Historia – Rozdziały 27-32
© Smal & zarokmatura.y0.pl Page 1
niedziela, 5 października 2008
Od Autora:
Nie mam zagadnieo do sprawdzianu, więc tutaj przedstawione są opracowania poszczególnych
tematów z tych 5 rozdziałów.
27 Czas Odrodzenia
ODRODZENIE- wg szerszej definicji okres w dziejach Europy od XIV w. do początku XVIIw., na który
przypadły zjawiska kooczące średniowiecze i otwierające epokę nowożytną (humanizm, odkrycia
geograficzne, początki gospodarki kapitalistycznej, reformacja); w węższym rozumieniu odnosi się do
okresu w dziejach kultury europejskiej wyróżniającego się powrotem do wzorców sztuki klasycznej.
HUMANIZM- prąd umysłowy zainspirowany kulturą antyczną głoszący zainteresowanie człowiekiem w
jego życiu doczesnym, zrodzony w XIV w. we Włoszech, skąd w XV-XVI w. rozprzestrzenił się na
Europę; doprowadził do przewartościowania kultury europejskiej, zapoczątkowując (wbrew
intencjom większości humanistów) jej laicyzację.
AKADEMIA- stowarzyszenie uczonych i miłośników nauk; nowożytne akademii zakładane były od XV w.
przez humanistów; dwa wieki później władcy zaczęli tworzyd akademie paostwowe.
Ważniejsi twórcy epoki odrodzenia
NAZWISKO CZYM SIĘ ZASŁUŻYŁ Erazm z Rotterdamu Holenderski filolog, filozof i teolog, zwolennik tolerancji i kierowania się
rozumiem, krytyk zabobonów i nadużyd w Kościele, autor min. „Pochwały głupoty”
Galileusz Włoski fizyk, astronom i matematyk, jako zwolennik teorii heliocentrycznej został oskarżony o herezję i zmuszony do wyrzeczenia się swoich poglądów
Jan Gutenberg Niemiecki rzemieślnik, wynalazca ruchomej czcionki Kartezjusz Francuzki filozof i matematyk, ojciec nowożytnej filozofii, racjonalista Mikołaj Kopernik Polski astronom, matematyk i ekonomista, twórca teorii heliocentrycznej Leonardo da Vinci Włoski malarz, rzeźbiarz, uczony, filozof, architekt i konstruktor. Autor
min. Mona Lisy, i Ostatniej Wieczerzy Tomasz Morus Angielski prawnik, historyk i polityk; autor Utopii.
W epoce odrodzenia tworzyli również min: Niccolo Machiavelli, Michał Anioł i William Szekspir.
Daty:
Ok. 1450 – pierwszy egzemplarz Biblii wydrukowany przez Jana Gutenberga
1543 – publikacja o Obrotach sfer niebieskich
28 Nowe Światy
Dlaczego odkrycia geograficzne rozpoczęły się w XV w. ?
Przez długi czas zjawisko to tłumaczono dążeniem kupców chrześcijaoskich do nawiązania
pośrednich kontaktów handlowych z Dalekim Wschodem. Zwolennicy tej interpretacji wskazywali na
Historia – Rozdziały 27-32
© Smal & zarokmatura.y0.pl Page 2
niedziela, 5 października 2008
rosnące w XV w. koszty pośrednictwa muzułmanów w handlu orientalnym oraz utrudnienia czynione
przez Turków Osmaoskich, rozszerzających swoje imperium.
W literaturze zwrócono uwagę, że pierwszymi odkrywcami nie byli wcale kupcy, ale szlachta
iberyjska. Ze względu na położenie Półwyspu Iberyjskiego porty tego regionu nadawały się
znakomicie na bazy wypadowe wypraw zamorskich.
Istotną rolę odegrał także kryzys rolnictwa, sprawiający, iż opowieści o legendarnych
wschodnich bogactwach trafiały na wyjątkowo podatny grunt wśród zubożałego rycerstwa. Do
wzrostu aktywności przyczynił się także humanizm, który rozbudził zainteresowanie światem
otaczającym człowieka.
Oceo znaczenie wielkich odkryd geograficznych z punktu widzenia europejczyka oraz punktu widzenia
mieszkaoca nowo odkrytych terenów.
Europejczycy dokonywali podbojów geograficznych, aby poszerzyd swoje posiadłości, odkryd
nowe miejsca bogate w złoża, obraz poznad świat. Z punktu widzenia europejczyka wyprawy były
niezwykle pozytywne – przynosiły dochody w postaci złóż mineralnych, dawały nowe miejsca dla
niezwykle szybko powiększającej się liczby ludności. Swój udział w tych przedsięwzięciach miał
również Kościół – który szerzył chrześcijaostwo u rdzennych mieszkaoców nowoodkrytych terenów.
Odkrycia geograficzne przyniosły wiele negatywów dla ludzi zamieszkujących podbijane tereny.
Doprowadziły do wymarcia wielu cywilizacji, utracenia ich dorobku kulturalnego i materialnego.
Podbitą ludnośd zabijano, bądź brano do niewoli. Działania konkwistadorów doprowadziły do
wymarcia bogatych cywilizacji Majów, Azteków i Inków.
KONKWISTADORZY – portugalscy i hiszpaoscy uczestnicy wypraw zdobywczych w Afryce, Azji i Ameryce
w XV – XVI w. – w większości wywodzili się ze stanu szlacheckiego, ich głównym celem było zdobycie
bogactwa i sławy.
KOMPANIE HANDLOWE – spółki kupców poszczególnych krajów, posiadające monopol na handel z dużą
częścią świata.
Daty:
1519 – 1522 – Ferdynand Magellan wraz z załogą opłynęli Ziemię.
Ważniejsi odkrywcy:
Krzysztof Kolumb – odkrywca Ameryki
Ferdynand Magellan – opłynął Ziemię
Vasco da Gama – opłynął Afrykę i dotarł do zachodnich wybrzeży Indii.
29 Bogactwo Nowożytnej Europy
BANKI CENTRALNE – tworzone od II poł. XVII w. banki obsługujące finanse paostwa dysponujące
wyłącznym prawem do emisji banknotów.
Historia – Rozdziały 27-32
© Smal & zarokmatura.y0.pl Page 3
niedziela, 5 października 2008
FOLWARK – należące do pana feudalnego duże gospodarstwo rolne, którego produkty przeznaczone
były na sprzedaż, a główną siłę roboczą stanowili chłopi paoszczyźniani.
KAPITALIZM- system ekonomiczny, w którym prywatni właściciele gromadzą i inwestują środki w celu
osiągnięcia zysków.
MANUFAKTURA- duży warsztat, w którym praca była wykonywana ręcznie, zatrudniano w niej wielu
robotników o różnych specjalizacjach; dzięki skupieniu ich w jednym zakładzie właściciele manufaktur
mogli wprowadzad usprawnienia techniczne i lepiej nadzorowad pracę.
MERKANTYLIZM- doktryna ekonomiczna, głosząca, iż bogactwo paostwa zależy od ilości posiadanych
szlachetnych kruszców i rezerw walutowych; za główny środek do ich zdobycia uważano eksport
przewyższający wartością import; w tym celu merkantyliści stosowali cła ochronne i popierali
zakładanie manufaktur.
30 Władcy i parlamenty
ABSOLUTYZM – forma rządów, w której całośd władzy ustawodawczej, sądowniczej i wykonawczej
sprawuje władca. Powstanie absolutyzmu było możliwe w tych krajach, gdzie liczące się grupy
społeczne poparły wzmocnienie władzy królewskiej. Absolutyzm pozbawiał je co prawda własnej
reprezentacji politycznej, ale w zamian oferował wiele korzyści. Paostwo oparte na biurokracji i armii
dawało szansę na ominięcie barier stanowych dzięki karierze wojskowej albo urzędniczej.
Absolutyzm we Francji
Zapoczątkowany działalnością słynnego Kardynała Richelieu, który rozprawił się z opozycją, zwiększył
kompetencje urzędników i wpływ paostwa na gospodarkę. Szczytowy okres francuskiego
absolutyzmu przypadł na panowanie Ludwika XIV (1638-1715). Politykę merkantylizmu w kraju
prowadził Jean Baptiste Colbert.
Cechy absolutyzmu we Francji:
Polityka merkantylizmu
Rozbudowa armii zaciężnej
Ekspansja na zewnątrz
Rozbudowa dworu
Rozbudowa i scentralizowanie biurokracji
Absolutyzm w Prusach
Ukształtował się za panowania Fryderyka Wilhelma I (1688-1740).
Cechy absolutyzmu w Prusach:
2/3 budżetu przeznaczone na rozwój armii (militaryzm pruski)
Szlachta na stanowiskach oficerskich i w urzędach w zamian za poparcie władzy
Biurokracja
Historia – Rozdziały 27-32
© Smal & zarokmatura.y0.pl Page 4
niedziela, 5 października 2008
Kameralizm (nadrzędny cel polityki gospodarczej paostwa stanowy pełne wykorzystanie
zasobów ludzkich i zdolności produkcyjnych w celu zwiększenia dochodów władcy; odmiana
merkantylizmu)
Ekspansja na zewnątrz
Brak mecenatu, rozbudowy dworu
Absolutyzm w Rosji
Twórca: Piotr I Wielki (1672-1725)
Cechy absolutyzmu Rosyjskiego:
Wprowadzenie licznych reform
Armia zawodowa wzorowana na wzór Prus
Zniesienie Dumy Bojarskiej
Władca stał na czele Kościoła
Absolutyzm oparty na szlachcie urzędniczej
Ograniczenie praw mieszczan
Uprzywilejowanie szlachty
Podział kraju na gubernie
Polityka merkantylizmu
PARLAMENTARYZM- forma rządów w paostwie, w którym pochodzący z wyborów parlament stanowi
prawo i kontroluje władzę wykonawczą.
Parlamentaryzm w Anglii
Władcy: Henryk VIII, Elżbieta I Wielka <= dynastia Tudorów // dobra współpraca z parlamentem,
mądrzy, rozsądni władcy
Jakub I Stuard, Karol I <= dynastia Stuardów // nie zwoływanie obrad parlamentu
Karol I został obalony przez Armię nowego Wzoru pod dowództwem Olivera Cromwella, króla ścięto.
1649-1660 Anglia republiką
Powrót do ustroju parlamentarnego – na tron wchodzi Karol II, następnie Jakub II, którzy nie uczyli się
na błędach przodków – ponowne obalenie władcy w trakcie chwalebnej rewolucji w 1688. W 1689r.
na tronie zasiada Wilhelm Oraoski.
Parlament w Anglii – Izba Gmin | Izba Lordów
31 Czym była reformacja?
31 X 1517 – wystąpienie Marcina Lutra, publikacja 95 tez przeciwko odpustom.
Historia – Rozdziały 27-32
© Smal & zarokmatura.y0.pl Page 5
niedziela, 5 października 2008
Kościół
Wielka Schizma Wschodnia
1054 r.
Kościół Zachodni – 1517r.
Kościół Wschodni
Katolicyzm
Protestantyzm
Reakcja Kościoła katolickiego na reformację.
Reakcja kościoła
Reforma wewnętrzna – sobór trydencki 1545 – 1563
Walka z reformacją: inkwizycja, Indeks Ksiąg zakazanych
Oceo znaczenie soboru trydenckiego:
W trakcie trwania soboru trydenckiego omawiano zarówno kwestie wiary (dogmaty), jak i
sprawy organizacji Kościoła. Sprecyzowano dogmaty i liturgię katolicką; ustalono obowiązujących
wiernych wyznanie wiary, które znalazło swój wyraz w Katechizmie rzymskim, przeznaczonym dla
ludu. Zakooczył się spór o miejsce papieża w hierarchii społeczności katolickiej. Sobór trydencki
podkreślił autorytet i władzę papieża, jako głowy zhierarchizowanej organizacji kościelnej.
Ograniczono nadawanie beneficjów, zwiększono dyscyplinę wśród kleru (nałożono obowiązek
nadsyłania sprawozdao o stanie diecezji, wizytacji parafii i organizowania synodów diecezjalnych),
rozpoczęto organizowanie seminariów w celu kształcenia duchownych. Ustalono szczegółowy tryb
cenzury kościelnej i opracowywania Indeksu Ksiąg Zakazanych. Uchwały soboru trydenckiego
zatwierdził papież Pius IV, co dodatkowo podkreśliło wyższośd papiestwa nad soborem.
Sobór trydencki z racji podjętych uchwał miał przełomowe znaczenie w dziejach Kościoła.
Zapoczątkował okres kontrreformacji, zwany też okresem reformy katolickiej.
KONTRREFORMACJA- działania Kościoła katolickiego podjęte od poł. XVI w. w celu obrony katolicyzmu i
zwalczania reformacji; kontrreformacja polegała na reformach Kościoła, zmierzających do
przedstawienia jasnej doktryny, usunięcia nadużyd, zwiększenia władzy papieża oraz podniesienia
poziomu intelektualnego i moralnego duchownych; oznaczała też ofensywę katolicyzmu realizowaną
protestantyzm kalwinizm
luteranizm
Historia – Rozdziały 27-32
© Smal & zarokmatura.y0.pl Page 6
niedziela, 5 października 2008
za pomocą misji, szkolnictwa, sztuki, sądów inkwizycyjnych, jak również przez popieranie władców
katolickich oraz inspirowanie wojen przeciwko protestantom.
Rysunek 1 - wyznania protestanckie - różnice, podobieństwa
Inkwizycja- instytucja Kościoła katolickiego powołana na przełomie XII i XIII w. do wykrywania i
karania heretyków.
Konflikty nowożytnej Europy.
1. Wojny religijne w Niemczech zakooczone pokojem w Augsburgu (1555r.) wg zasady czyj kraj,
tego religia.
2. Wojny religijne we Francji zakooczone edyktem nantejskim w 1598r.
Hugenoci – wyznawcy kalwinizmu we Francji
Historia – Rozdziały 27-32
© Smal & zarokmatura.y0.pl Page 7
niedziela, 5 października 2008
23/24 VIII 1572r. – noc św. Bartłomieja
Top Related