Wykład V, VI
I wojna światowa
Komunizm, faszyzm, nazizm
Wielki kryzys
II wojna światowa
Przyczyny wojen
1. Psychologiczne (instynkt agresji, rywalizacji między jednostkami i grupami).
2. Polityczne 3. Ekonomiczne (walka o bogactwa i czynniki
produkcji: ziemię, pracę, kapitał) (…wszystko inne to tylko…casus belli)
Czy wojny opłacają się bardziej niż pokój?
Poglądy i działalność Jana G. Blocha
(1836-1902)
• „Przyszła wojna pod względem technicznym, ekonomicznym i politycznym”
• Meritum i przesłanie dzieła jest proste: Wojna we współczesnym kształcie nie ma sensu, …nie będzie w niej zwycięzców i zwyciężonych. Wysiłek w nią włożony wyczerpie walczące kraje pod względem ekonomicznym oraz zdestabilizuje je politycznie i społecznie. „Wojna wywołana przez Niemcy równałaby się w istocie samobójstwu. Pozbawiłaby ona miliony ludzi codziennego kawałka chleba, o normalnym więc poborze podatków dla zaspokojenia potrzeb budżetowych mowy być by nie mogło. Tymczasem dla milionowej armii, jaką by wystawiły Niemcy, na konieczne wydatki, potrzeba by dziennie więcej niż 20 milionów marek”.
• Żywiołowo rozwijająca się gospodarka amerykańska, poszukująca zaborczo nowych nabywców, jeśli nie napotka zdecydowanego oporu w osłabionej wojną Europie, zdoła ją wyprzeć nawet z jej własnych rynków, wywołując szkody ekonomiczne nie do odrobienia.
I wojna światowa
• Ekonomiczne i polityczne przyczyny wojny (sprzeczności interesów na tle ekspansji ekonomicznej Niemiec)
• Poszukiwanie nowych rynków zbytu i surowców.• Zdobywanie nowych kolonii (Kamerun, Togo, Afryka
Południowo – Zachodnia, Tanganika).• Desant w Chinach• Desant w Maroku• Budowa „Kolei Bagdadzkiej”• Wyścig zbrojeń (szczególnie na morzu)• Koncepcje „Mitteleuropy i GRW”
I wojna światowa
ENTENTA PAŃSTWA
CENTRALNE44 mln żołnierzy 25 mln żołnierzy
OGÓŁEM 34 PAŃSTW
2/3 MIESZKAŃCÓW ŚWIATA
Państwa zaangażowane w I wojnę światową (kolor niebieski – Ententa; kolor czarny p. Centralne)
Front zachodni i wschodni I ws
Wojna totalna a „dawne wojny”
• Charakter wojny (potencjał ludzki i materialny)
• Środki techniczne wojny dające ogromne możliwości zniszczeń
• Zmiany strukturalne gospodarek (70% przemysłu zaangażowano w prod. zbrojeniową / degradacja i dekapitalizacja innych gałęzi )
• Zmiany instytucjonalne gospodarek w okresie wojny (interwencjonizm państwa / koncentracja kapitału i monopolizacja gosp.)
Wpływ wojny na gospodarkę światową
• Straty ludzkie (8 mln zabitych i 40 mln rannych) i materialne
• Degradacja i spadek produkcji rolnictwa europejskiego
• Spadek inwestycji zagranicznych• Zakłócenia w stosunkach handlowych• Perturbacje w zakresie
międzynarodowych rozliczeń (długi wojenne 12 mld USD i reparacje 132 mld marek)
• Załamanie budżetów, zjawiska inflacyjne
Efekty długookresowe I wojny światowej
• Zmiana układu sił w gospodarce światowej (SPADEK ZNACZENIA EUROPY)
• Modyfikacja międzynarodowego systemu walutowego
• Zmiana w krajach kolonialnych i zależnych
• Powstanie Rosji Radzieckiej
• Nowy ład w Europie (???)
Koszty i straty poniesione w okresie I wojny światowej (w mld
dolarów)
273
199
74
262
ogółem państwakoalicji
państwacentralne
Francja Polska
Układ pokojowy w Wersalu„Traktat Wersalski”
i nowy „porządek w Europie”
• Konsekwencje dla Niemiec
• Powstanie wielu nowych organizmów państwowych w środkowej i wschodniej Europie
13
Charakterystyka okresu
Wpływ I WS na gospodarkę:
1. Koniec wielkich monarchii i powstanie w Europie wielu państw narodowych, a także ZSRR, i III Rzeszy.
2. Spadek produkcji rolnej i przemysłowej.
3. Wielka inflacja w Europie.
4. Długi wojenne i reparacje jako hamulce rozwoju Europy.
5 Zakłócenia w międzynarodowym systemie monetarnym i handlu.
14
Wskaźniki produkcji przemysłowej świata oraz wybranych krajów kapitalistycznych w latach 1924-1929 (1913=100)
Państwo 1924 1925 1926 1927 1928 1929
Świat 115 123 125 130 136 145
USA 136 150 156 153 161 172
Wlk. Br. 91 89 69 99 93 101
Francja 109 108 126 110 127 139
Niemcy 70 83 80 100 102 103
Japonia 430 456 460 444 477 515
Włochy - 136 - - 152 155
Belgia - 107 - - 136 140
Szwecja - 109 - - 132 150
Czechosłow 107 111 108 125 134 140
Polska 57 58 56 70 79 82
15
Udział państw w produkcji przemysłowej świata (1929 r.)
USA (43%)
Niemcy (11%)
Wielka Br.(9%)
Francja (7%)
Włochy (3%)
Japonia (3%)
Pozostałe (24%)
16
Inflacja w Europie Środkowej i Wschodniej 1919 - 1923
17
Inflacja w ostatnim roku
Najwyższy nominał
banknotu
Data stabilizacji
Niemcy 30 mld % 100 bilionów 1923
WM Gdańsk 800 mln % 10 miliardów 1923
Polska 36 000 % 10 milionów 1924 (luty)
Austria 7 200 % 5 milionów 1922
Węgry 2 000 % 1 milion 1924
18
Długi i reparacje wojenne
USA 12 mld USD
EUROPA
132 mld DM
(33 mld USD)
NIEMCY
Efekty społeczne i polityczne
• Radykalizacja nastrojów społecznych przechodzenie od demokracji do dyktatur
• Powstanie trzech zbrodniczych ustrojów:- Komunizmu (już w trakcie I WS)- Faszyzmu- Nazizmu
Cechy wspólne: autorytaryzm, totalitaryzm
FASZYZM NAZIZM KOMUNIZM
KRAJ Włochy Niemcy ZSRR (Rosja)
DOJŚCIE DO WŁADZY 1922 1933 1922
DO KIEDY TRWAŁ 1945 1945 1991
JAK DOSZEDŁ DO WŁ. legalnie legalnie rewolucja
KTO Benitto Mussolini Adolf Hitler W. Lenin, J. Stalin
PODSTAWA IDEOWAkult silnego
państwa Nitche, różnice rasK. Marks, walka
klas
OFIARY TERRORU kilka tys. kilkaset tys. 20 mln
RELIGIA dobre stosunki obojętne zwalczana
CZY ROZLICZONO SYS tak tak nie
21
Charakterystyka okresu (1914-1929)
• Wzrost populacji o 400 mln (do 2,2 mld) (mimo strat: I w.s. – 8 mln; wojna domowa w Rosji – 10 mln; w Hiszpanii – 0,6 mln; kolektywizacja – brak danych np. Ukraina (Hołodomor) – 5 - 10 mln; epidemia grypy – 40 mln).
• Rewolucja przemysłowo techniczna – upowszechnienie się nowych wynalazków; wzrost znaczenia przemysłu elektrotechnicznego, elektronicznego, samochodowego (śr. transportu), chemicznego; wzrost nakładów na badania techniczne – lider USA.
• Rozwój transportu – kolej, lotnictwo, samochód, żegluga
• Zmiana struktur gospodarczych (nierównomierne zmiany w świecie i Europie – lider Wlk. Brytania (rolnictwo 6%, przemysł 46%, usługi 48%)
• Kartelizacja i monopolizacja gospodarki
22
Wykład VIII
Wielki kryzys gospodarczy
The Great Depression 1929 - 1933/35…41? Świat, Europa, Polska
23
Spadek produkcji przemysłowej
Świat – 33%
Kraje europejskie – 27,5%
USA – 49%
Kanada – 45%
Niemcy – 47%
24
Objawy kryzysu:
• wzrost bezrobocia (do 40%)
• spadek cen artykułów rolnych (64%)
• spadek cen surowców (56%)
25
Wielki kryzys gospodarczy
Przyczyny kryzysu
ROZWARCIE NOŻYC CEN: KRYZYS FINANSOWY1925r.- 94:100 1925r. - 89:100 wzrost światowych zapasów towarówzmiana relacji cen towarów:
• „Czarny czwartek” 24 X 1929 r. „Czarny wtorek” – 29 X 1929 r.
26
Rozwarcie nożyc cen
poziom cen
art. przemysłowe
art. rolno-spożywcze
czas
27
Sfera finansów
• Akcje
• Funkcjonowanie GIEŁDY
• Rynki finansowe
• Oczekiwania graczy i koniunktura (popyt spekulacyjny)
• „Bańka mydlana”
28
Cena akcji odzwierciedla:
CENA AKCJI
• Ogólną koniunkturę na giełdzie
(hossę lub bessę) + ? -
• Kondycję i perspektywy ekonomiczne przedsiębiorstwa
Indeks cen papierów wartościowych
• ROK 1926 = 100
• 3 września 1929 r. osiągnął 381
• 13 listopada 1929 r. spadł do 198 … i spadał dalej….
• Panika w USA i Europie… wycofywanie lokat bankowych….
29
30
Kryzys finansowy
wzrost gospodarczy
sfera finansów kryzys sfera realna
czas
Przyczyny II WS
• Sprzeczności i napięcia gospodarcze i polityczne narosłe po I WS
• Agresywne dyktatury dążące do zmiany układu sił w Europie i na świecie
Straty II WS
Straty demograficzne
ZSRR – 20 mln
Niemcy – 9 mln
Polska – 6 mln
Straty materialne
ZSRR
Niemcy
Polska
Top Related