EMOCJEDr hab. Marcin Miłkowski
Plan wykładu
Rola emocji: przypadek Phineasa Gage’a
Czy emocje są rodzajami naturalnymi?
Typy emocji Tradycyjne ujęcia emocji
jako ocena jako percepcja stanu ciała jako wytwór kulturowy
I ujęcia ekologiczne…
Klasyczna wizja emocji
Emocje utrudniają rozumowi działanie: rozum musi powściągać emocje i pożądanie (alegoria rydwanu u Platona w Fajdrosie)
Dziwny przypadek Phineasa Gage’a Robotnik kolejowy, któremu pręt
przebił czaszkę w 1848 roku
Dziwny przypadek Phineasa Gage’a Zmieniona osobowość
Irracjonalny: impulsywny, antyspołeczny, bez umiejętności doprowadzenia planów do końca
Uszkodzenie płatów czołowych (hipoteza lokalizacyjna)
Ale racjonalnośćzachowana!
Damasio: bez emocji nie ma racjonalności Przypadek Gage’a służy jako
podręcznikowy przypadek racjonalnego, ale nie w ludzki sposób, podmiotu poznawczego.
Antonio Damasio twierdzi, że podejmowanie długofalowych działań wymaga wrażliwości emocjonalnej: Hipoteza markera
somatycznego
Iowa Gambling Task
Antoine Bechara i Damasio zaprojektowali test, którego nie przechodzą osoby z lezjami takimi jak Gage
Ale czym są emocje?
Niekontrowersyjne: emocje są niezbędne w racjonalnym działaniu
Kontrowersyjne: emocje są związane z markerem somatycznym
Dlatego musimy zobaczyć, czym są emocje…
Czy emocje są rodzajami naturalnymi? Rodzaj naturalny = coś, co jest
realnym składnikiem rzeczywistości Np. pierwiastki chemiczne, minerały… Ale nie przedmioty o nazwach
zaczynających się na „a” w języku polskim
I nie wycinki czasoprzestrzeni obejmujące księżyc i moją lewą skarpetkę
Jest kilka filozoficznych koncepcji, czym są rodzaje naturalne.
Esencjalizm
Koncepcja tradycyjna; rodzaj naturalny to kategoria przedmiotów mających tę samą istotę.
Ale esencjalizm ma kłopoty: Z gatunkami biologicznymi –
nieredukowalne do genomu Z chorobami psychicznymi – są
wyznaczane w skomplikowany sposób, nie tylko fizjologiczny
Boyda koncepcja rodzajów naturalnych Richard Boyd: rodzaje naturalne to
homeostatyczne wiązki własności Nie są identyfikowane przez same
własności (nie jest to esencjalizm), tylko raczej przez łączne efekty.
Własności są wzajemnie połączone i dzięki temu przedmiot istnieje nadal. Np. gatunki biologiczne mają zmienny genom
i w różnych środowiskach generują różne fenotypy, ale pozostają względnie stabilnymi rodzajami naturalnymi
Czy emocje to rodzaje naturalne? Paul Griffiths:
„Emocja” to pojęcie potoczne, niekoniecznie odpowiada jednorodnemu zjawisku.
Dwie możliwości: Pojęcie zostanie zastąpione nowym,
bardziej naukowym, które uchwyci (w miarę) jednorodny mechanizm.
Pojęcie zostanie wyeliminowane na rzecz wielu różnych pojęć dotyczących emocji, gdyż istnieje niewiele jednolitych zjawisk w tej dziedzinie.
Koncepcja LeDoux (2012)Emocje jako obwody przetrwania Obwody emocjonalne oraz odpowiadające im
funkcje u zwierząt występują także u ludzi. Główną funkcją emocji jest przetrwanie
osobnika. Stąd połączenia z obwodami
odpowiedzialnymi za: obronę organizmu, dystrybucję energii i składników odżywczych, bilans wodny organizmu, termoregulację, reprodukcję.
Ekman (1972): sześć podstawowych typów emocji Wyraz twarzy jest uniwersalny
kulturowo dla podstawowych typów emocji
Uśmiech spontaniczny
Nie można podrobić szczerego uśmiechu, bo mięsień okrężny oka nie podlega działaniu woli
Odkrycie Duchenne’a (XIX wiek)
Typy emocji
Uczucia = waloryzowanie stanów rzeczy Np. miłość
Afekt = nagłe uczucia Np. gniew, obrzydzenie
Emocje = względnie nietrwałe uczucia Np. wzruszenie, także gniew
Nastroje = uczucia o spokojnym przebiegu, modulujące Np. niepokój, tęsknota
Cechy procesów emocjonalnych Wartościowość:
pozytywne lub negatywne Natężenie
słabe lub mocne Treść
Np. znudzenie wykładem, tęsknota za obiadem
Koncepcje emocji
Tradycyjne koncepcje emocji: Jako ocena poznawcza Jako stan percepcyjny Jako wytwór kulturowy
Emocja jako ocena poznawcza Poznawcza charakterystyka
emocji już u stoików Współcześnie bronią jej m.in.
Martha Nussbaum (wybitna filozofka, znawczyni Arystotelesa), Nico Frijda, Richard Lazarus i Kurt Scherer
Zgodnie z tą teorią zdarzenia zewnętrzne prowadzą do poznawczej interpretacji, a ta do emocji
Nico Frijda: emocja a gotowość do działania Poznawcza ocena
sytuacji prowadzi do emocji, a ta koreluje ze zmianą gotowości do działania. Ta korelacja jest
znacząca, ale nie pokazuje jednoznacznego związku
Teoria Jamesa-Langego
Emocje to percepcje stanów własnego ciała!
„Jeżeli wyobrazimy sobie jakąś silną emocję, a następnie staramy się wyabstrahować ze swej świadomości tej emocji wszystkie doznania związane z jej symptomami cielesnymi, to stwierdzimy, że nie ma tam nic więcej” (James 2002, s.348) Carl Lange (1834-1900) – duński lekarz,
opublikował w 1885 książkę o emocjach jako stanach naczynioruchowych
Efekt emocjonalny grymasu
Efekt emocjonalny grymasu
Bardzo znane badania z 1988 roku: Strack, F, L L Martin i S Stepper. 1988. Inhibiting and
facilitating conditions of the human smile: A nonobtrusive test of the facial feedback hypothesis. „Journal of personality and social psychology” 54 (5): 768–777. doi:10.1037/0022-3514.54.5.768.
Ale wyników nie udało się powtórzyć: Wagenmakers, E.- J., T. Beek, L. Dijkhoff, Q. F. Gronau, A.
Acosta, R. B. Adams, D. N. Albohn i in. 2016. Registered Replication Report: Strack, Martin, & Stepper (1988). „Perspectives on Psychological Science” 11 (6): 917–928. doi:10.1177/1745691616674458.
Zarzut Jaaka Pankseppa
Teoria Jamesa-Langego jest fałszywa, bo zmiany fizjologiczne towarzyszące waloryzowanym zdarzeniom poprzedzają świadomy i powolny proces percepcyjny.
Osoby z uszkodzeniami rdzenia kręgowego, upośledzającymi świadomą percepcję stanu ciała, mają zasadniczo normalne reakcje emocjonalne. Z drugiej strony osoby z paraliżem twarzy
odczuwają zmniejszony repertuar reakcji emocjonalnych (wg raportów werbalnych)
Zarzut z intencjonalności
Stefek Burczymucha boi się myszy. Ale jak można ująć to, że jego strach dotyczy myszy, skoro bojąc się, percypuje po prostu stan swojego ciała?
Przedmiot czy przyczyna emocji? Czym różni się
strach od lęku? Strach jest
wywołany przez konkretny bodziec, a lęk – nie. Bywa bezprzedmiotowy, lecz dojmujący.
Emocja jako wytwór kulturowy W różnych kulturach te same
zdarzenia wiążą się z różnym wartościowaniem emocjonalnym.
Pyszna czeczeńska zupa możenie budzić entuzjazmu w Polsce… Ale badania Ekmana pokazują
dosyć uniwersalny charakteremocji podstawowych.
Czyli…
Teorie oceny dotyczą przede wszystkim poznawczego wymiaru emocji.
Teoria Jamesa-Langego dotyczy cielesnego wymiaru emocji.
Teorie emocji jako procesu społeczno-kulturowego uwzględniają historyczno-społeczny wymiar np. miłości romantycznej czy obrzydzenia wobec sera w Chinach.
Standardowa charakterystyka emocjiWe współczesnych badaniach najczęściej
przyjmuje się, że emocja jest: bardzo szybkim skorelowanym ze zmianą stanu ciała mimowolnym zachowaniem, będącym
reakcją na zidentyfikowany percepcyjnie i zwaloryzowany (świadomie lub nie) stan otoczenia lub podmiotu.
Filozoficzne ujęcie u Jessego Prinza Emocje są cielesnymi stanami
reprezentacyjnymi, które reprezentują rdzenne tematy relacyjne.
Są przy tym quasi-modularne, bo aktywują się obligatoryjnie.
I są rodzajami naturalnymi!
Standardowa charakterystyka i model Pankseppa Także teorie
spoza tych trzech głównych grup podobnie konceptualizują emocje, zbliżając je do percepcji lub oceny aktualnego stanu rzeczy.
Ale to zbyt prosty model.
Koncepcja ekologiczna
Czy boimy się tego, co obserwujemy?
Koncepcja ekologiczna
Emocje tworzą system wczesnego ostrzegania, który jest wbudowany w organizm.
Emocje wyprzedzają czasowo percepcje (najpierw pojawia się emocja, a percepcja pojawia się – choć nie musi wystąpić – później).
Emocje pełnią funkcję poznawczą: informują organizm o tym, co (nieuchronnie) nastąpi, a nie o tym, co aktualnie się dzieje.
Emocje są antycypacjami (podobnie jak u Frijdy). W koncepcji Dawida Wienera (UAM) emocje to
antycypacje tego, co nieuchronne
Percepcja a antycypacja
Percepcja dotyczy tego, co już zaszło. Tymczasem emocje mają
ostrzec przed tym, co może się zdarzyćLub przygotować do przyjemnego dalszego
stanu (utrwalić zachowanie) … czyli są nakierowane na
przyszłość.
Podsumowanie
W klasycznym ujęciu racjonalności emocje przeszkadzają rozumowi.
Współczesne badania raczej potwierdzają tezę przeciwną.
Emocje zwykle mają następujące wymiary: Poznawczy: świadoma waloryzacja Cielesny: zmiana fizjologiczna w ciele Neurobiologiczny: wewnętrzne procesy
obronne Kulturowy: bywają wyuczone
Podsumowanie
Współczesna neuronauka afektywna stara się łączyć wiele świadectw empirycznych, budując skomplikowane modele różnych zjawisk afektywnych.
Żadne ujęcie procesów umysłowych nie jest kompletne bez zrozumienia procesów emocjonalnych i ich wpływu na procesy poznawcze!
Dalsze lektury
Top Related