Anna Gruhn

Geneza Planety Małp,czyli własność intelektualna w perspektywie

Austriackiej Szkoły Ekonomii

Poznajmy głównego bohatera wykładu

Własność intelektualna• Pierwsze wzmianki o ochronie WI (choć nie odwoływano się do tego

pojęcia) w XVII i XVIII w.: – Statut Anny (1710) – copyright;– Statute of Monopolies (1623) – patenty.

• Bardziej rozpowszechnione w XIX w.• Weszło do oficjalnej terminologii w XX w. (1967 – WIPO, Światowa

Organizacja Własności Intelektualnej przy ONZ).• Ochrona własności intelektualnej to szersza koncepcja, która odnosi się

zarówno do prawa autorskiego i tzw. własności przemysłowej.• Ochrona własności intelektualnej to forma monopolu nadawanego przez

państwo.• Odmienny model ochrony WI w Europie i w USA (w USA ochronie podlega

również tajemnica handlowa).

Jaka WI podlega w Polsce ochronie?

• Dzieła - Ustawa z dn. 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 1994 r. Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami).- dodatkowo w przyp. praw autorskich zastosowanie ma również Kodeks Cywilny w zakresie ochrony dóbr osobistych, zobowiązań i czynów niedozwolonych.

• Bazy danych - Ustawa z dn. 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (Dz.U. Nr 128, poz. 1402 z późn. zmianami). – Za bazy danych uważa się też np. encyklopedie, które podlegają ochronie

wynikającej z ustawy o prawie autorskim.• Wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe,

oznaczenia geograficzne i topografie układów scalonych – Ustawa z dn. 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 z późn. zmianami).

• Odmiany roślin – Ustawa z dn. 26 czerwca 2003 o ochronie prawnej odmian roślin (Dz. U. Nr 137, poz. 1300 z późn. zmianami).

• Know-how – Ustawa z dn. 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 z późn. zmianami).

Prawa autorskie i prawa pokrewne

• Dotyczy: utworów (prawo autorskie) i praw pokrewnych do: artystycznych wykonań, fonogramów, wideogramów, nadań, pierwszych wydań, wydań naukowych i krytycznych, ALE nie odnosi się do rzeczy (książek, obrazów itp.), choć ogranicza ich wykorzystanie.

• Chroni twórcę automatycznie (tj. od momentu uzewnętrznienia utworu) – bez konieczności formalności lub rejestracji.

• Podział na prawa:• osobiste (prawo do autorstwa, integralności dzieła i jego pierwszego

rozpowszechniania) – na zawsze, bezterminowe, nie można ich przenieść na inną osobę;

• majątkowe – na rzecz twórcy lub, w przypadku praw pokrewnych, producenta. Zróżnicowany czas obowiązywania (utwory - 70 l. od daty śmierci twórcy, pokrewne odpowiednio 25 – 50 l. od daty sporządzenia lub pierwszego rozpowszechnienia).

• Ograniczone terytorialnie (dostępność na terenie innych państw uzależniona od podpisanych umów międzynarodowych).

Patenty

• Wynalazki - nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania. (nowy, tzn. nie jest on częścią stanu techniki).

• Ochrona wynalazku rozpoczyna się w momencie złożenia wniosku do Urzędu Patentowego, jednakże jest ona warunkowa do czasu udzielenia patentu. Patent może być przyznany maksymalnie na 20 lat.

• Na terenie Europy można ubiegać się tzw. patent europejski (przyznawany przez Europejski Urząd Patentowy w Monachium).

Kamizelka do wyprowadzania gryzoni na spacer (patent przyznany w USA w 1999r.)

Pozostałe przedmioty ochrony prawa własności przemysłowej

• Wzór użytkowy (podobny do patentu, ale przyznawany jedynie na max. 10 lat, mniej rygorystyczne wymagania).

• Wzór przemysłowy - nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację (max. czas ochrony to 25 lat podzielone na 5 okresów ochronnych, za które należy uiszczać odpowiednie opłaty).– Odpowiednikiem polskiego wzoru przemysłowego na poziomie europejskim jest tzw. wzór

wspólnotowy, który może być zarejestrowany z Polski w Urzędzie ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM) w Alicante w Hiszpanii. Wzór wspólnotowy zapewnia ochronę we wszystkich krajach Unii Europejskiej.

• Znak towarowy - słowo, slogan reklamowy, dźwięk, melodia, rysunek, kombinacja słów i elementów graficznych, kolory, hologramy, postacie przestrzenne, każde inne oznaczenie pozwalające odróżnić towary lub usługi jednego przedsiębiorstwa od towarów lub usług innego przedsiębiorstwa. – Okres ochrony znaku towarowego -10 lat (z możliwością przedłużenia na kolejne

dziesięciolecia).– Możliwość opatentowania w Polsce , w Europie (Urząd ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego

w Alicante lub na świecie (kraje członkowskie WIPO).

Dlaczego powinno chronić się własność intelektualną

1. Ponieważ to własność – skoro chroni się własność, powinno się również chronić własność intelektualną.

2. Uważa się , że w tzw. gospodarce opartej na wiedzy WI to jeden z głównych czynników pozwalających stworzyć przewagę konkurencyjną.

3. Ze względów utylitarnych (prawo jako czynnik nakłaniający do pracy twórczej) – założenie, że przyznanie twórcy praw wyłącznych (tzw. monopolu eksploatacyjnego) w odniesieniu do rezultatów jego pracy skłoni go do podjęcia pracy twórczej.

4. Locke’a koncepcja pracy – wynik pracy jest przyznawany temu, kto ją wykonał.

5. System informacji – patent jest traktowany jako informacja o wynalazku/innowacji (przekazywanej choćby po to, aby inny twórca nie podejmował na darmo trudu). Opis patentu jest jawny i nie podlega ochronie prawno-autorskiej.

Własność i WI w lodówce (trochę wg WIPO)

Jabłko Coca-cola

Pojęcie własności odnosi się do rzeczy materialnych i fizycznych.

„Własność intelektualna” (WI) odnosi się do rzeczy niematerialnych.

Dobra fizyczne są rzadkie (jednego dobra w jednym momencie może używać tylko jedna osoba).

Dobra intelektualne nie są rzadkie. Stają się takie za sprawą prawa stanowionego.

„Własność intelektualna” chroniona jest w inny sposób niż własność, choć, zdaniem prawników, modele tej ochrony są podobne.

Jeśli dane dobro posiada wiele osób tragedia wspólnego pastwiska.

W przypadku monopolu na ideę tzw. tragedy of anti-commons.

Własność ma jasne i obiektywne granice. Brak granic, ze względu na to że mamy do czynienia z obiektem idealnym.

Własność można zbyć. Własność intelektualna jest niezbywalna.

Własność intelektualna a Austriacy

1. Argumenty z prawa naturalnegoWytwory umysłu zasługują na taką samą ochronę jak własność materialna.Skoro jesteśmy właścicielami pracy, to mamy również prawo do jej owoców (w tym idei i pomysłów).Czy to akt pracy, czy też pierwotnego zawłaszczenia sprawa, że mamy do czynienia z własnością? Czy WI nie ogranicza naszej własności fizycznej?

2. Argumenty utylitarneInnowacje i kreatywność prowadzą do zwiększenia dobrobytu. System ochrony WI najbardziej optymalny system.Czy dobrobyt twórcy jest ważniejszy od dobrobytu nie-twórcy?Czy taki system faktycznie prowadzi do zwiększenia dobrobytu?

3. Kontraktowa własność intelektualna. Problem z osobami trzecimi (licencje CC).

Ważne pytania – cz. 1

Nowe modele zarobkowania:- częstsze publikacje,- pierwszeństwo,- samofinansowanie,- mecenat lub crowdfunding,- kreatywny wkład,- Humble Bundle.

Ważne pytania – cz. 2

NPE, czyli trolle patentowe.

Ważne pytania – cz. 3

MPAA wpada we własne sidła.

Gdzie praktycznie nie ma WI?

Dlaczego Geneza Planety Małp?

Gdyby przyczyną powstania planety małp było pozbawienie małp praw własności intelektualnej, to „Geneza Planety Małp” mogłaby być znacznie lepszym filmem, niż jest.

Dziękuję za uwagę

Literatura:• Prawo autorskie i prawa pokrewne, wyd. 5, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011.

Źródła elektroniczne: M. Machaj, Ekonomia i polityka własności intelektualnej

http://mises.pl/blog/2012/02/02/machaj-ekonomia-i-polityka-wlasnosci-intelektualnej/ Strona internetowa Światowej Organizacji Własności Intelektualnej. S. N. Kinsella, Przeciw własności intelektualnej, http://mises.pl/blog/2012/01/29/255/ (stan na: 17.02.2012). S. N. Kinsella, Jak spowolnić rozwój gospodarczy

http://mises.pl/blog/2011/06/20/kinsella-jak-spowolnic-rozwoj-gospodarczy/ • http://www.sodahead.com/united-states/who-holds-the-copyright-to-a-picture-a-monkey-took-of-himself/question-199001

5/• http://www.techdirt.com/articles/20110713/11244515079/can-we-subpoena-monkey-why-monkey-self-portraits-are-likely-

public-domain.shtml• http://historyofcopyright.org/pb/wp_27fa9cd0/wp_27fa9cd0.html• http://historyofcopyright.org/pb/wp_ff342f50/wp_ff342f50.html?0.5649971454625381 • http://www.wired.com/opinion/2012/11/ff-steven-levy-the-patent-problem/all/ Zdjęcia:Małpa:

http://www.dailymail.co.uk/news/article-2011051/Black-macaque-takes-self-portrait-Monkey-borrows-photographers-camera.html

Kamizelka do wyprowadzania gryzoni na spacer http://images.businessweek.com/ss/09/04/0408_ridiculous_patents/4.htmWażne pytania: http://mimiandeunice.com/2010/07/27/incentive/, http://commons.wikimedia.org/wiki/File:MimiEunice_23.png

i http://commons.wikimedia.org/wiki/File:ME_338_YouMayBeRight2.png Szczudła z czerwoną podeszwą: http://static.polskieradio.pl/files/5b3bcc59-9223-42d2-acfa-0862b39af99e.file Kołdra za 999 PLN:

http://4.bp.blogspot.com/-WQs4PCDa8xc/UKPhuA5y1lI/AAAAAAAAEXY/dK2BfGL3XQA/s640/maison-martin-margiela-hm-06.jpg