1

Ogólne zasady Krajowych Ram Kwalifikacji

istotne dla kierunków technicznych

Czym są i po co je wprowadzamy ?

Bohdan MacukowPolitechnika Warszawska

B.Macukow@mini.pw.edu.pl

1

Krajowe Ramy KwalifikacjiCzym są i po co je wprowadzamy

2

I. Wymagania rynku pracy Pracodawcy chcą wiedzieć jaką wiedzę,

umiejętności i kompetencje personalne i społeczne posiada potencjalny pracownik - sam dyplom nie wystarcza

II.Wymagania instytucji prowadzących „dalsze” kształcenie Chcą znać poziom efektów uczenia się kandydata

na studiaIII. Realizacja strategii LL

„Uczenie się przez całe życie” a nie „nauczanie” Równowaga pomiędzy trzema drogami „dojścia” do

kwalifikacji – formalną, poza-formalną i nieformalną

3

Co się zmieniło, że musimy używać

Ram Kwalifikacji i efektów kształcenia??

3

Ramy kwalifikacji

Ramy kwalifikacji

zbiór kwalifikacji możliwych do uzyskania w

systemie kształcenia i ich wzajemne relacje,

określające m.in. ścieżki kształcenia

Krajowe ramy kwalifikacji (KRK)

Narzędzie służące do opisu i klasyfikowania

kwalifikacji ze względu na poziomy osiągnięć

scharakteryzowane wedle przyjętych w danym

kraju zestawów kryteriów mających jasne

odniesienia do ram europejskich

KRK w zakresie szkolnictwa wyższego – krajowy

system kwalifikacji na poziomie wyższym zgodny

z poziomem 6,7 i 8 europejskich ram kwalifikacji

określonych zaleceniem Parlamentu

Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 w

sprawie ustanowienia europejskich ram

kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie

5

Krajowe ramy kwalifikacji (KRK)

Kwalifikacje – efekty kształcenia potwierdzone

formalną oceną, zgodne z określonymi

standardami, poświadczone dyplomem,

świadectwem, certyfikatem lub uprawnieniem

Efekty kształcenia – wiedza, umiejętności i inne

kompetencje nabyte w wyniku uczenia się na

drodze kształcenia formalnego, pozaformalnego

lub nieformalnego.

Standardy kształcenia – zbiór reguł kształcenia

na studiach

6

Co to są „efekty kształcenia”?

Efekty kształcenia oznaczają określenie

tego, co uczący się wie, rozumie i potrafi

wykonać po ukończeniu procesu

kształcenia się, w zakresie wiedzy,

umiejętności i kompetencji.

Jest to język opisu kompetencji, który ma

być zrozumiały dla wszystkich

interesariuszy procesu kształcenia.

7

Kształcenie - nowe uwarunkowania

z „Uzasadnienia” do projektu nowelizacji (1)

Utraci moc rozporządzenie o standardach kształcenia, w którym minister

definiuje proces kształcenia dla zamkniętej listy kierunków studiów.

Podstawowe jednostki organizacyjne uczelni będą mogły same określać i

uruchamiać nowe kierunki studiów.

Jednostki posiadające uprawnienia habilitacyjne będą mogły to

czynić całkowicie samodzielnie; pozostałe – po uzyskaniu

decyzji ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego

wydanej po zasięgnięciu opinii ministra nadzorującego i PKA.

Rozszerzenie zakresu autonomii uczelni(zróżnicowane w zależności od uprawnień jednostki)

z „Uzasadnienia” do projektu nowelizacji (2)

Kierunek studiów będzie zdefiniowany poprzez program kształcenia, który

będzie zawierał opis założonych efektów kształcenia oraz opis procesu

kształcenia, prowadzącego do osiągnięcia tych efektów. Efekty kształcenia

dla danego kierunku musza być zgodne z opisem efektów kształcenia dla

odpowiednich obszarów kształcenia, ...

Kształcenie - nowe uwarunkowania

kierunki „międzyobszarowe”

– kombinacja efektów z różnych obszarów

z „Uzasadnienia” do projektu nowelizacji (3)

Zostaną przygotowane wzorcowe opisy efektów kształcenia dla istniejących

dotychczas kierunków studiów; uczelnia przygotowująca program

kształcenia może wykorzystać taki wzorcowy opis, bądź też przygotować

swój opis autorski. Warunkiem będzie zdefiniowanie efektów kształcenia

zgodnie z ogólnymi zasadami wynikającymi z Krajowych Ram Kwalifikacji.

Kształcenie - nowe uwarunkowania

stopniowo tworzony „bank”

wzorcowych opisów programów studiów

z projektu rozporządzenia MNiSzW „w

sprawie tytułów zawodowych...”

§ 6

Warunkiem wydania świadectwa ukończenia studiów

podyplomowych jest uzyskanie określonych w programie

tych studiów efektów kształcenia i co najmniej 60

punktów ECTS, złożenie egzaminów oraz złożenie pracy

końcowej lub egzaminu końcowego, jeżeli przewiduje to

program studiów podyplomowych

Kształcenie - nowe uwarunkowania

Odniesienie kwalifikacji pomiędzy

krajami z wykorzystaniem EQF

Kraj A Kraj B

2

1

3

4

5

6

7

Kwalifikacja „α” 5

4

3

2

1

6

7

8

9

10

11

1

2

3

4

5

6

7

8

Kwalifikacja „β”

„Europejskie”

3

2

1

„Bolońske”

Ramy

12

KRK – poziomy kwalifikacji

propozycja Komitetu Sterującego KRK

Poziom ERK

Poziom KRK

Przykładowe kwalifikacje odpowiadające poziomom KRK

1 1 Świadectwo ukończenia szkoły podstawowej

2 2 Świadectwo ukończenia gimnazjum

3 3 Świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły

zawodowej

4 4 Świadectwo ukończenia szkoły średniej

5 5 [trwa dyskusja – np. dylom mistrzowski,

dyplom kolegium nauczycielskiego, niektóre

certyfikaty zawodowe]

6 6 Dyplom licencjata/inżyniera

7 7 Dyplom magistra

8 8 Dyplom doktora 13

Każdy z ośmiu poziomów jest określony przez zestaw

deskryptorów wskazujących na efekty uczenia się

odpowiadające kwalifikacjom na tym poziomie

Deskryptory definiujące poziomy Europejskich Ram

Kwalifikacji (EQF LLL)

Efekty uczenia się odpowiadające poziomowi, w zakresie:

Wiedzy Umiejętności Kompetencji

Poziom 1

Poziom 2

Poziom 3

Poziom 4

Poziom 5

Poziom 6

Zaawansowana

wiedza w danej

dziedzinie pracy i

nauki obejmująca

krytyczne rozu-

mienie teorii i zasad

Zaawansowane umiejętności,

wykazywanie się biegłością i

innowacyjnością potrzebną do

rozwiązywania złożonych i

nieprzewidywalnych

problemów...

Zarządzanie złożonymi

technicznymi lub

zawodowymi działaniami lub

projektami, ponoszenie

odpowiedzialności za

podejmowane decyzje ...

Poziom 7

Poziom 8

14

Krajowe ramy kwalifikacji (KRK)

Powinny zawierać:

• zdefiniowanie poziomów kształcenia,

• progresywny opis generycznych efektów

kształcenia,

• zagregowanie kierunków kształcenia w

obszary,

• zdefiniowanie profili kształcenia,

• budowanie programów kształcenia na

bazie efektów kształcenia.

Raport referencyjny z

odniesieniem KRK do EQF 15

dodatkowo przypisane punkty ECTS

Efekty kształcenia: czym są?

Z czym (z jaką częścią programu kształcenia)

są związane?

pełny program studiów (dyplom)

- studia I, II, III stopnia, studia podyplomowe, …

moduł (blok programowy)

pojedynczy przedmiot

pojedyncze zajęcia (wykład, …)

16

Efekty kształcenia: kto je określa?

ogólneefekty kształcenia

(niezależne do „kierunku”)

EuropejskieRamyKwalifikacji

„dziedzinowe”efekty kształcenia

w obszarze...

„dziedzinowe”efekty kształcenia

w obszarze...

„standardy”międzynarod.

określonecentralnie

Grupa Robocza ds. KRK

„obszarnicy”

nowelizacja PSzW z dnia18 marca 2011

• obszar nauk humanistycznych• obszar nauk społecznych • obszar nauk ścisłych• obszar nauk przyrodniczych • obszar nauk technicznych• obszar „sztuka” • obszar nauk rolniczych • obszar nauk medycznych

wzorowane na klasyfikacji OECD/EUROSTAT/UNESCO

17

Efekty kształcenia: kto je określa?

ogólneefekty kształcenia

(niezależne do „kierunku”)

„dziedzinowe”efekty kształcenia

w obszarzestudiów technicznych

„dziedzinowe”efekty kształcenia

w obszarze...

IEA, ABETEUR-ACESBS...

określonecentralnie

Grupa Robocza ds. KRK

„obszarnicy”

określoneprzez wydział

prognozyrozwoju

rynku pracy

efekty kształceniadla

programu/kierunku...

Tuning, ACM,IEEE Comp Sci, Computing 2007,QAA for HE 2006Subject Banch. Statement Eng.QAA for HE 2007

ustalenia na poziomie uczelni

efekty kształceniadla

programu/kierunku„informatyka”

określoneprzez ???

efekty kształceniadla grupy kierunków„informatycznych”

efekty kształceniadla grupy kierunków

...

EuropejskieRamyKwalifikacji

18

nowelizacja PSzW z dn. 18 marca 2011 r.

Profile studiów

profil

praktyczny

profil

ogólno-

akademicki

studia I st + +studia II st + +

19

studia I stopniaprofil

ogólnoakademickiróżnice

(co inaczej?)(co więcej?)

Podejście „różnicowe”

studia II stopniaprofil

ogólnoakademicki

studia I stopniaprofil praktyczny

różnice (co więcej?)

„baza”: studia I stopnia, profil ogólnoakademicki

20

Jak szczegółowo definiować efekty kształcenia?

czy jest sens „rozpisywać wiedzę” na poziomie

szczegółowości odpowiadającym „ramowym

treściom kształcenia” lub zbliżonym?

czy można pozostawić KPS w postaci (liczbie)

takiej jak dla obszaru (z ew.

uszczegółowieniem/doprecyzowaniem

niektórych zapisów)?

Problemy koncepcyjne (1)

21

Jak szczegółowo definiować efekty kształcenia?

Do rozważenia

w dziale „wiedza” – koncentracja na tym

czego brakuje w dzisiejszych programach

(aspekty pozatechniczne)

większy stopień szczegółowości w dziale

„umiejętności”

Problemy koncepcyjne (1)

22

Jak definiować efekty kształcenia w dziale

„wiedza” w zakresie matematyki, fizyki, ...?

a) tematycznie – przez odwołania do działów

matematyki, fizyki, ...

b) tematycznie, z podkreśleniem tematów

specyficznych dla kierunku (niewystępujących

w programach innych kierunków)

c) „funkcjonalnie” – wiedza niezbędna/przydatna

do ... [opis działań związanych ze specyfiką

kierunku]

Problemy koncepcyjne (2)

23

Jak definiować efekty kształcenia

dla studiów II stopnia?

a) przyrostowo (z pominięciem wszystkiego, co

powinny dać studia I stopnia)

b) kumulacyjnie (z uwzględnieniem wszystkiego,

co powinny dać studia I stopnia)

b*)kumulacyjnie, z zaznaczeniem tego, co

powinny dać studia I stopnia

c) w sposób mieszany___________________________________________________________________________________________

(b) i (b*): odpowiedniość w efektach obszaru

Problemy koncepcyjne (3)

24

Jak wyróżnić (w sposób dostatecznie wyraźny)

efekty kształcenia dla studiów II stopnia?

czy wystarczy „wzmocnienie” efektów dla

studiów I stopnia?

ile specyficznych efektów (niemających

odpowiedników w opisie studiów I stopnia)?

Problemy koncepcyjne (3)

25

Jak przypisywać punkty ECTS poszczególnym

grupom efektów kształcenia?

matematyka+fizyka+...? (W)

języki obce? (U)

zagadnienia techniczne (inżynierskie)? (W+U)

aspekty pozatechniczne? (W+U)

praktyki?

U+KS???

Problemy koncepcyjne (4)

26

Co to oznacza dla uczelni?

istotna modyfikacja „zawartości”

programów/kierunków studiów (zmiana nazwy?)

wprowadzenie nowych programów/kierunków studiów

PLAN MAXIMUM

Restrukturyzacja oferty programowej (zwłaszcza przez

jednostki z uprawnieniami do habilitowania)

PLAN MIMIMUM

Dostosowanie do nowych regulacji prawnych z

zachowaniem dotychczasowej struktury/nazw kierunków

studiów

Plan minimum

określenie profilu

zmiana formy opisu programu/kierunku

dla programu oraz dla każdego przedmiotu

efekty kształcenia

sposób weryfikacji efektów kształcenia

??? zmiany „programowe” – dostosowanie do

wymagań wynikających z definicji efektów kształcenia

??? zmiany w sposobie realizacji procesu kształcenia

ukierunkowanie na zdobywanie umiejętności

zmiany w metodach kształcenia

metody podające -> metody

poszukujące/aktywizujące/problemowe

zmiany w sposobie funkcjonowania wydziałowego

systemu zapewniania jakości kształcenia

dla studiów I stopnia

Nie bardzo wiadomo, gdyż Ustawa jest w wielu

punktach niejasna, np.

1. od kiedy „wchodzą” Ramy?Przepisy przejściowe zawarte w ustawie zmieniającej

Art. 29.

1. Studenci przyjęci na studia przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy

oraz w roku akademickim 2011/2012 studiują według programów

opracowanych na podstawie dotychczasowych przepisów do końca okresu

studiów przewidzianego w programie i planie studiów.

Czy dotyczy studiów I, czy również II stopnia?

Studentów na 2012/13 przyjmujemy w lipcu – czyli w 2011/12

Co ze słuchaczami studiów podyplomowych?

Co z uczestnikami studiów doktoranckich?

Co robić już??

29

Co możemy, co powinniśmy zrobić? – dziś,

czerwiec 2011r.

• Przebudowywać całe programy studiów ?• Zdefiniować efekty kształcenia dla istniejących programów studiów ?

– Realizowane przez aktualny program– Oczekiwane, wg Ram Kwalifikacji ogólnych i dla obszaru nauk

technicznych– Przeprowadzić analizę brakujących efektów kształcenia

• Opisać i prowadzić poszczególne przedmioty w oparciu o efekty kształcenia? – Unaocznić efekty mało widoczne, uważane za ważne– Wprowadzać myślenie w kategoriach „efektów kształcenia” w miejsce

„treści programowych”– Dostosować prowadzenie zajęć do potrzeb wspomagania studentów w

uczeniu się– Wymagać egzaminowania „z efektów kształcenia” – w tym

egzaminowania dyplomowego

• Wprowadzać mechanizmy uznawania kompetencji zdobytych poza systemem kształcenia formalnego ?

• Dostosować, przebudować, uzupełnić wewnętrzny systemu zapewniania jakości kształcenia

Nie od tego zaczynaćTo dobry pomysł

To zrobić koniecznie

Może nie od tego zaczynać

Koniecznie nad tym pracować

Na pewno trzeba dostosować opis przedmiotów i

programów do wymogów KRK, czyli

zaprojektować nową Kartę Przedmiotową

Opisać program w kategorii Efektów Kształcenia

(wiedza, umiejętności, kompetencje)

Zbudować Macierz Kompetencji

Co robić już??

31

W prezentacji wykorzystano:

materiały przygotowane w ramach realizacji przez MNiSW projektu

„Krajowe Ramy Kwalifikacji w szkolnictwie wyższym jako narzędzie

poprawy jakości kształcenia (priorytet IV PO KL)

materiały przygotowane w ramach działalności Zespołu Ekspertów

Bolońskich

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

oraz

pomysły zaczerpnięte z prezentacji i wypowiedzi prof. Ewy

Chmieleckiej, prof. Andrzeja Kraśniewskiego i dr Tomasza

Saryusza-Wolskiego

bardzo dziękuję za udostępnienie materiałów !

32

Dziękuję za uwagę

Jeśli są pytania -

zapraszam do dyskusji !

33