Akademicka Biblioteka Cyfrowa - KRAKÓW

przykład realizacji idei Open AccessEwa Dobrzyńska-Lankosz

AGH w Krakowie, Biblioteka Główna

Open Access kluczem do przejrzystości w nauce - Seminarium Bibliotek Uczelni Technicznych PolBitCzęstochowa, 25-26 października 2011

Open Access

Swobodne i niczym nieograniczone udostępnianie publikacji naukowych

poprzez Internet

Open Access

Pierwotnie pojęcie „OA” skierowane na czasopisma naukowe

Współcześnie pojęcie rozszerzone na udostępnianie na podobnych zasadach

wszelkich publikacji

Doświadczenia AGH

• Akademicka Biblioteka Cyfrowa – KRAKÓW

• Open AGH (otwarte zasoby edukacyjne AGH)

Open AGH

Akademicka Biblioteka Cyfrowa – KRAKÓW

Etapy wprowadzania typów dokumentów

• Pierwszy dokument elektroniczny – skrypt uczelniany AGH – 1999 (12 lat temu!!!)

• Kolejne skrypty, materiały konferencyjne, monografie – współczesne i stare

Etapy wprowadzania typów dokumentów

• Czasopisma – od 2005 r. (formalna umowa z Wydawnictwami AGH – 2007r.)

• Rozprawy doktorskie – od 2007 r. (zarządzenie JM – archiwizacja wszystkich rozpraw w wersji elektronicznej)

Obecnie ABC-KRAKÓW obejmuje

TEKSTY WSPÓŁCZESNE (OD 1946 ROKU)•uczelniane czasopisma naukowe•materiały konferencyjne•multimedialne katalogi wystaw•rozprawy doktorskie•skrypty uczelniane•monografie i raporty naukowe•opisy patentowe (AGH)

oraz

TEKSTY DO 1945 ROKU•czasopisma•druki XIX-wieczne•rękopisy i starodruki•opisy patentowe historyczne (AGH)

Trochę statystyki

TEKSTY WSPÓŁCZESNE (AGH)

Rodzaj dok. L. tytułów L. rozdz., ref., art.

Uczelniane czasop. nauk.

21 2.937

Mat. konf. 4 132

Multim. katalogi wystaw

7

Rozprawy dokt. 694

Skrypty 46

Monografie 45

Opisy patentowe 2.939

TEKSTY do 1945 r. (AGH)

Rodzaj dok. L. Tytułów

Druki XIX i XX-wieczne

352

Rękopisy i starodruki

13

Opisy patentowe 12

Łącznie liczba rekordów w ABC-KRAKÓW

Rodzaj dok. L. Tytułów

AGH 7.237

AGH + UEK 9.378

Prawo autorskie i prawa pokrewne

ABC-KRAKÓW

Wszystkie materiały udostępniane są zgodnie z Ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W niektórych przypadkach wprowadzono ograniczenia w dostępie do tekstów wynikające z rygorów licencji (głównie dot. doktoratów).

Prawo autorskie i prawa pokrewne

• Umowy z autorami• Umowy z wydawcami (zewnętrznymi –

okazjonalnie, z Wydawnictwami AGH – stała umowa)

• Zarządzenie Rektora AGH w sprawie rozpraw doktorskich (2006 r.)

• Korzystanie z art. 28 pkt 3) Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Udostępnianie na terminalach BG

Art. 28. 

Biblioteki, archiwa i szkoły mogą:

2) sporządzać lub zlecać sporządzanie egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów

(także egzemplarze elektroniczne)

Udostępnianie na terminalach BG

Art. 28. 

Biblioteki, archiwa i szkoły mogą:

3) udostępniać zbiory dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek.

6.2.C. Udostępnianie w terminalach znajdujących się na terenie biblioteki Art. 28 pkt. 3 pr. aut. stanowi novum w prawie polskim. Wprowadzono w 2004 r. (rezultat implementacji do polskiego porządku prawnego dyrektywy o prawie autorskim w społeczeństwie informacyjnym). W kontekście bibliotek cyfrowych — tworzenia cyfrowych zasobów bibliotecznych odgrywa bardzo istotną rolę.  Na podstawie omawianej licencji biblioteki mogą udostępniać zbiory dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek. Po pierwsze licencja ta ma służyć wykorzystaniu utworów i przedmiotów praw pokrewnych dla celów badawczych i poznawczych. Wydaje się, że na bibliotekach spoczywa obowiązek dołożenia pewnych starań, aby zapewnić przynajmniej na poziomie minimalnym przestrzeganie spełnienia tego warunki. Może to wiązać się z kontrolowaniem dostępu do zbiorów. Taka kontrola może odbywać się poprzez wprowadzenie dostępu tylko dla czytelników (indywidualnie konta czytelników), dla pracowników naukowych i innych osób (studentów), który co do zasady będą wykorzystywać zbiory w celach ba dawczych.  Pojęcie celu poznawczego, mimo że dosyć szerokie, powinno być na gruncie art. 28 interpretowane wąsko, nie można obejmować nim użytku o charakterze rozrywkowym. Po drugie, udostępnianie zbiorów może odbywać się tylko w terminalach — komputerach, które zlokalizowane są na terenie bibliotek tj. w pomieszczeniach wykorzystywanych przez bibliotekę (pomieszczeniach będących własnością biblioteki, jak i wynajmowanych przez nią) na potrzeby prowadzenia działalności bibliotecznej.

Sybilla Stanisławska-Kloc: Prawo autorskie a biblioteka cyfrowa. Opinia prawna sporządzona w ramach projektu KPBC finansowanego z Funduszy Strukturalnych UE, Kraków, 2005

Udostępnianie na terminalach BG

Trwają prace nad digitalizacją księgozbioru przeznaczonego do wolnego dostępu (ok. 3,5 tys. tytułów). Księgozbiór będzie równolegle udostępniany na terminalach Biblioteki Głównej w strefie wolnego dostępu do zbiorów i w Czytelni Ogólnej.

Od lipca 2011 r. zdigitalozowano 308 tytułów. Prace zostaną zakończone w I połowie 2014 r.

Zalecenia dot. NZB

Rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 24 listopada 1998 r. w sprawie ustalenia wykazu bibliotek, których zbiory tworzą narodowy zasób biblioteczny, określenia organizacji tego zasobu oraz zasad i zakresu jego szczególnej ochrony§ 5. 4)Szczególna ochrona zasobu polega na:[…]utrwalaniu zasobu na innych nośnikach

Inne postanowienia Ustawy

Art. 14. 1. Jeżeli w umowie o pracę nie postanowiono inaczej, instytucji naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego pracownika, który stworzył ten utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Inne postanowienia Ustawy

Art. 14. 1. cd.Pierwszeństwo opublikowania wygasa, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy o wydanie utworu albo jeżeli w okresie dwóch lat od daty jego przyjęcia utwór nie został opublikowany.

Inne postanowienia Ustawy

Art. 15a. Uczelni w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym przysługuje pierwszeństwo w opublikowaniu pracy dyplomowej studenta. Jeżeli uczelnia nie opublikowała pracy dyplomowej w ciągu 6 miesięcy od jej obrony, student, który ją przygotował, może ją opublikować, chyba że praca dyplomowa jest częścią utworu zbiorowego.

Dziękuję za uwagę