1
Projektowanie i wartości
Patrycja RudnickaInstytut PsychologiiUniwersytet Śląski
Potrzeba designuKatowice, 20.03.2015
www.cyberpsychology.pl
2
Definiowanie wartości
3
Czego pragniesz? Czego chcesz?
4
Czego pragniesz? Czego chcesz?
Potrzeba
5
Czego pragniesz? Czego chcesz?
Potrzeba
Dlaczego tego potrzebujesz?
6
Czego pragniesz? Czego chcesz?
Potrzeba
Dlaczego tego potrzebujesz?
Wartość
7
Czego pragniesz? Czego chcesz?
Potrzeba – zaspokajana, dla mnie
Dlaczego tego potrzebujesz?
Wartość – spełniana, przeze mnie
8
Projektowanie i potrzeby
Projektowanie odpowiada na potrzebyProjektowanie (czasami) tworzy potrzeby
9
Projektowanie i potrzeby
Projektowanie odpowiada na potrzebyProjektowanie (czasami) tworzy potrzeby
Wartości są czymś bardziej: abstrakcyjnym trwałym osobistym trudniej dostępnym złożonym - cecha, preferencja, normatyw, cel
10
Projekt jako nośnik wartości
UDO*
* Unidentified design object
11
Projekt jako nośnik wartości
funkcjonalność
$$$
estetyka
”””””jakość
UDO
?wartości
12
Projekt jako nośnik wartości
funkcjonalność
$$$
estetyka
”””””jakość
UDO
?preferencje
wartości humanistyczne
13
Projektant jako „nadawca” wartości
● Co Twój projekt mówi o Tobie?● Wartości osadzone w projekcie:
świadomie - nieświadomie intencje i ich interpretacja konsekwencje
14
Użytkownik jako „poszukiwacz” wartości?
„funkcjonalność, funkcjonalność, funkcjonalność oraz jakość i cena”
Źródło: Design Silesia, Potrzeba Designu 3, Pobrano z: https://www.youtube.com/watch?v=GUwKV-VPsWU
15
Projektowanie społeczne
● Odpowiedź na wyzwanie ● Celem jest zmiana● Mechanizmem społeczna przedsiębiorczość, społeczna innowacja● Paliwem zaangażowanie – inicjacja, realizacja i trwałość rozwiązań● Cechą różnorodność interesariuszy ● Koniecznością interdyscyplinarność podejścia
(Armstrong, Bailey, Julier, Kimbell, 2014)
● Nierozerwalnie łączy się z wartościami (IDEO, Design For Social Impact)
16
Czym są wartości?
Zależy kogo pytamy filozofa, socjologa, ekonomistę, psychologa
17
Cechy wartości
● Silnie osadzone przekonania powiązane z emocjami● Odnoszą się do pożądanych celów, motywując do
działania● Przekraczają specyficzne działania i sytuacje ● Stanowią standardy, kryteria● Uszeregowane według stopnia ważności dla danej
osoby● Relacyjna ważność wartości kieruje działaniem
(Schwartz, 2012)
18
Wartości w ujęciu psychologii
Gordon Allport
19311951
Milton Rokeach
1973
Shalom H. Schwartz
19922012
19
Wartości wg Gordona Allporta
Typologia osobowości-wartości Allporta-Vernona-Lindzeya (1931, 1951).Wartości jako wyraz zainteresowań i nastawień:(1) Typ teoretyczny(2) Typ ekonomiczny(3) Typ estetyczny(4) Typ społeczny(5) Typ polityczny(6) Typ religijny
20
Wartości wg Miltona Rokeacha
Wartości trwałe przekonania oraz preferencje odnośnie określonych sposobów postępowania względem alternatywnych możliwości (Rokeach, 1973).Katalog 36 wartości:- 18 wartości ostatecznych – ponadsytuacyjnych ludzkich celów (np. szczęście, wolność)- 18 wartości instrumentalnych – sposobów postępowania (np. ambicja, niezależność)
21
Wartości wg Shaloma Schwartza
Wartości to ponadsytuacyjne przekonania opisujące godny pożądania cel i mające charakter motywacyjny, (Schwartz, 1992).Założenie kołowego układu wartości:- 10 wartości w czterech grupach (1992)- 19 wartości w czterech grupach (2012)
22
Kołowy model wartości Schwartza (1992)
Źródło: opracowanie własne, na podstawie Cieciuch, 2013
23Źródło: opracowanie własne, na podstawie Cieciuch, 2013
Struktura wartości, skalowanie wielowymiarowe stanowiące podstawę modelu kołowego
24
Wartości i nasze działanie
Mówię Ci, wartości
to super-cele„ ”
Michigan, 1973
Mhm, są fundamentalnie
motywujące i wpływające na wybór celów
Jerozolima, 1992
25
W poszukiwaniu wartości
26
Wartości i projektowanie
● Wartość projektowania● Wartości w projektowaniu
27
Wartości i projektowanie
● Wartość projektowania operacjonalizacja i pomiar wartości projektowania
(designu)
● Wartości w projektowaniu architektura technologie projektowanie społeczne
28
Value Sensitive DesignValues in DesignValues at Play
29
Praca z wartościami w projektowaniu
Najbardziej dojrzałe podejście do systematycznego wprowadzania analizy wartości jako integralnej części procesu projektowania i integralnej cechy produktu/usługi technologicznej:● Value Sensitive Design (www.vsdesign.org)● Values in Design (valuesindesign.wordpress.com)● Values at Play (Flanagan, Nissenbaum, 2014)
30
Najważniejsze zagadnienia
● Jaki jest zestaw wartości w projekcie?● Jak dotrzeć do wartości interesariuszy?● Jak nawigować pomiędzy wartościami
projektantów i interesariuszy?● Niezgodność wartości i praca z nią● Jak operacjonalizować wartości w designie?● Ocena rezultatów pracy z wartościami
31
Kategorie pojęciowe VSD
● Usystematyzowany proces● Wartości etyczne i moralne (humanistyczne)
bezpośrednich i pośrednich interesariuszy● Trzy typy działań: konceptualne, badawcze,
techniczne● Analiza na poziomie indywidualnym, grupowym
i społecznym● Analiza zasięgu czasowego oraz skutków projektu● Proces iteracyjny
32
Values at Play
Metodologia i zestaw narzędzi będących wynikiem projektu badawczo naukowego kierowanego do projektantów gier i studentów projektowania.Trzy podstawowe kroki:
Odkryj (discovery) Wprowadź (translate) Sprawdź (verify)
33
Narzędzia, wyzwania, kompetencje
34
Narzędzia
35
Kwestionariusze, skale, inwentarze
uniwersalizm życzliwość tradycja
Źródło ilustracji: Cieciuch, 2013:161
36
Kwestionariusze, skale, inwentarze
Pochodzenie: psychologia
Założenia:Narzędzia psychometryczne do pomiaru wartości: Skala Wartości Rokeacha (RVS), Portretowy Kwestionariusz Wartości Schwartza (PVQ), Picture-Based Value Survey for Children (PBVS-C)Pomiar w psychologii zakłada spełnienie kilku istotnych kryteriów: trafności i rzetelności, obiektywności, standaryzacji i normalizacji wyników.
37
Wywiad drabinkowy (laddering)
Pochodzenie: psychologia, marketing
Założenia:Docieranie do nieuświadamianych wartości klienta poprzez uszczegóławianie pytań wg modelu A-C-V – atrybuty, konsekwencje, wartości.Twardy (hard) i miękki (soft laddering) wywiad drabinkowy, skrócony wywiad drabinkowy.
(Sagan, Kąciak, 2013)
38(Autor obrazu: Stilfehler, Wikipedia.de)
Dlaczego kupujesz te klocki?
Są fajnie wykonane i można się nimi bawić na wiele sposobów.A
Dlaczego możliwość zabawy na wiele sposobów jest dla Ciebie ważna?
Bo moje dziecko może z nich zbudować cokolwiek zechce.C
Dlaczego jest dla Ciebie ważne aby budowało cokolwiek zechce?
Bo rozwija to jego kreatywnośćC
Dlaczego kreatywność jest dla Ciebie ważna?
Bo kreatywność... Przestań mnie cały czas pytać dlaczego! ;-PV
39
Envisioning Cards
Żródło obrazu: Friedman, Hendry, 2012:1
40
Envisioning Cards
Pochodzenie: UX, VSD
Założenia:32 karty obrazujące cztery kryteria metodologii Values in Design (interesariusze, czas, wartości, wszechobecność/przenikalność)Wprowadzenie w problematykę projektowania opartego na wartościachWspomaganie na poszczególnych etapach procesów projektowania, analiza heurystyczna
(Friedman, Hendry, 2012)
41Źródło obrazu: www.envisioningcards.com
42
Critical Technical Practice (CTP)
Pochodzenie: HCI, AI
Założenia:Refleksja i krytyka nieuświadamianych założeń projektu poprzez:- identyfikację kluczowej metafory podejścia / produktu- identyfikację marginalizowanych aspektów metafory- zmianę kluczowej metafory i włączenie aspektów marginalizowanych do projektu
(Boehner, David, Kaye, Sengers, 2005)
43
Scenariusze wartości (Values Scenarios)
Pochodzenie: design, VSD
Założenia:Historie analizujące możliwe, najczęściej negatywne, długoterminowe konsekwencje społeczne związane z wartościami danego projektu.
(Nathan, Klasnja, Friedman, 2007)
44
Wyzwania
45
Mówienie o pracy z wartościami
● Język● Kontekst● Uzasadnienie● Umiejętność zdefiniowania rezultatu
46
Czy wartości mają dobry PR?
● Filozofowanie● Ideologizowanie● Moralizowanie● Przynudzanie
47Można zagrać pod adresem www.tiltfactor.org/play-layof
48
Facylitacja, mediacja
● Duża liczba interesariuszy● Silne napięcia/konflikty wartości● Słaba znajomość metodologii i narzędzi pracy
z wartościami
49
Konflikt wartości
50
Konflikt wartości
Konflikt potrzeb vs konflikt wartości
Konflikt w projektowaniu opartym o wartości:● naturalny● nieunikniony● jawny / ukryty● makro / mikro● grupa / jednostka
51
Rozwiązywanie konfliktu wartości
● Fikcyjny „Projekt Pieróg”● Seniorzy uczą młodych przygotowywania
tradycyjnych potraw● Odmienne wartości interesariuszy:
projektant: osiągnięcia, uniwersalizm młodzi: hedonizm, stymulacja seniorzy: tradycja
52
Rozwiązywanie konfliktu wartości
Trzy drogi:- targowanie się: ustępowanie / forsowanie- kompromis- redesign – współdziałanie, nowa jakość
53
Kompetencje projektanta wrażliwego na wartości
● Wiedza● (Auto)refleksja● Empatia● Mediacja i zarządzanie konfliktem● Znajomość narzędzi
54
Podsumowanie
55
Wartości osadzone w przedmiocie
● Dostępność wartości (rola, kontekst)● Sprzężenia zwrotne i (re)interpretacje
56
Źródło zdjęć:http://www.walkerart.org/magazine/2012/krzysztof-wodiczkos-homeless-vehicle-project, http://www.planetizen.com/node/66398http://adsoftheworld.com/media/ambient/raincity_housing_bench_1, Mickey Glitter via http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Empty_bench_in_Soho_Square.jpg, Arkadiusz Zarzecki via http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pomnik_Hanki_Bielickiej_w_Łomży.jpg
57
Wartości osadzone w projekcie
● Zarabianie na udostępnianiu internetu
Źródło zdjęć:http://static01.nyt.com/images/2012/03/13/business/HOMELESS/HOMELESS-popup.jpg
vs
Homeless Hotspots, SxSW, 2012
58
Dlaczego wartości są ważne?
● Wpływ na postawy, cele, zachowanie, np.: kolejkowanie potrzeb wybór celów i motywacja do działania
● Jakość życia jednostki Spójność poczucia „ja” - zadanie rozwojowe samoocena dobrostan (well-being)
● Jakość życia społecznego normy cele
59
Czy możemy to policzyć?
● Produkt krajowy brutto (GDP)● Wskaźnik rozwoju społecznego (HDI)● Pomiar szczęścia – dobrostanu, zadowolenia:
Wskaźnik szczęścia (GNH) Social Progress Index (SPI) Metody:
● ankiety, obserwacja, rekonstrukcja dnia, Facebook
(Fox, 2012; Kahneman Krueger, 2006; Kramer, 2010)
60
Czy ktoś już to liczy?
● Marketing 3.0 (Kotler, Kartajaya, Setiawan, 2010)● Segmentacja klientów w oparciu o wartości● Model Customer Perceived Value (CPV; Khalifa,
2004)
Źródło ilustracji: Gensler(2014) ROI of Design.13. Pobrano z: http://goo.gl/JsfIk1
61
Dziękuję za uwagę!
[email protected] www.linkedin.com/in/patrycjarudnicka
CC-BY-NC-SA Patrycja Rudnicka
62
Literatura:
Allport, G. W., Vernon, P. (1931). A test for personal values. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 26(3), 231–248.
Allport, G. W., Vernon, P., Lindzey, G. (1951). Study of Values: Measuring the dominant interests in personality. Manual of directions. Cambridge: Houghton Mifflin Company.
Armstrong, L., Bailey, J., Julier, J., Kimbell, L. (2014). Social Design Futures. University of Brighton 2014
Bardi, A., Schwartz, S. H. (2003). Values and behavior: Strength and structure of relations. Personality and Social Psychology Bulletin, 29, 1207–1220
Boehner, M. David, K. Kaye, J. Sengers, P. (2005). Critical Technical Practice as a Methodology for Values in Design, CHI Workshop. 2005.
Cieciuch, J. (2013). Kształtowanie się systemu wartości od dzieciństwa do wczesnej dorosłości. Warszawa: Liberi Libri.
Flanagan, M., Howe, D., Nissenbaum, H. (2008). Embodying Values in Technology: Theory and Practice. W: J. van den Hoven, J. Weckert (red.). Information Technology and Moral Philosophy (s.322-353). Cambridge: Cambridge University Press.
Flanagan, M., Nissenbaum, H. (2014). Values at Play in Digital Games. Cambridge: MIT Press.
Fox, J. (2012). The Economics of Well-Being. Harvard Business Review, January 2012. Pobrano z: https://hbr.org/2012/01/the-economics-of-well-being
Friedman, B, Hendry, D. G. (2012). The Envisioning Cards: A Toolkit for Catalyzing Humanistic and Technical Imaginations. CHI 2012, May 5–10, 2012, Austin, Texas, USA.
Friedman, B., Kahn Jr, P. H., Borning, A. (2011). Value Sensitive Design: Theory and Methods. UW CSE Technical Report 02-12-01.
IDEO, Design For Social Impact. Pobrano z: www.ideo.com/images/uploads/news/pdfs/IDEO_RF_Guide.pdf
Kahneman, D., Krueger, A. B. (2006). Developments in the measurement of subjective well-being. The journal of economic perspectives, 20(1), 3-24.
63
Literatura, cd:
Kotler, P., Kartajaya, H. and Setiawan, I. (2010). Marketing 3.0: From Products to Customers to the Human Spirit, John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, NJ, USA
Kramer, A. D. (2010, April). An unobtrusive behavioral model of gross national happiness. In Proceedings of the SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems (pp. 287-290). ACM.
Nathan, L.P., Klasnja, P.V., Friedman, B. (2007). Value Scenarios: A Technique for Envisioning Systemic Effects of New Technologies. CHI 2007, April 28–May 3, 2007, San Jose, California, USA.
Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York, NY: The Free Press.
Sagan, A., Kąciak, E. (2013). Analiza struktury łańcuchów środków-celów w skróconych wywiadach drabinkowych. Zeszyty Naukowe UEK, 904.
Salem Khalifa, A. (2004). Customer value: a review of recent literature and an integrative configuration. Management decision, 42(5), 645-666.
Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. Advances in experimental social psychology, 25(1), 1-65.
Value Sensitive Design Pobrano z: http://www.vsdesign.org/
Values at Play. Pobrano z: http://valuesatplay.org/
Values in Design. Pobrano z: https://valuesindesign.wordpress.com/, http://www.nyu.edu/projects/nissenbaum/vid/
Verplanken, B., Holland, R. W. (2002). Motivated decision-making: Efects of activation and self-centrality of values on choices and behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 82, 434–447.
Font: Bariol by Atipo (bariol,com)
Top Related