Olszewski Adam - Technologia przetwórstwa mięsa - roz10 cz3 do260
description
Transcript of Olszewski Adam - Technologia przetwórstwa mięsa - roz10 cz3 do260
Tabela 10.7. Pojemność i wydajność nadziewarek firmy FREY (za zgodą producenta)
Typ
JOKER
KONTl C50
KONTl E80
KONTl S200
KONTl 300
DUO-KONTI
Pojemność leja, I
50
80
80
230
330
330
Wydajność, kg/godz.
2200
2600
3600
4500
9000
2x3600
Liczba porcji 100 g/min
240
280
350
400
420
2x350
mającym funkcję nadziewania na wprost, funkcję odkręcania (każda porcja minimalnie 3 razy przy zachowaniu tempa 350 taktów/min), klipsowania i wielkości porcji. Niemiecka firma FREY opracowała najnowszą nadziewarkę próżniową DUO--KONTI z dwoma mechanizmami podającymi, tzw. rotorami, obsługiwanymi przez jeden wspólny lej. Nadziewarka ta jest wyposażona tylko w jedną pompę próżniową i tylko w jeden podnośnik hydrauliczny.
Linię do produkcji parówek firmy KARL SCHNELL przedstawiono na rys. 10.43. Służy ona do produkcji parówek o średnicy osłonek do 36 mm.
Rysunek 10.42. Nadziewarka próżniowa firmy KONTI: a) nadziewarka dwulejkowa, b) komora podająca farsz do lejków, c) aparat porcjujący (za zgodą P.P.U.H. BASTRA)
241
Emulsyfikator jest urządzeniem do rozdrabniania masy; zwany także młynkiem koloidalnym). Pojemność leja wynosi 140 1, a przepustowość 2500-3000 kg/godz. System rozdrabniania znajduje się w głowicy i składa się z noża, dwóch ścian sitowych i głowicy koloidalnej. Emulsyfikator z wyrzutnikiem bocznym masy przedstawiono na rys. 10.44.
Klipsownice służą do mechanicznego wiązania lub klipsowania wszystkich osłonek poliamidowych, kolagenowych, fibrusowych i jelit naturalnych. Każdy zakład może dokonać wyboru klipsownicy, w zależności od potrzeb technologicznych wynikających ze struktury produkcji, a także stosowanych osłonek. W systemie POLY-CLIP używa się takich rodzajów klipsownic, jak:
- pojedyncze klipsownice stołowe do osłonek sztucznych i naturalnych do kalibru 120 mm,
- automat pojedynczego klipsowania osłonek wiankowych i kolagenowych do kalibru 46 mm - ponad 200 taktów/min,
- automat pojedynczego klipsowania osłonek sztucznych do kalibru 140 mm, sterowany elektronicznie,
Rysunek 10.43. Linia Karl Schnell do produkcji parówek (za zgodą firmy REYNPOL)
Rysunek 10.44. Emulsyfikator z bocznym wyrzutnikiem masy (za zgodą firmy REYNPOL)
242
- automat pojedynczego klipsowania z głowicą trójlejkową dla osłonek sztucznych do kalibru 200 mm,
- klipsownicą podwójnego klipsowania dla osłonek sztucznych i naturalnych o kalibrze 20-80/30-115 mm,
- automat podwójnego klipsowania dla osłonek poliamidowych, fibrusowycli, kolagenowych do kalibru 40-120 mm,
- automat podwójnego klipsowania dla osłonek poliamidowych i fibrusowycli - wędlin porcjowanych - do kalibru 65 mm, przy ok. 140 taktach/min,
- automat podwójnego klipsowania osłonek poliamidowych i fibrusowycli o kalibrze do 65 mm, z ok. 200 taktami/min,
- automat podwójnego klipsowania osłonek poliamidowych, fibrusowycli i kolagenowych do kalibru 180 mm (osłonki luźno nadziewane).
Na rysunku 10.45 (wklejka barwna) przedstawiono automatyczną klipsowni-cę podwójnego klipsowania podczas pracy. Urządzenie to klipsuje wszystkie sztuczne, poliamidowe i kolagenowe osłonki o kalibrach 40-110 mm. Automat ten może być zsynchronizowany z nadziewarką, jak to pokazano na rys. 10.45.
Na rysunku 10.46 pokazano klipsownice ręczne. Jedna z nich (a) jest urządzeniem podwójnego klipsowania w wersji jezdnej, do wszystkich rodzajów osłonek: poliamidowych, kolagenowych, fibrusowycli i jelit naturalnych o kalibrach 20-80/30-115 mm. Druga (b) jest pojedynczą klipsownicą stołową do osłonek sztucznych i naturalnych.
Rysunek 10.46. Klipsownice ręczne: a) podwójnego klipsowania, b) pojedyncza stołowa (stacjo-narna)(za zgodą P.P.U.H. PROMAR)
243
Komory parzelnicze, wędzarnicze i wędzarniczo-parzelnicze są urządzeniami, w których odbywa się proces obróbki termicznej wędlin. Komory wędzarniczo-parzelnicze firmy MAURER (rys. 10.47) są 4-wózkowe z cierną wytwornicą dymu w obudowie drzwi (widoczne kloce drewna bukowego) lub też z urządzeniem żarowym do wytwarzania dymu ze zrębków drzewnych (także instalowanych w obudowie drzwi). Trzecią formą wytwarzania dymu, poza konstrukcją komory wędzarniczo-parzelniczej, jest użycie dymogeneratorów. Komory są wyposażone w mikroprocesorowy system sterowania obróbki termicznej. Ze względu na różne nośniki energii umożliwiające eksploatację komór wędzarniczo-warzelniczych dzieli się je na: elektryczne, olejowe, gazowe i parowe. Komory są różnej wielkości i o różnej liczbie (1-14) wózków wędzarniczych.
Najbardziej nowoczesną technologię wędzenia produktów spożywczych stosuje firma FESSMANN - rys. 10.48. Z urządzeń typu Turbomat scharakteryzowano komorę wędzarniczo-parzelniczą Turbomat 1800.
Turbomat jest komorą małych wymiarów (szerokość zewnętrzna 111 cm i głębokość z drzwiami 120 cm) o zaletach dużego systemu, ponieważ jest wyposażona w mikroelektroniczny obwód sterowania i system wędzenia RATIO. Turbomat 1900R jest komorą większą (szerokość 126 cm, głębokość 129 cm, długość kija wędzarniczego 90 cm). Wyposażona jest w wytwornicę dymu ze zrębków zamontowaną w podstawie obudowy. Sterowane mikroprocesorem Turbomat 3000 i 7000 są uniwersalnymi komorami na wózki wędzarnicze o wymiarach 102x104x200 cm. Komory zbudowane są na zasadzie modułowej, umożliwiającej tworzenie tunelu dowolnej długości, z oddzielnym dymogeneratorem. Maksymalna temperatura obróbki produktu wynosi 150°C. Komora może być zbudowana w wersji przelotowej. Aby zapewnić równomierny rozkład temperatur i wilgotności w całej komorze, każda sekcja ma własną cyrkulację wewnętrzną. Turbomat jest komorą, w której wentylator ma trzy prędkości obrotowe:
Rysunek 10.47. Komora wędzarniczo-parzelniczą firmy MAURER z wytwornicami dymu w obudowie drzwi (widoczne klocki do wytwarzania dymu) (za zgodą firmy MAURER AG) 244
Rysunek 10.48. Komory wędzarniczo-parzelnicze - systemy wytwarzania dymu FESSMANN: a) RATIO, b) RATIO TOP (za zgodą tirmy FESSMANN)
- normalną, - dużą, stosowaną specjalnie w szybkich, intensywnych procesach wędzenia, - wyjątkowo powolną, stosowaną w długotrwałych procesach przy małej kon
centracji dymu i małej wilgotności. Nośnikami energii umożliwiającymi eksploatację komór mogą być: energia elek
tryczna, olej, gaz oraz para. Elementy grzejne znajdują się na górze komory pod wentylatorem.
W systemie wędzenia RATIO, dzięki stopniowo wzrastającej temperaturze do ok. 200°C, zostają uwolnione łatwo utleniające się i czułe na temperaturę substancje odpowiedzialne za tworzenie aromatu. Dym o dużej kondensacji, suchy i tylko nieznacznie regulowany w systemie RATIO (rys. 10.48a) jest wprowadzany bezpośrednio do komory wędzarniczej, w której podczas wędzenia produkty są nasycane dymem - głównie powierzchnia, ponieważ tylko niewielka ilość dociera w głąb produktu. Stopień nasycenia dymem zależy od jego stężenia, temperatury, prędkości przepływu powietrza oraz wilgotności produktu. Kondensacja dymu nie ulega zmianie, ponieważ dym na swojej drodze od dymogeneratora do produktu nie przechodzi przez turbinę. Zatem RATIO jest systemem intensywnego dymu (100%). System RATIO TOP (rys. 10.48b) umożliwia uzyskanie wielu odcieni zabarwienia produktu od bardzo jasnego (prawie niedostrzegalnego) do bardzo ciemnego. Generatory dymu wyposażone w system RATIO TOP wytwarzają bardzo skondensowany dym. Gęstość tego dymu może być następująca:
- intensywny dym 100% (dym RATIO), - średni dym 60%, - jasny dym 45%. Programując odpowiedni procesor w czasie trwania jednego cyklu obróbki ter
micznej, można regulować gęstość dymu wędzarniczego. W komorach firmy FESSMANN podczas obróbki występują następujące procesy: 245
- ogrzewanie, - obsuszanie, - suszenie klasyczne, - suszenie interwałowe dla powietrza odlotowego (możliwość sterowania kla
pami, które zamykają się i otwierają w zadanych odstępach czasu), - suszenie z regulacją wilgotności (klapy komory są tak sterowane, aby osią
gana była zadana wilgotność), - wędzenie RATIO TOP - dym intensywny 100%, - wędzenie RATIO TOP - dym średni 60%, - wędzenie RATIO TOP - dym jasny 45%, - gotowanie klasyczne, - gotowanie delta T ślizgowe, - gotowanie wg wartości delta T klasyczne, - gotowanie na podstawie wartości F (intensywność obróbki cieplnej pozwala
wnioskować o trwałości produktu), - nagrzewanie komory parą wysokiego ciśnienia. Ustawienie programów może być w dowolnej kolejności. Sterownik FESSMAN-
NA typu DP11 w powiązaniu z konstrukcją komory zapewnia całkowicie automatyczne prowadzenie procesów obróbki termicznej produktów.
Jako materiał wędzarniczy stosuje się specjalne wiórki lub zrębki wędzarni-cze, które w zależności od dymogeneratora i wymagań stosuje się we frakcjach różnej wielkości, oraz tzw. klocki wędzarnicze - wymiarami dopasowane do używanego typu komory. Do wędzenia używa się drewna liściastych gatunków drzew (szczególnie twardych), najczęściej takich jak: buk, dąb, olcha, akacja. Drewno drzew iglastych zawiera dużo związków żywicowych nadających gorzki, smołowy smak i zapach. Niedopuszczalne jest używanie zrębków czy wiórków wę-dzarniczych nieznanego pochodzenia, złej jakości, zagrzybionych, brudnych. Dlatego też często proponuje się zakładom naturalny materiał wędzarniczy z grupy RAUCHERGOLD (rys. 10.49 - wklejka barwna). Zrębki te są wytwarzane z pni bukowych, następnie suszone i sterylizowane w temp. ok. 500°C, co gwarantuje, że ani zarodniki grzybów, ani bakterii tlenowych nie przedostaną się do komory wędzarniczej. Wysokiej jakości wiórki RAUCHERGOLD gwarantują powtarzalność procesu wędzenia i dzięki temu umożliwiają redukcję strat masy wędzonych produktów. Ubytek masy w procesie wędzenia na zimno w komorach FESSMANN szacuje się na ok. 5-10%, a w procesie wędzenia na gorąco - na 10-15%. Na rysunku 10.50 (wklejka barwna) pokazano komorę schła-dzalniczą firmy FESSMANN (a) oraz schemat cyrkulacji wewnętrznej (b).
Kotły warzelne stosowane są do blanszowania oraz gotowania surowców mię-sno-podrobowych oraz w małych zakładach do parzenia wędlin. Kocioł warzelny firmy BASTRA zaprezentowano na rys. 10.51.
Myjki mechaniczne służą do utrzymania w należytym stanie higienicznym pojemników transportowych wykonanych z blachy kwasoodpornej lub z tworzywa sztucznego.
Myjkę mechaniczną do mycia pojemników z tworzywa sztucznego przedstawiono na rys. 10.52. Jest to myjka 4-sckcyjna firmy NIEROS. 246
10.2. Produkcja konserw
Produkcja konserw pasteryzowanych lub sterylizowanych w zakładzie mięsnym odbywa się w oddziałach (wydziałach) produkcji konserw, wśród których wyróżnia się konserwiarnię i szynkownię.
W konserwiarni powinny znajdować się następujące pomieszczenia: - magazyn surowca - pomieszczenie chłodzone do temp. 2-6°C przy wilgot
ności względnej powietrza ok. 85%, - magazyn materiałów pomocniczych i opakowań oraz urządzenia transporto
we zapewniające higieniczne warunki dostarczania pustych puszek lub słoików do pomieszczeń produkcyjnych (np. transportery płytkowe, transportery magnetyczne puszek okrągłych),
- pomieszczenia z urządzeniami do mycia i sterylizacji puszek lub słoików bezpośrednio przed ich napełnieniem,
Rysunek 10.51. Kocioł warzelny firmy BASTRA (za zgodą P.P.U.H. BASTRA)
Rysunek 10.52. Myjka mechaniczna modułowa pojemników (za zgodą firmy NIEROS)
247
- peklownia sucha i mokra, - pomieszczenia do wstępnej obróbki surowców (blanszowania, podsmażania), - hala produkcyjna wraz z puszkowaniem oraz urządzeniem do mechanicz
nego mycia w gorącej wodzie (zdatnej do picia) puszek i słoików po ich napełnieniu,
- pomieszczenie wraz z urządzeniami do obróbki termicznej (tzw. gotowania), - pomieszczenie z urządzeniami do chłodzenia konserw po obróbce ter
micznej, - pomieszczenie chłodzone z wydajną wentylacją do osuszenia konserw po
procesie chłodzenia wodą oraz do dochładzania konserw, - pomieszczenie do doczyszczania konserw, etykietowania i pakowania, - magazyny konserw, - pomieszczenie do termostatowania konserw, wyposażone w termometr rtę
ciowy, termograf oraz wentylator, - pomieszczenie wyposażone w sprzęt do badania podwójnej zakładki puszek. Szynkownia powinna mieć takie pomieszczenia, jak: - magazyn do przyjmowania surowca - pomieszczenie chłodzone (temperatu
ra i wilgotność takie jak w konserwiarni), - halę wykrawania szynek, łopatek z kością i golonek, gdzie dokonuje się se
lekcji mięśni w zależności od przeznaczenia, - pomieszczenie do przygotowania solanki, - pomieszczenie do nastrzykiwania mięśni, masowania i leżakowania, tj. pe
klowania (o temp. 2-8°C), - pomieszczenie do mycia i sterylizacji puszek, - halę do obróbki uzupełniającej, puszkowania i zamykania napełnionych
puszek, - halę do obróbki termicznej i schładzania wstępnego szynek (łopatek) w pusz
kach, - chłodzone pomieszczenie do dochładzania szynek, - pomieszczenie do oczyszczania i etykietowania puszek, - pakownię, - magazyn gotowego wyrobu (temp. 0-6°C, wilgotność względna powietrza
70-80%.
10.2.1. Podział konserw
Konserwę (canned product) można zdefiniować jako produkt spożywczy zamknięty w hermetycznym opakowaniu, poddany obróbce cieplnej powodującej zniszczenie lub redukcję mikroflory do poziomu zapewniającego jego trwałość i bezpieczeństwo zdrowotne [12]. W ogólnej grupie konserw można wyróżnić następujące rodzaje: konserwy mięsne (canned meat), konserwy podrobowe (canned variety meats), konserwy blokowe (canned formed meat), konserwy tłuszczowe (canned animal fat), konserwy typu pasztet (canned pate) i konserwy typu „mięso lub podroby w sosie" (canned meat or edible offals with gravy). Jest to podział uwzględniający rodzaj wsadu, skład surowcowy i formę związania składników. Ze względu 248
na sposób obróbki cieplnej i trwałość mikrobiologiczną konserwy mięsne dzieli się i oznacza następująco:
- konserwy pasteryzowane - KP, - konserwy sterylizowane - KS, - konserwy trwałe w temperaturze otoczenia - KT. Natomiast ze względu na rodzaj opakowania jednostkowego wyróżnia się kon
serwy: - opakowane w puszki metalowe, - opakowane w folię wielowarstwową, - opakowane w puszki metalowe z wieczkami z tworzyw sztucznych, - opakowane w słoje szklane.
Terminologia dotycząca konserw
Konserwa mięsna jest to konserwa, w której skład wchodzą głównie surowce mięsne z dodatkiem surowców tłuszczowych i/lub podrobowych ze zwierząt rzeźnych albo łownych, przyprawy, substancje dodatkowe dozwolone i ewentualnie surowce uzupełniające.
Konserwa podrobowa jest konserwą, w której skład wchodzą podroby, surowce mięsne i tłuszczowe ze zwierząt rzeźnych, surowce uzupełniające, przyprawy i substancje dodatkowe dozwolone.
Konserwa blokowa jest to konserwa, której zawartość stanowi całość o kształcie zastosowanego opakowania.
Konserwa tłuszczowa to konserwa, w której skład wchodzą głównie zwierzęce tkankowe surowce tłuszczowe oraz ewentualnie surowce mięsne, surowce uzupełniające i substancje dodatkowe dozwolone.
Konserwa typu „pasztet" jest konserwą, w której skład wchodzi wątroba oraz inne surowce podrobowe, mięsne i tłuszczowe ze zwierząt rzeźnych lub łownych, surowce uzupełniające, przyprawy i ewentualnie substancje dodatkowe dozwolone.
Konserwa typu „mięso lub podroby w sosie" jest konserwą, której zawartość stanowi mięso lub podroby o zachowanej strukturze tkankowej oraz sos.
10.2.2. Produkcja konserw pasteryzowanych
Schemat produkcji konserw pasteryzowanych przedstawiono na przykładzie LUNCHEON MEAT-u (rys. 10.17) o trzech różnych szyfrach. W ogólnym cyklu produkcyjnym wyróżnia się następujące operacje technologiczne: 249
- dobór surowców niepeklowanych zgodnie z recepturą i ważenie poszczególnych składników,
- rozdrobnienie poszczególnych mięs drobnych (wstępne na szarpaku przed procesem peklowania),
- peklowanie, - rozdrabnianie ostateczne, - mieszanie i dodatek przypraw, - kodowanie wieczek, - mycie wieczek i puszek przed napełnianiem (czynność wykonywana jest poza
halą produkcyjną), - napełnianie puszek (mechaniczne - zamykarka), - pasteryzacja, której czas uzależniony jest od formatu puszki i masy kon
serwy, - studzenie konserw bieżącą wodą; czas studzenia zależy od gramatury
puszki, - wychładzanie konserw w wychładzalniach, - czyszczenie ręczne lub mechaniczne konserw, - etykietowanie ręczne lub mechaniczne za pomocą etykieciarek. Prezentowane w tej samej grupie produktów trzy szyfry dotyczące puszek o róż
nej gramaturze umożliwiają orientację w zmianach, jakie z tego faktu wynikają w procesach peklowania, obróbki termicznej, tj. pasteryzacji i schładzania konserw. Należy podkreślić, że do pasteryzacji lub sterylizacji konserw mogą być stosowane tylko takie urządzenia, które są wyposażone w następującą aparaturę:
- manometr (legalizowany co 12 mies.), - termometr rtęciowy (legalizowany co 6 mies.) z podziałką o dokładności do 0,5°C, - urządzenie do automatycznej rejestracji czasu i temperatury procesów pa
steryzacji lub sterylizacji konserw (legalizowane co 12 mies.). Drugą konserwą pasteryzowaną, odmienną od wymienionej pod względem pro
cesu produkcyjnego, jest szynka pasteryzowana w elastycznym opakowaniu z folii wielowarstwowej (odpowietrzona). Dlatego też podano (w skrócie) charakterystykę tej konserwy.
1. Surowcem do produkcji są szynki odcięte od półtuszy uznanej przez Inspekcję Weterynaryjną za zdatne do spożycia bez ograniczeń. Wychłodzone szynki do temp. 6°C (zaleca się 2-4°C) następnego dnia po uboju przekazuje się do wykrawania. Dopuszcza się wykrawanie szynek trzeciego dnia po uboju, pod warunkiem utrzymania temperatury wewnątrz mięśni nie wyższej niż 4°C.
2. Wykrawanie szynki obejmuje: - usunięcie kości miednicy, - zdjęcie skóry i okrywy tłuszczowej, - przecięcie szynki od strony wewnętrznej wzdłuż błony międzymięśniowej
między mięśniem czworogłowym a mięśniem półbłoniastym, - rozcięcie mięśni golonki, usunięcie kości strzałkowej, kości udowej, pisz
czelowej oraz tzw. rzepki, - usunięcie złogów tłuszczu międzymięśniowego, usunięcie ścięgien, po
więzi i grubych błon mięśniowych, 250
- odcięcie mięśni golonki, - odcięcie i usunięcie mięśnia brzuchatego, - usunięcie całych lub części mięśni nicnadających się do produkcji ze wzglę
du na takie wady, jak: zaparzenie, nadmierna wodnistość i rozjaśnianie barwy, osłabienie konsystencji, przekrwienia,
- selekcje oraz podział mięśni na grupy wg pochodzenia anatomicznego i barwy,
- klasyfikację mięsa drobnego i tłuszczu uzyskanego w czasie obróbki, - selekcję mięśni dostosowaną do formatu szynki „oblong" w folii wielo
warstwowej (wyłączenie mięśni: brzuchatego, golonki, mięśnia smukłego i mięśnia łonowego) na dwie grupy, tj. mięśnie jasne i ciemne.
3. Selekcja mięśni polega na wyborze: a) mięśni jasnych, do których zalicza się:
- mięsień dwugłowy, po odcięciu od niego części ciemnej, którą zalicza się do mięśni ciemnych,
- mięsień półścięgnisty, - mięsień półbłoniasty ciemniejszy (wyeliminowany z produkcji szynek
21 lb), - mięsień lędżwiowo-biodrowy, obrobiony z przerostów tłuszczowych
międzymięśniowych, b) mięśni ciemnych, do których zalicza się:
- mięsień czworogłowy, po odcięciu jego najbardziej ciemnych części oraz dokładnym odścięgnieniu i zdjęciu grubych błon omięsnych,
- ciemną część mięśnia dwugłowego. 4. Peklowanie przeprowadza się metodą nastrzykową, a poziom nastrzyku wy
nosi 10-16% w zależności od składu solanki. Przykładowy skład solanki na-strzykowej jest następujący:
- woda zdatna do picia 65,106 kg - sól kuchenna 15,000 kg - glukoza 15,370 kg - wielofosforany 3,990 kg - askorbinian sodu 0,386 kg - azotyn sodu 0,148 kg
Razem 100,000 kg
5. Nastrzykiwanie szynek solanką - zużycie jej jest zwykle nieco większe od poziomu nastrzyku o ok. 10%, ze względu na straty solanki podczas tej czynności. Solanka powinna być schłodzona do temp. 2-4°C.
6. Masowanie nastrzykniętego mięsa szynek przeprowadza się w masownicach próżniowych, przy podciśnieniu ok. 910 hPa (ok. 684 mmHg), czyli w próżni 90% w czasie 24-48 godz. Mięśnie masuje się w 10 cyklach po ok. 5 min z godzinną przerwą między masowaniami. Ostatnie masowanie przeprowadza się na 12 godz. przed pakowaniem szynek w folię. Cały proces peklowania, a więc nastrzykiwania, masowania i leżakowania, nie może trwać krócej niż 24 godz. i nic dłużej niż 48 godz. 251
7. Pakowanie szynek w folię wielowarstwową może się odbywać np. w odpowiednim urządzeniu linii MULTIVAC. Urządzenie to jest wyposażone w tłocznik do wytłaczania formy w folii. Do wytłoczonej folii dolnej wkłada się mięśnie wzdłużnie, poddaje się odpowietrzeniu i zamknięciu przez zgrzanie z folią górną. W czasie zgrzewania folii następuje automatyczne wytłoczenie kodu na szwie spawu folii, tj. nr zakładu, zaszyfrowana data produkcji, kocioł gotowania oznaczony kolejną literą alfabetu oraz dane charakteryzujące produkt, np. SOG (S - szynki, O - oblong, G - receptura).
8. Układanie szynek w formach metalowych Szynkę w pojemniku foliowym wkłada się do formy metalowej, wytłoczoną warstwą folii w dół. Następnie formy zamyka się wiekiem za pomocą prasy półautomatycznej.
9. Obróbka cieplna - pasteryzacja Zamknięte formy metalowe układa się w koszu autoklawu i przekazuje do obróbki cieplnej w czasie nie dłuższym niż 2 godz. od momentu zgrzania folii (zamknięcia mięśni w wytłoczce z folii wielowarstwowej). Następnie należy je zalać wodą o temp. ok. 40°C. Czas obróbki liczy się od momentu uzyskania w wodzie temp. 72°C. Obróbkę cieplną prowadzimy do momentu uzyskania w centrum geometrycznym konserwy temp. 68,9°C - zgodnie z normami amerykańskimi. Orientacyjny czas obróbki cieplnej wynosi 275-280 min w temp. 72°C.
10. Studzenie kosza z konserwami w bieżącej wodzie o temp. 15°C trwa średnio ok. 3 godz. i prowadzi się je do momentu uzyskania w centrum geometrycznym konserwy ok. 30°C.
11. Dochładzanie wystudzonych bloków po wyjęciu z form metalowych i ułożonych na regałach przeprowadza się w temp. 2-4°C przez ok. 72 godz.
12. Czyszczenie i etykietowanie jest ostatnią czynnością w cyklu produkcji szynek w folii wielowarstwowej.
13. Wydajność produktu w stosunku do surowca mieści się średnio w granicach 110-115%.
10.2.3. Produkcja konserw sterylizowanych
Schemat produkcji konserw sterylizowanych na przykładzie gulaszu angielskiego eksportowego przedstawiono na rys. 10.18. Proces produkcyjny w zasadzie nie odbiega od faz produkcyjnych konserw pasteryzowanych, z wyjątkiem obróbki termicznej, którą jest sterylizacja. Sterylizację przeprowadza się w temperaturze powyżej 100°C (najczęściej w temp. 118-121°C), np. dla puszki o wymiarach 99x51 mm i wsadzie 340 g masy mięsnej trwa ona łącznie 55 min, a wzór obróbki termicznej to następujące parametry: pierwsze 10 min - czas dogrzania konserwy do 121°C, następne 35 min - czas właściwej sterylizacji i końcowe 10 min to czas schłodzenia konserwy do ok. 30°C.
252
10.2.4. Opakowania jednostkowe konserw
Konserwy mogą być produkowane w puszkach metalowych, folii wielowarstwowej lub słojach szklanych. Do konserw w opakowaniach szklanych używa się słoi:
- typu SKO o pojemności 500 cm3, - typu Fenix 0,5 (K-M) o pojemności 500 cm3, - typu Fenix 0,35 (K-M) o pojemności 350 cm3 z wieczkiem metalowym. Do produkcji szynek eksportowych na rynek amerykański używa się folii wie
lowarstwowej termokurczliwej. Elastyczne opakowanie z folii złożone jest z dwóch rodzajów folii: termicznie formowalncj (folia dolna z linii MULTIVAC) i nieformo-walnej (folia górna z linii MULTIVAC).
Folia wielowarstwowa formowalna termicznie (dolna) powinna odpowiadać niżej podanym parametrom:
- grubość 230-240 mikronów, - kurczliwość ok. 25% przy 70°C, - temperatura formowania 70-100°C,
Tabela 10.8. Formaty puszek metalowych do produkcji konserw [12]
Format puszki
Cylindryczne
Cylindryczne
Cylindryczne
Cylindryczne
Cylindryczne
Familijne
Familijne
Familijne
Familijne
Mandolinowe
Mandolinowe
Pullman
Pullman
Pullman
Oblong
Oblong
Oblong
Masa zawartości
g
455
800, 820
1365
2720
2720
455
910
1365
2270
3160
5445
1030
2720
7260
4935
4990
9530
lbs
1
-3
6
6
1
2
3
5
7
12
4
6
16
10 lb 14 oz
11
21
Wymiar zewnętrzny puszki, mm
76x130
102x119
102x176
118x255
161x146
147x102x47
165x119x66
193x147x63
193x147x106
247x182x97
247x192x134
102x102x202
102x102x288
118x118x550
107x170x295
295x168x115 (folia)
107x170x553
253
- przepuszczalność tlenu 8 cm3/m2/24 godz./24°C/20% RH, - temperatura spawania 120-140°C, - minimalna grubość - po uformowaniu termicznym - 40 mikronów. Folia nieformowalna (górna) powinna charakteryzować się następującymi ce
chami: - grubość 120-170 mikronów, - przepuszczalność tlenu 12 cm3/m2/24 godz./24°C, - temperatura spawania 120-140°C. Do produkcji konserw pasteryzowanych i sterylizowanych używa się formatów
puszek metalowych podanych w tab. 10.8.
10.2.5. Linie produkcji konserw
Produkcja konserw odbywa się w wydzielonych oddziałach zwanych konserwiar-nią, a w przypadku produkcji szynek - szynkownią.
Linię produkcyjną konserw stanowią: a) peklownia (nastrzykiwarki + masownice), b) hala produkcyjna, a w niej urządzenia:
- wilk, - kuter, - mieszarka, - nadziewarka ręczna, - nadziewarka mechaniczna, - zamykarka,
c) hala obróbki termicznej, a w niej: - kotły do obróbki termicznej, - zbiorniki do schładzania konserw,
d) pomieszczenia chłodzone: - wychładzalnie, - magazyny konserw.
Ponieważ takie urządzenia, jak: wilk, kuter, mieszarka, nadziewarka zostały omówione w części dotyczącej produkcji wędlin, w dalszej części książki będą omówione pozostałe maszyny, a więc zamykarki i kotły do obróbki termicznej.
Jak już podano wyżej, napełnianie puszek masą mięsną może być wykonywane ręcznie. Wówczas każdą puszkę po wypełnieniu masą mięsną w nadziewarce (kształt lejka dopasowany do kształtu puszki) umieszcza się na wadze w celu ustalenia masy zawartości konserwy. Tę samą czynność może wykonać urządzenie - porcjo-warka-dozowarka, w której można regulować wielkość porcji masy mięsnej, jaką ma być napełniona puszka. Zamknięcia puszki dokonuje się za pomocą zamykarek do opakowań blaszanych i szklanych. Ze względu na kształt puszki są zamykarki do puszek cylindrycznych (okrągłych) i puszek kształtowych (np. o podstawie kwadratowej, prostokątnej). Biorąc stopień automatyzacji jako kryterium klasyfikacji zamykarek, dzielimy je na: 254
Rysunek 10.53. Schemat zamykarki WZC-11; 1 - korpus, 2 - układ dźwigniowy, 3 - podajnik, 4 - silnik elektryczny, 5- głowica
Rysunek 10.54. Fazy zamykania puszki konserwowej: a) przed rozpoczęciem zamykania, b) po pracy krążków (rolek) zawijających, c) po pracy krążków (rolek) dociskających
- ręczne (50-60 puszek w ciągu 1 godz.), - półautomatyczne, - automatyczne. Natomiast ze względu na ciśnienie panujące wewnątrz puszki podczas jej zamy
kania, zamykarki dzieli się na zwykle i próżniowe. 255
W zamykarkach półautomatycznych (rys. 10.53) część czynności zamykania puszek jest wykonywana ręcznie, a część mechanicznie. Zasada działania zamykarki polega na zamykaniu unieruchomionej puszki przez wirujące rolki. Zamknięcie puszki polega na wykonaniu podwójnej zakładki za pomocą dwóch zestawów rolek umieszczonych w głowicy zamykarki. Rolki wstępne dokonują zawinięcia kołnierza puszki z kołnierzem wieczka, a rolki wykończeniowe mają zadanie dociskające, uszczelniające zamknięcie puszki. Fazy zamykania puszki konserwowej
Rysunek 10.55. Wady powstające w fazie zamykania puszek (za zgodą firmy CAMAND METALBOX -GOPAK. Gdańsk)
256
Rysunek 10.56. Zamykarka próżniowa do konserw o wydajności 45 konserw/min (za zgodą firmy ELTI)
przedstawiono na rys. 10.54. Natomiast na rys. 10.55 pokazano 12 wad w fazie zamykania puszek.
Na rysunku 10.56 zaprezentowano zamykarkę próżniową do puszek. Na rysunku 10.57 pokazano automatyczną uniwersalną zamykarkę, która może
zamykać puszki bez próżni i próżniowo. Zamykarka ta ma następujące dane techniczne:
Tabela 10.9. Charakterystyka zamykarki próżniowej o zdolności puszkowania 60 szt./min
Parametry
Zdolność puszkowania, szt./min
Rozmiary puszek, mm - średnica min. - średnica maks. - przekątna min. - przekątna maks. - wysokość min. - wysokość maks. - opcja
Zapotrzebowanie mocy, kW/godz.
Zużycie sprężonego powietrza, Nm3/godz.
Zalecana wydajność pompy próżniowej, m3/godz.
Dane liczbowe
60
45 155
45 155
20 115 270
3
1
280-620 257
- zdolność puszkowania 120-160 szt./min, - zamykanie puszek okrągłych, kwadratowych i prostokątnych o wymiarach:
średnica 45-155 mm, przekątna 45-170 mm, wysokość 20-120 mm, - zapotrzebowanie mocy 10 kW/godz., - zużycie sprężonego powietrza 0,5 Nm3/godz., - zalecana wydajność pompy próżniowej 300/600 m3/godz. Linia do zamykania puszek składa się z taśmowego transportera puszek, por-
cjowarki, podajnika wieczek, komory, w której następuje mechaniczne połączenie wieczka z puszką. W komorze tej znajduje się głowica z rolkami, które podwijają brzeg wieczka i puszki, dociskając je do boku puszki.
Zamknięte puszki przekazuje się do obróbki termicznej, która odbywać się może w autoklawach leżących do pasteryzacji i sterylizacji konserw lub rotoklawach (kosz z puszkami obraca się w trakcie obróbki termicznej).
Autoklaw leżący polskiej produkcji firmy SPOMASZ-Pleszew S.A. (rys. 10.58) oznaczony symbolem WAA 22a jest wyposażony w podwozie jezdne, kosze do załadunku konserw i urządzenie regulacyjno-pomiarowe. Parametry techniczne tego autoklawu są następujące:
- pojemność zbiorników dolnych 2x2,79 m3, - pojemność zasobnika wody (zbiornik górny) 2,78 m3 , - pojemność kosza 0,37 m3 , - liczba koszy na jeden załadunek 3 szt, - maksymalna temperatura procesu 403 K (130°C), - ciśnienie pary 0,4 MPa (4 kG/cm"), 258
Rysunek 10.57. Linia automatyczna próżniowa i atmosferyczna do zamykania konserw okrągłych, kwadratowych i prostokątnych o wydajności 120-160 szt./min - HEMA SH 15/SH V 15 (za zgodą
firmy ELTI)
Rysunek 10.58. Autoklaw leżący WAA 22a do pasteryzacji i sterylizacji konserw; 1 - kotły dolne, 2 -zasobniki na wodę, 3-przykrywy, 4 - docisk przykrywy, 5-wózki-kosze. 6 - pulpit sterowniczy
(za zgodą firmy SPOMASZ-Pleszew S.A.)
Rysunek 10.59. Sterylizator natryskowy WSA-7 do pasteryzacji i sterylizacji konserw (za zgodą firmy SPOMASZ-Pleszew S.A.)
- ciśnienie wody 0,35 MPa (3,5 kG/cm2), - ciśnienie powietrza 0,5-0,6 MPa, - zapotrzebowanie pary ok. 350-400 kg, - zapotrzebowanie wody ok. 3,5 m3. Wydajność autoklawu, zużycie pary oraz wody zależą od rodzaju produktu pod
dawanego pasteryzacji i sterylizacji, rodzaju i wielkości opakowań oraz przyjętego procesu technologicznego.
Urządzeniem produkowanym przez tę samą fabrykę jest sterylizator natryskowy przedstawiony na rys. 10.59. Parametry techniczne tego sterylizatora to:
- pojemność zbiornika sterylizacyjnego 3410 dm", - pojemność kosza 370 dm3, - liczba koszy na jeden załadunek 4 szt, 259
- ciśnienie robocze w sterylizatorze 0,4 MPa, - ciśnienie powietrza do zbiornika 0,4 MPa, - ciśnienie wody do wymiennika 0,6 MPa, - ciśnienie pary do wymiennika 0,6 MPa, - maksymalna temperatura procesu 151°C, - temperatura sterylizacji do 132°C, - temperatura wody na wejściu do wymiennika 10-12°C, - temperatura pary na wejściu do wymiennika 164°C, - zużycie pary w czasie całego cyklu około 400 kg/godz., - zużycie pary w czasie podgrzewania maks. 1500 kg/godz., - zapotrzebowanie wody obiegowej do chłodzenia około 7000 dm3/cykl. Wydajność scharakteryzowanego powyżej sterylizatora jest uwarunkowana
tymi samymi czynnikami, które podano przy opisie autoklawu leżącego WAA 22a.
Autoklaw natryskowy typu FMC belgijskiej produkcji przedstawiono na rys. 10.60, na którym pokazano przekroje poprzeczny (a) i podłużny (b). Autoklaw ten jest oferowany przez producenta w wersji statycznej i obrotowej.
System sterujący LOG-TEC wykonuje test samosprawdzający oraz sprawdza wszystkie czujniki i urządzenia, włącznie z dostarczającymi parę, powietrze i wodę przy rozpoczęciu procesu sterylizacji. Biorąc pod uwagę temperaturę początkową produktu, woda procesowa jest wstępnie podgrzewana, a czas sterylizacji jest dostosowywany automatycznie. W przypadku zakłóceń temperatury lub innych czynników sterownik wykonuje automatycznie właściwe, wstępnie zaprogramowane działania korekcyjne. Autoklaw ten spełnia wymagania HACCP. Wydajność autoklawu FMC charakteryzują następujące parametry:
Rysunek 10.60. Autoklaw natryskowy FMC: a) przekrój poprzeczny, b) przekrój podłużny); 1 - ciągły proces cyrkulacji wody. 2 - natrysk z góry i z boków, 3 - bezpośredni wtrysk pary. 4 - ciągle sterowanie poziomem wody, 5 - programowane sterowanie nadciśnieniem wody. 6- wstępne podgrzewanie wody procesowej. 7 - płytowy wymiennik ciepła, 8 - ciągły nadzór nad przepływem
(za zgodą I.E.S. International Polska)
260