Post on 27-Mar-2016
description
PAŁACE WIARYPAŁA
CE
WIA
RYZłociste kopuły cerkwi, sięgające nieba stupy i pagody, strzeliste katedry
i bogato ozdobione meczety – sztuka w służbie religii w każdym zakąt-
ku świata stworzyła zachwycające dzieła. Są one nie tylko pomnikiem
ludzkiej wiary, wdzięczności i nadziei, ale także kunsztu artystycznego
architektów, rzeźbiarzy i malarzy wszystkich epok.
Album „Pałace wiary” to fascynujący przegląd najpiękniejszych świątyń
różnych religii świata. To zaproszenie do odkrywania cudów architektury
sakralnej – od kościołów słupowych w Norwegii przez katedry Europy
Środkowej aż po barokowe świątynie Ameryki Południowej. Zajdziemy
tu opisy takich miejsc jak Mekka i Medyna czy największa gliniana bu-
dowla na świecie – meczet w malijskim Dżenne, Ściana Płaczu w Je-
rozolimie i krakowska synagoga Tempel. Przepiękne kolorowe zdjęcia
przedstawiają również bogaty świat świątyń hinduizmu, Złotą Świątynię
w Armitsarze i świątynię w Ranakpurze. Wśród buddyjskich miejsc kultu
album prezentuje między innymi jaskinie Adźanty, sanktuaria w dolinie
Katmandu i wielkie założenie świątynne Angkor w Kambodży.
Przepiękne zdjęcia tworzą sugestywny obraz najwspanialszych budowli
sakralnych świata. Wnikliwe teksty pozwalają zrozumieć najważniejsze
założenia poszczególnych religii, które wielokrotnie znajdują swoje od-
bicie w architekturze.
„Pałace wiary” – to wyjątkowa prezentacja najbardziej znanych miejsc
kultu, jakie stworzyła ludzkość.
www.berlitzwydawnictwo.pl
PAŁACEWIARY
Palace okladka.indd 1 7/21/11 3:18 PM
12
13
CHRZEŚCIJAŃSTWOChrześcijaństwo liczące około 2,26 miliardów wiernych
jest największą z trzech monoteistycznych religii na świe
cie, która przez różnorodne procesy kulturowe i działalność
misyjną rozpowszechniła się w Europie, Ameryce i Afryce.
Także w Azji żyją mniejszości chrześcijańskie. Wyznanie
to narodziło się w Palestynie, a korzeniami sięga w głąb
dziejów ponad dwa tysiące lat. Początkowo chrześcijań
stwo stanowiło nurt odnowy w obrębie judaizmu, szybko
jednak usamodzielniło się i w IV wieku naszej ery stało się
oficjalną religią cesarstwa rzymskiego. Chrześcijanie po
wołują się na Jezusa z Nazaretu, który działał jako kazno
dzieja i uzdrowiciel czyniący cuda na terenie Judei i który
po krótkim okresie aktywności został skazany przez władze
rzymskiego okupanta na ukrzyżowanie. Jego zwolennicy
widzieli w nim postać przepowiedzianego w Starym Testa
mencie Mesjasza (w starogreckim Christos znaczy namasz
czony). Przesłanie wiary chrześcijańskiej głosi, że Chrystus
jest synem Boga, a przez swoją śmierć na krzyżu zbawił
ludzkość od grzechu pierworodnego. Zmartwychwstanie
Jezusa upewnia chrześcijan, że spełni się przepowiedzia
ne przez Niego przyjście Królestwa Niebieskiego na ziemi.
Świętą księgą chrześcijaństwa jest Biblia.
Słowo kościół określa nie tylko dom boży, gdzie odprawia
się msze święte i oddaje modlitwie, ale także jest to okre
ślenie wspólnoty wiernych. Kościoły były często budowa
ne na jeszcze przedchrześcijańskich miejscach kultu, jak
również w pobliżu najważniejszych świętych miejsc, gdzie
rozgrywały się te wydarzenia, które były u początku tej re
ligii. Sanktuaria, do których pielgrzymują wierni, powstały
wszędzie tam, gdzie przechowuje się relikwie, rozegrały się
cuda lub objawiła się Matka Boża. Od roku 320 zaczęto
organizować pierwsze klasztory, tam szczególnie pobożni
żyją we wspólnocie religijnej i razem prowadzą działalność
gospodarczą. W miastach budowano katedry i kościoły
według obowiązującego w danej epoce stylu. W każdym
kościele znajduje się ołtarz, przy którym odprawiana
jest msza na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy.
Obecnie istnieje wiele różnych wspólnot chrześcijańskich.
Kościół katolicki jest najstarszą i największą z nich. Od nie
go oddzielił się w 1054 roku Kościół wschodni, z którego
wyłoniły się prawosławny i grekokatolicki. Z kolei z nurtów
reformacyjnych w XVI wieku narodził się Kościół ewan
gelicki i inne protestanckie wspólnoty. Najważniejszym,
najświętszym miejscem kultu dla wszystkich katolików
jest Bazylika św. Piotra w Rzymie.
Papieska msza inauguracyjna w 2005 roku celebro-
wana w Bazylice św. Piotra w Rzymie. Papież, głowa
Kościoła katolickiego, uchodzi za następcę apostoła
Piotra, pierwszego biskupa Rzymu, który umarł
śmiercią męczeńską około 67 roku.
38 FRANCJA
MONT-ST-MICHEL
Historia Abbaye du MontStMichel rozpoczęła się
w VIII wieku od wizji świętego Auberta, któremu w tym
właśnie miejscu, wówczas jeszcze MontTombe, ukazał
się archanioł Michał. Na pamiątkę tego wydarzenia
święty nakazał budowę małej kaplicy pod wezwaniem
św. Michała Archanioła. Szybko stała się ona jednym
z najważniejszych celów pielgrzymek we Francji. W 966
roku Ryszard I, książę Normandii, ulokował tu opactwo
benedyktyńskie, dla którego od roku 1017 powstawało
monumentalne romańskie założenie klasztorne. Budowę
kościoła rozpoczęto od krypty i prezbiterium, przypuszczal
nie był to pierwszy chór z obejściem, ale jeszcze bez wieńca
kaplic. W XIII wieku po pożarze zabudowania klasztorne
zostały wzniesione na nowo, w stylu gotyckim. Po rewo
lucji francuskiej i rozwiązaniu klasztoru w XVIII wieku
mieściło się tu państwowe więzienie polityczne. Obecnie
w zabudowaniach opactwa na wyspie znowu mieszkają
zakonnicy.
FRANCJA 39
OPACTWO BENEDYKTYŃSKIE
Wizytówką Normandii jest pełna uroku wyspa-
-twierdza Mont-St-Michel ze słynnym opactwem
benedyktyńskim posadowionym na jej szczycie.
Utrzymaniem założenia, obsługą pielgrzymów
i pociechą duchową zajmują się obecnie Monastycz-
ne Wspólnoty Jerozolimskie, zgromadzenie zakonne
utworzone w 1975 roku i skupiające mnichów
oraz mniszki. Do zadań należy także odprawianie
mszy w kościele opackim (po lewej w głębi).
56 HISZPANIA
TAÜLL(vALLDEBOÍ),SALARDÚ (vALLD’ARAN)
Dziewięć wczesnoromańskich kościołów położonych w ka
talońskiej Vall de Boí, dolinie na skraju Pirenejów, tworzy
niezwykły architektoniczny zespół, wpisany na Listę Świa
towego Dziedzictwa UNESCO. Świątynie z XI i XII wieku
odznaczają się wyszukaną kamieniarką, ciekawą dekoracją
malarską ścian i sklepień oraz ładnymi wieżami. Świetnie
zachowana bazylika Sant Climent de Taüll z trzema zamy
kającymi ją od wschodu apsydami i sześciokondygnacyjną
dzwonnicą jest największa ze wszystkich kościołów tej
grupy. Została konsekrowana w 1123 roku, w tym samym
roku co kościół Santa María, również w Taüll. Podobny
typ budowli, tyle że z ośmioboczną wieżą, reprezentuje
powstały nieco później kościół Sant Andreu w miejsco
wości Salardú w sąsiedniej dolinie d’Aran. W tej późnoro
mańskiej świątyni, której sklepienie pokrywają malowidła
z przedstawieniami Męki Pańskiej i wizerunkami różnych
świętych, znajduje się słynny Majestat de Salardú, duży
drewniany krucyfiks romański.
Taüll z kościołami Sant Climent (poniżej po lewej)
i Santa María jest miejscowością z najważniejszymi
kościołami regionu. Po prawej: detale fresków
z Sant Joan de Boí i Sant Climent de Taüll. Kościół
Sant Andreu w Salardú pochodzi z XIII wieku. Jego
sklepienie pokrywają malowidła przedstawiające
sceny Męki Pańskiej i postaci świętych (poniżej).
SIERRASANJUANDELAPEñA
HISZPANIA 57
SANT CLIMENT, SANTA MARÍA I SANT ANDREU
KLASZTOR SAN JUAN DE LA PEñA
Monasterio de San Juan de la Peña, leży w masywie Pi
renejów w środku hiszpańskiego regionu Aragonia. Skła
da się z dwóch osobnych zespołów architektonicznych:
nowego klasztoru z XVII wieku położonego na szczycie
Monte Pano, o którego istnieniu obecnie świadczy jedynie
barokowa fasada, i starego Real Monasterio, jego niższe
kondygnacje zostały w XI wieku wykute w skalnej jaskini.
Według legendy miał tu być niegdyś przechowywany Świę
ty Graal. Ponad skalnym kościołem w stylu mozarabskim,
którego ściany ozdobione są freskami przedstawiającymi
świętych Kosmę i Damiana, w 1025 roku została postawio
na nowa świątynia w stylu romańskim. Tutaj znajduje się
panteon pierwszych królów Aragonii. Wyjątkowo piękny
jest ponadto niezwykły krużganek, który usytuowany pod
wielkim nawisem skalnym wygląda jak osłona przed wi
dokiem otwierającej się przepaści. Rzeźbione kapitele jego
podwójnych kolumn przedstawiają w porządku chronolo
gicznym sceny ze Starego i Nowego Testamentu.
Krużganek klasztoru San Juan de la Peña leży
bezpośrednio pod ogromnym nawisem skalnym
(duże zdjęcie). Jego kolumny mają piękne kapitele
ozdobione romańskimi płaskorzeźbami przedstawia-
jącymi motywy biblijne (poniżej). Romańska jest także
apsyda kościoła skalnego pochodząca z XI wieku
(poniżej po lewej).
116 WŁOCHY
PIZA
Poeta Gabriele d’Annunzio określił niegdyś niezwykły
zespół budowli wokół katedry (wpisany na Listę
Światowego Dziedzictwa UNESCO), którego budowę
rozpoczęto w 1063 roku, jako „Piazza dei Miracoli”, czyli
plac cudów. Pod założenie najważniejszej części miasta,
z katedrą, szukano możliwie najpewniejszego gruntu
na podmokłym terenie wokół Pizy. Jednak nie dokonano
szczęśliwego wyboru, co pokazuje pochylenie dzwonnicy
katedralnej, słynnej Krzywej Wieży (Torre Pendente) w Pi
zie. Prace budowlane trwały około dwustu lat: w 1118 roku
katedra została konsekrowana, w 1157 roku ukończono
baptysterium, w 1173 gotowa była dzwonnica i ostatecz
nie w 1278 roku Camposanto, czyli cmentarz. Głównym
obiektem całego zespołu jest pięcionawowa katedra (duo
mo di Santa Maria Assunta) z trójnawowym transeptem
i apsydami na zakończeniach naw. Jej ozdobiona freskami
kopuła nad skrzyżowaniem nawy głównej z poprzeczną
była pierwszą tego typu konstrukcją we Włoszech.
WŁOCHY 117
KATEDRA I BAPTYSTERIUM
Do najcenniejszych dzieł sztuki w katedrze należą:
krucyfiks z ołtarza wykonany przez Giambolognę, am-
bona Giovanniego Pisana oraz mozaika w prezbiteri-
um Chrystus na Majestacie (po lewej w głębi), zapro-Chrystus na Majestacie (po lewej w głębi), zapro-Chrystus na Majestacie
jektowana przez Francesca di Simone, a ukończona
przez Cimabuego. Ponieważ nieochrzczeni nie mieli
wstępu do katedry, zbudowano wolno stojące
baptysterium (po lewej). Krzywa Wieża odchyliła się
od pionu już prawie o cztery stopnie (poniżej).
182 ETIOPIA
LALIBELA
Położone około 2600 m n.p.m. słynne skalne kościoły w La
libeli powstawały od końca XII wieku podczas rządów króla
Gebry Maskala Lalibeli, który później został świętym. Uwa
żany jest on za najwybitniejszego władcę z dynastii Zagwe
i na jego cześć niegdysiejsza stolica Roha została przemia
nowana na Lalibelę. Znajduje się tu jedenaście świątyń,
które należą do architektonicznie najważniejszych budowli
sakralnych Afryki. Są to kościoły monolityczne, tzn. zostały
w ciągu dziesięcioleci wykute w znajdujących się tu pokła
dach skał wulkanicznych. Łączy je ze sobą również wykuty
w skałach tunel. Najpopularniejszy wśród wiernych licznie
pielgrzymujących do Lalibeli jest kościół Bet Maryam, ko
ściół Matki Bożej. Kościół Bet Medhane Alem (Zbawiciela)
z pięcioma nawami uważany jest za największą na świe
cie świątynię monolityczną. Z pewnością najsłynniejszym
z nich jest kościół Bet Giyorgis (św. Jerzego) mający formę
krzyża greckiego. W jego górnej kondygnacji znajduje się
12 okien – prawdopodobnie symbolizują apostołów.
ETIOPIA 183
KOŚCIOŁY SKALNE
Genialni budowniczowie wykuli w miękkich
wulkanicznych skałach kościoły w Lalibeli. Słynny
jest kościół Bet Giyorgis wykuty w kształcie krzyża
greckiego, najmłodszy i z pewnością najpiękniej-
szy z tutejszych skalnych świątyń (po lewej i duże
zdjęcie). Imponujące są też kościół Bet Abba Libanos
i kościół Bet Medhane Alem, w którego wystroju
znajdują się cenne freski (poniżej). Po lewej w głębi:
ksiądz Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego.
230 IRAK
BAGDAD MECZET AL-KAZIM
KARBALA MECZET HUSAJNA
Ten meczetmauzoleum wzniesiono w XVI wieku ponow
nie, po zniszczeniu pierwotnej budowli przez Mongołów,
i restaurowano w XIX stuleciu oraz obecnie, od 2007 roku.
Znajdują się w nim groby Musy alKazima i jego wnuka
Muhammada atTaki, siódmego i dziewiątego imama
(uznawanych przez szyitów następców proroka Mahome
ta). Z tego powodu meczet jest ważnym celem pielgrzymek
szyitów w Iraku. Budowla, położona na przedmieściach
Bagdadu, a dawniej mieście Kazamija, nazywana bywa
Złotym Meczetem ze względu na dwie pokryte złotem po
tężne kopuły sal mauzoleum oraz cztery minarety złocone
powyżej poziomu obiegających je galerii. Sklepienia i ścia
ny mają bogatą dekorację mozaikową. Od frontu mauzo
leum, w którym obok dwóch męczenników z VIII wieku
pochowani zostali także dwaj szyiccy uczeni i myśliciele,
otaczają marmurowe arkady ozdobione wokół blend cie
kawymi płytkami ceramicznymi z kwiatowym i roślinnym
wiciowym ornamentem.
Za rzędem kolumn fasady meczetu Al-Kazim (pierw-
szy meczet w tym miejscu wybudowano około 950
roku) znajdują się cztery sale przeznaczone na mo-
dły, które łączą się z właściwymi salami mauzoleum
obydwu imamów (po prawej). Ich potężne złote
kopuły zostały niedawno odnowione.
Husajn, syn kalifa Alego – trzeciego imama – jest najważ
niejszym męczennikiem szyitów. Jego śmierć w 680 roku
w bitwie pod Karbalą przeciw Umajjadom jest symbolem
cierpień mniejszości wyznaniowej w islamie, która była
krwawo prześladowana przez na ogół sunnickich wład
ców. Rocznica jego śmierci jest wielkim świętem (Aszura),
podczas którego rozpamiętuje się cierpienia imama. Na
tomiast jego grobowiec, wraz z grobowcem przyrodnie
go brata Abbasa znajdującym się w pobliskim meczecie
AlAbbasa, jest świętym miejscem szyitów odwiedzanym
rocznie przez siedem milionów pielgrzymów. Meczetmau
zoleum stoi wewnątrz dziedzińca wyznaczonego arkadami
i liwanami dekorowanymi ceramicznymi kompozycjami.
Główny budynek z kopułą wysoką na 27 m, pokrytą złotem
za panowania szyickich Safawidów w XVI wieku i również
złoconymi minaretami jest bogato zdobiony szklanymi i ce
ramicznymi mozaikami. Wszystko to ma wywoływać wra
żenie nadnaturalnego, nieziemskiego przepychu.
Meczet Husajna w Karbali około 100 km na po-
łudniowy zachód od Bagdadu w obecnej formie
pochodzi z XI wieku, jednak w związku z powtarza-
jącymi się zniszczeniami musiał być często odnawia-
ny. Także tutaj zachwycają bogato zdobione blendy
i liwany oraz złocona kopuła (po prawej).
IRAK 231
SAMARA WIELKI MECZET
Samara była w IX wieku przez krótki okres rezydencją
władców z dynastii Abbasydów. Do najbardziej imponują
cych budowli tej epoki należał, wzniesiony za panowania
kalifa alMutawakkil (847–861) i prawdopodobnie użytko
wany do końca XI wieku, Wielki Meczet. W tamtym czasie
był największy na świecie, sam dziedziniec miał wymiary
239 na 156 m i był otoczonym dziesięciometrowej wysoko
ści murem z glinianych cegieł. Pod kolumnadami obiegają
cymi cały dziedziniec znajdowała się skierowana ku Mekce
nisza (mihrab), a na środku fontanna w kształcie misy słu
żąca do rytualnych ablucji. Naprzeciwko, już poza murami
Wielkiego Meczetu, zachował się z tego założenia niety
powy pięćdziesięciodwumetrowy spiralny minaret na trzy
metrowej kwadratowej podstawie przypominający zigurat.
Dookoła niego biegnie rampa dochodząca aż do platformy
na szczycie, na której stał niegdyś drewniany pawilon prze
znaczony dla muezina. To jeden z najciekawszych zabyt
ków Iraku.
Wysoki na 52 m minaret z glinianych cegieł zbudo-
wany został w Samarze poza murami opasującymi
Wielki Meczet (na dole). Ma kształt spirali i właśnie
arabskiemu słowu ją określającemu – „Maljwija” –
zawdzięcza swoją dzisiejszą nazwę. Forma minaretu,
należącego do zabytków archeologicznych w Sa-
marze wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa
UNESCO, wywodzi się z tradycji staroorientalnych
i antycznych (po lewej).
244 UZBEKISTAN
SAMARKANDA
Plac Registan w uzbeckiej Samarkandzie (Lista Światowe
go Dziedzictwa UNESCO) ze swoim wspaniałym zespołem
trzech medres należy do najpiękniejszych miejsc w Azji
Środkowej. Medresa Uług Bega, jedna z najstarszych w tym
regionie, z wysokim na 35 m portalem (pisztak) flankowa
nym dwoma minaretami została wzniesiona w XV wieku.
Była jedną z lepszych szkół wyższych Orientu, studiowano
w niej nie tylko Koran, ale również nauki ścisłe. Wielce
oryginalne są mozaikowe wzory z ceramicznych barwnych
płytek na fasadzie. Naprzeciwko, jak lustrzane odbicie,
w XVII wieku wybudowana została, na wzór medresy
w Bucharze, medresa Szir Dar. Nietypowe dla architektu
ry islamu jest przedstawienie na fasadzie tygrysów i gazel
ze słońcem, które ma ludzką twarz. Między tymi dwiema
medresami stoi wzniesiona w 1650 roku medresa Tillja
Kari, której złotem połyskujące wnętrze służyło również
jako meczet dla piątkowych modlitw. Trzy medresy, cho
ciaż z różnych epok, tworzą niezwykle harmonijny zespół.
UZBEKISTAN 245
MEDRESY UŁUG BEGA,TILLJA KARI I SZIR DAR
Zachwycający plac Registan w Samarkandzie
tworzą trzy medresy (szkoły wyższe) – Uług Bega,
Tillja Kari i Szir Dar – jedna wspanialsza od drugiej
(duże zdjęcie od lewej do prawej). Liczne dekoracje
ze wzorami geometrycznymi, gwiazdami, motywami
kwiatowymi i pismem kuficznym na medresie Uług
Bega (po lewej w głębi) ułożone są z płytek w kolo-
rze niebieskim, turkusowym i lila. Po lewej: kapiąca
złotem pozorna kopuła medresy Tillja Kari.
246 AFGANISTAN
HERAT
Historia zachodnioafgańskiego Heratu sięga aż do staro
żytności. Od VII wieku miasto należy do kręgu kulturowe
go islamu. Duży meczet piątkowy wzniesiony około 1200
roku po zniszczeniu w okresie panowania mongolskiego
został odbudowany przez następców Timura i otrzymał
swój obecny wygląd – zwłaszcza jego wyszukane dekora
cje o motywach kwiatowych – w okresie panowania Sa
fawidów (XVI i XVII wiek), gdy Herat należał do państwa
perskiego. W meczecie piątkowym, najbardziej czczonym
obiekcie w Afganistanie, w którym zachowało się jesz
cze pierwotne rozplanowanie z centralnym dziedzińcem,
krzyżują się wpływy perskie i środkowoazjatyckie. Cera
miczne mozaiki na elewacjach składające się z maleńkich
elementów interesująco kontrastują z wysokimi sklepie
niami liwanów, obok których wznoszą się okrągłe mina
rety z kopułowymi hełmami. Duży teren przed meczetem
jest częściowo wyłożony kamiennymi płytami, częściowo
obsadzony zielenią.
AFGANISTAN 247
MECZET PIĄTKOWY
Meczet piątkowy w Heracie to zespół czterech
wielkich liwanów z arkadowymi obejściami i dzie-
dzińcem o powierzchni 120 na 170 mkw. wyłożonym
marmurowymi płytami (duże zdjęcie). Główne wej-
ście flankowane jest dwoma okrągłymi minaretami
(po lewej). Wspaniałe ceramiczne dekoracje z mo-
tywami drzew, pąków, kwiatów i wici roślinnych
(poniżej po lewej i prawej) tworzą na elewacjach
morze barw.
254 INDIE
AGRA
Wraz ze wzniesieniem w 1631 roku tego mauzoleum z bia
łegomarmuru (Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO) dla
swojej ukochanej żony Mumtaz Mahal, cesarz Śahdźahan
doprowadził w indyjskiej Agrze do absolutnej doskonałości
typ budowli, któremu początek dał grobowiec Humajuna
w Delhi. Na końcu ogrodowego parteru ożywionego za
łożeniem wodnym wznosi się na kwadratowej platformie
idealnie symetrycznie zaprojektowane mauzoleum. Ko
puła tej budowli według maniery perskiej wspierająca się
na tamburze otoczona jest czterema pawilonikami ćhatri
również nakrytymi kopułami. Elewacje, zwrócone dokład
nie na cztery strony świata, utrzymane są w perskim sty
lu. Cztery minarety akcentują naroża platformy z białego
marmuru, na której stoi mauzoleum. Silne perskie wpływy
stylistyczne budowla zawdzięcza głównemu budownicze
mu Isie Afandiemu z Szirazu, w realizacji tego dzieła sztuki
pomagali mu artyści i rzemieślnicy z całej Azji Mniejszej
oraz Środkowej.
INDIE 255
TADŹ MAHAL
Tuż nad rzeką Jamuna wznosi się mauzoleum
ukochanej żony cesarza Śahdźahana (duże zdjęcie
i po lewej w głębi). Cztery minarety akcentują
naroża platformy, na której ustawiono grobowiec.
Mauzoleum stoi na końcu ogrodu rozciągającego
się pomiędzy meczetem a budynkiem bramnym,
wszystkie trzy budowle nakryte są imponującymi
kopułami. Motywy roślinne i kuficzne inskrypcje
ozdabiają kliny nad łukami (po lewej).
342 IZRAEL
JEROZOLIMA
Na Górze Świątynnej wznosiła się niegdyś najświętsza
budowla Jerozolimy, wspaniała Druga Świątynia rozbudo
wana przez Heroda Wielkiego. Pierwsza Świątynia wybu
dowana przez Salomona została zniszczona przez Babiloń
czyków już w 586 roku p.n.e. Herod od roku 20 p.n.e. zlecił
rozbudowę dziedzińca i ozdobienie skromniejszej Drugiej
Świątyni. Jednak wkrótce – już w roku 70 n.e. – ta naj
większa budowla świątynna antyku została strawiona
przez płomienie w powstaniu Żydów przeciw Rzymianom.
Zachował się jedynie czterdziestoośmiometrowej długości
i osiemnastometrowej wysokości odcinek umocnień Góry
Świątynnej – Mur Zachodni (po hebrajsku: Kotel haMa
arawi), nazwany Ścianą Płaczu. Stał się on po upadku
Drugiej Świątyni najważniejszym miejscem modlitwy i piel
grzymki dla wierzących żydów z całego świata i symbolem
Przymierza z Bogiem. W szczeliny pomiędzy potężnymi
blokami skały wapiennej wsuwają karteczki z wypisanymi
podzękowaniami i prośbami do Boga.
IZRAEL 343
ŚCIANA PŁACZU
Żydzi z całego świata pielgrzymują do Ściany Płaczu,
aby tam pomodlić się i często wsunąć w szczelinę
muru karteczki z wypisanymi prośbami lub podzię-
kowaniami (zdjęcia po lewej). Dopiero od 1967 roku
Ściana Płaczu jest znów dostępna dla Żydów, przed-
tem duży plac przed nią był gęsto zabudowany.
W tle wznoszą się muzułmańskie budowle – Kopuła
na Skale (na dużym zdjęciu po lewej) i meczet
Al-Aksa (po prawej).
368
369
DŹINIZMCelem dźinizmu jest uwolnienie ludzi z kręgu ponownych
wcieleń (sansara) przez należyte poznanie, należyte spoj
rzenie i należyte postępowanie. Ta powstała w Indiach
religia, której nazwa wyprowadzona została od honoro
wego tytułu Dźina (w sanskrycie: „Zwycięzca”), jaki no
sił jej twórca książę Mahawira (zmarły ok. 477 r. p.n.e.),
jest wyznawana obecnie przez około cztery miliony ludzi,
żyjących przeważnie w Indiach. Zgodnie z przekazami Aga
my, zbiór religijnych ksiąg dźinizmu, na Ziemi pojawiło się
24 tirthankarów (w sanskrycie „przygotowujący przepra
wę”) – nauczycieli duchowych na drodze do oświecenia.
W miejscach ich narodzin lub tam, gdzie osiągnęli nirwanę,
jak na przykład na świętych górach, znajdują się wielkie
świątynie dźinijskie, podobne do świątyń hinduistycznych.
Książę Mahawira (w sanskrycie „wielki bohater”), który
podobnie jak Budda zostawił całe światowe życie za sobą,
aby stać się kaznodzieją i w końcu twórcą religii, miał być
ostatnim z „przygotowujących przeprawę”.
Do dzisiaj wspólnota wiernych składa się z ascetycznie ży
jących mnichów i mniszek oraz większej grupy świeckich
i dzieli się na surowo przestrzegającą zasad wiary mniej
szość tzw. odzianych w przestwór (digambarowie), której
mnisi żyją nago, i umiarkowaną większość, tzw. odzianych
w biel (śwetambarowie). Dźinijska nauka przedstawia
świat jako wieczną jedność utrzymywaną przez kosmiczne
prawa, w której zasady duchowe i materialne wymieniają
się między sobą. Nieskończona liczba dusz, które zgodnie
ze swoją karmą reinkarnują się jako ludzie lub zwierzęta,
kieruje się materialnymi elementami rzeczywistości – ru
chem, spoczynkiem, przestrzenią, materią i czasem. Po
przez prawe działanie, ascetyczne życie i medytację dusza
w procesie doskonalenia następującego z kolejnymi wcie
leniami staje się ostatecznie gotowa na oświecenie i może
dostać się do najwyższego poziomu nieba. Główne zna
czenie w życiu dźinich ma w związku z tym wypełnianie
pięciu przykazań: niekrzywdzenie istot żywych, ubóstwo
oraz wstrzymanie się od kłamstwa, kradzieży i cudzołó
stwa. Dźini są wegetarianami i nie mogą podejmować się
zawodów lub zajęć, w wyniku których zabijane są zwie
rzęta lub ludzie. Niektórzy dźinijscy mnisi noszą ochronę
na usta i schodzą z drogi nawet insektom, aby ich przy
padkiem nie zabić.
Osiemnastometrowej wysokości posąg Gomateśwa-
ry, zwanego także Bahubali, został wykonany około
1025 lat temu i znajduje się w Śrawanabelagola
w południowoindyjskim stanie Karnataka. Wizerunek
Bahubalego, syna pierwszego tirthankary, czczony
jest przez dźinijskich mnichów codziennym myciem
jego stóp.
378
379
SZINTOIZMSzintoizm, który rozpowszechniony jest prawie wyłącz
nie w Japonii, rozwinął się z tradycyjnej japońskiej religii
ludowej. Aż do wprowadzenia w tym kraju buddyzmu
w VI wieku jego idee i świat wartości regulowały życie
w tym wyspiarskim kraju. Słowo „shinto” pochodzi z ję
zyka chińskiego i składa się z dwóch pojęć: „shen” („bo
ski byt”) i „tao” („droga”). „Droga bogów” nie ma ani
założyciela, ani dogmatów, a również liczba czczonych
w szintoistycznych sanktuariach istot wyższych (kami)
jest nieograniczona. Najistotniejszymi elementami tej re
ligii są kult natury, kult przodków i kult bóstw rodowych
(ujigami). Zgodnie z założeniem szintoizmu, w prostej li
nii od Amaterasu, czyli bogini Słońca, wywodzi się cesarz.
Był on uważany, aż do początku XX wieku za „boskiego
władcę” (Tenno) i czczony jako istota boska. Z tego kultu
wyodrębnił się silnie nacjonalistyczny kierunek szintoizmu
państwowego. Dopiero w 1946 roku po kapitulacji Japonii
cesarz Hirohito, 124. Tenno, ogłosił publicznie, że nie po
siada atrybutów boskości. W ten sposób usunął szintoizm
z pozycji religii państwowej.
Od tego czasu rozróżnia się ortodoksyjny szintoizm świą
tynny i szintoizm sekciarski. Wyznawcy tego ostatniego wy
tworzyli odrębne praktyki religijne, zwolennicy pierwszego
trzymają się tradycji i odwiedzają klasyczne szintoistyczne
świątynie. Obecnie jest ich w Japonii około 100 000 różnej
wielkości i konstrukcji, w których czci się rozmaite kami.
Teren świątynny wyznacza brama wejściowa, czyli torii,
i ogrodzenie. Świątynia składa się z drewnianych budow
li, wśród których najważniejsze to haiden, długi otwarty
na wszystkie strony pawilon służący ceremoniom rytual
nym, i honden, będący siedzibą kami, a zatem największą
świętością, do której dostęp mają tylko kapłani.
W szintoizmie najważniejsze są rozmaite rytuały. Zalicza
ją się do nich różne święta oraz recytacje (norito), ofiary
z żywności i dekoracje z gałązek drzewa wiśniowego.
Blisko cztery miliony Japończyków deklaruje, że są wy
znawcami szintoizmu, jednak wielu z nich czuje się zwią
zanych z buddyzmem i szintoizmem jednocześnie, tak
że liczba tych, którzy odwiedzają świątynie i biorą udział
w rytualnych świętach szinto stanowi 108 milionów osób,
czyli 84 procent japońskiego społeczeństwa. W związku
z tym liczba wyznawców szintoizmu wydaje się znacznie
wyższa.
Wzniesiona w 711 roku świątynia Fushimi, po-
święcona Inari, bóstwu ryżu i sake, należy do naj-
ważniejszych budowli Kioto, starego cesarskiego
miasta. Godna uwagi jest około czterokilometrowej
długości aleja utworzona z czerwonych bram (torii),
która prowadzi na teren świątynny.