Otwartość w nauce i edukacji

Dr Alek TarkowskiICM UW / Creative Commons PolskaZDS PRM

Otwartość?

Dostępnośćtreści

Swobody użytkowników

(z pomocą technologii cyfrowych)

Nauka i edukacja• wielowieczna tradycja współpracy naukowej• „kaganek oświaty” - edukacja jako dzielenie się

Źródło finansowania•publicznie finansowane badania i szkolnictwo

Jak bardzo otwarte?

• spektrum otwartości• stopniowy proces udostępniania• różne stopnie otwartości optymalne w różnych sytuacjach, dla różnych środowisk• ...ale, otwartość mocna i słaba

Stopnie otwartościMelanie Dulong de Rosnay• otwartość ekonomiczna – dostępne za darmo• otwartość techniczna – efektywne wykorzystanie przez ludzi oraz maszyny• otwartość prawna – swoboda wykorzystania, brak praw zastrzeżonych

Stopnie otwartości• Brak dostępu online / wszelkie prawa zastrzeżone• Otwarty dostęp• Pewne prawa zastrzeżone• Brak praw zastrzeżonych

Nauka i edukacja cyfrowa• szeroka dystrybucja – zatarcie tradycyjnych granic instytucji• aktorzy inni niż aktorzy rynkowi i instytucje publiczne• „sieci społeczne oparte na dzieleniu się” (social sharing)• cele nierynkowe – dostępność• działania z pominięciem tradycyjnych pośredników („fast track”• Wikipedia.

Otwarta nauka• Open Access – otwarty dostęp do opublikowanych artykułów naukowych

• Przejrzystość procesu naukowego• Większa „widoczność”: cytowalność,

reputacja• Efektywność pracy naukowej,

prędkość wymiany informacji

Otwarta edukacja• Otwarte zasoby edukacyjne• Zlikwidowanie szarej strefy, na której obecnie opiera się proces edukacyjny• Otwarte treści umożliwiają współtworzenia i zaangażowanie• Największy zasób edukacyjny w Polsce?

Po co nam otwartość?Pisanie równie ważne dla kultury, co czytanie.

Po co nam otwartość?Wyrównywanie szans (edukacyjnych).

Po co nam otwartość?„Nie wiemy do końca, co z tym zrobić, ale mamy za to pewność, że coś jest na rzeczy, więc chcemy podzielić się z innymi i zobaczyć, co oni potrafią z tym zrobić”

Rachunek zysków i stratnależy przełamać niepewność wobec otwartości (spuścizna poprzedniej epoki?)

Najczęstszy zarzut?Wywłaszczenie autorów z ich praw.

Podstawowa zasada otwartych modeliPoszanowanie praw twórców

Jak to osiągnąć?

Regulacja na rzecz otwartości•dobrowolne modele uzupełniające regulację ustawową, oparte na licencjonowaniu - np. Creative Commons

Alternatywna regulacjaW pewnych sytuacjach zasada „pewne prawa zastrzeżone” (stosowana automatycznie) uniemożliwia maksymalizację zysków.

“nowe modele [...] choć niepozbawiające znaczenia przepisów prawa autorskiego, wpłyną na ich modyfikację i interpretację. Chodzi tu o zmiany łagodzące rygoryzm ochrony interesów twórców i producentów”

prof. prof. Janusz Barta i Ryszard Markiewicz

Polska otwarta• pierwsze kroki• raport „Polska cyfrowa”

Dziękuję.