Zapożyczenia jako świadectwo kontaktu Polaków z innymi krajami. Omów problem, posługując się

przykładami z różnych epok.

Jonatan Olszewski

Języki WiekX XI XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII XIX XX

Łacina

Czeski

Niemiecki

Ukraiński

Włoski

Węgierski

Turecko-tat.

Francuski

Rosyjski

Angielski

Grecki

Wstęp

Łacina

Okres Słowa zapożyczone z języka łacińskiegoEpoka

Odrodzeniaefekt, foremny, honor, inwazja, kolumna, kwestia, norma, porcja, respekt, ruina

XVI wiek akt, artykuł, cela, ceremonia, dekret, egzekucja, figura, historia, komisarz, msza

Język czeski

Okres Słowa zapożyczone z języka czeskiego

XIV i XV wiek

biskup, czcionka, duchowieństwo, hańba, harcerz, istota, jałmużna, jedwab, kielich, kulawy, książę, nabożeństwo, obywatel, pawlacz, praca, robot, serce, sprawiedliwość, starosta, szkoła, tasak, twarz, uprzejmy, wesele, więzień, władza, własność, wstyd, zakonnik, zwiastować

Język niemiecki

Okres Dziedzina Słowa zapożyczone z języka niemieckiegoXIII wiek Rolnictwo folwark, grunt, pług, spichlerzXIII wiek Budownictwo

i rzemiosłobudowa, bednarz, belka, blacha, cegła, dach, klamka, kreda, malarz, mur, rura, rynna, strych, szyba, szyna, ślusarz, śruba, waga, walec, warsztat

XIII wiek Życie miejskie burmistrz, bruk, gmina, jarmark, ratusz, rynek, wójtXIII wiek Życie

codziennekołnierz, kufer, kształt, obcas, papier, spacer, szlaban, szpilka, szuflada, talerz, zegar, żagiel

XIII wiek Przemysł hałda, huta, sztolniaXIII wiek Prawo czynsz, grunt, koszt, ławnik, okres, warunekOkupacja wojenna

Terminologiawojskowa

firer, folksdojcz, Gestapo, policmajster, szturm, Wehrmacht

Język włoski

Okres Dziedzina Słowa zapożyczone z języka włoskiegoXVI i XVII

wiekArchitektura bank, belweder, fontanna, pałac, sala

XVI i XVII wiek

Muzyka a capella, balet, fortepian, koncert, kwartet, opera, pianino, sonata, tempo

XVI i XVII wiek

Ogrodnictwo i nazwy

żywności

cytryny, kalafiory, kalarepy, makarony, pizza, pomarańcze, pomidory, risotto, selery, spaghetti, szparagi

Język węgierski

Okres Dziedzina Słowa zapożyczone z języka węgierskiegoPanowanie

Stefana Batorego

Jeździectwo konne

deresz (koń siwej maści), forga (pióropusz u konia)

Panowanie Stefana

Batorego

Organizacja wojskowa

giermek (zbrojny sługa rycerza),hajduk (żołnierz piechoty węgierskiej), orszak (drużyna)

Panowanie Stefana

Batorego

Ubiór wojskowy

dolman (węgierski strój narodowy),magierka (czapka węgierska)

Panowanie Stefana

Batorego

Zbroja czekan (broń służąca do ściągania jeźdźca z konia), kord (krótki miecz)

Język turecko-tatarski

Okres Słowa zapożyczone z języka turecko-tatarskiego

XVII wiek arbuz, bazar, dywan, dzida, dziryt (oszczep), jogurt, kaftan, karaluch, kawior, kebab, kobza, kołczan, kotara, maczuga, szarańcza, torba, topór, tulipan, turban

Język francuski

Okres Słowa zapożyczone z języka francuskiegoXVII i XVIII

wiekawangarda, bluza, bransoleta, bulwar, butik, dama, falbany, fotel, gabinet, galanteria, garderoba, gorset, jury, makijaż, maniery, manikiur, parkiet, perfumy, purée ziemniaczane, rewanż, salon, szampan, szarża

XIX wiek amper, elektroda, gram, grawitacja, hektar, metr, tona

Języki wschodniosłowiańskie

Okres Dziedzina Słowa zapożyczone z języków wschodniosłowiańskich

XVI i XVII wiek

Słownictwo nacechowane negatywnym

zabarwieniem

hołota, hultaj, morda, ohydny, wiedźma

XX wiek Terminologia wojskowa

katiusza (wyrzutnia pocisków rakietowych, montowana na samochodach ciężarowych), gruzownik i kukuruźnik (samoloty)

XX wiek Rolnictwo kolektywizacja, kombajn oraz terminy techniczne takie jak obróbka

XX wiek Życie codzienne

czajnik, fufajka (ciepła kurtka)

Język grecki

Okres Dziedzina Słowa zapożyczone z języka greckiegoXIX i XX

wiekNazwy nauk geometria, gramatyka, logika, matematyka

XIX i XX wiek

Terminy naukowe

atom, cykl, elektron, hipoteza, metoda, synteza

XIX i XX wiek

Terminy polityczne

demokracja, monarchia

XIX i XX wiek

Sztukai literatura

dramat, liryka, melodia, poezja, retoryka

Język angielski

Okres Słowa zapożyczone z języka angielskiegoXX wiek baseball, bikini, blues, bluff, bobslej, boks, budżet, country,

doping, dres, dubbing, drink, dżem, dżentelmen, dżinsy, e-mail, fan, faul, folder, frustracja, gadżet, gej, gol, golf, hamburger, hit, hobby, hokej, hol, hot-dog, internet, jazz, jogging, kakao, keyboard, klub, koktajl, komputer, kontener, korporacja, kowboj, laser, mecz, mikser, notebook, OK-okey, partner, poliester, popcorn, prezenter, quiz, radio, radar, rekord, relaks, rewolwer, ring, rock and roll, rugby, serial, show, skaner, skuter, spiker, sport, start, strajk, stres, supermarket, telewizja, tenis, tunel, toster, trend, trener, trening, weekend, western

Podsumowanie

Dziękuję za uwagę

BibliografiaI. LITERATURA PODMIOTU.• Artykuły prasowe ("Gazeta wyborcza", "Newsweek Polska", "Rzeczpospolita"). • Reklamy i programy telewizyjne.• Artykuły udostępnione w Internecie.II. LITERATURA PRZEDMIOTU.• Red. S. Urbańczyk, Encyklopedia języka polskiego, Wrocław-Warszawa-Kraków

1992, hasła: Czystość języka, Wpływy obce, Zapożyczenia.• Red. A. Markowski, Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, Warszawa 1999, hasła: Anglicyzmy, Bohenizmy, Galicyzmy, Germanizmy, Hellenizmy, Hungaryzmy, Italianizmy, Latynizmy, Slawizmy, Turcyzmy, Zapożyczenia.• W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1967, dostępny także na stronie http://www.slownik-online.pl/• Red. E. Sobol, Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1996; dostępny także na stronie http://swo.pwn.pl/• Materiały on-line Zakładu Historii Języka Polskiego dostępne na stronie http://www.staff.amu.edu.pl/~hjp/materialy.html