1Moda na alternatyw

Copyright: Agata Rudnicka, CSR Impact

Kopiowanie, powielanie, rozpowszechnianie oraz wykorzystywanie w inny sposb czci lub caoci

niniejszej publikacji bez zgody autorw zabronione.

Publikacja jest oparta na tekstach przygotowanych dla portalu internetowego altmoda.pl, ktry powsta

w ramach projektu Aktywni obywatele na rzecz odpowiedzialnej mody, wspfinansowanego przez

Szwajcari w ramach szwajcarskiego programu wsppracy z nowymi krajami czonkowskimi Unii

Europejskiej.

Wydawca:

Centrum Strategii i Rozwoju Impact

ul. Zielona 27, 90-602 d

Tel.: (+48) 666344233

Strona internetowa: http://www.csri.org.pl

E-mail: biuro@csri.org.pl

Projekt graficzny okadki: Alisa Kashytska

Projekt graficzny ukadu tekstu, skad i amanie: Spa Dziaa

ISBN: 978-83-932160-4-8

Miejsce i rok wydania: d 2014

Spis treci

Wprowadzenie ................................................................................................................................................................................ 4

Sprawiedliwy i odpowiedzialny przemys odzieowy (A. Rudnicka) ........................................................................... 5

Spoeczna odpowiedzialno konsumentw w przemyle tekstylno-odzieowym (M. Koszewska) .............. 8

Etycznie wyprodukowane w Gwatemali (rozmowa z Anna i Iwon Pilch) ................................................................12

Egzotycznie i etycznie (J. Lompart-Chlaciak) ................................................................................................................... 14

Dco czyli kreujc mod etycznie (rozmowa z A. Bkowsk) .................................................................................. 17

Prowadzenie firmy spoeczno-odpowiedzialnej w brany odzieowej w Polsce

(M. Krawczykowska) .................................................................................................................................................................... 20

Nietypowe ubrania marki Uncommon (rozmowa z L. Panfil) ....................................................................... 23

Slow Fashion nowa opowie na trudne czasy (R. Kostka-Zawadzki) ........................................................ 26

Wyrniajc si upcyclingowo (rozmowa z M. Zieliskim) ........................................................................................ 28

Wpyw aspektw rodowiskowych na nowe trendy w brany odzieowej (E. Persidok) ........................... 32

Wisaki promuj ekologi w modzie (rozmowa z D. Naziby i . Goswaskim) ............................................ 34

Greenwashing w Modzie - czyli o tym jak dostrzec prawdziwe proekologiczne dziaania firm

(A. Bkowska) ................................................................................................................................................................................. 36

Nie taki zwyky sklep z ubraniami (rozmowa z . Kaliciskim) .......................................................................... 39

Nowoczesne technologie a przyszo brany odzieowej (M. Lesiakowska Jaboska) ......................... 44

4Moda na alternatyw

Wprowadzenie

Jedn z cech charakterystycznych przemysu odzieowego jest to, e wszyscy jestemy jego konsu-mentami. Ubrania bez wzgldu na to, gdzie i ile kupujemy s wan pozycj w naszych budetach. Ten, kto dostarczy szybciej i wicej towaru wygrywa walk z konkurencj. Nic dziwnego, e w zwizku z tym firmy przecigaj si w pomysach jak zachci klienta to nabycia kolejnych czci garderoby, ktr za chwil trzeba bdzie wymieni na co z jeszcze nowszej kolekcji. Tempo tego procesu jest zawrotne, co niestety ma swoje negatywne konsekwencje dla ludzi, ktrzy dbaj o to, by nie zabrako nam asortymentu oraz dla rodowiska zasypywanego rosnc gr ubra. amanie praw pracowniczych, trudne i niebezpieczne wa-runki pracy, zatrudnianie nieletnich to tylko niektre z grzechw popenianych w fabrykach rozlokowanych w rnych zaktkach wiata szyjcych dla bardziej i mniej znanych marek. Kryzysy, jakie od czasu do czasu dotykaj przedsibiorstwa funkcjonujce na rynku odzieowym i modowym s najlepszym sygnaem m-wicym o koniecznoci podjcia dziaa na rzecz poprawy obecnej sytuacji.

Alternatyw s coraz liczniejsze inicjatywy pokazujce inny, bardziej przyjazny rodowisku i odpowie-dzialny wobec ludzi sposb funkcjonowania. Certyfikacja baweny, lokalne rynki produkcji, przejrzyste acu-chy dostaw, recykling odziey czy rozwijajcy si ruch slow fashion to pozytywne przykady na to, e moda nie musi kojarzy si z tani produkcj w krajach rozwijajcych si czy prac dzieci.

W niniejszej publikacji znajdziecie Pastwo przykady pokazujce jak mona wyrni si na rynku b-dc spoecznie odpowiedzialnym. Ponadto zawarte w publikacji artykuy eksperckie wzbogac Pastwa wie-dz na temat moliwoci, jakie daje zarwno konsumentom jak i przedsibiorcom alternatywny sposb mylenia o modzie.

Oddajc w Pastwa rce niniejsz publikacj mamy nadziej, e bdzie stanowia inspiracj do dziaa-nia i motywowaa do podejmowania bardziej wiadomych i przemylanych decyzji zakupowych.

Z yczeniami owocnej lektury,

Agata Rudnicka

5Moda na alternatyw

Szafa pena markowych ubra to dla niektrych symbol sukcesu i wiadectwo wysokiego statutu spo-ecznego. Nabywajc kolejne czci garderoby czsto zwracamy uwag na to, kto firmuje je swoim logiem ale tylko niewielu z nas sprawdza, jak histori kryje w sobie kupowana przez nas odzie. Rzadko zastana-wiamy si nad tym jak nasze zakupy ksztatuj relacje handlowe, spoeczne czy jak oddziauj na rodowisko naturalne. Wystarczy tylko sprawdzi kraj pochodzenia na metce by odkry w jak odlegych miejscach byy produkowane.

Globalizacja przyczynia si do zniesienia granic w handlu pozwalajc na rozwj kontaktw gospodar-czych z krajami, ktre do tej pory pozostaway poza obszarem zainteresowa biznesowych. Rezultatem two-rzonych relacji jest przenoszenie produkcji do krajw rozwijajcych si, gdzie koszty pracy s duo tasze. Wybr takiego sposobu zaspokajania potrzeb konsumpcyjnych mieszkacw bardziej rozwinitych czci wiata rodzi pewne ryzyka, na ktre naraeni s zatrudnieni w sektorze odzieowym. Nieprzestrzeganie pod-stawowych praw czowieka i praw pracowniczych czy niebezpieczne warunki pracy to jedne z najczciej pojawiajcych si problemw w krajach rozwijajcych si. Dla wielu osb w tym gwnie kobiet z krajw rozwijajcych si praca za niewielkie wynagrodzenie, ktre nie pozwala na zaspokajanie podstawowych po-trzeb jest smutn rzeczywistoci. Po drugiej stronie stoj konsumenci, ktrzy bez gbszej refleksji dokonuj swoich wyborw zakupowych. Zrwnowaenie interesw obu stron to jedno z wyzwa, przed jakimi staje caa brana odzieowa.

Mimo niechlubnych przykadw i nieetycznych praktyk (jak np. katastrofa Rana Plaza w Bangladeszu, niebezpieczne warunki pracy pracownikw piaskujcych jeans czy liczne naduycia zwizane z nieprzestrze-ganiem podstawowych praw[1]) w brany odzieowej znale mona wiele inicjatyw i dziaa zwizanych z budowaniem odpowiedzialnych marek. Zmiana widoczna jest rwnie wrd najwikszych korporacji, ktre do swojej oferty wprowadzaj odzie wyprodukowan z materiaw przyjaznych rodowisku i nadzo-ruj cay acuch dostaw pod ktem speniania przez dostawcw i innych partnerw biznesowych standar-dw spoecznych i rodowiskowych. Biorc pod uwag wolumen sprzeday produkty organiczne w ofercie znanych marek odzieowych s tylko niewielk czci ich masowej produkcji ale ich obecno jest coraz

Sprawiedliwy i odpowiedzialny przemys odzieowy

Dr Agata Rudnicka- Wydzia Zarzdzania Uniwersytetu dzkiego.

6Moda na alternatyw

bardziej eksponowana. Odpowiedzialna moda to rwnie domena wzrastajcej liczby projektantw, ktrzy chcc si wyrni na konkurencyjnym rynku dbaj o przestrzeganie wysokich standardw zwizanych z y-ciem produktu w caym acuchu dostaw.

Do najwaniejszych kryteriw, ktre warto bra pod uwag mylc o odziey wyprodukowanej w spo-sb odpowiedzialny nale:

przestrzeganie praw czowieka i praw pracowniczych w caym acuchu dostaw, zapewnienie bezpiecznych warunkw pracy w fabrykach szyjcych ubrania, znajomo miejsca pochodzenia surowcw surowce z certyfikowanych upraw, wykorzystywanie materiaw nie zawierajcych substancji szkodliwych, wykorzystywanie materiaw pochodzcych z recyklingu, lokalne systemy produkcji.Rozwj trendu, jakim jest odpowiedzialna moda zaley w duym stopniu od klientw, ktrzy gotowi

bd zapaci wicej, zrezygnowa z czci garderoby czy wybiera produkty z firm stosujcych kryteria spo-eczne i rodowiskowe w swojej dziaalnoci oraz wytwarzanych lokalnie.

Jednym z rozwiza sprzyjajcych promocji odpowiedzialnej mody jest certyfikacja sprawiedliwego handlu (ang. Fair Trade). Sprawiedliwy handel to idea bdca odpowiedzi na nierwnomierny podzia zy-skw pochodzcych z transakcji handlowych midzy krajami Pnocy i Poudnia. Mimo pojawiajcych si gosw krytycznych[2] pod adresem wspomnianej idei warto zwrci uwag na jej gwne zaoenia.

Fair Trade to koncepcja zakadajca sprawiedliwy podzia zyskw midzy poszczeglnymi ogniwami acucha dostaw ze szczeglnym uwzgldnieniem pracownikw plantacji w krajach o sabszej sile ekono-micznej. Jest partnerstwem w handlu opartym na dialogu, przejrzystoci i szacunku, ktre dy do wikszej rwnoci w handlu midzynarodowym. Przyczynia si do zrwnowaonego rozwoju, oferujc lepsze warunki handlowe i bronic praw marginalizowanych producentw i pracownikw z krajw Globalnego Poudnia.[3]

Zasady Sprawiedliwego handlu to: tworzenie moliwoci dla ekonomicznie wykluczonych producentw (w tym rozwj ich

niezalenoci), przejrzysto i rozliczalno, uczciwe praktyki handlowe, godziwa cena, respektowanie zakazu pracy dzieci i pracy przymusowej, praktyki antydyskryminujce, rwno pci, wolno zrzeszania si, zapewnienie odpowiednich warunkw pracy, rozwijanie moliwoci rynkowych, promocja sprawiedliwego handlu, szacunek dla rodowiska naturalnego.[4]Produkty certyfikowane przez Fairtrade Labelling Organisation sprzedawane s w 70 krajach na wiecie

a ich liczba siga 27000 rodzajw. Rnorodno rodzajw produktw i ich rozpoznawalno zaley od ich dostpnoci, poziomu wiadomoci konsumentw, poziomu zainteresowania sprzedawcw ich promowa-niem oraz od gotowoci importerw, producentw i przetwrcw do spenienia okrelonych wymaga syste-mu certyfikacji.[5] Towary Sprawiedliwego handlu sprzedawane s zgodnie z przyjtymi zasadami. Wanym aspektem jest niezalena weryfikacja badajca zgodno z obowizujcymi reguami postpowania w caym acuchu dostaw (przez producentw, importerw oraz przetwrcw wytwrcw produktw finalnych) lub jeli jest to niemoliwe u producentw, ktrzy w acuchu wartoci produktu s szczeglnie marginalizo-wani. Wyrnia si standardy oglne i specyficzne zwizane z konkretnymi produktami. Opieraj si one na kilku kryteriach: cenie minimalnej Fairtrade, premii na rzecz spoecznoci lokalnej, moliwoci prefinansowa-nia w systemie poyczkowym, zapewnieniu odpowiednich warunkw socjalnych i zrwnowaonym rozwoju.

7Moda na alternatyw

Surowcem, na ktry mona otrzyma certyfikat Sprawiedliwego handlu jest m.in. bawena. Bawena naley do jednego z waniejszych surowcw wykorzystywanych w przemyle odzieowym. Jednak w ostat-nich latach jej udzia w produkcji odziey maleje na rzecz wkiem sztucznych. Powoduje to, e produk-cja wkien bawenianych staje si coraz mniej opacalna. W przypadku Stanw Zjednoczonych czy Europy, gdzie rolnictwo jest subsydiowane rolnicy nie odczuwaj tak mocno spadku jej wartoci. Odmienna sytuacja jest w krajach rozwijajcych si, ktre musz radzi sobie bez dodatkowego wsparcia finansowego.

Certyfikacja baweny dotyczy tylko fazy produkcji a aby otrzyma oznaczenie Sprawiedliwego handlu w kocowym produkcie ilo wkiem pochodzcych z upraw certyfikowanych nie moe by mniejsza ni 50%. Wad tego systemu jest brak kontroli produktu na kolejnych etapach produkcji co oznacza, e otrzy-many produkt moe powstawa w warunkach, gdzie nieprzestrzegane s standardy spoeczne czy zawiera niepodane substancje chemiczne (np. wykorzystywane w procesie barwienia). Dodatkowo w ramach tego certyfikatu nie ma koniecznoci przestrzegania zasad rolnictwa ekologicznego, co moe by dla niektrych dodatkowym argumentem przeciw prezentowanej koncepcji.[6] Innym surowcem, ktry moe zosta pod-dany certyfikacji jest zoto. Podobnie jak w przypadku baweny chcc uzyska certyfikat naley podda si niezalenemu procesowi audytu.

Polscy konsumenci maj moliwo wspierania Sprawiedliwego handlu poprzez zakup produktw z charakterystycznym oznaczeniem. W ofercie sklepw znale mona biuteri, chusty do noszenia dzieci, ubrania, torby i inne akcesoria uzupeniajce garderob. Dostpno produktw jest coraz wiksza co by moe przeoy si na wiksze zainteresowanie konsumentw i lepsz promocj idei.

Sprawiedliwy handel to tylko jeden z moliwych kierunkw rozwijania trendu odpowiedzialnoci w przemyle odzieowym. Mimo wspomnianych wczeniej gosw przeciw zaoeniom koncepcji warto spojrze na ni jak na przewodnik z katalogiem istotnych obszarw, na jakie naley zwrci uwag produ-kujc odzie. Dbanie o ludzi i rodowisko w caym acuchu dostaw powinno by priorytetem nie tylko dla tych, ktrzy chc si wyrni na rynku posiadanym certyfikatem ale dla kadego przedsibiorstwa myl-cego o swojej dziaalnoci w perspektywie dugookresowej. Istotne jest rwnie to by o odpowiedzialnoci w przemyle odzieowym nie mwi jako o zjawisku wyrniajcym garstk przedsibiorstw ale o koniecz-nej zmianie, ktra wyznacza bdzie ksztat rynku w przyszoci.

Literatura:[1] Informacje ze strony Clean Clothes Campaign, http://www.cleanclothes.pl/, data dostpu 20.03.2014

[2] Strona Internetowa http://www.telegraph.co.uk/foodanddrink/foodanddrinknews/8107746/Fair-Trade-does-not-

help-the-poorest-report-says.html, data dostpu 20.03.2014 oraz http://www.griffithsspeaker.com/Fairtrade/why_fair_tra-

de_isn.htm, data dostpu 20.03.2014

[3] FINE, http://www.fairtraderesource.org/uploads/2007/09/What-is-Fair-Trade.pdf, data dostpu 25.03.2014

[4] World Fair Trade Organization, www.wfto.com, data dostpu 30.06.2011.

[5] A.Rudnicka, Rynek FairTrade w wybranych krajach Unii Europejskiej [w:] Z. Pisz. M. Rojek-Nowosielska, Prace

Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocawiu, Wrocaw 2013, Vol. 288.

[6] Ekonsument, http://www.ekonsument.pl/s192_bawelna_fairtrade.html, data dostpu 20.03.2014

8Moda na alternatyw

Duo mwimy i dyskutujemy o spoecznej odpowiedzialnoci lub te nieodpowiedzialnoci przed-sibiorstw. Zdecydowanie mniej zastanawiamy si nad zagadnieniem spoecznej odpowiedzialnoci kon-sumentw. Kim jest konsument spoecznie odpowiedzialny? Jak rozumie coraz czciej pojawiajce si okrelenie odpowiedzialna czy zrwnowaona konsumpcja? Czy konsumenci mog mie jakikolwiek wpyw na sposb postpowania zdecydowanie silniejszych podmiotw takich jak np. korporacje midzynarodo-we? Jaki wpyw mog mie konsumenci na rozwizanie problemw ekologicznych i spoecznych przemysu tekstylno-odzieowego? Sprbujmy odpowiedzie na te kilka pyta.

Kim jest konsument spoecznie odpowiedzialny?W literaturze przedmiotu jak i w potocznym jzyku spotykamy si z wieloma okreleniami takim jak

np.: ekokonsument, konsument (spoecznie) odpowiedzialny, konsument spoecznie wiadomy/zaangao-wany, czy te etyczny konsument. Rozumienie i definiowanie tych poj jest bardzo zrnicowane. Wiele de-finicji za wiadomego spoecznie (ang. socially-conscious consumer), konsumenta uznaje osob wiadom konsekwencji swoich decyzji w sferze konsumpcji. Osob, ktra po pierwsze bierze pod uwag publiczne/spoeczne konsekwencje swojej prywatnej konsumpcji a ponadto stara si wykorzysta swoj si nabywcz w celu wywoania pewnych pozytywnych zmian spoecznych[1].

Jednoczenie wielu autorw definiujc spoecznie odpowiedzialnego konsumenta koncentruje si je-dynie lub przede wszystkim na fazie zakupu. W tym rozumieniu konsumenci spoecznie odpowiedzialni to konsumenci voting with their dollars, ktrzy poprzez swoje decyzje zakupowe doceniaj i nagradzaj firmy postpujce w sposb spoecznie odpowiedzialny a tym samym ka i bojkotuj firmy, ktrych zachowanie jest sprzeczne z ich wiatopogldem[2].

W podobny sposb definiuje si take pojcie zrwnowaonej konsumpcji okrelajc j, jako kupowa-nie produktw wytworzonych z poszanowaniem podstawowych zasad spoecznych i etycznych oraz z posza-nowaniem rodowiska naturalnego.

Moe ona przyjmowa dwie formy: pozytywnego kupowania (ang. positive buying) faworyzowania zrwnowaonych produk-

tw, czyli wytworzonych przez przedsibiorstwa, ktre dziaaj w najlepiej pojtym, dugofalo-wym interesie klientw i spoeczestwa w ktrym funkcjonuj przedkadajc dobro oglne nad wasny tylko interes

bojkotu moralnego (ang. moral boycott) unikanie lub rezygnacja z zakupu produktw lub usug przedsibiorstw oskaranych o nieetyczne praktyki [3].

W rekomendacji stworzonej przez Grup Robocz do spraw Zrwnowaonej Konsumpcji znajdujemy nieco szersze spojrzenie na to zagadnienie. W dokumencie tym zrwnowaona konsumpcja definiowana jest jako optymalne, wiadome i odpowiedzialne korzystanie z dostpnych zasobw naturalnych, dbr i usug na poziomie jednostek, gospodarstw domowych, wsplnot i spoecznoci lokalnych, rodowisk biz-nesowych, samorzdw terytorialnych, rzdw krajowych i struktur midzynarodowych, zgodne z zasadami

Spoeczna odpowiedzialno konsumentw w przemyle tekstylno-odzieowym.Dr Magorzata Koszewska, Politechnika dzka Katedra Materiaoznawstwa, Towaroznawstwa i Metrologii Wkienniczej

9Moda na alternatyw

zrwnowaonego rozwoju. W tym przypadku postawa zrwnowaonej konsumpcji oprcz dokonywania wiadomych wyborw (zakup produktw, ktre w najwikszym stopniu speniaj okrelone kryteria etycz-ne, spoeczne i ekologiczne) uwzgldnia take postulat ograniczenia marnotrawstwa, produkcji odpadw i zanieczyszcze[4].

Wydaje si wic, e chcc w peni zdefiniowa spoecznie odpowiedzialnego konsumenta musimy oprcz fazy wyboru a nastpnie zakupu, uwzgldni jeszcze co najmniej dwa wymiary odpowiedzialnej kon-sumpcji: sposb uytkowania produktu oraz postpowanie z produktem po jego zuyciu.

Sam fakt zakupu wyrobu spoecznie odpowiedzialnego nie wydaje si bowiem wystarczajcym kry-terium. Po pierwsze dlatego, e zakup tego typu produktw wynika moe z bardzo rnych przesanek (chwilowa moda, oszczdno itp.), nie zwizanych zupenie ze wiadomoci czy chci przyczynienia si do dugofalowych pozytywnych zmian spoecznych i rodowiskowych. Po drugie, czy moemy nazwa spo-ecznie odpowiedzialnym konsumenta, ktry kupuje wyroby ekologiczne, ale jednoczenie nie bierze pod uwag ekologii podczas uytkowania tego produktu czy te po jego uyciu?

Innymi sowy czy waciwe jest nazwanie spoecznie odpowiedzialnym konsumenta, ktry mimo za-kupu spoecznie odpowiedzialnych produktw poprzez inne aspekty zachowa konsumpcyjnych takich jak czstotliwo zakupu, sposb uytkowania, sposb pozbywania si zuytego produktu przyczynia si w istotny sposb do problemw ekologicznych i spoecznych danego przemysu? Wydaje si, e nie[5].

Czy konsumenci maj wpyw na sposb postpowania firm i korporacji?Na pytanie czy konsumenci mog mie jakikolwiek wpyw na sposb postpowania zdecydowanie

silniejszych podmiotw takich jak np. korporacje midzynarodowe czsto pada odpowied negatywna. Ten wanie brak wiary w moliwo zmiany sytuacji, z ktr si wewntrznie jako konsumenci nie zgadzamy, uzna mona za jedn z najwikszych barier hamujcych podane zmiany zarwno w sferze produkcji jak i konsumpcji. Przekonanie, e ja jako konsument nie mam adnego wpywu, bo to korporacje, due firmy i sieci handlowe dyktuj warunki, to one wyznaczaj ceny, trendy, zasady handlu i to na nich spoczywa caa odpowiedzialno, to take dobra wymwka i uciszenie wasnego sumienia.

Dua cz konsumentw zakadajc swoj bezsilno zwalnia si z jakiejkolwiek odpowiedzialnoci i usprawiedliwia brak aktywnoci w kierunku zmiany sytuacji. Ale czy rzeczywicie konsumenci to jedynie maszyny do kupowania nie majce adnej mocy sprawczej?

Rol konsumenta w swoim yciu odgrywa niemal kady z nas. Nie ulega wtpliwoci, e konsumenci we wspczesnej gospodarce rynkowej stanowi najliczniejsz grup ekonomiczn i staj si tym samym jednym z najwaniejszych podmiotw rynku. To od ich wyborw zaley by albo nie by nawet najwikszych korporacji. Problem jedynie w tym, aby uwierzyli w sw si i zaczli z niej aktywnie i wiadomie korzysta.

Jaki wpyw mog mie konsumenci na rozwizanie problemw ekologicznych i spoecznych przemysu tekstylno-odzieowego?

Zastanawiajc si nad rol konsumentw w pokonaniu problemw ekologicznych i spoecznych wsp-czesnego przemysu tekstylno-odzieowego naley podkreli, e do problemw tych w znacznym stopniu, w sposb bezporedni lub poredni, przyczynia si wanie przybierajca masowy rozmiar konsumpcja i to-warzyszce jej zjawisko fast-fashion.

Tym samym jednym z kluczowych warunkw stopniowego pokonywania problemw ekologicznych i spoecznych tego przemysu s zmiany wanie w sferze konsumpcji[6]. Zmiany wiadomoci, mentalnoci i zachowa zmierzajce w kierunku bardziej odpowiedzialnej konsumpcji, zarwno w obszarze dokonywa-nych wyborw, wzorcw zakupowych jak i w obszarze uytkowania odziey i postpowania z odzie zuyt (naprawianie, przerabianie, recyclingowanie).

Analizujc negatywne skutki spoeczne i rodowiskowe przemysu tekstylno-odzieowego musi-my bra pod uwag cay cykl ycia produktu, czyli okres od momentu, w ktrym pozyskiwane s surowce

10

Moda na alternatyw

potrzebne do jego wytworzenia, poprzez projektowanie, produkcj, wszystkie fazy transportu i dystrybucji, uytkowanie a po utylizacj.

Problemy rodowiskowe i spoeczne wspczesnego przemysu tekstylno-odzieowego, we wspo-mnianych wyej fazach cyklu ycia produktu, pojawiaj z rnym nateniem. Take moliwoci wpywu konsumentw na ich rozwizywanie s zrnicowane. W niektrych przypadkach np. w fazie uytkowania produktu konsumenci maj bezporedni wpyw na popraw sytuacji. W innych ich wpyw ma charakter po-redni, gwnie poprzez oddziaywanie na producentw czy dystrybutorw.

Negatywne skutki dla rodowiska generowane przez wspczesny przemys tekstylno-odzieowym wynikaj gwnie z: nadmiernego wykorzystania energii, wody oraz toksycznych substancji chemicznych.

Z kolei gwne problemy spoeczne z ktrymi zmierzy musi si przemys tekstylno-odzieowy odczu-walne s przede wszystkim w krajach rozwijajcych si, gdzie odnotowuje si rekordowe liczby zatrudnia-nych dzieci, praktyki przymusu pracy, pracy niewolniczej, fizycznego i psychicznego nkania pracownikw, nadmiernych godzin pracy, wynagrodze poniej pacy minimalnej, niebezpiecznych dla zdrowia i ycia wa-runkw pracy, oraz rne formy dyskryminacji.

Analizujc moliwoci wpywu konsumentw na ograniczanie tych negatywnych zjawisk mona stwierdzi, e do etapu uytkowania produktu moliwoci wpywu konsumentw maj charakter poredni i zwizane s ze wspomnianymi wczeniej wiadomymi i przemylanymi wyborami zakupowymi. W tych fazach podane formy aktywnoci konsumentw to:

wybr produktw tekstylno-odzieowych w oparciu o informacje na temat sposobu i warunkw produkcji (znaki ekologiczne i spoeczne, sprawdzanie skadu surowcowego, miejsca produkcji itd.),

aktywnie poszukiwanie informacji o sposobie postpowania firm tekstylno-odzieowych, unikanie/rezygnacja z zakupu produktw tych firmy tekstylno-odzieowych, ktrych dziaania s

nieetyczne (szkodz rodowisku, wykorzystuj pracownikw itd.), polecanie innym produktw tych firm tekstylno-odzieowych, ktre postpuj w sposb spoecz-

ne odpowiedzialny, angaowanie si w kampanie konsumenckie i wydarzenia zwizanym z promocj idei odpowie-

dzialnej konsumpcji lub egzekwowaniem od firm pojcia okrelonych dziaa, ograniczanie iloci kupowanej odziey wybieranie produktw ze wzgldu na jako i trwao

mniej odziey, wystarczajcej na duszy okres czasu, wypoyczanie odziey na specjalne okazje np. suknie lubne, odzie ciowa, kupowanie odziey uywanej.

Mwic o moliwociach i odpowiedzialnoci spoczywajcej na konsumentach czsto zapominamy o dalszych fazach cyklu ycia produktu a mianowicie fazie uytkowania i utylizacji. Tutaj za moliwoci wpywu konsumentw s niemniej wane, a co wicej maj charakter bezporedni.

Wemy jako przykad zuycie energii zuywanej w caym cyklu ycia produktu bawenianego typu majtki czy koszulka. Okazuje si 80% zuycia energii przypada wanie na faz uytkowania tych produktw przez konsumentw, z czego niemal poowa to suszenie a okoo 30% pochania proces prania. Wytworzenie wkna to jedynie 3% wykorzystywanej energii, 13% przypada na produkcje cznie z pakowaniem a 4% na procesy zwizane z dystrybucj[7].

Rozoenie tych procentw bdzie inne w zalenoci od rodzaju surowca czy kocowego przeznacze-nia produktu. Niemniej jednak zuycie energii w fazie uytkowania produktw tekstylno-odzieowych jest ogromne. Dziaania, jakich oczekiwalibymy, wic od konsumenta spoecznie odpowiedzialnego w fazie po zakupowej to przede wszystkim:

racjonalnepodejciedoczstocipraniaodziey,segregacjazewzgldunaskadsurowcowyodzie-y podczas prania i suszenia uywanieekologicznychrodkwpiorcych

11

Moda na alternatyw

rezygnacjazsuszarekelektrycznychnarzeczsuszenianapowietrzu

wybieranieenergooszczdnychpralekisuszarek

naprawianieiprzerabianieodziey

oddawanieodzieydopunktwzajmujcychsiprzetwrstwemi/lubrecyclingiem

branieudziauwakcjachwymianyodziey.

Z kad z wymienionych form dziaalnoci wi si pewne bariery i ograniczenia. W wielu przypad-kach jest to proces wymagajcy czasu i wyrzecze. Zmiana postpowania w kierunku bardziej odpowiedzial-nego zarwno ze strony firm jak i konsumentw to proces stopniowy, wymagajcy odpowiedniej wiedzy i wiadomoci, czsto zwizany z koniecznoci zmiany przyzwyczaje i wieloletnich nawykw. Wane jed-nak by go rozpocz od niewielkich nawet zmian i uwierzy, e konsumenci, wbrew panujcej powszechnie opinii, maj ogromn si i od ich pojedynczych decyzji zaley bardzo wiele.

Literatura:[1] Webster Jr., Frederick E., Determining the Characteristics of the Socially Conscious Consumer, Journal of Consumer

Research. Dec75, Vol. 2 Issue 3, p188-196; Carol A. Scott, Modifying Socially-Conscious Behavior: The Foot-in-the-Door

Technique, Journal of Consumer Research Vol. 4, No. 3 (Dec., 1977), pp. 156-164

[2] Remi Trudel, Socially conscious consumerism, 2011 Network for Business Sustainability, 2011, http://nbs.net/wp-con-

tent/uploads/NBS-Consumerism-Primer.pdf; Roberts, James A., Profiling Levels of Socially Responsible Consumer Behavior:

A Cluster Analytic Approach and Its Implications for Marketing, Journal of Marketing Theory & Practice; Fall95, Vol. 3 Issue 4

[3] Global Lifestyle of Health and Sustainability. An overview on the growing global market and consumer base for

sustainable products and services August 2008, Moxie Design Group Limited, http://www.nzbcsd.org.nz/_attachments/

GLOHAS_international_publication_FINAL.pdf (dostp: 10.03.2011)

[4] Ministerstwo Gospodarki Rekomendacje Grupy Roboczej do spraw Zrwnowaonej Konsumpcji, http://www.go-

ogle.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCwQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.mg.gov.pl%2Ffiles%2F

upload%2F10902%2FRekomendacje%2520i%2520uzasadnienia%2520gr_zr%2520_konsumpcji_ost.pdf&ei=17S-UpmLEoic

tQaqpoDYCQ&usg=AFQjCNF6kZy7RSFoNoPqOi3jmbcresXKdg&bvm=bv.58187178,d.Yms

[5]. Majc na uwadze powysze trzeba jednak wzi pod uwag fakt, e tak jak wspomniano na pocztku, sposb de-

finiowania konsumentw spoecznie odpowiedzialnych jest zrnicowany, czsto ze wzgldu na cele i zaoenia badawcze.

Jeli celem jest wyodrbnienie segmentu rynku spoecznie odpowiedzialnych produktw, wwczas fakt zakupu tego typu

produktw staje si kwesti kluczow. Motywy zakupu czy sposb uytkowania produktu maj znaczenie drugorzdne cho

mog stanowi dodatkowe kryterium segmentacji. Uwzgldnienie wic wszystkich wymienionych wyej aspektw spoecznie

odpowiedzialnej konsumpcji w badaniach empirycznych nie zawsze jest moliwe bd zasadne. Jednoczenie warto zazna-

czy, e rnorodno prowadzonych w tym obszarze bada zarwno ze wzgldu na ich cel jak i zakres powoduje trudnoci w

bezporednim porwnywaniu wynikw bada prowadzonych w rnych krajach i na rnych rynkach

[6] Kim Y. Hiller Connell, Internal and external barriers to eco-conscious apparel acquisitions, International Journal of

Consumer Studies 34 (2010) 279286

[7] Mapping of Evidence on Sustainable Development Impacts that Occur in the Life Cycles of Clothing, A resear report

completed for the Department for Environment, Food and Rural Affairs by Environmental Resources Management (ERM) Ltd.

December 2007, http://randd.defra.gov.uk/Document.aspx?Document=EV02028_7073_FRP.pdf

12

Moda na alternatyw

P|AGE marka zaoona przez siostry Ani i Iwon Pilch to nie tylko rcznie tkane i naturalnie farbowane materiay Majw, ale te transparentny acuch dostaw. W wywiadzie altmoda.pl projek-tantki opowiadaj o tym, jak znaj po imieniu kad z kobiet pracujcych nad wyrobem ich tkanin i chtnie odwiedzaj je w wiosce San Juan, by wsplnie z nimi tworzy nowe wzory i kolory.

Altmoda.pl: Gdybycie miay okreli jednym sowem czym Wasza marka wyrnia si na rynku mo-dowym, co to by byo za sowo?

Iwona i Ania Plich: Przygoda.Altmoda.pl: Zrwnowaona produkcja i transparentny acuch dostaw jest wan czci Waszego biznesu. Dlaczego postanowiycie tworzy wanie mod odpowiedzialn?

Iwona i Ania Plich: Naszym zdaniem w dzisiejszych czasach konieczna jest zmiana nastawienia konsu-menta do produktu, a wiec inwestowanie raczej w wyszukane, dugotrwae i ekologiczne ubrania zamiast kupowanie jednorazowej taniej odziey kiepskiej jakoci. Poza tym projektujemy odpowiedzialnie, poniewa poznanie historii i pochodzenia kadej z naszych rzeczy nadaje stylizacji charakteru i osobowoci co pozwala nie tylko wizualnie wyrni si z tumu.Altmoda.pl: Wasza marka ma ciekaw nazw: P|AGE. To skrt od jakiego sowa?:)

Iwona i Ania Plich: No tak PAGE (z ang.: strona, kartka) jak my skada si z dwch stron. Podzielone na P (jak Pilch, nasze wsplne nazwisko) i age (z ang.: epoka) to gra sw, poniewa firm zaoyymy dokadnie 21.12.2012 w dniu nowej epoki (a nie koca wiata;) Majw, ktrym zawdziczamy inspiracje do kolekcji P|AGE.Altmoda.pl: Skd pomys na wykorzystanie w kolekcjach rcznie wykonanych i barwionych tkanin Majw?

Iwona i Ania Plich: Byo to bardzo przypadkowe odkrycie w trakcie naszego wsplnego wyjazdu do rodkowej Ameryki, gdzie przez miesic podrowaymy z plecakiem z Panamy do Gwatemali. W trakcie tej podry poznaymy fascynujce kultury, ludzi no i wanie tradycyjn sztuk wyrabiania tkanin. Tak nam si to spodobao, e po powrocie do Berlina bardzo szybko powsta pierwszy koncept P|AGE uwzgldniajcy tkaniny produkowane w Gwatemali.Altmoda.pl: Ciko byo poczy w projektach Wasz nowoczesny design z tradycyjnym charakterem materiaw?

Etycznie wyprodukowane w GwatemaliRozmowa z Ann i Iwon Pilch z firmy P|AGE, rozmawiaa Marta Roskowiska)

13

Moda na alternatyw

Iwona i Ania Plich: Nie, chocia materiay s bardzo specyficzne i oczywicie troch inaczej zachowuj si od konwencjonalnych tkanin. Z drugiej strony akurat przez to wyzwanie stajemy si bardziej kreatywne, gdy inspiruje nas to do szukania nowej interpretacji i nowego kontekstu tej tysicletniej tradycji.Altmoda.pl: Tkaniny produkujecie w Gwatemali, a gdzie szyjecie swoje kolekcje?

Iwona i Ania Plich: Lokalnie w maych szwalniach w Berlinie oraz w Polsce.Altmoda.pl: Jak kontaktujecie si z kobietami, ktre produkuj Wasze materiay? Znajcie je, wiecie jak maj na imi?

Iwona i Ania Plich: Tak, byymy w Gwatemali ju cztery razy. Znamy wszystkie tkaczki naszych mate-riaw. Na metce kadego projektu wykonanego z tkanin gwatemalskich wpisujemy te zawsze imi kobie-ty, ktra je wyrabiaa. Bardzo wyjtkowe s te nasze spotkania w maej wiosce San Juan gdy przyjedamy i dzielimy si zdjciami oraz nagraniami wideo z pokazw lub sesji. Kobiety pracujce dla nas przy wyrobie tkanin s wtedy bardzo dumne i ciesz si z kadej pozytywnej reakcji na ich prace. Bardzo czsto okazuje si, i dziki naszym zleceniom mogy np. pozwoli sobie na zakup dachu nad gwnym warsztatem, co nie-wtpliwie uatwio ich prac. May postp, ale bardzo byymy z tego powodu szczliwe. Na chwil obecn niestety nie moemy sobie pozwoli czasowo na nastpny wyjazd, jednak wypracowaymy razem katalog wzorw i kolorw, dziki czemu z atwoci moemy komunikowa si przez poczt elektryczn. Cho nie ukrywamy, i oczywicie nie moemy doczeka si nastpnego wyjazdu w te strony:).Altmoda.pl: Czym rni si praca tych kobiet dla Was od pracy dla innych podwykonawcw?

Iwona i Ania Plich: Po pierwsze, nie produkuj one na niepewn i czsto nie opacan sprzeda. Nasze zlecenia to konkretna ilo produktu za cen przekraczajc podwjn stawk normalnej zapaty u innego podwykonawcy. Po drugie, razem z pracownikami omawiamy i wymylamy te wzory i kolory, s to wic za-wsze tkaniny jeszcze nieistniejce w ich repertuarze i indywidualnie dla nas projektowane. Dziki temu kobie-ty te mog si te szkoli i orientowa w aktualnych trendach w modzie, czym si zawsze bardzo interesuj.Altmoda.pl: Jak konsumenci podchodz do Waszych kolekcji? Interesuje ich historia powstania produktu?

Iwona i Ania Plich: Tak, cho oczywicie jeszcze stoimy na pocztku naszej drogi i czsto musimy si przedstawia i wyjania koncept naszych kolekcji, ale do tej pory byo to przyjmowane bardzo pozytywnie. Konsumenci coraz czciej doszukuj si informacji o tym skd dany produkt pochodzi i jak ma histori.Altmoda.pl: Czy klient ogldajc Wasze ubrania ma szans znale tam informacje na temat acucha dostaw?

Iwona i Ania Plich: Tak, krtki tekst o naszej marce oraz wszystkie materiay s umieszczone przy ety-kietce razem z imieniem tkajcej kobiety i nazwami naturalnych barwnikw. Dodatkowo te na naszej stronie internetowej mamy dokadne opisy, ciekawe filmy oraz zdjcia przedstawiajce wszystkie etapy produkcji, przez ktre przechodzi kada nasza rzecz.Altmoda.pl: Na co dzie mieszkanie i pracujecie w Niemczech. Ostatnio jednak gociycie na kilku im-prezach modowych w Polsce, m.in. na Fashion Week Poland. Widzicie jakie rnice midzy klientem polskim, a niemieckim?

Iwona i Ania Plich: Bardzo podoba nam si udzia w Fashion Week Poland i jestemy bardzo zaintereso-wane rynkiem polskim, ktry jednak rni si od niemieckiego. Chtnie bymy si jednake dalej pojawiay w Polsce, poniewa tutejszy rynek wydaje nam si by obecnie bardzo otwartym na nowe trendy i super zorganizowanym, jeli chodzi wanie o takie imprezy modowe jak FW. Temat mody ekologicznej jest jednak bardziej popularny w Niemczech, chocia i tam trzeba jeszcze popracowa nad troch nieatrakcyjnym ste-reotypem tego z czym nam si kojarzy kolekcja Eko.

Bardzo dzikujemy za rozmow.

14

Moda na alternatyw

Nasze ubrania widziay wicej wiata ni my. Produkowane w egzotycznych dla nas krajach, przeszy przez setki rk zanim zawiesilimy je w naszej szafie. Gdyby mogy mwi, jakie historie opo-wiedziayby nam o swych twrcach? Czy byli nimi szczliwi ludzie, ktrych sta na wyywienie rodzi-ny i posanie dzieci do szkoy? Czy te osoby zmuszone przez okolicznoci do pracy ponad siy, z dala od bliskich i za godow pensj? Miejsca, gdzie wielu z nas chtnie pojechaoby na wakacje, s domem dla jednych i drugich.

Indie tu wszystko si zaczyna

Historia wielu naszych ubra zaczyna si w doni rolnika, ktry sieje bawen na swym polu. 90% osb utrzymujcych si z uprawy baweny mieszka w krajach rozwijajcych si.[1] A przecie bawen uznaje si za jeden z najbardziej ryzykownych i kapitaochonnych upraw. Ta uprawiana konwencjonalnie wymaga mnstwa wody, nawozw sztucznych i pestycydw. Dodatkowo ceny na rynkach wiatowych s sztucznie zanione ze wzgldu na rzdowe subsydia dla amerykaskich farmerw baweny. Jak wic radz sobie z tym drobni rolnicy z Indii, Pakistanu, czy Afryki? Wielu z nich bardzo le. Do tego stopnia, e prawie 300 tysicy osb uprawiajcych bawen w Indiach popenio samobjstwo[2] z powodu niemonoci spaty dugw. Z pomoc przychodz organizacje takie jak Agrocel, ktra od 26 lat dziaa w Indiach na rzecz zwikszenia zyskw drobnych rolnikw i ulepszania metod upraw.[3]

Khima Ranchhod ma gospodarstwo wielkoci 1,6 hektara, gdzie mieszka z on i czwrk dzieci. Uprawia on bawen cae swe ycie tak, jak jego ojciec przed nim. Khima sprzedawa wczeniej plony lokal-nym kupcom. Dowozilimy bawen naszym wozem zaprzgnitym w woy, a kupiec zawsze potrafi znale powd, dla ktrego oferowa nam nisk cen mwi rolnik. Teraz sprzedaje cay zbir baweniany Agrocelowi. Otrzymuje stabiln, wysz cen, a przy pomocy doradcw tej organizacji udao mu si przej na produkcj organiczn. Dziki Fairtrade Khima posya teraz syna do szkoy (starsze crki nie miay tyle szczcia) i widzi sw przyszo w janiejszych barwach. Na pewno zyskamy na tym ekonomicznie, ale co waniejsze, b-dziemy mogli zainwestowa w edukacj dzieci z naszej wioski.() Wyszy dochd oznacza, e bdziemy

Egzotycznie i etycznieJoanna Lompart-Chlaciak, wacicielka sklepu z mod ekologiczn i blogu ZielonaNitka.pl

15

Moda na alternatyw

mogli zwikszy wydajno gleby kupujc wicej organicznego obornika a wwczas ulepszymy nasz dom. Khima planuje ju wymieni somiany dach na dachwki.[4]

Bangladesz odzieowe zagbie

Gdzie szyte s nasze ubrania? Najwicej osb odpowie pewnie w Chinach. To prawda, ale zaraz za nimi plasuje si Bangladesz. Najnisze koszty pracy w regionie sprawiy, e wiele wiatowych marek tam wanie przenioso sw produkcj. W fabrykach ubra pracuje ok. 4 miliona osb (80% to kobiety), a przemys odzieowy stanowi 76% eksportu Bangladeszu. W ostatnich latach tragiczne historie z tego kraju obiegy wiatowe media. W 2012 i 2013 roku poary i katastrofy budowlane w fabrykach odzieowych pochony ponad 1200 ofiar miertelnych. Jednak brak perspektyw powoduje, e mieszkacy ubogich wiosek masowo podaj do miast, zgadzajc si na prac za godow pensj i w skrajnie trudnych warunkach.

Ale mona inaczej. Organizacja Thanapara Swallows Development Society dziaa w przepiknie poo-onej wiosce Thanapara niedaleko Gangesu w pnocno-zachodnim Bangladeszu. Mieszkacy tej osady pa-mitaj cigle masakr z 1971 roku, kiedy to w czasie wojny o niepodlego onierze armii pakistaskiej za-mordowali ponad 100 mczyzn. Z pomoc przysza szwedzka organizacja charytatywna Swallows, najpierw dostarczajc ywno i ubrania dla ocalaych rodzin, a pniej pomagajc kobietom rozpocz prac zarob-kow w rzemiole. Dzi Thanapara Swallows dziaa ju niezalenie i zatrudnia 168 osb, ktre specjalizuj si w rnych etapach produkcji ubra: przdzeniu nici, farbowaniu ich, tkaniu materiaw, projektowaniu i szyciu oraz haftowaniu.[5] Swallows kieruje si nie tylko zasadami sprawiedliwego handlu, ale jest rwnie atrakcyjna dla tych zleceniodawcw z Japonii i Europy, ktrym ley na sercu ekologia. Wikszo prac wyko-nywana jest bowiem rcznie, tradycyjnymi metodami maszyny tkackie, koowrotki, a nawet maszyny do szycia nie wymagaj elektrycznoci, a barwniki s naturalne. Zyski inwestuje si w lokaln szko dla 320 dzie-ci. Gini Ali, asystentka dyrektora Swallows, uwaa, e dyskryminacja i brak szans dla kobiet w Bangladeszu s najwikszymi przeszkodami dla poprawy warunkw bytu w tym kraju. Mwi ona: Zasady sprawiedliwego handlu () stworzyy stabilno ekonomiczn dla Swallows, pozwalajc nam sta si niezalen organizacj, co doprowadzio do wzmocnienia i usamodzielnienia si kobiet w Thanapara.[6]

Kenia biuteria daje szans

Dzieci wspaniale nadaj si do pracy przy produkcji biuterii. W kopalniach szlachetnych kamieni i me-tali atwo przecisn si przez szyby za wskie dla dorosych. A ich mae palce mog sprawnie obrabia drobne elementy biuterii i szlifowa kamienie. Organizacja World Vision odnotowaa takie przypadki pracy dzieci w 29 krajach Ameryki Poudniowej, Afryki, Azji i Oceanii.[7] Dugi acuch porednikw sprawia, e jest prak-tycznie niemoliwe, by jubiler wiedzia, skd pochodz kruszce i kamienie w biuterii, ktr nam sprzedaje. Inicjatywy Fairtrade i Fairmined staraj si to zmieni wyznaczajc standardy i system certyfikacji dla ma-ych kopalni. Certyfikat Fairtrade posiadaj obecnie kopalnie zota w Boliwii, Kolumbii, Ekwadorze i Peru.[8] Zasady sprawiedliwego handlu wprowadzaj rwnie producenci biuterii taszej, tej z nieszlachetnych metali, szklanych i ceramicznych koralikw, czy krysztakw.

Bombolulu w Mombasa, w Kenii dziaa wanie zgodnie z zasadami fair trade. Organizacja powsta-a 45 lat temu jako centrum rehabilitacji dla osb niepenosprawnych. Z biegiem czasu przeksztacia si w przedsibiorstwo z misj spoeczn, zapewniajce prac dla ok. 150 niepenosprawnych osb, mieszkanie dla tych najbardziej pokrzywdzonych przez los, szko i opiek medyczn. Oprcz biuterii z mosidzu war-sztaty Bombolulu produkuj rwnie wszystko rcznie wyroby ze skry i drewna, tekstylia oraz wzki inwalidzkie.[9] Alice Maundu jako dziecko zachorowaa na polio i stracia wadanie nogami. Od tego czasu

16

Moda na alternatyw

jedzi na wzku. ycie z niepenosprawnoci w Kenii jest bardzo trudne. Czuj si okropnie, gdy widz osoby niepenosprawne ebrzce na ulicach mwi Alice. Szczciara ze mnie, e jestem tutaj bezpiecz-na i z szans na dowiadczenie ycia w peni. Alice od 1993r. jest jednym z rzemielnikw produkujcych biuteri w Bombolulu. Zaadoptowaa dwjk dzieci i w czasie szkolnych wakacji opiekuje si rwnie sw siostrzenic i siostrzecem.[10]

Jak mod wybierzemy?

Moda moe zmieni wiat na lepsze. I dziki alternatywnym sposobom produkcji tak si dzieje w wie-lu miejscach na wiecie. FLO-CERT, czyli organizacja nadajca certyfikat sprawiedliwego handlu, wylicza 29 grup producenckich uprawiajcych bawen z logo Fairtrade w 11 krajach najwicej w Indiach, ale rw-nie i w Pakistanie, Nikaragui, Kirgistanie, Egipcie, Brazylii i pastwach Afryki Zachodniej.[11] Certyfikacja nie obejmuje obecnie innych etapw produkcji ubra, biuterii, czy innych dodatkw. Jednak zasady sprawied-liwego handlu s przestrzegane przez etyczne marki odzieowe, ktre zlecaj produkcj maym, rodzinnym zakadom, czy te spdzielniom rzemielniczym. Marki People Tree i Traidcraft wsppracuj cznie z 16 organizacjami w krajach rozwijajcych si.[12] Midzy innymi z peruwiask Minka, ktra produkuje rcznie dziergane ubrania z weny alpaki, z Fundacion Solidaridad z Chile oferujc biuteri, czy z KTS w Nepalu, gdzie powstaj swetry z wkien bambusa i nepalskiego jedwabiu. Czy cigle to za mao? Oczywicie! Ale to ju zaley od konsumentw z Zachodu. Wybierajc mod produkowan w odpowiedzialny sposb na dru-gim kocu wiata dajemy ludziom szans na godne wyjcie ze skrajnej biedy.

Literatura: [1] Kupuj Odpowiedzialnie, Bawena konwencjonalna, [dostp: 29 stycznia 2014],

[2] Wesley Stephenson, Indian farmers and suicide: How big is the problem?, BBC News Magazine, [dostp: 29 stycznia

2014],

[3] Agrocel, [dostp: 29 stycznia 2014],

[4] Fairtrade Foundation, Agrocel Pure & Fair Cotton Growers Association, Gujarat, India, [dostp: 29 stycznia 2014],

[5] Thanapara Swallows Ethical Business, [dostp: 29 stycznia 2014],

[6] People Tree, Swallows, [dostp: 29 stycznia 2014],

[7] World Vision Australia, Behind the Blig: Forced and Child Labour in the Global Jewellery Industry, 2013, s.3, [dostp: 29 stycz-

nia 2014], < http://campaign.worldvision.com.au/wp-content/uploads/2013/09/7185_DTL_Factsheet_Jewellery_LR.pdf>

[8] Fairtrade Foundation, [dostp: 29 stycznia 2014],

[9] Bombolulu Workshops and Cultural Centre, [dostp: 29 stycznia 2014],

[10] People Tree, Bombolulu, [dostp: 29 stycznia 2014],

[11] FLO-CERT, Operators, [dostp: 29 stycznia 2014],

[12] People Tree, Who Makes Our Products, [dostp: 29 stycznia 2014], ; Traidcraft, Fair Trade Producer Details, [dostp: 29 stycznia 2014],

17

Moda na alternatyw

Odpowiedzialna produkcja kolekcji to najciekawsze wyzwanie w tworzeniu mody. Tak uwa-a Ola Bkowska uczestniczka pierwszej edycji programu Project Runway i autorka kolekcji dco. W wywiadzie dla altmoda.pl opowiada nam o tym jak zainteresowaa si ide slow fashion i skd bie-rze inspiracje do tworzenia swoich ubra.

Altmoda.pl: Co Ci najbardziej pozytywnie zaskoczyo podczas programu Project Runway?Ola Bkowska: Pozytywnie oczywicie ludzie! Uczestnicy to bardzo rne, mocne, ciekawe osobowoci.

Do tego super ekipa pracujca z nami na planie- naprawd najlepsza atmosfera do wielogodzinnej, stresu-jcej pracy.Altmoda.pl: W jednym z odcinkw mielicie do przygotowania stylizacj z wykorzystaniem parasoli. Jeste na tak, czy na nie dla takiego modowego upcyclingu?

Ola Bkowska: Moim zdaniem to nie by upcycling. To cz programu telewizyjnego, ktry ma nieco rozrywkowy charakter i nikt do niego nie wprowadza idei recyclingu czy upcyclingu, czy w ogle ekolo-gicznego podejcia do mody i nie doszukiwaabym si na si takiego znaczenia. Koniec kocw niewiele powstao funkcjonalnych ubra, a i parasole mona byo wykorzysta znacznie lepiejChocia ju inne za-danie w kolejnym odcinku: nadanie nowego ycia kostiumom z Taca z Gwiazdami, ktre nie s ju uywane wydaje si sensownym pomysem.Altmoda.pl: Kiedy po raz pierwszy zainteresowaa si zrwnowaonym rozwojem?

Ola Bkowska: Na powanie to podczas Erasmusa w Helsinkach, co mnie wyranie cigno w tym kie-runku:). Tam zapisaam si na wykady o zagadnieniach ekologicznych w projektowaniu i produkcji odziey,

Dco czyli kreujc mod etycznieRozmowa z Aleksandr Bkowsk projektantk mody, rozmawiaa Marta Roskowiska

18

Moda na alternatyw

ale take podczas zwykych kursw projektowania te tematy byy poruszane. Mielimy te spotkania z pra-cownikami fiskich korporacji, ktrzy decyduj si na produkcj odziey w Europie lub na Dalekim Wschodzie i opowiadali o zwizanych z tym wyzwaniach.Altmoda.pl: Dlaczego jako mody polski projektant postanowia pj w kierunku odpowiedzialnej mody?

Ola Bkowska: Bo to jest dla mnie najciekawsze wyzwanie w kreowaniu mody. Moda jest drugim naj-bardziej zanieczyszczajcym rodowisko przemysem na wiecie, wic chciaabym, eby powoli ekologiczna i odpowiedzialna moda wypchna z rynku t masow i szybk. Ekologia i zrwnowaone projektowanie s teraz wyzwaniem nie tylko dla projektantw ubioru, ale oglnie dla projektantw wszystkich dziedzin na ca-ym wiecie. Mam ten przywilej, e w Polsce surowce i przemys odzieowy istniej i s dostpne. Jest to prze-mys, ktry wedug mnie powinien si rozwija i by coraz bardziej konkurencyjny pod wzgldem zrwno-waonej produkcji nie tylko na rynku lokalnym, ale te wobec europejskich i wiatowych firm i projektantw.Altmoda.pl: Czym dla Ciebie jest odpowiedzialna moda?

Ola Bkowska: To cz takiego stylu ycia, na ktry moemy si zdecydowa jeli wyznajemy pewne wartoci. Jeeli chcemy mniej, a za to rozsdniej konsumowa, zastanawiamy si nad losami naszej planety i nad tym w jakim stanie zostawimy j dla naszych dzieci to odpowiedzialna moda jest dla nas.Altmoda.pl: Czy wedug Ciebie odpowiedzialno w brany odzieowej w Polsce ma szans na rozwj porwnywalny do sytuacji obecnej w Europie Zachodniej, czy Ameryce Pnocnej?

Ola Bkowska: d nie stanie si od razu San Francisco ale skoro ju teraz marki zagraniczne i lokal-ne firmy decyduj si na produkcj i dystrybucj takich kolekcji w Polsce to znaczy, e w wiadomoci kon-sumenta odpowiedzialna moda pomau zaczyna kiekowa i mam nadziej, e na naszym rynku szybko si rozwinie. Jest wyrane zapotrzebowanie na eko produkty i produkty fair trade. Mody konsument w Polsce nie rni si tak bardzo od konsumenta europejskiego i dlatego sdz, e ju niedugo pojawi si wiksza grupa ludzi, ktra bdzie chciaa tworzy i kupowa Slow Fashion.Altmoda.pl: Porozmawiajmy o Twoich kolekcjach. Jak tworzysz ubrania? Gdzie szukasz inspiracji?

Ola Bkowska: Na co dzie towarzyszy mi notes, gdzie zbieram szkice, notatki i inne bardziej lub mniej inspirujce rzeczy. Inspiruj mnie miejsca, podre, ludzie ktrych spotykam, wystawy jest to niestety to pytanie, na ktre mam ochot odpowiedzie, e inspiruje mnie WSZYSTKO. Ze szkicw przechodz do two-rzenia konstrukcji i odszycia prototypu i po przymiarkach powstaje ostateczna wersja projektu w tkaninie waciwej. Zazwyczaj;).Altmoda.pl: A jak wybierasz tkaniny do swoich kolekcji?

Ola Bkowska: Punktem wyjcia w doborze tkanin do kolekcji dco byo wyzwanie stworzenia tkaniny poliestrowej z przdzy z recyclingu butelek PET w Polsce. W midzyczasie szukaam te gotowych tkanin i dzianin. W wyborze kieruj si zawsze certyfikatami jakie posiada producent, a take tym czy na zadane py-tania o ekologiczne wytyczne produkcji i ekologiczne cechy surowca potrafi odpowiedzie jasno i przejrzy-cie. W Polsce czasem nie dostaj odpowiedzi na takie pytania od producentw, ale wierz, e to si zmieni.Altmoda.pl: W swojej kolekcji masz take elementy z naturalnej skry. Dlaczego akurat zdecydowaa si na taki materia? Moe w trosce o zwierzta lepiej byoby postawi na sztuczn skr?

Ola Bkowska: Naturaln skr stosowaam zanim zajam si odpowiedzialn mod. Na razie nie sto-suj sztucznej skry. Musiaabym poszuka wicej danych na ten temat, ale wydaje mi si e polichlorek winylu jako tworzywo sztuczne, pochodzce z ropy nie jest dobrym rozwizaniem. Proces rozkadania si tego odpadu po zakoczeniu uywania go trwa setki lat i nie poddaje si go recyclingowi. Skra sztuczna pochodzca z recyclingu i poddawana recyclingowi jak najbardziej byaby idealna, ale ja takiej nie znam. Powstaje obecnie masa nowych tworzyw, a take certyfikowana skra naturalna, ktrej metody barwienia i wykaczania rwnie s naturalne i zuywaj mniej wody oraz mniej zwizkw chromu. Jeli chodzi o zwie-rzta- lepiej byoby ich nie je, ani nie nosi ich skr i nie hodowa ich na skal przemysow. Ale taka

19

Moda na alternatyw

zmiana w wiatopogldzie i potrzebach ludzi, moim zdaniem, jest moliwa tylko w wymiarze lokalnym, a nie globalnym. Skra bydlca, cielca i jagnica w przemyle odzieowym pochodzi w wikszoci z ubojni. Nie wyobraam sobie, eby ich skra bya traktowana jako bezuyteczny odpad skoro moe by wykorzystana. Na razie alternatyw s hodowle organiczne, gdzie ycie zwierzt jest szanowane, nie stosuje si GMO, mimo, e zwierzta gin w subie czowiekowi. Skr stosowaam przed tym jak zajam si kolekcj dco, a moje projekty i mj wiatopogld dojrzewaj wraz ze mn.Altmoda.pl: Co najbardziej lubisz w projektowaniu?

Ola Bkowska: No nie ukrywam, e najbardziej lubi gdy moje propozycje spotykaj si z pozytywnym odbiorem, kiedy mona zobaczy swoje ubrania na kim albo zobaczy w trakcie sesji, e ona graj, maj styl i swoje ycie. Ciesz si te, e mog suy komu ubraniami z surowcw ekologicznych, bo ich wybr na polskim rynku nadal jest troch ograniczony.Altmoda.pl: Jak ubierasz si na co dzie? Zakadasz rzeczy tylko ze swoich kolekcji czy te nosisz ubra-nia innych projektantw?

Ola Bkowska: Nosz swoje ubrania- zwykle odszyte pojedyncze projekty lub sample, ubrania polskich i zagranicznych projektantw, ale te rzeczy z second hand i z sieciwek. Czytam metki i wiem czemu co kupuj. Nosz te naturaln skr.Altmoda.pl: Ludzie zazwyczaj uwaniej przyglda si osobom, ktre w jaki sposb mocniej promu-j ekologiczne rozwizania. Czy zdarza Ci si, e kto ocenia inne aspekty Twojego ycia, np. pyta czy jeste wegetariank, czy jedzisz samochodem itp.?

Ola Bkowska: W Polsce na razie nie. Tutaj w Antwerpii gdzie jestem obecnie na stau rozmawiamy o tym bardzo otwarcie. Jestemy na stau w firmie, ktra jest transparentna, stosuje surowce organiczne i europejskie- Honest by Bruno Pieters. Nikt z nas nie jest idealny i nikt z nas nie potrafi y tak, by nie zosta-wia adnego ladu po sobie w rodowisku. Wszyscy kochamy mod i uczymy si podejmowa coraz lepsze wybory. Napisaam o tym prac magistersk, sporo o tym czytam i taka wymiana pogldw zawsze bardzo odwiea pogld na wiat. Myl, e moje decyzje projektowe i yciowe bd ewoluowa. Nie mam samo-chodu i nie jestem wegetariank.Altmoda.pl: Co dalej? Kolejne kolekcje pod mark dco:)?

Ola Bkowska: Zdecydowanie! To spore wyzwanie, ale ju w gowie powoli sobie ukadam dalszy plan.Bardzo dzikujemy za rozmow.

20

Moda na alternatyw

Prowadzenie firmy, w opisywanym przypadku manufaktury spoeczno-odpowiedzialnej, wie si z zagadnieniem Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu[1] (z ang. Corporate Social Responsibility, CSR). Nie ma prostej recepty na prowadzenie takiej firmy, mona jedynie pokazywa przykady marek odzieowych takich jak SLOGAN eco streetwear. Slogan, ktry ju od kilku lat wychodzi naprzeciw obowizujcym trendom i idealnie wpasowuje si w nurt Slow Fashion.

Gwn motywacj do wejcia na ciek odpowiedzialnoci w brany odzieowej byo dowiadczenie, jakie udao si zdoby wacicielce podczas pracy w firmach odzieowych. Nie godzc si z polityk tych przedsibiorstw, obserwowaa ona nisk wiadomo spoeczn idc w parze z nagminnymi naduyciami producentw odziey w obszarze rodowiskowym. Na co dzie utwierdzaa si w przekonaniu, e brana odzieowa nie jest wolna od amania norm rodowiskowych i etycznych. Wyzwaniem okazyway si wyjazdy subowe do Azji, ktre za kadym razem dostarczay wielu duchowych i emocjonalnych przey. Te podre na rynki azjatyckie odkryway nie tylko brak poszanowania praw pracowniczych, ale przede wszystkim prze-kraczanie wszelkich standardw rodowiskowych w caym procesie produkcyjnym. Widzc wyzysk pracow-nikw, ktry tam jest daleki od kultury pracy oraz degradacj rodowiska rodzi si we mnie bunt przeciwko wiatowemu, szczeglnie korporacyjnemu przemysowi odzieowemu, dla ktrego ziemia jest jednym wiel-kim wysypiskiem. Byam przeciwna produkcji odziey, w ktrej procesie wykorzystuje si si robocz, nie dajc przy tym adnych lepszych perspektyw, niejednokrotnie pracujc za godowe stawki, bez gwarancji wiadcze zdrowotnych oraz emerytalnych. Wykorzystywanie dzieci do pracy i amanie ich ustawicznych

Prowadzenie firmy spoecznie odpowiedzialnej w brany odzieowej w PolsceMonika Krawczykowska, wacicielka marki Slogan Ecostreetwear.

21

Moda na alternatyw

praw to kolejna powszednio, z ktr nie mogam si zgodzi. Najwaniejsze w acuchu dostaw byy: osta-teczna cena oraz termin dostawy.[2]

Zebrane dowiadczenia spowodoway, e wacicielka zacza si zastanawia: co ja jako jednostka mog zrobi dla tych ludzi i globalnego rodowiska naturalnego. Miaam okazj przyglda si temu od kuchni i std te pomys na wasny, etyczny i pro ekologiczny biznes.. Jako moda marka funkcjonujca na rynku krok za krokiem zacza rozwija swoj dziaalno. Jednym z pierwszych byo wykorzystywanie do procesu produkcji proekologicznych tkanin (30% recyklowanego poliestru oraz wiskozy z bambusa). Firma bya pena obaw o to, czy znajdzie klientw na swoje ubrania poniewa tematyka ekologicznej i spoeczno--odpowiedzialnej produkcji odziey w Polsce jest tematem, ktry dopiero zaczyna si rozwija.

Utrudnieniem dla polskich marek odzieowych pro ekologicznych, takich jak SLOGAN, jest kwestia mi-nimw produkcyjnych, zarwno w zakresie materiaw, jak i iloci. Nasze materiay z baweny bio, czy te poliestru z recyklingu robimy na zamwienie. Ustalajc zapotrzebowanie wymagana jest minimalna ilo danego artykuu w okrelonym kolorze. Chcc wprowadzi szersz palet kolorw zmuszeni jestemy za-mwi minimum produkcyjne, ktre dla takich maych manufaktur jak SLOGAN jest olbrzymim nakadem finansowym, wicym si nastpnie z koniecznoci znalezienia odbiorcy na te produkty. Podobna sytuacja dotyczy szwalni. Obecnie polskie szwalnie nastawione s na masow produkcj. Ich minima zaczynaj si od kilkuset sztuk z danego modelu. Trudno jest znale szwalnie, ktre przyjmuj zamwienia limitowanych serii. Firmie udao si jednak pozyska takie zakady krawieckie, ktre akceptuj mniejsze iloci i od kilku lat cile z nimi wsppracuje. Oczywicie ilo zamwie materiaw, czy te odszy determinuje cen. Mae zapotrzebowanie generuje wysz cen ni w przypadku, gdyby skadane byy zamwienia na kilkaset sztuk czy nawet tysicy. Wpywa to na cen kocow naszej odziey, ktra jest kilkanacie procent wysza od ubra szytych np. z baweny konwencjonalnej. Na pewno takie marki jak SLOGAN nie mog konkurowa pod wzgl-dem ceny z gigantycznymi korporacjami, ktrych produkcja usytuowana jest w krajach taniej siy roboczej, przy wykorzystaniu sabej jakoci, a nawet czasem szkodliwych materiaw wytwrczych. Dlatego te, pro-jektujc nowe kolekcje, firma zwraca szczegln uwag na bardzo wysok jako materiaw oraz warto odszycia. Odzie, trafiajc do wymagajcych klientw, cieszy si coraz wikszym uznaniem. Docenione zo-stay: niebanalne wzornictwo, naturalny surowiec naszych dzianin i tkanin oraz efektowno odszycia, co jest dla najwikszym sukcesem marki.

Wyznawane przez organizacj wartoci etyczne i poczucie odpowiedzialnoci za rodowisko podkrela staranny dobr tkanin oraz dzianin. Wymagamy certyfikatw organizacji ekologicznych takich jak: GOTS (Global Oraganic Textile Standars), OCIA (Stowarzyszenie Poprawy Upraw Ekologicznych Organic), NOP (National Organic Program Organicy), czy IFOAM (Federacja Ruchu Ekologicznego Organic). Wyznacznikiem naszego standardu, ktry rzutuje na zaufanie klientw jest rwnie certyfikat Oeko-Tex 100, bdcy gwaran-cj bezpieczestwa dla zdrowia uytkownikw. Akcesoria typu zamki, guziki, ktrych uywamy do naszych produkcji zamawiamy u polskich producentw. Chcc implementowa idee ekologiczne w swojej produkcji firma dba o rzetelne etykietowanie wyrobw, co pozwala na waciw weryfikacj pochodzenia pozyskiwa-nych surowcw. Ponadto kilkuletnia ju wsppraca z zaprzyjanionymi szwalniami daje take moliwo monitoringu produkcji i gwarancj wysokiej jakoci odszy.

Interesujemy si przemysem odzieowym zarwno od strony branowej, jak i spoecznej. Slogan jest proekologiczn i etyczn mark, nie tylko z idei. Jej warto i presti determinuj dziaania wielu osb, wspie-rajcych i pomagajcych w rozpowszechnianiu naszego przedsiwzicia. Do wsppracy w ramach projektu SLOGAN Street View zapraszamy najlepszych wspczesnych polskich malarzy ulicznych. Bez nich nie udaoby si nam zaj tak daleko.

Organizacja wspiera rodowisko poprzez tworzenie alternatywy dla wszystkich konsumentw, ktrzy chc wiedzie co kupuj kierujc si w yciu wartociami etycznymi i rodowiskowymi. Jednak naley pod-kreli, e firma nie chce budowa swojego wizerunku na aktywizmie i jak zauwaa sama wacicielka: Nie

22

Moda na alternatyw

jestemy aktywistami ekologicznymi! Zajmujemy si sprzeda dobrych, komfortowych ubra, nie bdcych obecnie produktem masowym. Tym samym wybr materiaw, z jakich s szyte i w jakich warunkach produ-kowane, to wybr ideologiczny. Nazywanie tego aktywizmem byoby jednak mocno nacigane.

Przedstawiciele firmy pogbiaj swoj wiedz biorc udzia w wydarzeniach zwizanych z tematyk odpowiedzialnej mody[3]. W lutym 2014 przedsibiorstwo zostao pierwsz polsk mark, ktra doczya do programu Fur Free Retailer[4]. Za pomoc kont na portalach spoecznociowych firma promuje akcje i kampanie ekologiczne.

Jako manufaktura miewamy momenty zwtpienia, wynikajce przede wszystkim z ogromnych po-trzeb finansowych, generowanych tym przedsiwziciem, zwaszcza w brany opanowanej przez globalne giganty, ktrych wizerunek cho tak daleki od naszych idei, bardzo silnie wpywa na dzisiejsz mod. Nasze dziaania wyrniaj jednak postawy, ktre ksztatuj nie tylko wygld ale rwnie styl ycia. Tak mocno zako-rzenione w nas wartoci przypominaj dlaczego rozpoczlimy t podr i nadal j kontynuujemy.

Literatura:[1] Spoeczna Odpowiedzialno to strategia, w ktrej firma dobrowolnie uwzgldnia interesy spoeczne, jak i te zwiza-

ne z ochron rodowiska, a take relacje z rnymi grupami zw. Interesiuszami.

[2] Wypowied wacicielki opisywanej firmy.

[3] Udzia w takich wydarzeniach jak konferencje: Modnie i etycznie w odzi oraz WearFair Seminarium w Austrii.

[4] Sprzedawcy Wolni od Futer). FFR wspiera wycznie sprzedawcw, ktrzy zobowizali si pisemnie do niesprzeda-

wania futer oraz dodatkw futrzanych.

23

Moda na alternatyw

W szafie ma przede wszystkim ubrania swojej marki. Stawia na minimalizm w yciu i konsumpcji, nie lubi nadmiaru rzeczy, ubra, butw. Kiedy wikszo zarobionych pienidzy potrafia wyda na ciuchy, buty, ale teraz woli mie kilka rzeczy lepszej jakoci i nosi, a si zniszcz. Lidia Panfil, wacicielka marki Uncommon Ethical Streetwear opowiada w specjalnym wywiadzie dla Altmoda.pl o swojej pracy i o tym czym jest dla niej odpowiedzialna moda.

Altmoda.pl: Sowo uncommon w jzyku angielskim znaczy niezwyky, rzadki, niecodzienny. Czy tak wanie opisaaby Pani swoj mark?

Lidia Panfil: Nazw, cho dosy trudn, wymyliam po to by opisa ubrania, ktre powstaj w niety-powy sposb. Chodzio mi o odpowiedzialny sposb produkcji, ktry w brany odzieowej niestety nie jest zbyt powszechny. Do gowy przyszo mi haso: Be Ethical, Be Uncommon, ktre w pewien sposb definiuje te ubrania. Poza tym staram si wprowadza nietypowe kroje, stosowa dzianiny tam, gdzie czsto wykorzy-stuje si tkaniny.Altmoda.pl: Jest Pani magistrem ekonomii, skoczya Pani te studia doktoranckie z zarzdzania. Skd zatem w ogle pomys na tworzenie ubra?

Lidia Panfil: Studia doktoranckie, niestety jeszcze nie skoczone, wanie ze wzgldu na firm, zosta mi jeden egzamin:). Od zawsze interesowaam si biznesem, tym jak prowadzi firm w sposb odpowie-dzialny spoecznie. Pracowaam w rnych organizacjach, gdzie nie szanowao si ludzi, wiedziaam, e jeli kiedy bd szefow to zupenie inn. Szukaam swojej drogi i ubrania pojawiy si w momencie yciowej rewolucji. Chciaam robi co ciekawego. Postanowiam: teraz albo nigdy. I nie auj. Obawiaam si, e bez

Nietypowe ubrania marki UncommonRozmowa z Lidi Panfil wacicielk marki Uncommon Ethical Streetwear, rozmawiaa Marta Roskowiska

24

Moda na alternatyw

dowiadczenia sobie nie poradz, ale p roku intensywnej pracy pozwolio mi pozna bran modow, na tyle by ruszy z wasn mark.Altmoda.pl: Kiedy po raz pierwszy zetkna si Pani z tematem etycznej mody?

Lidia Panfil: Pewnie jak wikszo z nas od czasu do czasu czytaam artykuy o tragediach w odlegych fabrykach ubra. Zawsze myl, o tym jak powstay rzeczy ktre mam wokoo. Ale tak naprawd zagbi-am si w temat etycznej mody rok temu, gdy przypadkiem dostaam ksik Etyka w Modzie Magdaleny Ponki. Wtedy zdecydowaam, e moja marka bdzie mwi o tym, jak powstaj ubrania, chciaam ebymy zastanawiali si, jakim cudem bluzka w sieciwce kosztuje 29 z, a jest produkowana tysice kilometrw od miejsca zbytu.Altmoda.pl: Dlaczego wanie spoeczna odpowiedzialno marki jest dla Pani tak wana? Co znaczy dla Pani odpowiedzialna produkcja w brany odzieowej?

Lidia Panfil: Wierz, e cokolwiek robimy, szyjemy ubrania, produkujemy inne rzeczy, wiadczymy usu-gi, powinnimy robi to z myl o innych ludziach i rodowisku. Jest to trudne dla osb, ktre prowadz firmy z myl o szybkim zysku. Ale stosowanie praktyk CSR (z ang. Corporate Social Responsibility spoeczna odpowiedzialno biznesu) przynosi zyski, a raczej korzyci rozumiane nie tylko w sposb finansowy. Robic co dugofalowo musimy dba o ludzi i to, co nas otacza. Wtedy moemy dugotrwale si rozwija jako spoe-czestwo. O swojej maej firmie, myl szerzej, e jestemy z moim zespoem czci jakiej caoci, e mamy wpyw na otoczenie. W brany odzieowej odpowiedzialna produkcja to przede wszystkim materiay, wie-dza skd pochodz jak byy przygotowane, barwione ideaem byoby wykorzystywanie tylko organicznej baweny, uprawianej bez chemii, na ma skal. Poza tym wane jest kto zrobi nasze ubranie, czy dosta godziwe wynagrodzenie, w jakich warunkach je szy. W produkcji istotne s take odpady, recykling, wyko-rzystywanie powtrne rnych rzeczy. Jest to nie tylko ekologiczne, ale i ekonomiczne.Altmoda.pl: Czy obecnie klienci w Polsce s bardziej zainteresowani tym gdzie i w jakich warunkach wyprodukowano kolekcje?

Lidia Panfil: Spotykam si z coraz wiksz wiadomoci ludzi, cho mam wraenie e w Polsce wci mocno panuje przekonanie, e zagraniczne rzeczy s lepsze. Moje klientki myl o tym, jak powstao ubranie, ceni sobie, e mog kupi co lokalnie wyprodukowanego. Ostatnio zafascynoway mnie berliskie butiki, pracownie, gdzie na ma skal produkuje si ubrania. Mam nadziej, e ten nurt za spraw wielu wietnych modych marek, bdzie w Polsce jeszcze bardziej widoczny, nie tylko w Warszawie.Altmoda.pl: Dla kogo tworzy Pani swoje kolekcje? Czy to, e projekty Uncommon unikaj chwilowych trendw w modzie zawa jako grono klientw, ktrzy s gotowi kupi Pani ubrania?

Lidia Panfil: Z pewnoci nie da si zrobi kolekcji, ktra zadowoli wszystkich. Moje klientki doceniaj krj, kolory, komfort , ktry daj te ubrania. Przyznam te, e nie ledz trendw, pamitajmy take, e due firmy planuj kolekcje z bardzo duym wyprzedzeniem czasowym. Ja nie ledz informacji, jaki kolor bdzie modny latem 2016 roku. Sucham siebie i klientek, tego co chc nosi, ja proponuj to co sama lubi nosi i tak powstaj te ubrania.Altmoda.pl: Jak wyglda Pani dzie w pracy?

Lidia Panfil: Przede wszystkim rnie. Kady dzie jest inny:). S elementy wsplne, ustalenie z pania-mi szyjcymi co robimy, omwienie nowych projektw, bo co kilka tygodni wypuszczamy nowe ubranie. Odpowiadam take za produkcj, marketing i formalnoci firmowe, wic codziennie mam sporo obowizkw. Do tego czste wyjazdy na targi, spotkania z klientkami. Teraz pracuj nad pokazami mody w kilku miastach Polski wsplnie z jednym z najwikszych w Polsce producentw okularw optycznych i przeciwsonecznych.Altmoda.pl: A praca nad now kolekcj? Zaczyna Pani od projektu, czy wybiera najpierw materiay? A moe przede wszystkim szuka inspiracji?

Lidia Panfil: Ze wzgldu na to, e uywamy certyfikowanych dzianin, teraz take przygotowujemy kilka modeli z baweny organicznej, materiay s podstaw do projektowania. Nie wszystko mona uszy z takich

25

Moda na alternatyw

dzianin. Nie jestem projektantk ubra, nie skoczyam w tym kierunku szkoy, projektuj ubrania w poro-zumieniu z konstruktork odziey. Wskazuj, opisuj co chc i potem dopracowujemy dany model. Wiem, jakie ubrania chc nosi, kobiece i wygodne. Staram si nie szuka inspiracji w magazynach, u innych pro-jektantw, bo robi wietne rzeczy i bardzo atwo jest zainspirowa si za bardzo. Cho prawda jest te taka, e w modzie wiele rzeczy ju wymylono. Staram si take pracowa z utalentowanymi ludmi. Kolekcj dziecic zaprojektowaa na przykad moja zaprzyjaniona projektantka Joanna Barczak.Altmoda.pl: Naley Pani do grona nielicznych projektantw w naszym kraju, ktrzy podaj trendem etycznej mody. Jak takie niszowe marki s przyjmowane przez bran modow w Polsce?

Lidia Panfil: Myl, e ten trend nie jest a taki niszowy. Na portalach z modymi projektantami jest kilkaset polskich marek, pewnie wikszo z nich mona by zaliczy do nurtu etycznej mody, ze wzgldu na sposb produkcji, lokalno, materiay.

Dziaam na rynku dosy krtko. Na pocztku syszaam wiele opinii np. od dostawcw, e nie uda mi si w obliczu tak duej konkurencji. Sama baam si bardziej o porwnania z polskimi projektantami duego formatu. Trzeba jednak dostrzec, e rynek modowy w Polsce zmieni si, jest on dostpny nie tylko dla projek-tantw po ASP, ale take dla ludzi ktrzy po prostu pasjonuj si ubraniami. Myl, e popularno rodzimych marek wpywa dobrze na ca bran modow. Mode marki musz jednak pamita o jakoci ubra, co rwnie w moim przypadku jest surowo oceniane, nie tylko przez klientw, ale take bardziej dowiadczon konkurencj.Altmoda.pl: Czy wedug Pani rozwj odpowiedzialnej mody na wiecie ma jaki wpyw na bran odzieow w Polsce?

Lidia Panfil: Oczywicie, e tak! Ten nurt globalny dociera do nas, do wiadomoci polskich klientw i coraz czciej bdziemy myle o tym, jak powstaj ubrania.Altmoda.pl: Czy ma Pani swoich ulubionych projektantw? Osoby, ktrych praca, projekty Pani inspiruj?

Lidia Panfil: Niestety nie ledz na bieco kolekcji wiatowych i polskich projektantw, wic nie mog powiedzie, e kogo lubi najbardziej.Altmoda.pl: A jaki jest Pani styl prywatnie? Czy nazwaaby si Pani odpowiedzialnym konsumentem, jeli chodzi o dobr ubra w swojej garderobie?

Lidia Panfil: W szafie mam w wikszoci ubrania Uncommon. Stawiam na minimalizm w yciu i kon-sumpcji, nie lubi nadmiaru rzeczy, ubra, butw. Kiedy wikszo zarobionych pienidzy potrafiam wyda na ciuchy, buty. Teraz wiem, e chc mie kilka rzeczy, lepszej jakoci i nosi, a si zniszcz. Chyba dopiero, gdy dojrzaam jako osoba, zrozumiaam, e bez sensu jest nadmierne kupowanie, gromadzenie. Teraz gdy mam kilka ciuchw w szafie nie trac czasu na mylenie: w co si ubra? Ten problem znikn zupenie.Altmoda.pl: Kolejne 12 miesicy co mog przynie Pani i marce Uncommon?

Lidia Panfil: Przyznam, e patrzc wstecz na to, ile wydarzyo si przez ostatnie 10 miesicy, mam na-dziej, e kolejny rok bdzie rwnie ciekawy. Chciaabym rozpocz sprzeda zagraniczn, wprowadzi lini tylko z organicznej baweny i produkowa odzie msk. Sporo wyzwa, ale wierz, e maymi krokami uda si je zrealizowa.Altmoda.pl: Pani Lidio, dzikujemy za rozmow i trzymamy kciuki za rozwj Pani firmy!

26

Moda na alternatyw

Odpowiedzialna moda to nie tyle opozycja do Fast Fashion uprawianego przez due korporacje i sieci odzieowe. To nie tyle zdecydowana reakcja na wci napywajce doniesienia o przeraajcych warunkach pracy, jakie panuj w fabrykach produkujcych odzie dla znanych marek odzieowych. Slow Life to jedna z wielu opowieci tworzonych aby mc przetrwa trudne i niepewne czasy dynamicznego rozwoju techno-logii i rosncych nierwnoci spoecznych.

Na mod mona patrze tak, jak robi to znany, niemiecki socjolog Georg Simmel. Dla niego moda wyraa nieodpart potrzeb wyrnienia si spord innych, stania si przedmiotem uwagi, jaka nie przy-pada w udziale innym z uczuciem zazdroci wcznie. To do trafne ujcie zwaszcza, pamitajc o tym, ile ludzie s w stanie wyda pienidzy aby mc ubiera si modnie. Nie wane, e czsto ulegaj pokusie, jak tworz reklamy znanych, odzieowych marek, zwaszcza tzw. sieciwek. W kadym duym miecie moemy spotka tyle podobnie ubranych kobiet i mczyzn, zadowolonych ze swojej oryginalnoci.

Ale moda to te jedno z najbardziej sensytywnych, wraliwych dziedzin ycia, wraliwych na to, co dzieje si w gospodarce i samym spoeczestwie. To wyraz tych nierzadko nie wypowiadanych wprost emo-cji, lkw i projekcji. Podobnie ma si rzecz z nowoczesn sztuk, ktra prcz tego posiada zdolno przewi-dywania nowych trendw, napi i konfliktw spoecznych.

Moda jest technik prezentacji siebie i manifestacji przynalenoci do okrelonych grup, czy kategorii spoecznych, wspczesna sztuka za stanowi bardziej analiz, czy wrcz krytyk tyche technik prezentacji i wzorw spoecznych, nierzadko penetrujc ich drugie dno.

Przemiany mody s niezwykle czuym barometrem spoecznych nastrojw. W okresie nadchodzcego kryzysu i potem w trakcie jego trwania moda staje si zdecydowanie bardziej ostrona, zaczynaj by wi-doczne proste, czy wrcz konserwatywne wzory, wraca si do natury, widoczne staj si detale nawizujce do tradycji i lokalnoci. Na popularnoci trac ekspresja i ywioowy kolor, eksperymentowanie i przekracza-nie granic.

Ale nie tylko gdy nadchodzi kryzys Moda odbija, jak w lustrze wszelkie waniejsze trendy obecne w kulturze.

W kocu lat 60-tych w Europie Zachodniej, ale szczeglnie w USA narodzi si zwrot. Dla beatnikw, a potem przez jaki czas rwnie hipisw uganianie si, za karier, sukcesem materialnym stao si passe. Zaczy rozwija si postawy wskazujce wag ekologii, odpowiedzialnoci, ycia w zgodzie ze sob. Dla niektrych stao si jasne, e prawdziwe ycie nie polega na pracy od-do, czy robieniu kariery na Wall Street i gromadzeniu pienidzy.

Slow Fashion nowa opowie na trudne czasyRobert Kostka-Zawadzki, autor wielu tekstw m.in. z dziedziny identyfikacji trendw, bada rynkowych, marketingu; prowadzi zajcia z zakresu metodologii identyfikacji trendw w szkole mody i designu Viamoda, analityk (digital analysis) w wydawnictwie Agora.

27

Moda na alternatyw

Fast-Life zamienio si w Slow-life.Ale obok zwrotu krya si te zapowied zapowied coraz wikszych perturbacji i napi, wzrostu nie-

rwnoci spoecznych osigajcych poziomy wiksze od tych spotykanych w XIX wieku. Nie ulega wtpliwo-ci, e to amerykaska kontrkultura przyczynia si do niespotykanej wczeniej dynamiki rozwoju nowoczes-nych technologii. W tym samym czasie kiedy narodzia si kultura hipisw rozpocz si proces drastycznej redefinicji struktury zawodowej. Dopiero, co powstaa Dolina Krzemowa uruchomia proces, ktry dopiero teraz zaczyna by dobrze widoczny.

Od koca lat 70-tych wzrost PKB coraz sabiej przekada si na wzrost dochodw przecitnej rodziny. Oznacza to, e rynek pracy potrzebuje coraz mniej ludzi aby mia miejsce wzrost gospodarczy. Wczeniej przemys mg agregowa duo wicej zasobw ludzkich, bo potrzebni byli pracownicy o niewielkich umie-jtnociach wykonywane prace byy stosunkowo proste. Niewane, czy byy to prace przy tamie montao-wej, czy w biurze. Dzi automatyzacja i robotyzacja dotyka coraz wicej dziedzin: od produkcji przemysowej, przez usugi a po dziedziny wymagajcych ju bardziej subtelnych umiejtnoci.

W okresie pierwszej rewolucji przemysowej zostay stworzone podwaliny dla masowego rynku. Ludzie byli potrzebni aby obsugiwa klientw i sprzedawa (na wielk skal rozwin si rynek usug), ale dzisiaj produkcj zajmuj si roboty, usugi staj si wirtualne, a sprzeda jest online. Do tworzenia tych nowych technologii potrzeba znacznie mniej pracownikw ni do produkcji, czy sprzeday. Gruntownie zmieni si charakter caego systemu gospodarczego.

Bogatsi staj si jeszcze bogatsi, a biedni biedniejsi. Nowe technologie, w tym szczeglnie internet tyl-ko przyspieszaj ten proces. Powstaje prawdziwy paradoks coraz wiksza otwarto, ktra polega na zaniku sztywnych hierarchii i rozwoju spoeczestwa sieci prowadzi do prawdziwej przepaci midzy bogactwem, a ndz.

Nie oznacza to, e nagle wszyscy strac prac, ale na pewno mniej bdzie jej w krajach centrum, a coraz wicej na peryferiach. Tylko niewielka cze pracownikw bdzie miaa stay, dobrze patny etat, dla reszty pozostanie nisko-patna praca tymczasowa.

W efekcie wyej wymienionych procesw postpuje drena klasy redniej w krajach uprzemysowio-nych, produkcja ucieka z centrum do peryferii, narasta wyzysk. Std palca konieczno powstania zupenie nowych opowieci, popularyzujcych nowe postawy i wartoci pozwalajcych w miar bezbolenie pogo-dzi si z faktem, e czasy nieograniczonej konsumpcji i wysokiego standardu ycia ju raczej nie powrc.

Ruch Slow-Life jest nie tylko kontynuacj zjawisk, ktre swj pocztek maj w latach 60-tych. Stanowi jeden z wielu elementw znacznie szerszego trendu, ktry mona okreli wszystko we wasnych rkach.

Media ulegaj indywidualizacji, na popularnoci zyskuj blogi, serwisy spoecznociowe, pojawiaj si drukarki 3D pozwalajce na samodzieln produkcj wielu przedmiotw codziennego uytku, zrb to sam (DIY), freeganizm, self-publishing, rower dla niektrych staje si gwnym rodkiem komunikacji w miecie, coraz wicej zwolennikw znajduje nomadyzm. Wyej waloryzowana jest rola freelancera, czy pozyskiwanie kapitau na rozwj wasnego start-up-u ni praca na etat w duej, midzynarodowej korporacji. Poszukuje si unikalnej, samodzielnie wypracowanej drogi yciowej obejmujcej nie tylko konkretny styl ycia, ale rwnie szereg technik pozwalajcych przetrwa na wci kurczcym si rynku pracy.

Mylc o Slow-Life, w tym rwnie slow-fashion, warto pamita, e to nie tylko przejaw naszej od-powiedzialnoci, czy potrzeba wyjcia poza szybki nurt miejskiego ycia, ale te kolejny element znacznie wikszej ukadanki, na ktr skadaj si trendy gospodarcze i te majce miejsce w obrbie kultury. A rozwj kadego z tych trendw przypomina powolne wchodzenie we mg. Wszystko z pocztku wydaje si by tajemnicze i pocigajce, dopiero po duszym czasie czujemy, e jestemy przemoczeni do suchej nitki.

28

Moda na alternatyw

Altmoda.pl: Jak si zacza historia Twojej firmy? Marcin Zieliski: Historia zakiekowaa okoo 8 lat temu jako niewinny i niemiay oboczek marze, kt-

ry kady z nas na rnych etapach ycia projektuje. Z roku na rok marzenia nabieray mocy i powolutku prze-ksztacay si w realny plan, ktry w kocu postanowiem zrealizowa. Troch pomoga mi w tym rwnie coraz gorsza kondycja firm kaletniczych na polskim rynku. W kocu miaem do wyboru: albo bd pracowa po 10-12 godzin dziennie, eby zarobi 1500 z albo zaryzykuj i pjd na swoje poszedem na swoje:).Altmoda.pl: A skd w ogle pomys na tworzenie torebek z wykorzystaniem dtek rowerowych?

Marcin Zieliski: Jeli chodzi o pomys to jest to do prozaiczna historia. Kilka lat temu pracujc w jed-nej z firm dane mi byo zrobi torb z wykorzystaniem dtek rowerowych. By to pomys mojej szefowej, przed ktr chyl czoa. Torba prezentowaa si doskonale, ale gorzej byo z firm, ktra po kilku miesicach przestaa istnie. Pomys na tworzenie toreb z dtek zapakowaem jednak do swojej gowy. Wiedziaem, e jeli kiedy otworz swoj dziaalno to z pewnoci go wykorzystam.Altmoda.pl: Jednak czy od razu bye przekonany, e bd to produkty wykonane jedynie z dtek?

Marcin Zieliski: Chcc by do koca szczerym musz przyzna, e w pocztkowej fazie pomys na profil mojej dziaalnoci obejmowa produkcj toreb dtkowych tylko jako jedn z kilku moliwoci. Przede wszystkim chciaem skupi si na robieniu toreb skrzanych. Sytuacja finansowa zmusia mnie jednak do tego by rozpocz dziaanie z wykorzystaniem surowca, za ktrego nie trzeba paci. Z serwisw rowerowych odebraem pierwsze partie materiau i do roboty. Pomys tak si ludziom spodoba, e po ptora roku od zaoenia firmy cay czas robi torby z dtek i pki co nie widz potrzeby eby cokolwiek zmienia:)Altmoda.pl: Zakadajc firm miae ju spore dowiadczenie zawodowe. Czy to w jaki sposb ua-twio Ci start w prowadzeniu swojej wasnej dziaalnoci?

Marcin Zieliski: Myl, e gdyby nie moje dowiadczenie to nie zdecydowabym si na taki ruch. Zaley mi na tym by mj produkt by najwyszej jakoci. 20 lat pracy w zawodzie kaletnika pozwala mi ten warunek speni. Inaczej musiabym zleca prac fachowcom co znacznie zwikszyoby koszta, a i tak czsto nie mia-bym wpywu na jako wykonanego zlecenia (wiem co o tym, bo czsto sysz jak al si moi znajomi na odwalenie chatury przez podwykonawcw).Altmoda.pl: Jak wyglda proces tworzenia torby z wykorzystaniem opon rowerowych?

Marcin Zieliski: No wanie z wykorzystaniem opon, czy dtek ? Bo to dwa zupenie inne surowce.Altmoda.pl: Racja. Zatem czym rni si tworzenie toreb z opon od tych z dtek?

Marcin Zieliski: Pierwsz torb zrobiem z wykorzystaniem zarwno opon jak i dtek. Ale potem z opon zrezygnowaem zostajc tylko przy dtkach:). Opona jest sztywna i bardzo ciko ni operowa przy montau. Dtka jest mikka i to koniec kocw bardzo wdziczny materia. Wyglda to tak, e odcinam t cz dtki gdzie jest wentyl, nastpnie przecinam ca dtk na p. Tak przecite dtki zszywam ze sob i mam paty materiau, z ktrych wycinam ju gotowe formy. Jeszcze zanim wycite czci zaczn zszywa to myj je dokadnie mydem, eby pozby si kurzu i talku.Altmoda.pl: Czy dtki to prosty materia do upcyclingu?

Wyrniajc si upcyclingowo

Rozmowa z Marcinem Zieliskim wacicielem marki Zielinskibags, rozmawiaa Marta Roskowiska

29

Moda na alternatyw

Marcin Zieliski: Jest prosty, ale wymaga chyba kaletniczego dowiadczenia, czyli pracy przy ciszych materiaach typu skra a nie tylko tkaninach. Przede wszystkim nie mona zrobi porzdnej torby z dtek na maszynie krawieckiej. Potrzebny jest do tego ciszy kaliber czyli maszyna kaletnicza. Dtki po przeciciu nie zachowuj paskiej formy ( jak tkanina) ale s pofalowane co utrudnia zszywanie. Czsto by usprawni proces montau wykorzystuj rne sposoby wspomagajce (wzmacnianie, podklejanie, zawijanie), ktrych nauczyem si szlifujc swj warsztat kaletniczy :).Altmoda.pl: Co Ci inspiruje do tworzenia nowego modelu torby? Kierujesz si trendami, czy moe zupenie nie zwracasz na nie uwagi?

Marcin Zieliski: Na pocztku staraem si projektowa modele ktre pozostay w mojej gowie po latach dowiadcze zawodowych. W sumie to chyba byem zadowolony, ale czego mi w nich brakowao. Ktrego razu mj znajomy opowiedzia mi, e oglda moj stron razem z pewn Pani, ktra pracuje w modowych klimatach wiele lat i ona zauwaya, e pomys jest fajny tylko modele s troch zbyt ograne i powinienem znale wasny jzyk wyrazu. To by moment zwrotny.Altmoda.pl: Co wic si od tego momentu zmienio?

Marcin Zieliski: Od tego czasu kady kolejny wzr torby to poszukiwanie wasnych rozwiza. Co cie-kawe moje wzory duo bardziej mi si podobaj. Mam wraenie jak bym z powstaniem kolejnego wzoru odkrywa co co byo we mnie upione, co czemu nie miaem odwagi pozwoli si zmaterializowa. Dzisiaj nie ogldam si na trendy ani na to co si moe dobrze sprzeda. Robi to co podpowiada mi serce i to co mi by si podobao, a e moje pomysy znajduj odbiorcw to najwiksze szczcie w tej caej historii.Altmoda.pl: A kim s Twoi klienci? To raczej osoby dbajce o rodowisko, czy indywidualici szukajcy oryginalnego produktu?

Marcin Zieliski: I tacy i tacy. Te dwie rzeczy czsto id w parze. Gdybym mia opisa statystycznego klienta bazujc na wypadkowej cech wszystkich odbiorcw moich toreb to byaby to osoba z dredami, kol-czykiem w nosie, tatuaem i praktykujca wegetarianizm:). Oczywicie w duej mierze to art, aczkolwiek jest w nim te sporo prawdy;).Altmoda.pl: A osoby dbajce o rodowisko? Dlaczego chc kupowa Twoje produkty?

Marcin Zieliski: Reanimujc dtki rowerowe aktywuj mieci, za ktrych wywz waciciele serwisw musz dodatkowo paci, gdy jest to odpad do utylizacji. To pokazuje, e zuyte dtki rozkadajc si na mietniku w duym stopniu zanieczyszczaj rodowisko. Opowiadam o tym moim klientom co zwiksza ich wiadomo. Chtniej wydaj wtedy pienidze na zakup mojej torby. Wiedz, e w ten sposb przyczyniaj si do szlachetnego czynu jakim jest dbanie o zdrowe rodowisko. Jestem jednak przekonany, e wielu mo-ich klientw kupuje moj torb bo poszukuj niebanalnych form wyrazu. Chc si wyrnia z tumu a torba zakupiona u mnie im to gwarantuje. To co mwi troch pachnie pych, ale s to sowa osb ktre dokonay u mnie zakupu. Czsto otrzymuj mie informacje od swoich klientw, e s zaczepiani na ulicy i pytani skd maj tak oryginaln torb:).Altmoda.pl: Czy Polacy chtnie kupuj hand-made? Czy wedug Ciebie potrafimy doceni rcznie wy-konane produkty?

Marcin Zieliski: Mog odpowiedzie na to pytanie w oparciu o progres tworzenia si rynku z alterna-tywn mod, jaki obserwuj od jakiego czasu. Jeszcze kilka lat temu imprezy hand-madowe zwane wtedy kiermaszami byy bezpatne (lub za przysowiow zotwk), odbyway si rzadko, a z braku odpowiedniej reklamy trafiali na nie raczej przypadkowi klienci. Zreszt to byy czasy gdy sieciwki swoj ofert przycigay tumy i nikt nie myla wtedy o tym czym s odpowiedzialne zakupy . Dzisiaj w miejsce kiermaszw pojawiy si targi mody i jest ich z roku na rok coraz wicej. Organizatorzy by przycign odwiedzajcych musz woy duy wysiek w reklam i profesjonaln opraw. Robi to z godnym podziwu uznaniem i na takich wydarzeniach czsto s tumy odwiedzajcych.

30

Moda na alternatyw

Oczywicie wymaga to nakadw finansowych i dzi by wystawi si na prestiowych targach trzeba zapaci naprawd spore pienidze:). Warto jednak to przemyle, bo pojawia si tam odbiorca, ktry chce kupowa hand made od polskich twrcw. Uwaam, e obecnie jest moda na polski hand made. Dzi w do-brym tonie jest ubiera si u niezalenych rodzimych projektantw, wspierajc tym samym polski rynek. A co najwaniejsze, jest to cay czas tendencja rosnca, jestem przekonany, e potencja na rozwj polskiego rynku hand madowego jest wci ogromny.Altmoda.pl: Czym jest dla Ciebie moda? Czy swoje produkty nazwaby mod odpowiedzialn?

Marcin Zieliski: Czym jest dla mnie moda? Moda jest dla mnie kreowaniem swojego zewntrznego wizerunku. Kiedy moda ograniczaa si do wizualneo-estetycznego aspektu. Obecnie pojawi si take dru-gi aspekt- moralny. Czyli nie chodzi juz tylko o to by kupi fajny ciuch, ale by kupi go odpowiedzialnie. Dzisiejszy przemys odzieowy by wyprodukowa jak najwicej, jak najtaszym kosztem opiera produkcj na metodach destrukcyjnych, ktre zanieczyszczaj rodowisko i wykorzystuj pracownikw. Wiadomo nie od dzi, e prym wiod w tym rnego rodzaju sieciwki. Nie jestemy jednak skazani na wspieranie tego acucha. Dziki modzie odpowiedzialnej moemy dokonywa wyboru gdzie kupowa ubrania i dodatki tworzc swj wizerunek. Robic odpowiedzialne zakupy moemy wspiera prnie rozwijajcy si rynek polskich niezalenych projektantw. Tu nie ma miejsca na zanieczyszczanie rodowiska, wprost przeciwnie, coraz wicej firm tworzy swoj ofert z wykorzystaniem produktw recyklingowych lub upcyklingowych. Niezalene marki dziaaj lokalnie, tworzc swj produkt w kraju generuj nowe miejsca pracy i zasilaj rodzi-m gospodark. Niestety nie s w stanie konkurowa z sieciwkami jeli chodzi o cen . Dlatego z pewnoci odpowiedzialna moda jest pewnego rodzaju wyzwaniem i nigdy nie trafi do szerokiego odbiorcy. Jednak jestem przekonany, e potencja ma ogromny i wszystko dopiero przed nami.Altmoda.pl: Jakimi zasadami kierujesz si prowadzc swoj firm? Jak wane jest dla Ciebie etyka i odpowiedzialno w tworzeniu swoich produktw?

Marcin Zieliski: Gwna zasad jak kieruj si prowadzc firm jest potrzeba stworzenia produktu ktry sam chciabym kupi. Nie zrobibym dla siebie torby wiedzc, e rozpadnie si ona po krtkim okresie uytkowania. Kady element procesu technologicznego wykonuj precyzyjnie, kada skadowa torebki musi funkcjonowa bez zarzutu tak by klient by zadowolony z zakupu, a zadowolony klient to najlepsza reklama . bo prawdziwa. Oczywicie ogromnie wane jest te umiejtne sprzedawanie produktu poprzez reklam medialn, ale tak naprawd dopiero podczas uytkowania przekonujemy si czy dany produkt by wart wy-danych pienidzy.Altmoda.pl: Taka precyzja i dokadno w tworzeniu produktu musi z pewnoci zabiera czasu i wy-maga duo cierpliwoci.

Marcin Zieliski: Czasem bierze mnie ch pjcia na atwizn by zaoszczdzi czas kosztem dodatko-wej operacji w tworzeniu torebki. Zawsze wtedy stawiam si do pionu bo wiem, e taki ukad odbije si ne-gatywnie na jakoci mojej oferty i w konsekwencji przyniesie straty. Nie jest to prosty wybr szczeglnie na pocztku dziaalnoci, bo wymusza cierpliwe i konsekwentne budowanie fundamentw, na ktrych bdzie mona zbudowa solidn mark. Takie dziaanie jest pracochonne i by przynosio korzyci cena za produkt nie moe by zbyt niska. I tu jest pies pogrzebany bo nie kady bdzie chcia zapaci wicej za torb. Dlatego czasem nachodzi mnie ch by kosztem jakoci obniy cen i tym samym wicej sprzeda i tym samym wicej zarobi. Ale czy rzeczywicie wicej bym zarobi? Tego przecie nie wiem, wiem jednak z pewnoci, e nie zbudowabym tak postaw dobrej marki ktra bdzie kojarzona z solidnoci i wysok jakoci ofero-wanego produktu. Zaley mi na tym by nazwa ZIELINSKIBAGS dobrze si ludziom kojarzya.Altmoda.pl: Twoja firma istnieje na rynku od niedawna, co ci najbardziej zaskoczyo w byciu swoim wasnym szefem?

Marcin Zieliski: To e bycie swoim szefem jest zajciem nigdy niekoczcym si i trwa 24h na dob :). Kiedy gdy pracowaem na etacie to w wizji zaoenia wasnej firmy najbardziej pociga mnie fakt, e sam

31

Moda na alternatyw

bd ustala sobie godziny pracy, e bd mg pospa duej albo zrobi sobie wakacje kiedy bd chcia. Rzeczywisto bya jednak inna. Okazao si e jeli bior odpowiedzialno za tworzenie wizerunku firmy to wiecznie mam za mao czasu. Zawsze jest co do zrobienia. Nawet jeli nie pracuj rce to gowa prawie nigdy nie odpuszcza;). Cigle myl o tym co mona poprawi i jak zaplanowa kolejne dziaanie. Z jednej strony to bardzo pochania energi, ale jest to energia twrcza, wic jestem czsto zmczony cho te bardzo szczliwy. Tak naprawd bycie swoim szefem to spenienie ukrytych marze i warto jest inwestowa w to cay swj twrczy potencja.Altmoda.pl: Co by poradzi dopiero co wchodzcym na rynek hand-madeowcom?

Marcin Zieliski: To zaley czy hand made owiec traktuje swoj przyszo w kategoriach hobby, czy te bdzie chcia si z tego utrzyma. Jeli to pierwsze to niech nie oglda si na innych i nie stara si kopiowa tego co modne. To bezwzgldny kana, ktry wysysa yciodajne soki. Zamiast mie fun i dobrze si bawi, tylko wzniecamy napicie i zawi. Natomiast jeli chodzi o szerzej zakrojone dziaanie, kiedy wchodzc na rynek mamy plany zbudowania rozpoznawalnej i solidnej marki to mog podzieli si kilkoma wnioskami z wasnych dowiadcze.Altmoda.pl: Bardzo chtnie posuchamy:).

Marcin Zieliski: Przede wszystkim najlepiej jest zapomnie o dochodach przez kilka pierwszych lat. Oczywicie wszystko zaley od budetu, ale jeli jest zerowy (tak jak u mnie) to lepiej nie mie oczekiwa. Prawda jest taka e jeli zarobione pienidze nie bd przeznaczane na inwestycje w rozwj firmy to nie ruszymy z miejsca. Po jakim czasie poczujemy, e krcimy si w kko i chocia cay czas mamy pene rce roboty to wci mamy puste kieszenie i brak perspektyw na ich wypenienie. Dzisiaj fajny produkt to nie wszystko, nie wiem nawet czy to nie mniej ni poowa sukcesu. Dzisiaj nasz sukces generuje dobra reklama. Ja reklam na pocztku nie zawracaem sobie gowy. Zdjcia produktw?. jako ogarn, strona interne-towa?. kto mi pomoe, prowadzenie sprzeday internetowej? .dam rad. Zaczynajc dziaalno wie-dziaem tylko jak zrobi fajn torb i mylaem e reszta zrobi si sama. Albo ta reszta w ogle nie bdzie potrzebna bo torby bd tak rewelacyjne, e ludzie ustawi si w kolejce przed drzwiami pracowni. Niestety nie ustawili si. Prawda jest taka, e samemu nie ogarnie si wszystkiego. Potrzebna jest wsppraca z profe-sjonalistami albo (tak jak w moim przypadku) oddanie czci obowizkw wsppracownikowi i podzielenie si zyskami. Taka decyzja rwna si niestety pozbawienia naszej osoby dochodw przez jaki czas, ale jest niezbdna. Jeli chcemy by nasza firma przynosia nam stae zyski to musimy zbudowa solidne podsta-wy. Wszystkim pocztkujcym radz zatem przygotowa dobry biznes plan dotyczcy take (a moe przede wszystkim) inwestycji na reklam .Altmoda.pl: A jakie Ty masz p