dla sprzedającego liczącym się kontrahentem i ma odpowiednio silną pozycję na rynku, może wymusić zmianę wcześniej uzgodnionych warunków.

PRZYKŁAD

Mimo ustalenia z dostawcą warunków sprzedaży 3/10, 30 nabywca zrezygnował z rabatu i zapłacił nie trzydziestego, ale sześćdziesiątego dnia. Tym samym koszt kredytu udzielonego mu przez dostawcę wyniósł: [3% : (100% - 3%)] [360: (60 - 10)] = 22,27%, a więc zmniejszył się istotnie, „bijąc" cenę dostępnego kredytu bankowego (por. przykład 20.4). W tym przypadku znacznie taniej będzie zrezygnować ze skonta i dokonać płatności w odroczonym terminie. W warunkach przewagi podaży nad popytem dostawca, zabiegający o utrzymanie rynków zbytu, będzie skłonny zaakceptować bez sankcji nowe, niekorzystne dla siebie warunki płatności, narzucone przez odbiorcę. Kupujący, nie dotrzymując terminu płatności, obniża znacznie koszt oferowanego przez sprzedawcę kredytu kupieckiego. Jednocześnie naraża jednak swoje dobre imię, ryzykując uzyskaniem opinii niesolidnego kontrahenta, a w konsekwencji podważeniem swojej silnej pozycji na rynku. Dla dostawców odpowiednia polityka kredytowa, dostosowana do sytuacji występującej na rynku, może stanowić skuteczne narzędzie w walce z konkurencją. Jak już wspomniano, kredyt kupiecki — mimo wysokiej ceny — ze względu na dostępność jest jednym z podstawowych, a w wielu przedsiębiorstwach głównym źródłem finansowania krótkoterminowego. Jeśli chodzi o źródła krótkoterminowe, to kapitał obrotowy w przedsiębiorstwie, oprócz kredytu towarowego, może być również finansowany środkami pochodzącymi z różnego rodzaju krótkoterminowych pożyczek pieniężnych, udzielanych przedsiębiorstwom czy to przez inne przedsiębiorstwa lub osoby fizyczne, czy też przez różne instytucje finansowe, np. banki. Cena tak pozyskanych funduszy jest, z reguły, znacznie niższa od ceny kredytu dostawcy, ale trudna i czasochłonna procedura ich zdobycia znacznie ogranicza ich dostępność.