• DE MORGENwoenSdag 20 maaRt 2013

FAITS DIVERSGeen seks in de bib

De twintigjarige Tyree S. Carter uit hetAmerikaanse Racine, in de staatWisconsin,werd betrapt toen hij openlijk aan hetonanerenwas in de plaatselijke bibliotheek.Toen de politie arriveerde, zat hij doodleukeen boek te lezen. Carter bood de agentenzijn excuses aan omdat het de eerste keer

was dat hij zoiets deed. Dedakloze riskeert nu eenboete van 8.400 euro eneen jaar gevangenisstraf.Intussen is hij door derechter vrijgelaten, op

voorwaarde dat hijwegblijft uit“alle bibliothe-ken terwereld”.(DL)

Heleen van Royen stunt

DeNederlandse schrijfster Heleen vanRoyenopent op 6mei tijdelijk een eigen boeken-winkel in Amsterdam, ter gelegenheid vanhaar nieuwe boekHartsvriendin. “Het is deeerste keer in Nederland dat er eenwinkelwordt geopend rondom één schrijvermet één boek”, vertelt eenwoordvoerder vanDutchMedia. “Dewinkel is als eenpop-up store, een tijdelijkewinkel in een leegstaandpand.” Eenweek lang is VanRoyen aanwezig voor sig-neer- en voorleessessies,muziekoptredens en dis-cussiemiddagen. Ookkomen er bevriendeschrijvers langs. Alles isonline te volgen. (DL)

De snor van Abdolah

DeNederlands-Turkse schrijver (Özcan)Akyol, diemet zijn debuutroman Eus forseverkoopsuccessen boekt, nam vorigeweekinDewereld draait door demaat van degevestigde literaire orde. Hij richtte daarbijzijn pijlen vooral op Kader Abdolah. Akyolvindt hem een poseur. “Ik denk dat als dieman normaal gaat praten, niemandmeerzijn boeken koopt.” Abdolah liet de kri-tiek helemaal niet aan het hart komen.Bij de intrede op het Boekenbalvrijdagavond pareerde hij Akyol:“Zonder snor kan ik het gewoon niet.Zo is het en zo blijft het.” En ook zijntaalgebruik gaat hij niet bijschaven.Abdolah deed er nog een schepjebovenop: “Die accent blijft, die ismijn kenmerk, die is vanmijnkarakter.” (DL)

02

03

0�

05

OnZE KEuZE

02

03

0�

03

0�0�

05

AdamZagajewski, Tracht deverwonde wereld te bezingenPoëzie die met schoonheidde vergankelijkheid bestrijdt

Anders Petersen, SohoStraffe beelden vol leven enleed, liefde en mededogen

Boualem Sansal,Terug naar de rue DarwinAutobiografische roman vanArabische topauteur

Bart Moeyaert & KorneelDetailleur, Iemands liefWondermooie bewerking vanStravinsky’sHistoire du soldat

Liao Yiwu,GevangenisliederenIn beslag genomen verhaal van de‘chroniqueur der vertrappelden’

01

POëZIE

damZagajewski (°1945), dieinLviv geborenwerd, eenhele tijd inParijs verbleef ensinds 2002 inKrakauwoont, is eendichter die degrote levensvragenaanbodbrengt in zijnwerk. Poëzie

is voorhemeenveruitwendiging vandemensdie zijn plaats zoekt in de geschiedenis engeconfronteerdwordtmet persoonlijke enmaatschappelijke veranderingen.Over de taak vandedichter schreef Zaga-

jewski in 2002 in een essay: “Geïnspireerd enoverweldigddoorde traditie, dat grote tumultvangestorven stemmen, probeert hij eenbliktewerpenopde toekomst die altijd zwijgt. Degedachtendiehijwil uitdrukken lijken tot geenenkele taal te behoren, ze gaan inhem tekeerals nog een elementnaast lucht,water envuur.”Zijn poëzie vertoont een verlangennaar de

extase.Maar ze schuwtde ironieniet. Zaga-jewski verwoordt de tegenstrijdige krachtendie indewerkelijkheid aanwezig zijn. Enhijkijkt ermet deblik van eenvervreemdenaar.Hoe zouhet anders kunnen, voor eendichterdie geborenwerdop eenplaats die achtereen-volgens aanverschillende landen toebehoorde,die aanvankelijk politiekepoëzie schreef,maarookde schaduwzijden zag vanhet partijacti-visme. Envande collectief geëngageerde geestin dePoolse literatuur inde jaren zestig enzeventig.Dat versmaldedeblik te veel, vondhij. Daarom, enomde liefde, trokhij naarhetWesten.Dat hij anders,meer esthetiserend,ging schrijven, ligt deels aandebasis hiervan.Daarnaast is de invloed vandemeer ophet

metafysische gerichteCzeslawMiloszmerk-baar. Tochblijft Zagajewski’swerk een ethi-schebekommernis hebben.Wekunnener onsvanovertuigen inde voortreffelijke bloemle-zinguit zijnwerk,Tracht de verwondewereld tebezingen,mooi vertaald doorRenéSmeets enKrisVanHeuckelom.

Verbaasde blikMethet gedicht dat ik koos,werdZagajewskioveral bekend, omdatTheNewYorkerhet eenweeknade aanval opdeTwinTowers afdruk-te. Tochgaat het niet over 9/11,maar over eentocht die dedichter bijna tweedecennia daar-voor samenmet zijn vader langs verlatenPoolse dorpenondernam.Het is eenoproep

ommetde schoonheidde vergankelijkheid tebestrijden.Onlangs verscheenook eenbundelmet de

laatste gedichten vandie andere grote Poolsedichter,WislawaSzymborska (1923-2012). Inhaarwerk schuwt ze religie enpolitiek engage-ment. Ze kijkt verbaasd enmet een soort onwe-tendheidnaar dewerkelijkheid. Vanhetonooglijkste en vande tragiekdie eenalledaagskarakter heeft, kan ze eenwonderlijke gebeur-tenismaken. Zoals inhet gedicht ‘Kettingen’,waarinhet niet alleen gaat overwat dehondniet kanbereiken.Debundel bevat dertiengedichten, vertaald doorKarol Lesman.Datlijkt niet veel,maar toch loontZo is het genoegdemoeite. Debundel bevat namelijk ook facsi-mile’s vandehandschriften en enkele onafge-werkte gedichten. Enalsof het niet opkan, is erooknog eendvdvanhet uitstekende filmpor-tretEinde en begin van JohnAlbert Jansenaantoegevoegd.Hij slaagde erin omdemedia-schuweSzymborska tweemaal te interviewen.

zo 2�/3 | 11.30-12.15 uur, De MuntAdam Zagajewski praat over zijn poëziemet zijn vertaler René Smeets.

Wat zit er in de Poolse bodem, dat een land zoveelsterke dichters kan voortbrengen? Erwaren deNobelprijswinnaars CzeslawMilosz enWislawaSzymborska. En nu is er AdamZagajewski, opnieuween dichter vanwereldformaat. Paul Demets

A

●●●●●

WislawaSzymborska,Zo is het genoeg,De Geus, Breda,61 p., 19,95 euro.Vertaling: Karol Lesman.

●●●●●

AdamZagajewski, Tracht deverwonde wereld te bezingen,Uitgeverij P, 94 p., 22,50 euro.Vertaling: René Smeetsen Kris VanHeuckelom.

PASSA PORTAFESTIVAL

� • Boeken

Schoonheid tegenvergankelijkheid

Kettingen

Eenhete dag, eenhondenhok en eenhondaande ketting.Eenpaar stappendaarvandaan eenkommetjemetwater.Maarde ketting is te kort endehondkan erniet bij.Voegenweaandit plaatje nog ééndetail toe:onze veel langere enminder zichtbare kettingendie ons in staat stellen in alle rust hieraan voorbij te gaan.

(WislawaSzymborska)

Tracht de verwondewereld te bezingenTracht de verwondewereld te bezingen.Gedenkde lange junidagen,dewilde aardbeien, de druppels roséwijn.De brandnetels, die steevast door ballingenverlatenpandenovergroeiden.Jemoet de verwondewereld bezingen.Je aanschouwde stijlvolle jachten en schepen;éénhad een lange reis voor de boeg,anderenwachtte enkel het zilte niets.Je zag vluchtelingen opwegnaarnergens,je hoorde de beulen een lied van vreugde zingen.De verwondewereldhoor je te bezingen.Gedenkde ogenblikkenwaarop jullie samenwarenin eenwitte kamer, het gordijn bewoog.Keer in gedachten terugnaarhet concerttoendemuziek losbarstte.In deherfst raapte je eikels inhet parkenbladerendwarrelden over de littekens vande aarde.Bezingde verwondewereldende grijze, door een lijster verloren veer,enhet zachte licht, dat dwaalt en verdwijntenweerkeert.

(AdamZagajewski)

DE MORGEN • woensdag 20 maart 2013

et verhaal is eeuwenoud.Ennuweerheerlijknieuw.Iemands lief is BartMoeyaertspersoonlijkebewerkingvanL’Histoire du soldat, eencom-positieuit 1918 van IgorStravinskymet een libretto

vandeZwitserse schrijverCharlesFerdinandRamuz.“Het verhaal gaat over verlies, endatwilde ik

al inde titel zien”, zegtBartMoeyaert. “Tegelijkmoetdieook ietshartverwarmendsoproepen.Wezijnallemaal iemands lief. Enalshet lief vanvroeger ernietmeer is, kun jenogaltijd kiezenvoor eenander lief.Ofdatdande juiste keuze is,zal de soldaat ontdekkenophet eindevanhetboek.”Moeyaert schreef zijnbewerking twee jaar

geledenopverzoekvandeNederlandseviolisteJanine Jansen.Eenbriljantemuzikante, vindtMoeyaert.Methaar enzevenanderemuzikan-tenbrachthij Iemands liefop30december2011live inUtrecht. Eénkeermaar.DaarnabeslootMoeyaert dat zijn tekst ookvoor eeuwigoppapiermoest. EndathijKorneelDetailleur voorde illustratieswilde. “Ikhouvanzijn vormen-taal. Bij hemheeft eenhert driepoten, omdathet voor eennet ietsmooiere verhoudingzorgt.Korneel creëert eenvormvankaalheid zonderdathet kilwordt. Toen ikmerktedat onzeneu-zenduidelijk indezelfde richting staan, zei iktegenhem: ‘Het is eenvolwassenenboek.Hetmagvoorkinderenzijn,maar zij zullenhet las-tig vinden.Doemaarwatdaarbij past.’ Endatheeft hij fantastischgoedgedaan, vind ik.”

L’Histoire du soldatwerdgeschrevenvlakna

deEersteWereldoorlog.Hetmoest dienenalseen reizendvolksconcert, omdemensen te ver-maken.Omhetbetaalbaar tehoudenwerdhetopgevoerd ineenkleinebezetting. StravinskyenRamuzhaddenhetFransals voertaal. “Inhuncompositie zittenmomentenwaaropdetekst echt opdemuziekgeschreven is.Het isbijnaonmogelijk omdat tebehouden inhetNederlands.Maar je kuntwel eeneigenmuzi-kale tekst creëren. Ikhebhetmelodischege-zocht inde ritmiekvanklankendie spelenmetelkaar.Het rijmt,maar tegelijk ookniet.Detekst versnelt envertraagt, zodat je af en toedetredvande soldaat voelt. Puurgenot voor eenschrijver, omdiepuzzel te kunnen leggen.Somszocht ikdagennaarde juistematen, enals ik zegevondenhad, danste ik vanpurevreugde rondde tafel. Voordeeerste keermerk-te ikdat erookvanzelf veel humor inde tekstsloop.Laconiekehumorweliswaar.Woord-spelletjes en schevegrappen, zodathet verteer-baar is,maar tegelijk ook stevig aanvoelt.”

Verloren kansenOmdeoorloguit het oorspronkelijke verhaal ishethemniet tedoen.Moeyaertmaakt abstrac-tie vandekanonnenende landenstrijduitL’Histoire du soldat.Waarhetwel omgaat, isiemanddie zijn toekomst is verloren. “SoldaatBenjaminPopovmag tijdensdeoorlog tweewekennaarhuis endenkt: ik gahet gelukvanvroeger terugvinden.Zijn verleden is voorhemde toekomst.Maardooralleswat er is gebeurd,isnietsmeer zoals vroeger. Sterkernog: hijkomt iemand tegendiehemervanovertuigt omnognietmeteennaarhuis te gaan.Zonderdathij het beseft, kiest hij voor roem,geld enhetmateriële leven, enziethij zijnkansencompleetverlorengaanomweerbij zijnoude liefde enzijnoude leven tekomen.Dat spreektmeaantot inmijnbinnenste.Doorhet stadsdichter-

schapheb iknog steedshet gevoel dat ik zóhardhebgeleefd voor een stadenhaarmensendat ikmezelf toenbenvergeten.Mijn ziel ver-kochthebzelfs.”Vijf jaar geleden ishet ondertussendat

Moeyaert zijn stadsdichterschapvoorAntwerpenbeëindigde.Maarhij blijft hetmetzichmeedragen.Het zit onder zijn vel.Hetheefter zelfs ingekerfd.“Ikheb indie twee jaar zohard inhet leven

gestaan, enzoveel lelijkheid en schoonheidgezien, dat de impact ervangigantisch isgeweest.De jaren2006-2008zijnmijn eigenoorloggeweest. En ja, dat komtnaarboven inmijnverhalen. In Iemands lief,maarook inDeMelkweg. Natuurlijk gingdatboekoverkinde-renenhunafwezigemoeder,maarnu, tweejaar later, kan ikniet andersdanvaststellendandathet vooral gingoverhoeongelooflijk een-zaamikben.Hoeveelmensen ikook rondommeheb, ik kanmaarnietuitleggenwat er zichafspeelt inmijnhoofd.Dankzij Iemands liefkanikdatweerwatduidelijkermaken.Daaromwasikookzoenormblijmetdie liveopvoering, alwashetmaar éénkeer. (glimlacht) Ikhebmezelfdan tochweer eensverklaardvoorachthon-derdmensen.”

Toegang tot je lijfInhet verhaal vanBenjaminPopovklinktdatzo: “De rooiehadal veel verknoeid, nubijnaookzijnblik,maarnee, dachtBenjamin, ikmoetdemensenblijvenzienzoals ik vroegernaar zekeek.”“Het is eenverschrikkelijke vaststelling,

‘Iemands lief’ van Bart Moeyaert gaat over een man die de toekomst in zijnverleden zoekt. En over Moeyaert zelf, die nog altijd de gevolgen draagt vanzijn stadsdichterschap vijf jaar geleden. ‘Ik ben zo eenzaam.’ Sofie Mulders

maar ikkannooitmeerdepersoonwordendieik in2005was, toen ikmensenveel openerkonbenaderen, enveel ontvankelijkerwas.Ik zoudie twee jarenhet liefst onderdemat vegen,maar ikmoet erblijkbaaroverbezigblijven. Ze zijn eenbreukgeweestinmijn leven.Voorandere schrijvers isdat eenechtscheiding, voormijwasdathet stadsdichterschap.”Het klinktwat vreemd,mis-

schien, dat stadsgedichten schrij-venzo intens is. “Ikhebvanafdeeerstedagbeslist omdestaddoormijnbloedbaan te latenpasseren.Gezond isdatniet,want je geeft aanheel veelmensen toegang tot je lijf,en erblijvenmeerdingenplakkendie je inhetgewone leven links zoulaten liggen.Maarals je gedichtenoverde stadwilt schrijven, dankanhetniet andersdandater veel blijft hangen.“Vóórhet stadsdichterschapzat ik tussen

mijnviermuren. Ikkonvluchten inmijnpoëzie,mijnverhalen,mijn liefde voorhetmooie. Ikginger toenookvanuit datwat ikdeed, niet zobijster veel effecthad.Maardoormijngedich-ten inde stadaanwezig temaken, enopmo-mentenzoalsdeverkiezingendaaroverpoëzietepubliceren ineenkrant,merk jedat jeweldegelijk iets teweegbrengt. Jewerk stuitmensentegendeborst, je zorgt voor troost, of voorwoede.Datwasheelhevig voor eenmensals ik.”Sluiten sommige schrijversdewereld veel

meerbuitenmetouderworden, dan lijktBartMoeyaert deomgekeerdeweg tebewandelen.“Dat is deworstelingdie iknusinds een jaaroftweemoetdoormaken.Vroegerwas ikgelukki-ger, voelde ikmecomfortabeler. In interviewshoorde jemezeggendat ik een tevredenman

was.Nukomtdewereld veelmeerbinnen.Teveel zelfsnaarmijn zin.Maar tegelijkweet ikdathet goed isdat ikdoor elkaar geschudword,dat ik verander. Ikkanmeer rela-tiverendanvroeger. (glimlacht)En ikbegineindelijk af te lerendatperfectiehethoogste goedis.Doemaarwat jemoetdoen,endoehet zogoedmogelijk. Een

hele geruststelling, vind ik.Doordewereldmeerbinnen te latenben ikniet gelukkigergeworden,maar ik leefwelmeer. Iemands lief isdus eenwatharder verhaal geworden.Maardatis goedzo.”

●●●●●

Bart Moeyaert,Iemands lief,Querido,22,50 euro

‘Dewereldkomt tehardbinnen’

H

BartMoeyaert ging inzeemetillustratorKorneelDetailleur: ‘Ikhouvanzijnvormentaal.Korneelcreëert eenvormvankaalheidzonderdathetkilwordt.’