Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych w edukacji

dla bezpieczeństwa

mjr rez. dr Marek Gąska

Zakład Bezpieczeństwa Państwa

Wydział Administracji i Ekonomii Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji

w Lublinie

Dobre prawo i dobre wojsko to podstawa wszystkich dobrze

funkcjonujących państw-N. Machiavelli, Książę

Prawo przeciwwojenne jako pierwsza linia obrony przed wojną

Zajęcie Krymu przez Rosję w 2014 r. złamano prawo przeciwwojenne,

nie złamano prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych

• Deklaracja w sprawie pocisków wybuchowych małego kalibru, Petersburg, 11 grudnia z 1868 r.

• (…) że jedynym legalnym celem wojny, jakipaństwa winny sobie stawiać w czasie wojny,jest osłabienie sił zbrojnych nieprzyjaciela;

• że w tym celu wystarczy możliwie największąliczbę ludzi uczynić niezdolnymi do walki;

• że używanie broni, która by niepotrzebniezwiększała cierpienie ludzi już niezdolnych dowalki albo sprowadzała nieuchronnie ich śmierć,prowadziłoby poza ten, cel (…).

Międzynarodowe prawo humanitarne –

druga linia obrony przed wojną

Państwa, znające powszechną powinność wojskowa,ustalają zawczasu organizację wojskową całejludności, zdatnej do służby, aby zapewnić jej korzyściprawa wojennego. (…) Gdy ludność w chwiliwielkiego niebezpieczeństwa chwyta za brońz własnego popędu lub na wezwanie rządu, może jużnie być czasu na to, aby przeprowadzić organizacjęwojskową, zaopatrzyć mianowicie wielkie masywalczących w odpowiednie odznaki i poddać podkomendę ludzi odpowiedzialnych.(Z. Cybichowski, Międzynarodowe prawo wojenne, Nakładem

Gubrynowicza i Syna, Lwów 1914, s. 33-34)

• Prof. S. E. Nahlik: Realizm polityczny sprawia, że - poza niewielu doktrynerami - mało kto poważnie wysuwa tezę, jakoby zasadnicze postawienie samej wojny poza prawem wykluczało równoległe istnienie drugiej linii obrony w postaci norm prawnych regulujących sposób jej prowadzenia

Źródła m.p.h.k.z

• międzynarodowe prawo zwyczajowe,

• umowy międzynarodowe,

• deklaracje,

• porozumienia dwustronne między państwami,

• porozumienia między stroną rządową a stroną opozycyjną ( w przypadku konfliktu zbrojnego wewnętrznego)

ROZWÓJ PRAWA WOJENNEGO

Deklaracja paryska

w przedmiocie

Prawa wojny morskiej –

16.04.1865 r.

Deklaracja o zakazie

używania pocisków

wybuchających małego

kalibru

PETERSBURG

11.XII.1868 r.

Oxford Manual

1880 r.

Kodeks

Liebera 1863 r.

Deklaracja

brukselska 1874 r.

III Konwencja w sprawie

przystosowania do wojny

morskiej zasad

Konwencji Genewskiej

z dnia 22.08.1864 r.

Deklaracja o zakazie zrzucania pocisków

i środków wybuchowych z balonów lub innymi

podobnymi nowymi sposobami

Deklaracja o zakazie używania kul, które łatwo

rozszerzają się lub spłaszczają w ciele ludzkim, czyli

tzw. pocisków “dum-dum”

Deklaracja o zakazie używania pocisków, których

jedynym zadaniem jest rozprzestrzenianie gazów

duszących lub trujących

II Konwencja o prawach i zwyczajach wojny lądowej

I Konferencja

pokojowa w Hadze29.07.1899 r.

I Konwencja w sprawie

pokojowego załatwiania

sporów międzynarodowych

Rozwój prawa haskiego II konferencja pokojowa w Hadze 18.10.1907 r.

• Konwencja o pokojowym załatwianiu sporów międzynarodowych (I konwencja haska),

• Konwencja dotycząca rozpoczęcia kroków nieprzyjacielskich (III konwencja haska),

• Konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej (IV konwencja haska), Załącznik do konwencji: Regulamin dotyczący prawi zwyczajów wojny lądowej (Regulamin haski),

• Konwencja dotycząca praw i obowiązków mocarstw i osób neutralnych w razie wojny lądowej(V konwencja haska)

Rozwój prawa haskiego II konferencja pokojowa w Hadze 18.10.1907 r.

• Konwencja dotycząca zakładania min wybuchających automatycznie za

dotknięciem (VIII konwencja haska),

• Konwencja o bombardowaniu przez morskie siły zbrojne w czasie wojny (IX konwencja

haska),

• Konwencja dotycząca praw i obowiązków mocarstw neutralnych w razie wojny

morskiej (XIII konwencja haska),

• Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, Haga,14 maja 1954 r.; Regulamin wykonawczy do konwencji,Protokół o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego (protokół I),

• Protokół do konwencji haskiej z 1954 r. o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego (protokół II), Haga, 26 marca 1999 r.

ROZWÓJ PRAWA GENEWSKIEGO

RANNI I CHORZY

NA LĄDZIE

I KONFERENCJA

GENEWSKA

CZERWONEGO KRZYŻA

- w sprawie polepszenia

losu rannych wojskowych

w armiach w polu

będących”

22.08.1864

II KONFERENCJA

GENEWSKA

6.07.1906

III KONFERENCJA

GENEWSKA

27.07.1929

Konwencja o polepszeniu

losu rannych i chorych

w armiach w polu

I Konwencja o polepszeniu

losu rannych i chorych

w armiach czynnych

12.08.1949 r.

RANNI, CHORZY,

ROZBITKOWIE

NA MORZU

I Konferencja

pokojowa

w Hadze 29.07.1899r.

“O przystosowaniu do

wojny morskiej

Konwencji

Genewskiej z 1864r.”

II Konferencja

pokojowa

X Konwencja Haska

z 18.10.1907

II Konwencja

o polepszeniu losu

rannych, chorych

i rozbitków sił

zbrojnych na morzu

12.08.1949 r.

JEŃCY

WOJENNI

III Konwencja

o traktowaniu jeńców

wojennych

12.08.1949 r.

Konwencja

o traktowaniu

jeńców wojennych

27.07.1929r.

OSOBY

CYWILNE

IV Konwencja

o ochronie osób

cywilnych

podczas wojny

12. 08. 1949 r.

I Protokół dodatkowy

8.06.1977 r.

II Protokół

dodatkowy

8.06.1977 r.

III Protokół dodatkowy

2005 r.

OGRANICZENIA I ZAKAZY W STOSOWANIU BRONI

Konwencja o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni

konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne

cierpienia lub mające niekontrolowane skutki z 10. 10. 1980 r.

Protokół w sprawie zakazów lub ograniczeń

użycia min, min pułapek i innych urządzeń

Protokół II

PROTOKÓŁ II

Znowelizowany

3.05.1996 r.

Protokół w sprawie zakazów lub ograniczeń użycia broni

zapalających - Protokół III

Zakaz użycia laserowych broni oślepiających z 13.X.1995 r.

Protokół IV

Protokół w sprawie zakazu używania broni, które pozostawiają

w ciele ludzkim odłamki niewykrywalne promieniami Rentgena

Protokół I

Protokół dotyczący ładunków wybuchowych stanowiących

pozostałości wojny z 28.XI.2003 r.

Protokół V

ZAKAZ STOSOWANI BRONI Protokół dotyczący zakazu używania na wojnie gazów

duszących, trujących lub podobnych oraz środków bakteriologicznych, Genewa, 17 czerwca 1925 r.

Konwencja o zakazie prowadzenia badań, produkcjii gromadzenia zapasów broni bakteriologicznej (biologicznej)

i toksycznej oraz o ich zniszczeniu, Londyn, Moskwa, Waszyngton, 10 kwietnia 1972 r.

Konwencja o zakazie używania technicznych środków oddziaływania na środowisko w celach militarnych lub

jakichkolwiek innych celach wrogich, Genewa, 18 maja 1977 r.

Konwencja o zakazie prowadzenia badań, produkcji, składowania i użycia broni chemicznej oraz o zniszczeniu

jej zapasów, Paryż, 13 stycznia 1993 r.

ZAKAZ STOSOWANI BRONI

Konwencja o zakazie używania technicznych środków oddziaływania na środowisko w celach militarnych lub

jakichkolwiek innych celach wrogich, Genewa, 18.05. 1977 r.

Konwencja o zakazie użycia, składowania, produkcjii przekazywania min przeciwpiechotnych oraz ich zniszczeniu,

Oslo, 18.09. 1997 r.Konwencja o zakazie produkcji, składowania i używania bomb

i pocisków kasetowych z 3. 12.2008 r.

ZAKAZ ?Traktat o całkowitym zakazie prób jądrowych, Nowy Jork,

10.09.1996 r.

Podstawowe normy m.p.h.k.z.

1) Wojna jest stosunkiem między państwami, a nie między

ludnością jednego państwa a drugiego.

2) Strony wojujące nie mają nieograniczonego prawa

wyboru środków szkodzenia nieprzyjacielowi (art. 22 RH

i art. 35 PD I). Nie wolno używać broni lub metod

prowadzenia działań zbrojnych, które powodują zbędne

cierpienia i niepotrzebne straty.

3) Zasadniczym celem wojny jest pokonanie przeciwnika

i narzucenie mu swej woli. Dlatego też środki szkodzenia

nieprzyjacielowi stosowane w walce powinny być

ograniczone do osiągnięcia tego celu.

4) Działania wojenne powinny być prowadzone przeciwko

siłom zbrojnym przeciwnika. Ludność cywilna,

pojedyncze osoby cywilne oraz dobra kultury nie mogą

być celem ataku.

5) Nie wolno zabijać żołnierzy przeciwnika, którzy się

poddają. Ujęci kombatanci mają status jeńców wojennych

i nie mogą być poddani jakimkolwiek represjom.

6) Każda osoba powinna mieć prawo do podstawowych

gwarancji procesowych w przypadku popełnienia

przestępstwa przeciwko władzy okupacyjnej.

7) Osoby wyłączone z walki (ranni, chorzy) powinni być

objęci opieką i chronione.

Kodeks budapeszteński z 1994 r.

• Siły zbrojne państw sygnatariuszy obowiązane są do przestrzegania podstawowych zasad prawa międzynarodowego i zasad odnoszących się do użycia sił zbrojnych w konflikcie zgodnie z konwencjami haskimi z 1907 r. i z 1954 r., konwencjami genewskimi z 1949 r. i ich protokołami dodatkowymi z 1977 r., jak również konwencją z 1980 r. o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych. Kodeks budapeszteński w dziedzinie polityczno-wojskowych aspektów bezpieczeństwa z 6 grudnia 1994 r. art. 34.

Pojęcia

• Pojęcia międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych

Materialny zakres stosowania

• Konwencje haskie, Haga, 18.10. z 1907 r.• I- IV Konwencje genewskie, Genewa, 12 sierpnia 1949 r.

• Konwencja będzie miała zastosowaniew razie wypowiedzenia wojny lub powstania jakiegokolwiek

innego konfliktu zbrojnego między dwoma lub więcej niż dwoma stronami, nawet gdyby jedna z nich nie uznała stanu

wojny.• Konwencja będzie również miała zastosowanie we

wszystkich przypadkach okupacji całości lub części terytorium jednej ze stron, nawet gdyby ta okupacja nie

napotkała żadnego oporu zbrojnego(art. 2 wspólny dla KG z 1949 r.)

Materialny zakres stosowania

• Protokół dodatkowy do konwencji genewskich z dnia 12 sierpnia 1949 r.

dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych (protokół I), Genewa,

8 czerwca 1977 r.

• PD I uzupełnia I-IV KG z 1949 r. i ma zastosowanie w sytuacjach, o jakich mowa

we wspólnym dla tych Konwencji art. 2.

Materialny zakres stosowania

• Sytuacje obejmują konflikty zbrojne, w których ludy walczą:

• A) przeciw panowaniu kolonialnemu,

• B) obcej okupacji,

• C) przeciw reżimom rasistowskim,

• wykonując swe prawo do samostanowienia zawarte w Karcie Narodów Zjednoczonych oraz

w deklaracjiw sprawie zasad prawa międzynarodowego

Konflikt niemiędzynarodowy

• Artykuł 3 wspólny dla I-IV KG z 1949 r.:

• Mówi o poszanowaniu minimalnych standardów humanitarnych

• Strony w konflikcie będę się ponadto starały wprowadzić w życie w drodze układów

specjalnych wszystkie lub niektórez pozostałych postanowień Konwencji.

• Zastosowanie powyższych postanowień nie będzie miało wpływu na sytuację prawną Stron

w konflikcie.

• Protokół dodatkowy do konwencji genewskich z dnia 12 sierpnia 1949 r.

dotyczący ochrony ofiar niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych

(protokół II), Genewa, 8 czerwca 1977 r

Materialny zakres stosowania PD II z 1977 r.

• PD II rozwija i uzupełnia art. 3, wspólny dla I-IV KG, ma zastosowanie do wszystkich konfliktów

zbrojnych, które nie są objęte art. 1 PD I,i które toczą się na terytorium państwa między

jego siłami zbrojnymi a rozłamowymi siłami zbrojnymi lub innymi zorganizowanymi

uzbrojonymi grupami, pozostającymi pod odpowiedzialnym dowództwem

i sprawującymi taką kontrolę nad częścią jej terytorium, że mogą przeprowadzać ciągłe

i spójne operacje wojskowe oraz stosować PD II. (art. 1)

Materialny zakres stosowania PD II z 1977 r.

• Protokół nie ma zastosowania do takich wewnętrznych napięć i niepokojów, jak

rozruchy, odosobnionei sporadyczne akty przemocy oraz inne

działania podobnego rodzaju, które nie są uważane za konflikty zbrojne.

Pojęcia

• Cel wojskowy (art. 52 PD I z 1977 r. ),

• Czy każdy obiekt wojskowy będzie celem wojskowym?

• Cel cywilny -

• Siły zbrojne ( art. 1 i 2 RH z 1907 r., art. 4a III KG z 1949 r. art. 43 PD I z 1977 r.),

• Najemnicy art. 47 PD I z 1977 r.

Art. 52 PD I z 1977 r.Ogólna ochrona dóbr o charakterze cywilnym

1. Dobra o charakterze cywilnym nie powinny być celem ataków

ani represaliów. Dobrami o charakterze cywilnym są wszystkie

dobra, które nie są celami wojskowymi w rozumieniu

ustępu 2.

2. Ataki powinny być ściśle ograniczone do celów wojskowych.

Co się tyczy dóbr, celami wojskowymi są tylko takie, które

z powody swej natury, swego rozmieszczenia, swego

przeznaczenia lub wykorzystania wnoszą istotny wkład do

działalności wojskowej i których całkowite lub częściowe

zniszczenie, zajęcie lub zneutralizowanie daje określoną

korzyść w danej sytuacji.

3. W razie wątpliwości domniemywa się, że dobra

normalnie przeznaczone do użytku cywilnego,

takie jak miejsce kultu religijnego, dom, inne

pomieszczenia mieszkalne lub szkoła, nie są

używane w celu wniesienia rzeczywistego

wkładu do działania wojskowego.

Pojęcia Dobra o charakterze cywilnym ( art. 52 PD Iz 1977 r., jest to tzw. negatywna definicja,

• Ludność cywilna (za cywilną uznaje się osobę nie należącą do żadnej z kategorii określonych w art. 4 A pkt 1, 2, 3, 6 III KG z 1949 r. i art. 43 PD Iz 1977 r.),

• Obrona cywilna art. 61 – 67 PD I z 1977 r.,• OC na teryt. okupowanym art. 63 PD I z 1977 r.,• Jeńcy wojenni ( art. 1 i 2 RH z 1907 r., art. 4a III

KG z 1949 r. art. 43-44 PD I z 1977 r.).

Art. 50Określenie osób cywilnych i ludności cywilnej

1. Za cywilną uważana jest każda osoba nie

należąca do żadnej z kategorii określonych

w artykule 4 A 1), 2), 3) i 6) Trzeciej

Konwencji i, w artykule 43 PD I z 1977 r.

W razie wątpliwości dana osoba będzie

uważana za cywilną.

Rozdział IIOsoby cywilne i ludność cywilna.

I. Strefy i miejscowości sanitarne

( art. 23 I KG i art. 14 IV KG)

II. Strefy zneutralizowane ( art. 15 IV KG)

III. Miasta otwarte (prawo zwyczajowe)

IV. Miejscowości niebronione (PD I art. 59)

V. Strefy zdemilitaryzowane (PD I art. 60)

VI. Strefy chronione przez ONZ – strefy

bezpieczeństwa (powstają na podstawie decyzji

Rady Bezpieczeństwa ONZ)

Strefy sanitarne

Ochrona dóbr kultury,

• 1.Ochrona względna i bezwzględna

2. Trzy kręgi ochrony dóbr kultury

a) Ochrona ogólna,

b) Ochrona specjalna,

• Konwencja haska z 1954 r. i Protokół I

c) Ochrona wzmocniona

• Protokół dodatkowy II z dnia 26 marca 1999 r.

Ochrona dóbr kultury: art. 53 PD Iz 1977 r.- ochrona bezwzględna

• Zakazuje:

• dokonywania jakichkolwiek aktów wrogich skierowanych przeciwko budowlom historycznym, dziełom sztuki lub miejscom kultu religijnego, które stanowią dziedzictwo kulturalne lub duchowe narodów,

• używania takich dóbr dla wsparcia wysiłku wojskowego,

• czynienie z takich dóbr przedmiotu represaliów.

Znak ochrony dóbr kultury objętych ochroną ogólną.

Tarcza skierowana ostrzem w dół, podzielona wzdłuż przekątnych na cztery pola, dwa błękitne i dwa białe (tarcza herbowa złożona z błękitnego kwadratu, którego jeden z kątów tworzy ostrze tarczy, oraz umieszczonego nad nim błękitnego trójkąta, rozgraniczonych po każdej stronie białym trójkątem) (art. 12 KH z 1954 r.)

Znak ochrony dóbr kultury objętych ochroną specjalną.

Tarcza skierowana ostrzem w dół w układzie potrójnym.Znak rozpoznawczy w układzie potrójnym może być używany jedynie do identyfikacji:

- dóbr kulturalnych nieruchomychkorzystających z ochrony specjalnej;

- transportów dóbr kulturalnych w warunkachokreślonych w art. 12 i 13 KH z 1954;

- schronów zaimprowizowanych w warunkach określonych w Regulaminie Wykonawczym.

(art. 12 KH z 1954 r.)

?

?

Znak ochrony dóbr kultury

Na podstawie Traktatu o ochronie instytucji artystycznych i naukowych oraz zabytków historycznych z 15.04.1935 r.

• Ochrona Godła

• Konwencja genewska I z 1949 r. art. 38,

• Ustawa o PCK z 1964 r.

Godło: art. 38 I KG z 1949 r.

Znak ochrony sanitarnej w byłym ZSRR

Czy na pewno prawidłowo?

Znak „czerwonego krzyża” niewidoczny

NADUŻYCIE ZNAKU „CZERWONEGO KRZYŻA”

Nadużycie znaku „czerwonego krzyża”

Można przestrzegać m.p.h.k.z.?

Znaki rozpoznawcze stowarzyszeń pomocy

Znak rozpoznawczy (czerwony na białym tle) powinien być tak duży, jakwymagają tego okoliczności. W nocy lub gdy widoczność jest ograniczona,znak rozpoznawczy może być świetlny lub oświetlony, może on też byćwykonany z materiałów czyniących go rozpoznawalnym, kiedy stosuje siętechniczne środki wykrywania.

Znak rozpoznawczy powinien w miarę możliwości być umieszczony na flagachlub na powierzchni płaskiej, widocznych ze wszystkich kierunków i jaknajwiększej odległości(art. 3 i 4 załącznik I do PD I).

Protokół dodatkowy III z 2005 Artykuł 2 ustęp 2, artykuł 3 ustęp 1 Protokołu

Artykuł 1 – Znak rozpoznawczy

Artykuł 2 – Użycie informacyjne znaku

Trzeciego Protokołu

Wpisanie zgodnie z art. 3

Obrona cywilna w systemie bezpieczeństwa powszechnego

a nie jako element SOP

Niestety Projektu ustawy o obronności z 23 kwietnia 2010 r.

opracowany przez MON w punkcie 1.2.8 wymienia obronę cywilną jako część systemu obronności

Funkcjonowanie Obrony Cywilnej

Wojna Pokój Kryzys

Stany nadzwyczajneSytuacja kryzysowa

Stan wyjątkowy

Stan klęski żywiołowej

Katastrofa naturalna

Awaria techniczna

Niepokoje społeczne

Zdarzenie terrorysty-

czne

Okupacja

Dr

Stan Stanwojny

wojenny

• „Mosty chroni się tylko w czasie wojny” –Prezydent miasta stołecznego Warszawy (luty 2015 r.),

• Jak wygląda zabezpieczenie antyterrorystyczne mostów w Polsce?

• Czy mosty są częścią infrastruktury krytycznej ?

• Kto ma chronić mosty w czasie pokoju, kryzysu i wojny? W czasie okupacji wiadomo - okupant!

Podręcznik edukacja dla bezpieczeństwa. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych, B. Boniek, A. Kruczyński, Ł. Wrycz-

Rekowski, OPERON, Gdynia 2012

• Rozdział podręcznika: Ochrona ludności i OC

• Podrozdziały

• 1. Międzynarodowe prawo humanitarne

• 2. System ostrzegania przed zagrożeniami

• 3. Ewakuacja zwierząt i mienia

• 4. Sposoby ochrony zwierząt

Jaką rolę pełni ten znak?

Podręcznik m.p.h.k.z. dla Sił Zbrojnych Austrii

Prawidłowy znak „Obrony cywilnej”?

Zgodnie z przepisami prawa humanitarnego zaleca się, aby tło trójkąta stanowiły flaga,opaska lub odzież w kolorze pomarańczowym. Jeden z kątów trójkąta powinien być skierowany pionowoku górze. Ponadto żaden z rogów trójkąta nie może dotykać skraju pomarańczowego tła.

Międzynarodowy znak rozpoznawczy obrony cywilnej powinien być tak duży, jak wymagajątego okoliczności. Jeżeli to jest możliwe, powinien on być umieszczony na płaskich powierzchniach lub naflagach widocznych ze wszystkich kierunków i z jak najdalszej odległości. W nocy lub gdy widoczność jestzmniejszona, znak może być świetlny lub oświetlony; może on też być wykonany z materiałówczyniących go rozpoznawalnym, kiedy zastosuje się techniczne środki wykrywania.

(art. 15 załącznik I do PD I).

Składa się z równobocznego niebieskiego trójkąta na pomarańczowym tle.Jest stosowany do ochrony organizacji obrony cywilnej, ich budynków, personelu imateriałów albo do ochrony schronów cywilnych (art. 66 ust. 4 PDI).

Międzynarodowy znak rozpoznawczy obrony cywilnej

Tabliczki

i karty tożsamości tożsamości

Tabliczki tożsamości w Iraku

Tabliczki tożsamości w Iraku

Przykłady łamania międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów

zbrojnych

Odruch humanitaryzmu pod lufą karabinu

Antyhumanitarny sposób traktowania jeńców wojennych

Art. 23 RH pkt. d z 1907 r.

Oprócz zakazów, ustanowionych przez specjalne konwencje, zabrania się

mianowicie:

oświadczać, że nikomu nie będzie darowane życie

Koniecznością wojskową nie można usprawiedliwiać działań stanowiących naruszenie m.p. h.k.z.

Przemoc wojenna winna być zgodna z przepisami m.p.h.k.z.

Osoba która bierze udział w działaniach wojennych i znajdzie się we władzy strony przeciwnej, jest jeńcem wojennym. Takie prawo jej przysługuje gdy domaga się

statusu lub gdy wydaje się, że ma prawo do statusu jeńca wojennego na mocy III KGz 1949 r. O jej sytuacji prawnej zadecyduje sąd ( art. 45 PD I z 1977 r.)

Dziennikarze będą chronienie na mocy konwencji i PD I z 1977 r. , podwarunkiem niepodejmowania żadnego działania, które byłobysprzeczne z ich statusem osób cywilnych (art. 79 PD I z 1977 r.)