Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

Aplikacje informatyczne w Astronomii 

Internet – źródło informacji i planowanie obserwacji astronomicznych

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

Skrót kursu:

Tydzień I ­  wstęp i planowanie pokazów popularnonaukowych

a) współrzędne niebieskie­ układy współrzędnych­ szacowanie odległości kątowych

b) gwiazdozbiory nieba północnego­ podział konstelacji ze względu na pory roku i położenie na sferze  niebieskiej­ omówienie najbardziej znanych konstelacji­ najciekawsze obiekty niegwiazdowe nieba północnego­ programy typu 'planetarium­online'

c) kalendarze astronomiczne

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

Skrót kursu:

Tydzień II ­  ciała Układu Słonecznegoa) planety oraz okresy ich widoczności na niebie

­ planety wewnętrzne­ planety zewnętrzne

      ­ systemy księżyców Jowisza i Saturnab) asteroidy i ich orbity

­ asteroidy klasyczne­ asteroidy typu NEA­ wyznaczanie okresu rotacji asteroid

c) komety periodyczne i jednopojawieniowe   ­ baza komet i obserwacje

­ sekcja komet IAUd) roje meteorytowe

­ największe roje meteorytowe­ sposoby obserwacji i zliczanie zjawisk­ Pracownia Komet i Meteorytów

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

Skrót kursu:

Tydzień III ­  gwiazdy wielokrotne i zmienne

a) układy podwójne­ najbardziej znane obiekty­ katalog gwiazd podwójnych

b) gwiazdy zmienne­ metody szacowania jasności widomej gwiazd­ mapy gwiazd porównania ­ gwiazdy zaćmieniowe­ gwiazdy pulsujące (miry i cefeidy)­ gwiazdy nowe i supernowe­ baza danych AAVSO

 

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

Współrzędne niebieskie

Definicje:

● koło wielkiekoło wielkie ­ największe koło, jakie można wpisać w kulę;● koło godzinne ­  koło wielkie na sferze niebieskiej, przechodzące     przez bieguny świata;● kąt godzinny ­ kąt dwuścienny zawarty pomiędzy płaszczyzną lokalnego     południka i płaszczyzną koła godzinnego danego obiektu;● ekliptyka ­  wielkie koło na sferze niebieskiej, po którym w ciągu roku     pozornie porusza się Słońce obserwowane z Ziemi;● równik niebieski ­ koło wielkie, którego płaszczyzna jest prostopadła do     osi obrotu sfery niebieskiej (rzut równika ziemskiego na sferę niebieską);● południk lokalny (niebieski) ­ koło wielkie na sferze niebieskiej przechodzące 

przez bieguny niebieskie i zenit. Południk niebieski jest miejscem w którym odbywają się kulminacje (górowania lub dołowania) ciał niebieskich.

● punkt Barana ( )γ  ­  jeden z dwóch punktów przecięcia się ekliptyki     z równikiem niebieskim (obecnie znajduje się w Rybach);● czas gwiazdowy ­  kąt godzinny punktu równonocy wiosennej (punktu Barana), 

jest on zawsze równy rektascensji obiektu astronomicznego, który znajduje się w danej chwili w południku lokalnym (doba gwiazdowa = 23hr 56m 4s);  

 

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

Współrzędne niebieskie

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

Współrzędne niebieskieDefinicje:

● układ współrzędnych horyzontalnych ­  układ współrzędnych astronomicznych, w którym oś główną stanowi lokalny kierunek pionu, a płaszczyzną podstawową jest płaszczyzna horyzontu astronomicznego.azymut astronomiczny, a – kąt dwuścienny zawarty pomiędzy płaszczyzną lokalnego południka, a płaszczyzną koła wierzchołkowego przechodzącego przez dany obiekt.wysokość astronomiczna, h – kąt płaski zawarty pomiędzy płaszczyzną horyzontu astronomicznego, a kierunkiem na dany obiekt. Inną nazwą tej współrzędnej jest elewacja.

     

 

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

Współrzędne niebieskieDefinicje:

● układ współrzędnych równonocnych ­  układ współrzędnych astronomicznych, którego kołem podstawowym jest równik niebieski, a punktem początkowym punkt Barana;

    Deklinacja ( , Dec)δ – łuk koła godzinnego przechodzącego przez rozpatrywane ciało     niebieskie,  zawarty pomiędzy płaszczyzną równika niebieskiego a promieniem łączącym     dane ciało niebieskie ze środkiem sfery niebieskiej (półkula północna od 0° do 90° zaś     południowa 0° do ­90°).    Rektascensja ( , RA)α  – (wznoszenie proste) jest łukiem równika niebieskiego zawartym     pomiędzy punktem Barana a płaszczyzną koła godzinnego danego ciała niebieskiego.     Przyjmuje ona wartości z zakresu od 0h do 24h.

     

 

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

Zasady „wyciągniętej ręki” 

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

Oznaczenia gwiazdozbiorów i gwiazd

● Sferę niebieską podzielono na 88 konstelacji (International Astronomical Union 1928);

● gwiazda definiowana przez literę grecką oraz łacińską dopełnieniową nazwą gwiazdozbioru (oznaczenie Bayera z 1603); 

● litery greckie przypisane miały byćwedług kolejności jasności obserwowanejgwiazd, od najjaśniejszej do najsłabszej;

● Część gwiazd posiada nazwy własneAltair – α Orła (α Aquilae)

Gwiazdozbiór Orła (łac. Aquila)

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

GwiazdozbioryPodział gwiazdozbiorów (dla Polski)

● gwiazdozbiory okołobiegunowe ­ Cefeusz, Kasjopeja, Mała Niedźwiedzica, Smok, Wielka Niedźwiedzica, Żyrafa

● gwiazdozbiory zimowe ­  Bliźnięta, Byk, Jednorożec, Mały Pies, Orion, Rak, Woźnica, Wielki Pies (RA ~ 3hr ­ 9hr)

● gwiazdozbiory wiosenne ­ Hydra, Kruk, Kompas, Korona Północna, Lew, Mały Lew, Panna, Psy Gończe, Sekstant, Skorpion, Waga, Warkocz Bereniki, Węgielnica, Wolarz (RA ~ 9hr ­ 15hr)

● gwiazdozbiory letnie ­ Delfin, Herkules, Indianin, Jaszczurka, Koziorożec, Lisek, Lutnia, Łabędź, Orzeł, Skorpion, Strzała, Strzelec, Tarcza, Wąż, Wężownik, Źrebię (RA ~ 15hr ­ 21hr)

● gwiazdozbiory jesienne ­ Andromeda, Baran, Erydan, Feniks, Pegaz, Perseusz, Ryby, Trójkąt, Wieloryb, Wodnik, Zegar (RA ~ 21hr – 3hr)

Podział gwiazdozbiorów przebiega według ich widoczności nad horyzontem około północyw danej porze roku. Można także według tego podziału szacować widoczność o dowolnej porze dnia według pór roku. 

ZIMA   Po zachodzie – gwiazdozbiory jesienne                    Północ –  gwiazdozbiory zimowePrzed wschodem – gwiazdozbiory wiosenne               Południe –  gwiazdozbiory letnie 

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

Planetaria internetowe

http://neave.com/planetarium/

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

Planetaria internetowe

http://in-the-sky.org/skymap.php

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

Kalendarze astronomiczne

● Określanie widoczności planet w wybranej dacie i czasie

● Szacowanie momentów wschodów,górowań i zachodów planet

● Przewidywanie koniunkcji planet

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

GwiazdozbioryWielka Niedźwiedzica (Ursa Major) Ruchoma grupa gwiazd  

„Wielki Wóz”Galaktyka M101 (obiekt 101 w katalogu Messiera)

Para galaktyk M81 i M82

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

GwiazdozbioryOrion (Orion)

Betelgeza – czerwony nadolbrzym

M42 – mgławica Oriona

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

GwiazdozbioryByk (Taurus)M1 – pozostałość supernowej z 1054 r.

Hiady – gromada otwarta Plejady – gromada otwarta (M45)

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

GwiazdozbioryAndromeda (Andromeda)

Wielka Galaktyka Andromedy – M31 oraz jej satelity M32 i M110

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

GwiazdozbioryŁabędź (Cygnus)

Mgławica refleksyjna NGC 7000„Ameryka Północna”

Gromada otwarta M29

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

GwiazdozbioryPsy Gończe (Canes Venatici)

Galaktyka M51

Gromada kulista M3

Dr Marcin Gawroński

Układ Słoneczny

GwiazdozbioryPanna (Virgo)

M87

Gromada Galaktyk w Pannie

Galaktyka M104„Sombrero”