KOŃCZYNY FANTOMOWE
Katarzyna Paluch
Nawiedzone ciało – fenomenalne fantomy
• Fantom – w słowniku języka polskiego: upiór, zjawa, widziadło.
• Czym są fantomy?• Co trzeba zrobić, żeby
wywołać wrażenia fantomowe?
• Jak często się zdarzają?
Dowody istnienia duszy?
• W średniowieczu kończyny fantomowe uznawano za boską interwencję (cuda).
• W 1551r francuski chirurg wojskowy Ambroise Paré dokonał pierwszych wzmianek na temat kończyn fantomowych.
• Lord Nelson po utracie ręki (podczas ataku na Teneryfę) miał doznania fantomowe, które uznał za dowód istnienia duszy.
• 1951 „Moby Dick” Herman Melville kapitan Ahab
• 1866 Silas Weir Mitchell opublikował w Atlantc Monthly anonimowe opowiadanie „The case of George Dedlow”.
• 1871 „Lippincott’s Magazine of Popular Literature and Science”
• 1872 S. W. Mitchell oficjalnie wprowadził termin „kończyna fantomowa”.
http://www.globusz.com/ebooks/Quack/00000011.htm
• Najczęściej po amputacji kończyn górnych lub dolnych, ale znane są również przypadki fantomowej macicy, odbytu, piersi, genitaliów. Co ciekawe, brak jakichkolwiek doniesień na temat fantomu ucha. Dlaczego?
• W wyniku uszkodzenia nerwów obwodowych np. oderwanie splotu ramiennego.
• U osób z tetraplegią (porażeniem czterokończynowym).
• U osób po udarach.• Osoby poddane znieczuleniu w obrębie rdzenia
kręgowego np. podczas porodu.
Kiedy powstają fantomy?
Adrianek, podopieczny fundacji Spoltu ramiennegoMechanizm urazu okołoporodowego
Czy ja mogę mieć odczucia fantomowe?
Czy ja mogę mieć odczucia fantomowe?
Doświadczenie Ronalda Melzack’a:
1. Zablokowanie dopływu krwi do kończyny ok. 30 min
2. Brak korygujących wrażeń wzrokowych
3. Jakie jest dokładne położenie Twojej ręki?
B A
A – rzeczywista lokalizacja kończynyB – lokalizacja fantomu
„Zdroworozsądkowo” o istnieniu duchów
Teorie istnienia fantomów
Centralne
Spontanicznej aktywności
Neuronalnego podpisu
Zmian plastycznych
(remapowania)
Nerwiaków
Obwodowe
Obwodowa teoria nerwiaków
Główny bohater: nerwiak, patologiczne zakończenie nerwu czuciowego przerwanego podczas amputacji (reagujące na dotyk!).
Impuls wyzwalający ból: dotyk, zmiana temperatury, ucisk.
Adresat: centralna reprezentacja utraconej części ciała.
1. Dlaczego dotyk jest odbierany jako ból?Odp. Teoria nadwrażliwości ośrodków centralnych
wywołana odnerwieniem.2. Dlaczego fantom jest odczuwany nawet wtedy
gdy nic go nie dotyka?Odp. skurcze mięśni wew. kikuta, obrzęk 3. Dlaczego stres, kaszel nasilają bóle fantomowe?Odp. stres i / lub napięcie mięśni brzucha powodują
uwolnienie noradrenaliny zwiększającej spontaniczną aktywność jego komórek.
4. Dlaczego zimą bóle fantomowe nasilają się?Odp. nerwiaki są wrażliwe na zimno. Ulgę w bólu
może przynieść trzymanie kikuta w cieple.
Nerwiaki
Szukanie dziury w całym?
Przecięcie nerwów rdzeniowych:• powyżej nerwiaka • tuż przed ich wniknięciem do
rdzenia kręgowego Zabiegi te nie znoszą bólu
fantomowego, ani doznań fantomowych.
„Kiedy wyeliminuje się niemożliwe wówczas to, co zostanie, bez względu na to, jak byłoby nieprawdopodobne, musi być prawdą.”
W poszukiwaniu winnych.Podejrzany: rdzeń kręgowy
1. Uszkodzenie.
2. Zanik dopływu informacji czuciowych.
3. Wzrost spontanicznej aktywności neuronów w rdzeniu kręgowym.
4. Inny wzorzec wyładowań.
5. Błędna interpretacja sygnału przez korę mózgową.
„Pamiętajmy o logice. Tam, gdzie jej brak, należy doszukiwać się podstępu.”
Sherlock Holmes
Osoba z tetraplegią (porażeniem czterokończynowym) wywołanym uszkodzeniem górnych odcinków rdzenia kręgowego odczuwa bóle fantomowe w nogach i pachwinach.
Jak to możliwe?
Odp. zgodnie z teorią spontanicznej aktywności niemożliwe.
Neurony rdzeniowe przewodzące informację z dolnych partii ciała znajdują się u osób z tetraplegią poniżej miejsca urazu tzn. nie są w stanie przekazywać pobudzenia do mózgu.
Mózg, twórca fantomów – teorie centralne
Does it not seem clear that such a [phantom] phenomenon indicates that our ideas and sensations emerge from our brains, and not from our tactile organs?
Erasmus Darwin
Współcześni łowcy duchów
Imię: Ronald Nazwisko: Melzack Urodzony: 1929 Pochodzenie: Montreal,
KanadaZawód : psycholog Miejsce pracy: Uniwersytet
McGill w Montrealu
Kompetencje: ból, bramkowa teoria bólu, fantomy
Parafka naszego mózgu
Neuromatrix
Odbiór wrażeń czuciowych z ciała
Generowanie wzorca pobudzenia informującego że ciało jest całością i należy do nas
Czerpiąc z klasyków: porównanie teorii Hebba i Melzacka
TEORIA HEBBA
1. Sieć neuronalna2. Mechanizm powstania: LTP
– wzmacnianie często wykorzystywanych połączeń
3. Znaczenie doświadczenia: kluczowe – decyduje o powstaniu i kształcie sieci
TEORIA MELZACKA
1. Neuromatrix2. Mechanizm powstania:
Uwarunkowana genetycznie 3. Znaczenie doświadczenia:
Wpływa modulująco na zaprogramowaną genetycznie neuromatrix
Nazwa systemu Struktury wchodzące w jego skład
funkcja dowody
Mózgowe ośrodki czuciowe
Kora somatosensoryczna (zakręt zaśrodkowy)
Odbieranie wrażeń czuciowych docierających z obwodu
Fantomowe wrażenia maja charakter czuciowy, są wywoływane dotykiem, uciskiem etc.
Ośrodki emocji Układ limbiczny (ciało migdałowate, hipokamp, kora obręczy etc.)
Reakcje emocjonalne, motywacje
Wypowiedzi o „fantomowych kończynach” są nacechowane emocjonalnie
Kora asocjacyjna Płaty ciemieniowe Samoświadomość, świadomość własnego Ja
Fantomy są uważane za integralną część ciała
1.
2.
3.
„It’s all in the mind”
1. Występowanie wrażeń fantomowych u osób od urodzenia nieposiadających kończyn.
2. Samoistne występowanie wrażeń fantomowych bez stymulacji zewn. (formalinowy test bólowy)
3. „Pamięć” wrażeń sprzed amputacji.4. Bóle fantomowe. 5. Traktowanie fantomu jako integralnej części
ciała. 6. Dlaczego fantomy znikają?
Współcześni łowcy duchów
Imię: Vilayanur SubramanianNazwisko: RamachandranPseudonim: Współczesny Paul BrocaUrodzony: 1951 Pochodzenie: Tamil Nadu, IndieZawód: neurologMiejsce pracy: Uniwersytet
Kalifornijski w San Diego
Kompetencje: kończyny fantomowe, ból fantomowy , synestezja, percepcja wzrokowa
Teoria uzdolniona plastycznie
1. Plastyczne zmiany organizacji kory somatosensorycznej:
• Badania na małpach• Podwójna dysocjacja u
ludzi
http://www.youtube.com/watch?v=sq6u4XVrr58
http://www.youtube.com/watch?v=kGXQtHcWWD4
Jednak wszystko podlega zmianom?1. Dlaczego wrażenia dotykowe nasilają się podczas
dotykania sąsiednich względem amputowanej części ciała?
2. Reorganizacja mapy ciała na niższych piętrach układu nerwowego – reorganizacja struktury wzgórza (badania Fredericka A. Lenz’a).
3. Zmiany dotyczą „wejścia” ale nie „wyjścia” (badanie bioelektryczne na Univ. McGill Montreal).
4. Ból fantomowy (badania Herty Flor nad zmianą map ciała).
5. Dlaczego fantomy znikają?6. Dlaczego rzadziej występują u małych dzieci?
Best-readers:1. Ingram, J. (1996). Płonący dom.
Odkrywając tajemnice mózgu. Warszawa: Prószyński i S-ka.
2. Kossut, M. (1999). Na tropach fantomów. Wiedza i Życie 9/1999, 24-26.
3. Melzack, R. (2007). Fantomowe kończyny. Świat Nauki. Wydanie specjalne. Warszawa: Prószyński Media, 57-63.
4. Nicolelis, M. (2007 / 2008). Living with Ghostly Limbs. Scientific American Mind, 18, 52 -59.
5. Mitchell, V. S. (1866). The case of George Dedlow.
Top Related