Dwudziestolecie międzywojenne

Wstęp do epoki

http://mradamczyk.one.pl/polskie/filma_ulotka_duza.jpg

Ważne daty

• Termin „dwudziestolecie międzywojenne” związany jest ściśle z ramami czasowymi obejmującymi lata 1918 – 1939. W Polsce wskazuje się na tzw. jasne (radość z niepodległości, z „odzyskanego śmietnika”) i ciemne (nastroje katastroficzne) dziesięciolecie

• Warto pamiętać, że istnieje inna propozycja datowania epoki: 1914 -1944/45. Wówczas mielibyśmy do czynienia z trzydziestoleciem.

Ważne daty

• 1918 – koniec wielkiej wojny, odzyskanie przez Polskę niepodległości

• 1920 – wojna polsko – bolszewicka• 1922 – dojście Mussoliniego do władzy,

zamordowanie pierwszego polskiego prezydenta Gabriela Narutowicza

• 1926 – przewrót majowy, pierwsza transmisja telewizyjna

• 1929 – początek wielkiego kryzysu w Europie• 1933 – Adolf Hitler zostaje kanclerzem Niemiec• 1939 – wybuch II wojny światowej

Charakter epoki

• Ożywienie życia kulturalnego

• Początek kultury masowej

• Powstanie licznych grup artystycznych

• U schyłku epoki pojawienie się nastrojów katastroficznych (przeczucie wybuchu wojny)

• Rozwój nowej dziedziny sztuki – filmu

• Zmiana mody i obyczajów– „chłopczyce”

Nurty filozoficzne

• Egzystencjalizm

• Freudyzm

• Katastrofizm

• Behawioryzm

Egzystencjalizm

• Martin Heidegger – „bycie człowiekiem jest byciem ku śmierci”, człowieka otacza nicość

• Karl Jaspers – doświadczenie egzystencjalne może rozwijać się w świecie poszanowania indywidualnej i politycznej wolności

• Jean Paul Sartre – życie jako theatrum mundi, stajemy się tacy, jak nas widzą inni – „piekło to inni”

Freudyzm

• Zygmunt Freud – twórca psychoanalizy, uważał, że przeżycia z dzieciństwa są źródłem nerwic, wyróżnił trzy warstwy osobowości: id, ego, superego

Katastrofizm

• Oswald Spengler - przeczucie schyłku cywilizacji, upadku kultury, nadchodzącej zagłady, teoria śmierci społeczeństwa

Behawioryzm

• John Watson – teorię Pawłowa o odruchach warunkowych wprowadził do psychologii człowieka. Twierdził, że ludzkie czynności to nabyte i wyuczone odruchy wynikające z warunków życia i wychowania. Aby poznać człowieka należy obserwować jego zachowanie.

Nowe prądy w literaturze

• Literatura rozwija się dwutorowo:

- nurt klasyczny (szacunek dla tradycji)

- nurt awangardowy: futuryzm, dadaizm, surrealizm

Awangarda

• Poezja teraźniejszości

• Negacja tradycji

• Nowatorstwo składni, eksperymenty językowe

• Ekwiwalnetyzacja uczuć (antysentymentalizm)

• Nowe formy zapisu wiersza (forma graficzna)

Futuryzm

• Bunt przeciw tradycji – Zburzyć muzea!

• Pochwała agresji, przemocy, wojny

• Oryginalność

• Zerwanie z zasadami (również ortograficznymi)

Dadaizm

• Prymitywizm

• Infantylizm

• Spontaniczność

• Dadaistyczne gaworzenie

• Czarny humor

Surrealizm (nadrealizm)

• Negacja konwencji

• Wyzwolenie sztuki z racjonalizmu

• Oniryzm

• Psychologizm

• Oryginalność

Nowe prądy w sztuce

• Kubizm

• Dadaizm

• Formizm

• Ekspresjonizm

• Nadrealizm

Kubizm w teorii

• Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa cubus

• Cechy: geometryzacja, odrzucenie perspektywy, symultanizm, technika kolażu, zniekształcenia proporcji, monochromatyzm, myślenie abstrakcyjne

• Przedstawiciele: Pablo Picasso, Georges Braque

Kubizm w praktyce

Dadaizm w teorii

• Cechy: zerwanie z tradycją i racjonalizmem, antyestetyzm, technika kolażu, fotomontażu, wykorzystywanie przedmiotów codziennego użytku jako tworzywa sztuki, absurd

• Przedstawiciele: Hans Arp, Max Ernst

Dadaizm w praktyce

Formizm w teorii

• Cechy: wyeliminowanie mimetyzmu, skoncentrowanie się na formie, posługiwanie się kontrastem, elementy kubizmu,

• Przedstawiciele: Witkacy, Tytus Czyżewski, Leon Chwistek

Formizm w praktyce

Ekspresjonizm w teorii

• Cechy: zerwanie z realizmem, nawiązywanie do sztuk prymitywnych, ukazywanie ekstremalnych przeżyć ludzkich, rozpaczy, bólu, obłędu, przejaskrawione kolory, deformacja, oniryzm

• Przedstawiciele: V. van Gogh, E. Munch, Witkacy

Ekspresjonizm w praktyce

• Emil Nolde: Maria Egipcjanka

Nadrealizm w teorii

• Cechy: fascynacja snem, iluzją, swoboda ekspresji, fantastyczne wizje, groza, niezwykłość, tajemniczość, budowanie dziwnego świata z elementów rzeczywistych, którym nadaje się obce cechy, np. metalowi miękkość jedwabiu

• Przedstawiciele: Marc Chagall, Salvador Dali

Nadrealizm w praktyce

…i z powrotem w Polsce, czyli ugrupowania literackie

Dwudziestolecie to czas poetów i grup poetyckich. Najważniejsze z nich to:

Skamander

Futuryści

Awangarda Krakowska

Żagary

Kwadryga

Grupy poetyckie

Skamander

Program:bezprogramowość

zwykły język zwykły człowiek

zwykły temat

Czasopismo: Pro arte et studio

Skamander

Przedstawiciele:Lechoń

IwaszkiewiczSłonimski

TuwimWierzyński

Grupy poetyckie

Futuryści

Program:odwrót od tradycji

technika, cywilizacjafolklor,

„słowa na wolności”

Czasopismo:Nowa sztuka

Przedstawiciele:A. SternA. Wat

B. JasieńskiSt. Młodożeniec

Grupy poetyckie

AwangardaKrakowska

Program:3xM

technikanowoczesność

metaforanajmniej słów

Czasopismo:Zwrotnica

Przedstawiciele:T. Peiper

J. PrzybośJ. Jurek

J. Brzękowski

Grupy poetyckie

Żagary

Program:katastrofizm

kryzys ideowynawiązanie dosymbolizmuwizyjność

Czasopismo:Żagary

Przedstawiciele:Cz. Miłosz

A. Rymkiewicz

Grupy poetyckie

Kwadryga

Program:Poezja społecznai zaangażowana

refleksyjność

Czasopismo:brak

Przedstawiciele:K. I. Gałczyński

L. SzenwaldS. R. Dobrowolski

I to wszystko (na razie)…

pomysł i wykonanie:

Iwona Pawłowska