Download - 20 Wiesław Wernic ZŁE MIASTO

Indeks: 00168/2015/04/W_20 Pozycja e-book_JW48: 060

Opracowanie edytorskie: Jawa48

na podstawie egzemplarza ze zbiorw prywatnych

Tylko do uytku wewntrznego i osobistego bez prawa przedruku i publikacji tak w czci jak i w caoci.

Kwiecie 2015

Prawa autorskie

nale do autora, autorw ilustracji,

Wydawnictwa CZYTELNIK,

ich spadkobiercw oraz innych osb fizycznych i

prawnych majcych lub roszczcych sobie takie prawa. Materiay wykorzystane w opracowaniu, stanowi rdo danych o

naszej kulturze, literaturze i historii, stanowi wasno publiczn, a ich

rozpowszechnianie suy dobru oglnemu.

Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon

z biblioteki, od ssiada, znajomego czy przyjaciela.

Wykorzystywanie w celach handlowych, komercyjnych, modyfikowanie, przedruk i tym

podobne bez zgody autora edycji zabronione.

Niniejsze opracowanie suy wycznie popularyzacji tej ksiki i przypomnienia

zapomnianych pozycji literatury z lat szkolnych.

Przez Gry i Prerie Tom 20 Wiesaw Wernic ZE MIASTO


7

Spis rozdziaw

Od wydawcy str. 8 W Center Point str. 11 W drodze str. 51 Jonas Nevil str. 81 Kim jest szeryf? str. 116 Napad str. 153 Sztukmistrz str. 181 Opowie z Teksasu str. 219 Druga strona medalu str. 256 Jutro do Elko str. 288 Nota edytorska str. 315



8

O d w y d a w c y ZE MIASTO to ostatnia powie Wiesawa Wernica, zamykajca, ju niestety, 19tomowy cykl1 znanych i popularnych westernw, ktre od przeszo dwudziestu lat stanowiy ulubion lektur nastolatkw. Sw ostatni ksik pisa autor w cigu miesicy cikiej choroby, nie przerywajc pisania nawet w szpitalu, a ukoczy j na kilka tygodni przed mierci (5 sierpnia 1986).

Wiesaw Wernic, urodzony w 1906 r., matur uzyska w

gimnazjum im. Mikoaja Reja. Jeszcze jako ucze zaoy wraz z kolegami

grup literack Kwadryga, ktra wydawaa czasopismo o tym samym

tytule. Publikowa wtedy w prasie krtkie opowiadania i nowele, a po

studiach w Szkole Gwnej Handlowej rozpocz prac w dziennikarstwie.

W latach wojny nalea do Armii Krajowej, bra udzia w powstaniu

warszawskim, skd zosta wywieziony do obozu w Austrii. Do kraju wrci

w 1945 r. i odtd pracowa jako dziennikarz: w Rzeczpospolitej, w

Polskim Radiu, potem, a do przejcia na emerytur w Tygodniku

Demokratycznym.

Tu wanie, na redakcyjnej maszynie, zaczem pisa Tropy wiod

przez preri wspomina w rozmowie z redakcj wiata Modych.

Napisaem okoo 80 stron, ale w nawale zaj maszynopis odoyem,

zapomniaem. Przypomnia mi o nim syn, ktry przeczyta kiedy pocztek

mojej powieci i domaga si zakoczenia. Dopisaem wic dalszy cig, a

1 Pomyka Wydawcy. Ze miasto jest 20-t ksik cyklu. Autor przygotowa jeszcze nastpn, ktrej nie

zdoa ukoczy, lecz niewykluczone, e ukae si jeszcze 21-sza powie Chata Starego Niedwiedzia na co bardzo licz wierni Czytelnicy ksiek Wiesawa Wernica. [JW48]



9

cao zadedykowaem: Mojemu synowi. Bo chyba gwnie jemu

zawdziczam jej ukoczenie.

Ta pierwsza ksika Wiesawa Wernica ukazaa si w 1965 r., a jej

ogromne powodzenie i liczne listy od modych czytelnikw zachciy autora

do dalszej twrczoci literackiej.

Nazwano go klasykiem wspczesnego westernu, bo ten gatunek

literatury upodoba sobie i konsekwentnie uprawia, wykorzystujc

zdobywan skrztnie od modzieczych lat wiedz na temat historii

podboju Dzikiego Zachodu, a jego ksiki, utrzymane w konwencji

klasycznego westernu, s prb podjcia tradycyjnej tematyki w

nietradycyjny sposb.

Zafascynowaa mnie ta historia mwi w jednym z wywiadw.

Problemami Ameryki Pnocnej i legend Dzikiego Zachodu interesowaem

si zawsze. Od czasu najwczeniejszych lektur Karola Maya (...) Miaem t

przewag nad Mayem, e widziaem jego bdy, a przede wszystkim

dysponowaem wspaniaymi materiaami rdowymi (...) Byem dwukrotnie

w Kanadzie i raz w USA (...). Duo podrowaem (...), zwiedzaem rezerwaty

Indian, przesiadywaem w bibliotekach, poszukujc nowych opracowa i

autentycznych tekstw z koca XIX wieku i znajdujc zawsze inspiracje do

moich powieci (...) Moje zainteresowania geografi, a take znajomo

jzyka angielskiego umoliwiaj mi korzystanie z przebogatej literatury

dotyczcej tej epoki. Ksiki moje opowiadaj o czasach z koca XIX w. To

pisarza zobowizuje. Trzeba zna i dzieje cywilizacji amerykaskiej, i

obyczaje Indian, i realia historyczne, geograficzne i przyrodnicze.

Rzeczywicie, akcja wszystkich powieci Wiesawa Wernica

rozgrywa si w ostatnich dwu dziesicioleciach ubiegego wieku na

zachodnich terenach Ameryki Pnocnej, od Nowego Meksyku a po dalek

pnoc Kanady.

Jest to wielotomowa saga traperska, ktrej gwnymi bohaterami

s dwaj przyjaciele: Karol Gordon, dzielny, dowiadczony myliwy,

romantyczny westman i obroca Indian, nazwany przez nich Wielkich

Bobrem, oraz doktor, penicy rol narratora, ktry podczas wsplnych



10

wdrwek przez bezkresne puszcze, dzikie gry i dziewicze puszcze

poznaje tajniki traperskiego ycia. Uczestniczc w kolejnych perypetiach,

nieprzewidzianych awanturach, przyjmuje na og postaw komentatora,

zachowujc dystans do wasnych wspomnie, co potguje wraenie

autentycznej relacji. Zawsze jednak ci dwaj przyjaciele, wpltani w grone

afery, naraeni na rozliczne niebezpieczestwa, wystawiani na cikie

prby w zaskakujcych, czsto tajemniczych okolicznociach, broni

pokrzywdzonych i tropi wszelk nieprawo w imi dobra i

sprawiedliwoci podstawowych racji moralnych. Zawsze rwnie

atrakcyjna fabua powieci, obfitujca niejednokrotnie w sensacyjno

kryminalne wtki, osnuta jest na szeroko zarysowanym tle epoki.

Autor, dbay o rzetelno sprawdzonych i udokumentowanych

realiw, du wag przywizywa do przekazywania czytelnikom

nieznanych wydarze i anegdot wyszperanych ze starych pamitnikw, a

zwaszcza wzmianek o Polakach, ktrzy gwnie po powstaniu 63 r.

znaleli si na Dzikim Zachodzie. Wierny wiadomie wybranej konwencji

literackiej, przeciwstawia si jednoczenie faszywym mitom i

uproszczeniom, pokutujcym do dzi wrd amatorw westernw, aby

przekaza skomplikowan prawd historyczn.

Przez ponad dwadziecia lat kada nowo wydana ksika

Wiesawa Wernica budzia entuzjazm modych, i nie tylko modych,

czytelnikw oraz now fal recenzji i notek prasowych. Nic wic dziwnego,

e znalaza ju trwae miejsce w historii polskiej literatury i z pewnoci

dziki atmosferze szlachetnej przygody, tak charakterystycznej dla

wszystkich jego powieci fascynowa bdzie rwnie i nastpne

pokolenia nastolatkw.



11

I

W C e n t e r P o i n t

Wysiedlimy w Center Point. mieszna nazwa2. To malekie

miasteczko na pewno nie jest centralnym punktem na mapie Nevady. Stanu

od 1864 roku.

Dlaczego wysiedlimy w Center Point? Poniewa linia kolejowa

biega dalej ku poudniowemu zachodowi, a my zamierzalimy dotrze do

rde rzeki Humboldta na pnocy. Taki by cel naszej kolejnej,

wiosenno-letniej wyprawy w wiat pierwotnej przyrody i bezdroy miych

dla kadego wdrowca, ktry nigdzie si nie spieszy.

Przesadzam? Sprbujcie!

Gdy zeskoczylimy ze stopni wagonu na prymitywny peron,

zoyem na nim cay swj baga i spojrzaem na zegarek. Bya sidma

pitnacie. Rano. A wic godzina sidma minut pitnacie, dnia 12 kwietnia

1894 roku.

Teraz ju wszystko dokadnie ustaliem. Czy to wane? Przyszo

pokae.

Mj towarzysz, czyli Karol Gordon westman i myliwy,

nauczyciel traperki i serdeczny przyjaciel tkwi nieruchomo o krok ode

mnie, obciony siodem, jukami, strzelb marki Remington oraz grubym,

zrolowanym w dug parwk kocem. Razem niele to wayo.

2 Center Point rodek, punkt centralny.



12

No i c, Janie? zagadn nieco sennym gosem.

Sprawdzie godzin, ktra jest oczywicie dokadna, ale dla twego

rodzinnego Milwaukee. Tu obowizuje nieco inny czas. Cofnij wskazwki o

dwie godziny i chodmy. Przecie nikt na nas nie czeka i my na nikogo.

O, do licha! wykrzyknem tumic ziewanie.

Zupenie o tym zapomniaem. A wic mamy pit rano! I

dlatego tak tu pusto. Ty o wszystkim zawsze pamitasz, Karolu

westchnem.

Podniosem z ziemi siodo, ktre wydao mi si piekielnie cikie,

dwignem pkato wypchane juki oraz koc.

Ominwszy malutki budynek

stacyjny z wymalowan tu pod okapem

dachu nazw Center Point znalelimy

si na placyku o twardej jak kamie

powierzchni ze spkanej gliny.

Soce stao nad horyzontem i

owiecao pust ulic-drog, ograniczon

z dwu stron szeregiem parterowych

drewnianych domw. Gdzieniegdzie wystrzela ponad lini dachw

budynek dwupitrowy, wcale nie adniejszy od swych niskich ssiadw.

Wleklimy si, a raczej czapali jak dwa zmordowane konie.

Bardzo senne. Ostatni noc spdzilimy w dusznym, nieprzytulnym

wagonie, budzc si przy kadym gwidzie parowozu i kadym zgrzycie

hamulcw.

Ulica-droga nadal bya pusta, jeli nie bra pod uwag stojcych tu

i wdzie przed budynkami wozw bez koni.

Hej, Janie! zawoa mj towarzysz, w widoczny sposb silc

si na wesoe brzmienie gosu. Dylians! Popatrz tam. I ludzie!



13

Rzeczywicie, jakie dwiecie jardw3 przed nami sta pojazd,

ktrego ksztat oraz dwie pary przyprzgnitych zwierzt nie mogyby

zmyli niczyich oczu.

No i c z tego? wzruszyem ramionami. Przecie nie

bdziemy z niego korzysta. Chyba e zmienie zamiar tym razem nie

powstrzymaem ziewnicia i dodaem bez zwizku: Och, jak mi si chce

pi!

No wanie! Wic wycigaj nogi. Nie o dylians bowiem mi

chodzi, ale o dom, przed ktrym si zatrzyma. To jest zapewne saloon albo

hotel jednoczenie. Kufel piwa, poduszka pod gow... oto czego nam

potrzeba. Nie sdzisz?

Mruknem, e sdz, i zmusiem si do szybszego marszu.

Dylians sta o kilka krokw przed wejciem do pitrowego

budynku, a nad tym wejciem zobaczyem wymalowany zgniozielon farb

wielki li klonu, pod ktrym widnia napis (tej samej barwy): Pod Klonem.

Hotel-saloon w Center Point. Bufet i pokoje gocinne.

Wszystko to zdyem przeczyta, nim moj uwag skierowa w

inn stron donony gos:

Panie i panowie! Za pi minut odjedamy! Uwaga! Do

Colding, Beaver, Thompson! Prosz wsiada! woa stojcy przy

drzwiczkach pojazdu mody czowiek. Dentelmeni! Jeszcze s dwa

wolne miejsca!

To byo do nas. Zamachaem rk na znak, e nie skorzystamy z

zaproszenia i skrciem ku wejciu do saloonu. Ale tu musiaem si

zatrzyma. Cienki, lecz dugi strumyk podrnych wanie pocz wypywa

z do wskiego korytarza, tarasujc go tobokami, paczkami, walizami.

Wreszcie strumyk idcych wysech. Karol wkroczy pierwszy, ja za nim.

Za korytarzykiem ujrzaem spor salk z okrgymi stolikami, z

wielkim jak barykada bufetem ustawionym pod cian. Pachniao kwanym

3 Czyli ponad 182 m.



14

odorem piwa oraz dymem tytoniowym, ktrego siwe pasma jeszcze si

snuy pod sufitem. Znw usyszaem:

Do Colding, Beaver, Thompson! Prosz wsiada! Odjedamy!

Po chwili rozleg si trzask bicza, potem turkot k i tupot

koskich kopyt. Odgos coraz bardziej cichncy, a zagubi si gdzie w dali.

Zwaliem mj baga obok stolika pod oknem, przewiesiem

winchester przez rami (zgodnie z zapamitanym ostrzeeniem Karola:

kiedy przebywasz na Zachodzie zwanym Dzikim, nigdy nie rozstawaj si z

broni, chyba e jeste za zamknitymi na klucz drzwiami pokoju) i

podszedem do bufetu. Wspomniaem ju, e wyglda jak barykada obita

miedzian blach, nad ktr sterczay dwa

poyskujce krany.

Za bufetem lub, jeli kto woli,

szynkwasem nie byo nikogo. Wida pusta

sala skonia barmana do opuszczenia

posterunku. Karol opar si o metalow

balustrad biegnc wzdu bufetu i

pdolarwk zastuka w lnicy blat. Raz i

drugi. Wtedy ujrzaem, jak w przeciwlegej

cianie uchyliy si mae drzwiczki.

Mczyzna w biaej bawenianej bluzie, w rwnie biaej okrgej czapeczce i

mikkich pantoflach, bezszelestnie podszed do szynkwasu i umiechn

si:

Dzie dobry.

To byo mie.

Dzie dobry odparem, jednoczenie wspominajc

ordynarnych barmanw z maych miasteczek, ktrzy obsugiwali

podrnych w sposb zniechcajcy do powtrnej wizyty.

Czym mog panom suy?

Na pocztek zadysponowa Karol dwoma kuflami piwa.



15

To bardzo dobry pocztek stwierdzi barman. Wanie

wczoraj otrzymaem wiey transport. Przez noc si ustao i jest znakomite.

Postawi kufle, odkrci jeden z kranw i zocisty pyn wypeni

naczynia. Przenielimy je na stolik, tak by nie uroni ani kropelki z

wianuszka pitrzcej si biaej niczym nieg piany. Piwo okazao si

naprawd znakomite. Zimne, pachnce, o doskonaym smaku.

Piem je powoli, z przerwami, zerkajc na barmana. Zajty by

energicznym szorowaniem bufetu. Potem zacz bia ciereczk przeciera

kufle, szklanki i kieliszki. (Zawsze zastanawiao mnie, dlaczego barmani w

chwilach wolnych od obsugi goci z takim zapamitaniem czyszcz

przedmioty, ktre s zupenie czyste. Moe z nudw?).

Nasz barman tak dugo oddawa si tym bezsensownym, moim

zdaniem, czynnociom, jak dugo pilimy piwo. Gdy ostatnia kropelka

zostaa wysczona, zawoa zza swej lnicej barykady:

Powtrzy?!

Zaprzeczylimy.

A czym mog jeszcze suy?

niadaniem odpar Karol i pokojem dla dwu osb.

Jajka na bekonie i kawa wieo parzona. Moe by?

Doskonale kiwnem gow.

Barman znikn za malutkimi drzwiami.

No wic, Karolu odezwaem si jestemy w poowie drogi.

Dziki Zachd ju si nam kania. Pomyl tylko: przez cztery miesice nie

bd wysuchiwa skarg pacjentw, turkotu k po ulicznym bruku, nie

bd patrzy na tumy przechodniw, stale spieszcych si nie wiadomo po

co i dokd.

Mj towarzysz ziewn.



16

Oczywicie odpar oczywicie. Zawsze ci podziwiaem,

e moesz wytrzyma przez cay rok w miecie, i to w najbardziej

haaliwym centrum.

A gdzie miabym mieszka? Moe w Center Point? Myl, e

caoroczne honorarium od pacjentw starczyoby mi zaledwie na kufel

piwa. Wielkie miasta maj rwnie swe atrakcje. ycz ci jak najduej

pomylnej traperki, ale przecie nieuchronnie nadejdzie dzie, w ktrym

nogi odmwi ci posuszestwa. Gdzie wwczas na stae zamieszkasz? W

lenym szaasie, w zbitym z bali blokhauzie w rodku puszczy?

Rozemia si:

Nigdy dotd nie zastanawiaem si nad tym, lecz sdz, e nie

wybior na miejsce pobytu lenej guszy. Samotno bywa czasami bardzo

przykrym uczuciem. Ty nigdy go nie dowiadczye, wic nawet nie wiesz,

do czego moe doprowadzi.

Ale domylam si. Z tego, co powiedziae, wynika, e nie

zaszyjesz si w bezludnym ustroniu. I susznie. Lecz gdzie zaoysz sw

now siedzib?

Kto wie, kto wie, czy nie zapuszcz korzeni na przykad w

Milwaukee?

Zawsze bdziesz mile widzianym gociem! Chyba wiesz o tym.

O, nie, nie! Jeli w Milwaukee, to gdzie na kracach miasta,

najlepiej nad jeziorem. Nigdy w rdmieciu.

Tu przerwalimy rozmow, bo zjawi si barman z

zapowiedzianym niadaniem. Uporalimy si z tym szybko.

A teraz Karol zwrci si do barmana prosimy o klucz do

pokoju.

Nancy! zawoa barman uchylajc mae drzwiczki za

szynkwasem czy sidemka posprztana? Daj mi klucz!



17

Drzwiczki otworzyy si szerzej. Moda kobieta w biaym czepku i

w perkalowej niebieskiej sukni podaa klucz i znika.

Pokj numer siedem poinformowa barman, Dugo tu

panowie zabawi?

Ze dwa dni.

ycz przyjemnego odpoczynku. Prosto schodami na gr

wskaza rk. Trzecie drzwi po prawej stronie.

Zapacilimy za niadanie, wzili klucz oraz wszystkie bagae i

objuczeni powlekli si na pitro. Karol otworzy drzwi, a ja wkroczyem

pierwszy, by jak najszybciej pozby si dwiganych ciarw.

Pokj by obszerny, z dwoma kami, szaf, stolikiem i

umywalk. Przez otwarte okno wpada ciepy podmuch wiatru, a wraz z

nim turkot toczcego si pojazdu, zapewne pierwszego, jaki tego ranka

wyjecha na ulic Center Point.

Nalaem z wiadra wody do miednicy wielkiej jak pywacki basen i

pierwszy raz po kilkudniowej podry kolej umyem si dokadnie. Po

czym wsunem si z rozkosz pod mikki pled. Jeszcze przez minut lub

dwie syszaem czapanie koskich kopyt po ulicy, jeszcze spojrzaem na

zegarek (wskazywa sidm wedug tutejszego czasu, wic dopiero od dwu

godzin bawilimy w Center Point!) i otuliwszy si po uszy kocem zasnem.

Obudziy mnie promienie soca. Spojrzaem na ssiednie ko

derka odrzucona, puste. Gdzie Karol? Signem po zegarek. Dwunasta. A

wic spaem pi godzin.

Kiedy zszedem na parter, w barze nie byo ju tak pusto jak

rankiem, przy wszystkich stolikach siedzieli gocie. Nie dostrzegem wrd

nich Karola. Nie wiedziaem, co robi: wyj na ulic czy czeka tutaj?

Podpierajc cian rozgldaem si dokoa. Do grupki czterech mczyzn

pijcych piwo przy szynk wsie nie miaem ochoty si przyczy. Nie

spodobay mi si ich twarze. Raz jeszcze rozejrzaem si po sali, w sam

por, by zauway, jak od ustawionego w kcie stou podnioso si trzech

goci: starszy, dugobrody i ysiejcy brunet oraz dwu dokadnie ogolonych



18

modzikw w kowbojskich, szerokoskrzydych kapeluszach. Zostawili trzy

puste talerze, trzy puste kufle i co najwaniejsze trzy puste stoki.

Natychmiast siadem na jednym z nich zastanawiajc si jednoczenie, czy

miabym prawo sprzeciwi si, gdyby ktry z amatorw piwa tkwicych

przy bufecie zapragn przysi si do mnie.

Moje rozmylania przerwao nage pojawienie si Karola. Mwi:

nage, poniewa niespodziewanie ujrzaem go obok ssiedniego stolika, jak

omijajc siedzcych przeciska si ku mnie.

wietnie, Janie! Wanie jest pora na lunch.

Czekam na ciebie i czekam. Powiniene mnie uprzedzi.

Gdziee si szwenda?

Przepraszam, sdziem, e bdziesz spa duej, i postanowiem

wykorzysta ten czas na znalezienie koni.

Beze mnie? Wiem, e znasz si na koniach, chciabym jednak

sam obejrze wierzchowca, na ktrym mam jecha.

To jasne. Ale ja jeszcze koni nie kupiem. Nie zrobibym tego

bez ciebie.

A ogldae je?

Nie.

Parsknem miechem.

Nie rozumiem: nie kupie, nie widziae...

Ech, prosta sprawa. Wyszedszy std zagadnem ktrego z

przechodniw o konie do jazdy wierzchem. Poinformowa mnie, e najlepiej

zwrci si w tej sprawie do miejscowego kowala. Trafiem bez trudu, jako

e w Center Point istnieje tylko jedna ulica, a tutejszy kowal nazywa si...

Smith4!

Zabawne wzruszyem lekko ramionami.

4 kowal (ang.)



19

Tak, tak. Bodaje Henry Smith.

No, ale co z komi?

Obieca, e si rozejrzy, jutro da odpowied.

Okropne stwierdziem. Co bdziemy tu robi przez cay

dzie? Nevil pewnie ju na nas czeka.

W tym miejscu naleaoby wyjani, kim jest i jak rol odegra w

naszym wyjedzie Jonas Nevil. Wymagaoby to jednak duszego

omwienia. Postaram si wic pniej wszystko wyjani. Tymczasem

wystarczy, e Jonas Nevil mia nas oczekiwa w miasteczku o nazwie

Colding.

Mylisz si, Janie. Nevil mia przyby dopiero po pitnastym

kwietnia, nie ma si wic o co martwi. A wolny czas powicimy na

obejrzenie Center Point.

Nic ciekawego. Na pewno niczym nie rni si od innych

miasteczek Dzikiego Zachodu. Przejedalimy ju przez setki podobnych.

W tym momencie do naszego stolika podszed kelner w biaym

kitlu, z serwetk w lewej doni. Skoni si sztywno i nie pytany

wyrecytowa jednym tchem:

Piecze barania albo stek woowy.

Po czym utkwi w nas spojrzenie bezbarwnych oczu bez wyrazu.

Dwa steki zadecydowaem i dwa kufle piwa.

Skoni si sztywno i odszed.

Drewniany kelner zauwayem. Przypomina pajacyka z

teatru marionetek, ktrego pociga si za sznurek.

O, znowu zmierza ku nam szepn Karol. Pewnie zabrako

stekw.

Jednake pomyli si, nie chodzio o steki.



20

Przepraszam panw odezwa si bezbarwnym gosem.

Pewien dentelmen stojcy przy bufecie, tam wskaza rk zapytuje,

czy mgby si przysi na chwilk. Boli go noga i jest zmczony.

Prosimy odpowiedzia Karol bdzie nam mio.

A gdy kelner odszed, doda:

Moe dowiemy si czego o yciu w Center Point? Pogadamy,

przecie nigdzie nam si nie spieszy.

Po chwili przydrepta do nas, mocno kulejc, mczyzna w

rednim wieku.

Bardzo dzikuj. Noga mnie rwie i ciko mi sta powiedzia

usprawiedliwiajco. Postawi przed sob do poowy oprniony kufel i

usiad.

Uff odsapn jak to przyjemnie chocia na chwil spocz.

A panowie przyjezdni, zgaduj.

Tak powiedziaem i wiedziony zawodow ciekawoci

zapytaem:

Zwichn pan nog?

Ot, gupstwo. Za kilka dni znowu bd biega jak antylopa.

Jest pan tego pewien? wtrci si Karol. Moe lepiej

zwrci si do lekarza?

Do lekarza? A gdzie go szuka?

Tu Karol wskaza na mnie. I to dobry lekarz, chirurg.

Wytrzeszczy oczy.

Panowie artujecie sobie... w jego spojrzeniu dostrzegem

nie tylko zdumienie, ale i niedowierzanie.

Nie artujemy odpowiedziaem powanie. Chciabym

obejrze pask nog.



21

Naprawd?!... O, doktorze! Spad nam pan z nieba.

Nam? zdziwiem si.

Tak. Mj kolega i przyjaciel zachorowa. Ja kulej, ale jako

chodz, a on przez cay czas ley w ku.

Gdzie? zapytaem.

Na piterku. Pokj numer pi. Gdyby pan zechcia...

Oczywicie.

To ja go uprzedz.

Dopi reszt piwa, skoni si i ju go nie byo.

No i co o tym sdzisz?

Co sdz? powtrzyem pytanie. Hm... grzeczny jaki

jegomo.

I co wicej?

Wicej... nic wzruszyem ramionami.

Wic ja ci powiem, kim ten czowiek nie jest, bo kim jest, to

sprawa trudniejsza.

Czyby by jasnowidzem, Karolu zadrwiem.

Nie trzeba by jasnowidzem, aby stwierdzi, e nasz nowy

znajomy nie jest farmerem. Zbyt gadko si wyraa i zbyt delikatne ma

donie. Zauwaye?

Nie.

Ten czowiek na pewno nie zajmuje si prac fizyczn.

Wic kim moe by? zapytaem nieco rozbawiony.

Nie lekarzem, na inyniera nie wyglda, ani na prawnika...

Z czego to wnioskujesz?



22

Z tego, e cho si wyraa gadko, od czasu do czasu wtrca

sowa, ktrych nie uyby adwokat.

Jakie sowa?

Nie zdy odpowiedzie, zjawi si bowiem kelner z

zamwionymi potrawami, a w chwil po nim wieo poznany mczyzna.

Mj kumpel poinformowa siadajc jest ju przygotowany

na pana przybycie, doktorze.

Pomylaem, e sowa kumpel istotnie nie uyby aden adwokat

ani sdzia i e chyba Karol ma racj.

Uwinlimy si do szybko z lunchem.

Jeeli pan doktor askaw...

Wstalimy od stou.

Niech pan prowadzi rzekem do nieznajomego.

Skoni si i ruszy pierwszy w kierunku schodw. Ja za nim, za

mn Karol. Gdy dotarlimy do korytarza, nieznajomy przystan i obejrza

si.

To panowie obaj? zagadn gosem, w ktrym wyczuem

nutk niepokoju.

Obaj odparem. Mj przyjaciel jest wietnym

pomocnikiem we wszystkich nagych przypadkach chorobowych.

Mrukn co niezrozumiaego i zatrzyma si przed drzwiami, na

ktrych wymalowano bia farb cyfr 5.

To tu nacisn klamk. Prosz.

Wkroczylimy do rodka. Ten pokj nie rni si niczym od

zajmowanego przez nas: taka sama szafa, stolik i dwa krzesa. Na jednym z

dwu ek spoczywaa jaka posta przykryta pledem. Poruszya si i

wwczas zauwayem, e ley na brzuchu.



23

To lekarz? usyszaem stknicie.

Lekarz potwierdziem podchodzc do ka. Co panu

dolega?

Oj, doktorze. Wszystko mnie boli, a najgorzej plecy.

Billy pochyli si nad nim nasz przewodnik bdzie dobrze.

To znakomity chirurg. Za dwa dni bdziesz skaka jak nowo narodzone

ciel.

Och znowu stkn lecy atwo ci mwi, bo tylko z

nog wylaz z tej awantury, ale ja...

Uspokj si, Billy przerwa mu towarzysz. Prosz, panie

doktorze podsun mi krzeso.

Karol ju bez adnego zaproszenia siad na ssiednim.

Signem doni i delikatnie odsunem koc wraz z

przecieradem. Na plecach chorego ujrzaem dugie pasma sicw prawie

fioletowej barwy. atwo odgadem, e lecy przede mn by ofiar czyjej

bardzo brutalnej napaci otrzyma bowiem spor porcj uderze zadanych

kijem lub pak.

Bardzo boli? zapytaem.

Piecze jak sto diabw.

No to przez chwil bdzie pieko jeszcze bardziej. Musz

zbada paskie ebra i krgosup.

Oj, doktorze jkn. Czy to konieczne?

Konieczne odparem i nie zwracajc uwagi na dalsze

pojkiwania, dobrze wygniotem mu plecy, a pniej i piersi. Nie

stwierdziem, na szczcie, adnych uszkodze koci.

Kto pana tak urzdzi? zapytaem skoczywszy badanie.

li ludzie, panie doktorze.



24

W Center Point? zainteresowa si Karol.

Nie, nie. W Colding.

Jaka bjka, awantura? dopytywa si mj przyjaciel.

Co w tym rodzaju odpar oglnikowo.

Z kolei zajem si drugim z tych nieoczekiwanych pacjentw.

Stwierdziem lekkie opuchnicie w kostce, gupstwo w porwnaniu ze

stanem jego towarzysza. Poprosiem Karola, aby przynis moj podrczn

apteczk. Nigdy si z ni nie rozstawaem podczas naszych wsplnych

wypraw, dziki czemu mogem wielokrotnie przyj z pomoc chorym, a

nawet rannym. Bo i na takie wypadki trafiaem. Teraz opatrzyem obu

nieszcznikw. Lecz okady naleao powtarza przynajmniej przez trzy

dni.

Jest tu apteka? zagadnem.

Chyba jest stwierdzi lecy.

Jest, na pewno jest owiadczy jego towarzysz.

Doskonale. Napisz recept. Dajcie mi kawaek papieru.

Okazao si jednak, e moi pacjenci nie posiadaj nawet skrawka

papieru. My rwnie ani papieru, ani pira, ani atramentu. Nic dziwnego,

kt bowiem woziby w dalek drog papier i wszystko plamicy atrament?

Sam pjd do apteki powiedziaem i to zaatwi.

Chodmy, Karolu.

Doktorze, serdeczne dziki odezwa si na poegnanie

kulawiec. Jestemy wiele panu winni, ale los nas ciko dowiadczy.

Zostalimy nie tylko pobici, ale i ograbieni.

O co chodzi? zdziwiem si.

O paskie honorarium. Wiem, e lekarze bior honoraria za

porady...



25

Nie ma o czym mwi przerwaem. Kiedy podruj, nie

zajmuj si praktyk lekarsk, a wic nie bior pienidzy. Idziemy, Karolu.

Chwileczk zaprotestowa kulawiec. Nie chc by

niewdzicznikiem. Jeli pan doktor pozwoli, naucz go kilku karcianych

sztuczek.

Na chwil zaniemwiem ze zdumienia.

Jakie to sztuczki? zainteresowa si Karol.

Rne, bardzo rne. Na przykad: czerwone wygrywa, czarne

przegrywa. Bierzemy do rki trzy karty: dwie czarne, jedn czerwon...

Rozemiaem si w poowie tego objanienia.

Dzikuj. Znam t sztuczk, to gra oszustw.

Ale nie zaprotestowa informator. Mona wygra. Ja

pana naucz, doktorze.

Dzikuj odparem. Karciane sztuczki nie interesuj mnie.

Idziemy, Karolu powtrzyem po raz trzeci. Przed wieczorem

przynios lekarstwo i sprawdz wasze opatrunki.

Wyszedem na korytarz, za mn Karol. mia si cicho.

Wiesz ju teraz, kim s twoi pacjenci? zapyta pgosem,

gdy schodzilimy z pitra.

Chyba jakie niebieskie ptaki, ale mog si myli. Sztuczki z

kartami zna wielu moich pacjentw. Pokazuj je czasem dla zabawy.

Ale tej dwjce nie do zabawy su. To para wydrwigroszw,

Janie. Oni utrzymuj si z tej karcianej profesji. Jeden pokazuje sztuczki,

drugi peni funkcj naganiacza.

Jak to: naganiacza?



26

No, bo przecie kto musi wygrywa, inaczej obcy szybko by si

zorientowali, e co jest nie w porzdku. Taki naganiacz udaje obcego i co

pewien czas wygrywa.

Mniejsza z tym. Mnie, jako lekarza, nic nie obchodzi zawd

chorego. Idziemy szuka apteki.

Przepchalimy si przez zatoczon salk baru i wyszli na ulic.

Przed budynkiem trzy konie stay przywizane do poprzecznej belki,

umocowanej do dwu pionowych supkw. Popularnie nazywa si to

koniowiz. Na awce, tu obok wyjcia, siedzia i pewnie drzema jaki

mczyzna z gow opart o cian budynku, w kapeluszu nasunitym na

oczy. Nie chciaem go niepokoi, lecz Karol trci siedzcego w rami.

Czowiek w kapeluszu podnis gow. Ujrzaem oblicze mocno

przypieczone socem, okrge niczym pika, z ktrej wystawa potny

nochal grujcy nad dugimi wsami.

Co?! zapyta spogldajc na nas zmtniaym wzrokiem.

Wyglda na zapalonego amatora whisky, ktrej par szklaneczek musia

niedawno wypi.

Suchaj, przyjacielu odezwa si Karol czy wiesz, gdzie tu

si znajduje apteka?

Tu? powtrzy i ziewn.

No tu, w Center Point.

Aha! Tam wskaza rk w prawo, po czym znowu opar si o

cian, nasun kapelusz na oczy i lekko zachrapa.

Miejmy nadziej, e wskaza nam waciwy kierunek

zauway mj przyjaciel.

Skrcilimy w prawo. Szeroka ulica-droga podobnie jak wczesnym

rankiem bya pusta. Zniky te wozy bez koni i to chyba bya jedyna rnica.

Myl, e przespalimy godziny najwikszego ruchu.



27

Z bezchmurnego nieba soce grzao tak intensywnie, jakby to by

rodek lata, a nie pocztek wiosny. Ale przecie to Nevada, kraj soca,

pusty i wysychajcych rzek.

Szlimy tak czas jaki, a zastpio nam drog pdzone przez

kowbojw stado na p zdziczaego byda, ktre zajo ca szeroko ulicy,

zmuszajc nas do schronienia si we wntrzu sklepiku. Nad wejciem wisia

prymitywny szyld zawiadamiajcy przechodniw, e sprzedaje si tam

towary mieszane. Istotnie bya to zadziwiajca mieszanina.

Na kilka minut stalimy si przedmiotem zainteresowania bardzo

znudzonego sprzedawcy i chyba jednoczenie waciciela. Stara si nas

namwi do kupna najpierw skrzanej kamizelki, pniej kurty z takiego

materiau, wreszcie pokaza nam par cakowicie nieprzemakalnych

butw, rzekomo jak zapewnia uszytych z bizoniej skry, co uznaem

za oczywist blag, poniewa polowania na bizony naleay do

niepowtarzalnej przeszoci. Z niedostatku bizonw, oczywicie. Na terenie

Nevady nie yo ju ani jedno zwierz tego gatunku. Nawet przed

dziesitkiem lat bizonie stada rzadko kiedy nawiedzay Nevad pozbawion

wody i paszy.

Nie przekonawszy nas do butw, handlarz proponowa nam

komplet garnkw, z kolei siodo z jukami, a w kocu niele prezentujc si

dubeltwk nie znanej mi marki. Gada przez cay czas, prawdopodobnie

aby powetowa sobie godziny przymusowego z braku klientw

milczenia. Wida byo, e chce nas jak najduej zatrzyma. Zapytalimy o

aptek.

Trzy domy dalej, po prawej stronie, prosz panw. Cay

budynek pomalowany niebiesk farb. Nie sposb go omin. To doskonaa

apteka poczona z drogeri. wietnie zaopatrzona, najwiksza i najlepsza

w okolicy. Jeeli jedziecie dalej, radz skorzysta z takiej okazji, bo gdzie

indziej...

Ale oczywicie, oczywicie przerwa mu Karol. Na pewno

skorzystamy. Do zobaczenia!



28

Zostawilimy niepocieszonego zapewne sklepikarza i wyszli znw

na ulic.

Dom, w ktrym miecia si apteka, istotnie pomalowany na

niebiesko, wyrnia si od ssiednich rwnie i tym, e zbudowany by z

cegie, a nie z desek i bali. Do spory parterowy lokal z luksusowymi jak na

Center Point witrynami skada si z dwu czci, chocia do wntrza

prowadziy jedne drzwi.

Po lewej stronie znajdowaa si drogeria, dziwny dla mnie rodzaj

sklepu (z ktrym niejeden raz si spotykaem), w ktrym mona kupi

zarwno lody, jak proszek od blu gowy lub tabliczk czekolady, butelk

wody mineralnej, termometr lub przeczyszczajce zioa. A poza tym mydo,

past do butw, cukierki... Nie potrafi wyliczy wszystkich artykuw, jakie

oferuje klientowi taka drogeria.

W aptece stanem przed obliczem siwego pana w biaym kitlu,

tkwicego za szerok lad.

Poprosiem o papier, piro i atrament.

Pan si pomyli, drogeria jest tam wskaza rk.

Wiem, ale musz napisa recept.

Recept? zdziwi si.

Tak, jestem lekarzem.

Spojrza na mnie nieufnie. Skrzana kurta i szerokoskrzydy

kapelusz raczej upodabniay mnie do kowboja. Jednake przynis dane

przedmioty. Wypisaem, co miaem wypisa, a e recepta sporzdzona

zostaa, jak zwykle, w jzyku aciskim, raczej w tych stronach mao

znanym, spojrzenie aptekarza zagodniao.

Czy moe by za godzin? zapyta. Jestem sam, bo mj

laborant zachorowa.

Nawet za dwie odparem.



29

Przepraszam, doktorze, pan tu jest chyba po raz pierwszy.

Po raz pierwszy potwierdziem.

Na stae?

Nie, tylko przejazdem.

Za godzin pyn na okady i ma bd do odbioru.

Skoni si, my rwnie. Wyszlimy. Kilka krokw dalej Karol

wskaza na mosin tabliczk przybit na murze tu obok wskich,

oszklonych drzwi.

Popatrz! Kolega po fachu. Spojrzaem. Na tabliczce wyryto

napis: Henry Dows. Lekarz.



30

No i co, Janie? Kt by przypuszcza, e w takiej dziurze moe

praktykowa medyk? Raczej znachorzy ciesz si tu powodzeniem. Nie

odwiedzisz go? zaartowa.

Zastanowiem si.

Wiesz, to dobra myl. Przecie mamy woln godzin, a

rozmowa moe wypa interesujco.

Mwisz powanie?

Bardzo powanie. Nigdy dotd nie spotkaem si z lekarzem

praktykujcym w maym miasteczku.

Ha, jeli tak, to chodmy.

Pchn drzwi, za ktrymi ujrzaem wskie schody prowadzce w

gr na pierwsze, a zarazem ostatnie pitro budynku. Tu znajdoway si

kolejne drzwi opatrzone tak sam jak na parterze tabliczk: Henry Dows.

Lekarz. Pod ni, ju tylko atramentem, na przyklejonej kartce napisano: W

wypadkach nagych przyjmuje ca dob.

Zbyteczna informacja stwierdziem pgosem na pewno

wikszo mieszkacw nie umie czyta.

Karol rozemia si.

Cicho! ostrzegem i zastukaem w drzwi.

Po chwili usyszelimy stumione kroki, a potem szczk

obracanego w zamku klucza. Spodziewaem si widoku mczyzny, a

ujrzaem kobiet. Tg jejmo w biaym fartuchu, nieokrelonego wieku.

Czy zastalimy pana doktora?

Przyjrzaa si nam badawczo.

Tak odpara. A panowie w jakiej sprawie?

Nie bardzo wiedziaem, co odpowiedzie. Wyrczy mnie Karol.



31

Przybylimy z bardzo daleka owiadczy i chcemy

zasign informacji, ktrych tylko pan doktor moe nam udzieli.

Znowu spojrzaa na nas przenikliwie.

Jestem lekarzem wtrciem.

Otworzya drzwi szerzej.

Prosz.

Wprowadzia nas do pokoju, w ktrym pod cian stao kilka

krzese, a na rodku okrgy st. I odesza.

Przyjrzaem si meblom. Na wszystkich zb czasu odcisn swj

lad.

Chyba kiepsko mu si tu powodzi zaszepta Karol. A i

pacjentw musi mie niezbyt sympatycznych. Zauwaye, jak ta kobieta

podejrzliwie nam si przygldaa.

Nie zdyem odpowiedzie, bo do pokoju wkroczy jak atwo

odgadn sam Henry Dows, lekarz, jedyny w Center Point. Ubrany by z

miejska i na ulicach mego Milwaukee na pewno niczym nie wyrniaby si

w tumie przechodniw.

Witam panw. Prosz bardzo... wskaza w kierunku

korytarzyka i tam otworzy kolejne drzwi.

Prosz bardzo powtrzy.

Wkroczylimy do maej salki, ktrej jedyne umeblowanie skadao

si z potnego biurka, czterech foteli, kanapki i biaej szafki. Za szklanymi

drzwiczkami zauwayem poyskujce niklem chirurgiczne narzdzia.

Siedlimy. On za biurkiem, my przed.

Panowie s lekarzami? zagadn.

Wyjaniem sytuacj.



32

Czy przyby tu pan na stae? w jego gosie wyczuem nutk

niepokoju.

Nie. Pewnie jutro, jeli tylko zdoamy naby wierzchowce,

ruszymy do Colding, gdzie zatrzymamy si jeden lub dwa dni.

Do Colding dwa razy w tygodniu kursuje dylians. To

wygodniejsza i tasza przecie komunikacja. Radz z niej skorzysta.

W odpowiedzi wyjaniem cel naszej podroy: rzek Humboldta.

Ho ho, doktorze! Czyby a tam czeka na pana pacjent?

Na moje stwierdzenie, e taka podr jest form odpoczynku po

trudach jesieni i zimy i e kadego roku j uprawiam, Henry Dows nie

potrafi ukry zdumienia.

To ma by odpoczynek? Przecie taki szmat drogi nawet z

dowiadczonego westmana moe wycisn wszystkie siy.

Mj przyjaciel umiechn si Karol jest dowiadczonym

westmanem, a kad wdrwk traktuje jako rodek wzmacniajcy

organizm.

To prawda dodaem. Sdz, e takie wycieczki pozwalaj

mi utrzyma sprawno fizyczn.

Zadziwiajce! Nie potrafibym tak. Uwaam, e dokonaem

wielkiego wysiku zdecydowawszy si na zamieszkanie w tej dziurze, ale

wdrwki? Co to, to nie! Ja marz o wielkim miecie.

Kolego odezwaem si (a na taki zwrot pozwoliem sobie

wobec modego wieku gospodarza) czemu wic pan tu osiad, skoro

marzy pan o wielkim miecie? Jak dotd, podczas swych wdrwek po

Dzikim Zachodzie, nigdy nie natrafiem na koleg po fachu. Prosz mi

powiedzie, jak si pan czuje wrd tutejszych ludzi, jak wyglda paska

praktyka lekarska. Czy nie drczy pana nuda?... Przepraszam za tyle pyta.

Ale prosz pyta. Chtnie odpowiem. A wic w Center Point

siedz ju drugi rok. A drugi rok. Ale wytrzymam jeszcze dwa. Pniej



33

zwin manatki i przenios si do Chicago, gdzie si urodziem i gdzie mam

rodzicw i przyjaci.

Dlaczego nie wczeniej?

Przybyem tu zaraz po otrzymaniu dyplomu lekarza i po

szpitalnej praktyce. Dlaczego do Center Point? Ot przypadek. Szukaem

maego miasteczka. Widzi pan, doktorze, w Chicago jako wieo upieczony

chirurg nie miaem adnych szans na prywatn praktyk, a poza tym

brakowao pienidzy na urzdzenie gabinetu lekarskiego. Za dwa lata

zbior odpowiedni fundusz i poegnam Center Point bez alu.

To znaczy, e ma pan tutaj niez praktyk.

Nie narzekam, w przeciwnym wypadku szukabym szczcia

gdzie indziej. Niekiedy przez tydzie nikt si do mnie nie zgasza, a w

nastpnym tygodniu drzwi si nie zamykaj.

A pacjenci?

O, bardzo rni. Sporo z nich zwraca si najpierw o pomoc do

aptekarza. Podobno tak dziao si od lat, gdy mnie tu nie byo. Teraz

aptekarz odsya ich do mnie.

Trafi pan na jakie ciekawsze przypadki?

Raczej, powiedzmy, zabawne. Prosz sobie wyobrazi, e

wielokrotnie modzi ludzie zwracali si do mnie z prob o wykonanie

tatuau. Rzecz jasna, odmwiem. Kiedy zjawi si tu mczyzna z ran

przedramienia. Jak to si stao, nie chcia powiedzie. Kula rewolwerowa

utkwia w miniach. Naleao j wyj, wwczas ranny zaprotestowa. Po

raz pierwszy zetknem si z takim przypadkiem. O co chodzio? O to,

prosz si nie mia, to nie art, aby pozostawi pocisk w ciele na...

pamitk! Dugo musiaem tumaczy pacjentowi, e pozostawienie kuli w

miniach przedramienia moe doprowadzi do bezwadnoci caej rki.

Wreszcie zgodzi si na zabieg z min tak ponur, jak gdybym za chwil

mia zaoy mu stryczek na szyj.



34

Zdumiewajce zdziwi si Karol. Chyba ten czowiek mia

le w gowie?

Nic mi o tym nie wiadomo. Mieszka w Center Point, posiada

wz i zajmuje si transportem towarw. Jest rwnie normalny, jak caa

reszta mieszkacw tej dziury. Czsto go spotykam; udaje, e mnie nie

widzi.

A jak si zachowuj inni pacjenci? zapytaem.

Wikszo, gdy ju zdecyduje si mnie odwiedzi, zachowuje

si elegancko i grzecznie. No, bo taka decyzja nie jest tu dla kadego atwa.

Jak to rozumie?

Prosta sprawa. Mieszkacy Center Point przez dziesitki lat nie

mieli lekarza, leczyli si wedug starych zwyczajw swych przodkw,

przewanie zioami, co jeszcze nie byo rzecz najgorsz.

A najgorsz? zapyta Karol.

Wiara w gusa, w zabobony i czary. Wiara w znachorw.

Syszaem, bo to dziao si jeszcze przed moim tu przybyciem, o posdzaniu

niektrych osb o tak zwan czarn magi. Jeli nie doszo wwczas do

samosdw, to chyba byo zasug wczesnego szeryfa, ktry dobrze mia

w gowie. Teraz sytuacja nieco si zmienia, jednak wizyta u lekarza

uwaana jest za co w rodzaju maego bohaterstwa. Oficjalna medycyna nie

cieszy si popularnoci.

Mimo to jako pan yje z lekarskiej praktyki.

Prawda. Najgorsze byy pocztki. Wielokrotnie zastanawiaem

si, czy nie wyjecha z Center Point. I chyba tylko dziki namowom

obecnego szeryfa i aptekarza zaniechaem tego zamiaru.

Aptekarza? powtrzyem. A z czego on si utrzymywa

przed paskim przybyciem?

Ze sprzeday zi i najprostszych specyfikw. Chyba jednak

wikszo jego dochodw, rwnie i obecnie, pochodzi z wynajmu



35

mieszka i z obrotw w drogerii. Ten dom jest jego wasnoci. A wracajc

do sprawy moich pacjentw... Zdarza si jednak, e przychodz do mnie po

porad wypiwszy przed tym par szklaneczek whisky.

I jak pan wwczas postpuje?

Odsyam ich do domu, by wytrzewieli.

Odchodz?

Najczciej tak. Opornych po prostu wyrzucam za drzwi. Nie

chwalc si, potrafi sobie da rad z niejednym osikiem.

To ryzyko.

Oczywicie. Parokrotnie musia interweniowa sam szeryf.

Niezbyt przyjemnie pdzi pan tu ycie zauway Karol.

Przesada. To s rzadkie wypadki, a zreszt skoro

zdecydowaem si na praktyk w tej dziurze, trzeba czasem nieco

pocierpie. Napijecie si panowie kawy?

Nie czekajc na odpowied, znikn za drzwiami.

Energiczny jegomo stwierdzi pgosem mj towarzysz.

I dopnie swego, to znaczy wrci do Chicago z niele nabit kabz.

ycz mu... nie skoczyem zdania.

Henry Dows wkroczy do gabinetu.

Kawa zaraz bdzie. Nie macie pojcia, panowie, jak jestem rad

waszym odwiedzinom. Dzisiaj do poudnia przyjem czterech pacjentw,

wic nie spodziewam si ju wicej. Chyba, e dopiero wieczorem.

Dlaczego wieczorem?

Bo dopiero wwczas zalej sobie pay. W dzie mao kto

odwiedza saloony.

Duo ich?



36

Trzy, ale jak na trzytysiczne miasteczko, po odliczeniu kobiet i

dzieci, sporo. Jak ju mwiem, pacjenci najczciej odwiedzaj mnie do

poudnia, pniej zaczyna si nuda, od ktrej mona zwariowa.

adnych rozrywek?

Od czasu do czasu. Najczciej w soboty zapraszany jestem

przez tutejsze znakomitoci na karcian partyjk. Sprowadzam ksiki, by

jako przetrzyma dugie zimowe wieczory. Bo wtedy jest najgorzej. Mao

kto przybywa do Center Point i miasteczko przypomina niedwiedzia

picego w gawrze. Ale oto i kawa!

Otworzyy si drzwi i ta sama kobieta w bieli, ktr ujrzelimy na

wstpie wizyty, wniosa na tacy trzy parujce filianki i potn cukiernic.

Zjawia si bezszelestnie jak duch i rwnie bezszelestnie si oddalia.

To paska gospodyni? zapytaem.

Nie tylko. Mog rzec, e jest moj praw rk, zna si doskonale

na opatrunkach i co nieco na prostych rodkach leczniczych. Przed laty

bya pielgniark w szpitalu jednego z miast na wschodzie kraju.

I c j tu sprowadzio?

Nie wiem. Nie usiuj dowiedzie si, nie moja sprawa.

A jak j pan znalaz?

Sama si znalaza zaartowa Dows. Zgosia si do mnie

w pitym dniu mojego tu pobytu. Dziwne? Zapewne, ale tu wielu sprawom

nie naley si dziwi. Sdz, e mona by opisa niezwyke historie ycia

wikszoci mieszkacw Center Point, gdyby chcieli na ten temat

rozmawia, ale oni raczej wol milcze.

No tak stwierdziem chyba mia pan, kolego, duo

szczcia, bo znalezienie fachowego pomocnika w tych stronach rwna si

cudowi.

Prawie cudowi, doktorze. Lecz dla mnie raczej cudem jest to, e

potrafiem si tutaj zadomowi, a co waniejsze, zyska przychylno wielu



37

ludzi i zapewni sobie praktyk. Brak jednego z tych trzech elementw

zmusiby mnie ju po krtkim czasie do opuszczenia Center Point i szukania

szczcia gdzie indziej. Czybym je znalaz, nie wiem.

W tym momencie usyszaem przytumiony odgos krokw w

korytarzu, szczk zamka i lekkie skrzypnicie otwieranych drzwi.

Pewnie pacjent zauwayem. Zabierajmy si, Karolu.

Poczekajcie jeszcze chwilk. Zaraz sprawdz.

Oddali si szybko, ale e drzwi do gabinetu pozostay nieco

uchylone, usyszaem fragmenty rozmowy wiadczce chyba o tym, e

przybysz zjawi si tu nie po lekarsk porad.

Jak si masz, Ted!

Nie przeszkadzam?

Wrcz przeciwnie, wpade w sam por. Mam goci z

dalekiego wiata ciekawych, jak yje si w Center Point. O tym wiesz na

pewno lepiej ode mnie.

Uchylone drzwi otworzyy si szeroko.

Pozwlcie panowie, e wam przedstawi Teodora Evansa,

tutejszego szeryfa.

Wymienilimy swe nazwiska, ucisnli donie i na nowo zagbili

si w fotelach. Teodor Evans, wysoki i do tgi blondyn o sympatycznym

umiechu, natychmiast zagadn nas o powd przybycia do Center Point.

Wic raz jeszcze naleao powiedzie to, co ju powiedzielimy

gospodarzowi na wstpie naszej wizyty. Szeryf wykaza wiksze

zrozumienie dla naszej wyprawy ni lekarz, a nawet wymieni kilka

miejscowoci lecych w Nevadzie, wartych jego zdaniem zwiedzenia.

Podzikowalimy, rwnoczenie informujc, e trasa zaplanowanej przez

nas wdrwki wiedzie ku pnocy, ku rzece Humboldta.

Ho, ho! Spory kawa drogi i prawie przez pustkowia.



38

To wanie nam odpowiada zauway Karol.

Co kto lubi. Jednake niedowiadczonym odradzabym tak

dalek wypraw.

Niebezpieczna? zapytaem.

atwo zbdzi, zwierzyny mao, wody jeszcze mniej, wic

mona zgin z godu i z pragnienia. Zgaduj, e wyruszacie konno. Czy

chocia wierzchowce macie wytrzymae?

To si dopiero okae odpar Karol.

To znaczy, e nie wyprbowalicie ich?

Nie. Nawet ich do tej pory nie widzielimy. Dopiero jutro mamy

je naby.

Od kogo?

Od kowala.

Ach zamia si szeryf on lubi by porednikiem, bo

wasnych zwierzt nie posiada. Gdyby jednak cena okazaa si wygrowana

albo wierzchowce kiepskie, chtnie

pomog w znalezieniu taszych i lepszych.

Znowu podzikowalimy

wyraajc nadziej, e kowal okae si

uczciwy i dostarczy nam koni

odpowiednich do dugiej podry.

Na pewno jest uczciwy, jak

zreszt znakomita wikszo tutejszych

mieszkacw, ale lubi zarobi.

Wspomnia pan, szeryfie, o

mieszkacach. Ciekawi nas, jak im si tutaj

wiedzie zapyta Karol.



39

Niele, wcale niele. Przede wszystkim dlatego, e Center Point

ley przy kolejowym szlaku. Po drugie dlatego, e tu znajduje si kocowa

stacja dyliansu, chyba jednego z ostatnich. Lecz wr mu jeszcze dugie

lata istnienia, bo jak dotd stanowi najlepsze i najtasze poczenie z

wieloma osiedlami lecymi na pnocny zachd od Center Point. Szyny

nieprdko do nich dotr. Tak wic Center Point jest punktem

przesiadkowym dla mieszkacw licznych miasteczek. Ale nie tylko ludzie

tu przyjedaj, rwnie i towary, bez ktrych nie obejdzie si aden

farmer. Mamy w okolicy kilkanacie gospodarstw rolnych. Podobnie sprawa

wyglda z innymi miasteczkami, jak na przykad Colding, Beaver czy

Thompson, z ktrymi czy nas trasa dyliansu. Center Point jest wic

centrum zaopatrzenia w towary przemysowe sporego obszaru.

Czyby dlatego tak je nazwano? zapytaem.

By moe, ale nie jest to pewne. Kiedy przybyem tu przed

piciu laty, pytaem o to najstarszych mieszkacw. Uzyskaem wiele, jak

si pniej okazao, baamutnych informacji. Bo na przykad niektrzy

twierdzili, e Center Point znajduje si w samym rodku Nevady, co jest

oczywist nieprawd. Wystarczy tylko spojrze na map. No, ale takich,

ktrzy tu maj map Nevady, mona policzy na palcach jednej rki. Ale

wracam do tematu. Ludno Center Point yje przede wszystkim z

porednictwa handlowego, z transportu, ze wiadczenia usug

rzemielniczych dla pobliskich farm. Co jeszcze panowie chcielibycie

wiedzie?

Co o stanie bezpieczestwa powiedziaem.

Zupenie dobry. Niekiedy troch bjek lub drobnych kradziey.

Nawet przed ptora rokiem, gdy w rejonie Colding grasowaa jaka banda

napadajca na podrnych dyliansw i pocigw, tu panowa spokj.

Wanie wybieramy si do Colding poinformowa Karol.

Do Colding? zdziwi si szeryf. Przecie mwilicie o

rzece Humboldta.



40

Prawda, ale przez Colding wiedzie najkrtsza droga, a poza tym

ma tam na nas czeka znajomy, wsptowarzysz podry.

No tak. Szkoda jednak, e nie moecie Colding omin.

Dlaczego? zdziwiem si.

Bo tamtejszy szeryf to wielki skrupulant. Podobno sprawdza

kadego przybysza, a to nie zawsze jest przyjemne.

Nie rozumiem wyznaem.

Ech, co tu duo gada! Bdziecie tam, to zobaczycie. Zreszt

moe to tylko plotka, bo ja nigdy w Colding nie byem. Mniejsza z tym. ycz

powodzenia w drodze.

Ale... zacz Karol.

Nie, nie przerwa mu szeryf. Nie mwmy na ten temat.

Poczlimy si egna, ale szeryf zatrzyma nas jeszcze na

chwilk, jak okreli, ktra okazaa si bardzo duga.

Ach! zapa mnie za rkaw, gdy podnosiem si z fotela.

Bybym zapomnia. Skoro wybieracie si do Colding, z pewnoci

zauwaycie na trasie bardzo dziwn i nie pasujc do otoczenia budowl.

Warto j zwiedzi, bo chyba w caej Ameryce nie znajdzie si podobnego

dziwactwa.

A c to takiego? zainteresowa si Karol.

Nie odgadnie pan. Zamek, najprawdziwszy zamek obronny!

Zamek?! wykrzyknem.

A jake. Z potnymi murami i fos. Zbudowany, jak mi

mwiono, bo na tych sprawach si nie znam, na wzr obronnych warowni,

jakich ongi nie brakowao w Europie.

A to dopiero! klasnem doni o kolano. Kto go i kiedy

zbudowa? Chyba nie jaki pomyleniec?



41

Prawdopodobnie. Nazywa si markiz de Lorme, Francuz.

Opowiadano mi, e uciek z Francji tu przed wybuchem rewolucji, z

piekielnie wielkimi pienidzmi, jeszcze za czasw Washingtona5. Pewnie

nie wiedzia, co z nimi pocz na tym zupenym odludziu, bo nie istniao

wwczas ani Center Point, ani Colding, wic wznis z kamienia i cegy

obronne zamczysko. Ile to kosztowao nawet wtedy, gdy wszystko byo

tasze, Bg jeden wie! Na dodatek, poniewa w okolicy brakowao wody, de

Lorme sprowadzi inynierw, ktrzy wywiercili studni artezyjsk. W ten

sposb powsta istniejcy do dzi staw. Gleba musi by tam bardzo

urodzajna, bo wok zamku pustynne ziemie zazieleniy si traw, a nawet

wyrosy drzewa. Sami zobaczycie.

A co si stao z markizem? zapytaem.

Ba, nie wiem dokadnie. Po paru latach jakby wyprowadzi si z

zamku, pozostawiajc na stray kilku najbardziej oddanych sucych. Ich

oddanie wida nie byo zbyt gbokie, bo, jak syszaem, po roku

bezskutecznego oczekiwania na powrt pana zabrali konie i wozy, na

ktrych wywieli wszystkie meble. Od tamtych lat nikt w zamku nie

mieszka. De Lorme nigdy tam nie wrci. Co si z nim stao, nie wiadomo.

A czy w zamku mona przenocowa? zainteresowa si

Karol.

George Washington prezydent USA w latach 178997.

Oczywicie szeryf rozemia si lecz po co spa na

twardej pododze, gdy mona skorzysta z ka. W pobliu zamku ma

farm niejaki Sebastian Bates. Gospodaruje na niej z on, crk i synem. A

e farma ley na odludziu, Batesowi sprawia prawdziw rado kady

przybysz, ktry chocia na jeden dzie zgodzi si zamieszka w jego domu.

Wiem o tym, bo sam tam gociem.

Podzikowalimy za cenn informacj, ucisnlimy donie i

rozstali si. Na schodach spojrzaem na zegarek: dochodzia szsta. Tak

wic od chwili przyjazdu do Center Point mino trzynacie godzin. Jak ten

czas leci! 5 George Washington pierwszy amerykaski prezydent w latach 1789 1997.



42

No i co, Janie? zagadn mj towarzysz, gdy znalelimy si

na ulicy. Jeste zadowolony z wizyty?

Owszem. A ty?

Ja rwnie. Kawa bya znakomita, a szeryf interesujcy.

Prawda zgodziem si. Ile to ciekawych ludzi i tematw

mona by znale w takiej dziurze, jak Center Point.

To nie dziura, Janie, Skoro ma poczenie kolejowe. Wydaje mi

si, e prawdziw dziur okae si Colding. Na szczcie nie zostaniemy tam

dugo.

Jake si myli!

Jechae kiedy, Karolu, dyliansem? Bo ja nigdy.

A ja tylko raz. Sdziem, e tego rodzaju transport od dawna ju

przesta istnie.

Tak gawdzc weszlimy do apteki. Czowiek w biaym kitlu

powita nas jak starych znajomych.

Prosz usi wskaza krzesa. Lekarstwa gotowe.

Znikn na chwil za drzwiami, by znowu si ukaza z wielk butl

i okrgym pudekiem w doniach.

Pan si potuk, doktorze? zwrci si do mnie.

Zaprzeczyem.

To dla znajomych.

Spotkaa ich niemia przygoda?

Pewnie, e niemia odparem krtko. Ile pac?

Wymieni jak miesznie ma sum.

Panowie znaj doktora Dowsa?



43

Osupiaem. Jakim sposobem aptekarz ju dowiedzia si o naszej

wizycie?

Owszem wyrczy mnie w odpowiedzi Karol. Od dzisiaj.

Do widzenia panu.

Wyszlimy.

Idziemy do naszych nieszcznikw powiedziaem.

Szulerw.

To dla mnie obojtne. Pobity szuler tak samo cierpi jak

najuczciwszy czowiek.

Pewnie, pewnie. Ale musieli mocno nabroi w Colding.

Pamitasz, co mwi o Colding szeryf?

e tamtejszy szeryf to wielki skrupulant, sprawdza kadego

przybysza.

Zgadza si. Pewnie sprawdzi tych dwu oszustw. Moim

zdaniem zbyt dokadnie, ale... dlaczego nasz szeryf radzi omin Colding?

Radzi?

Ale tak. Przecie zapyta, czy nie moemy Colding omin.

Rzeczywicie przypomniaem sobie. Powiedzia co w

tym rodzaju.

Da nam rwnie do zrozumienia, e o tym Colding nie chce

mwi.

Moe go w Colding spotkaa jaka przykro?

Jak to? Sam stwierdzi, e tam nigdy nie by.

Warto popyta o Colding ktrego z tutejszych ludzi, na

przykad barmana hotelu Pod Klonem.



44

Susznie. Zajm si tym, gdy bdziesz opatrywa swoich

pacjentw.

Ani si spostrzegem, jak znalelimy si przed drzwiami hotelu.

Weszlimy. Salka ze stolikami i bufetem bya znw prawie pusta. Barman

najwyraniej nudzi si, ziewajc raz po raz.

Kiedy skoczysz powiedzia Karol zejd tutaj. Jestem

godny.

Ktem oka dostrzegem, jak barman powesela.

Schodami dotarem na pitro. Kluczem otworzyem drzwi naszego

pokoju, sprawdziem, czy strzelby stoj nadal w szafie (stay), wziem

moj podrczn apteczk i wraz z ni, flaszk i pudekiem powdrowaem

do pokoju numer pi. Zastaem w nim obu moich pacjentw. Zrobiem, co

do mnie naleao, wysuchaem straszliwie drugich podzikowa, wrciem

pod sidemk, by zostawi walizeczk, i zbiegem na d.

Karol tkwi przy szynkwasie, wobec czego zajem miejsce przy

stoliku, zdecydowany nie przeszkadza w rozmowie. Wydobyem kapciuch

i zapaki, nabiem fajk tytoniem i otoczyem si kbem sinego dymu.

Pewnie czekabym jeszcze bardzo dugo na powrt przyjaciela, gdyby nie

pojawienie si trzech nowych goci, ktrzy natychmiast zajli wysokie

stoki przy bufecie. Barman pospieszy obsuy nowo przybyych,

przerywajc rozmow z Karolem, ktry zaraz usiad obok mnie.

Zamwilimy piwo i jak piecze, rzekomo z antylopy, a kiedy kelner

odszed, spojrzaem pytajco na Karola.

No i co?

Teraz ju zupenie nie rozumiem, dlaczego tutejszy szeryf

radzi nam omin Colding.

A dotd rozumiae?

Nie ap mnie za sowo. Powiedziaem tak, bo barman gorco i

arliwie wychwala szeryfa z Colding.

Co mwi?



45

e szeryf Colding nazywa si Walter Crenian i sprawuje sw

funkcj dopiero od ptora roku.

Hm, to adna rewelacja.

Pewnie, ale dla mnie rewelacj jest wiadomo, w jakich

warunkach Creniana wybrano szeryfem. Wyobra sobie, e przed ptora

rokiem Colding i jego okolica naleay do najniebezpieczniejszych terenw,

jeli nie w caej Nevadzie, to na pewno w rejonie obsugiwanym przez

dylians, czyli od Center Point a po Beaver i Thompson. To s sowa

barmana. Na tym obszarze, lecz gwnie w okolicy Colding i w samym

Colding grasowaa jaka banda. Napadli na dylianse, na samotnych

wdrowcw, a kilkakrotnie nawet na pocig, chocia linia kolejowa przez

Colding nie przebiega. I oto przed ptora rokiem, a moe nawet nieco

wczeniej, przyby tam Walter Crenian w towarzystwie dwu jeszcze ludzi.

Zgosi si do miejscowego szeryfa, ktry nie umia opanowa sytuacji, i

zaproponowa mu pomoc.

Na jakich warunkach?

Tego nie wiem. Ale podobno w kilka tygodni po przybyciu

Creniana przywdca bandy i jego pomocnik zginli, a reszta bandy

rozproszya si. Oczywicie Creniana wybrano nowym szeryfem. Tyle

zdy mi powiedzie barman.

Z tego Creniana to chyba niezy rewolwerowiec. Ciekawe, czym

si para, zanim tu przyby?

Ba, zbyt duo chcesz wiedzie. Mam wraenie, e Crenian musi

by dzielnym czowiekiem.

Na pewno jest odwany zgodziem si. Ale dlaczego

tutejszy szeryf radzi omin Colding? Hm... by moe zaczem

niepewnie i zaraz parsknem miechem nie, to niemoliwe!

Karol rwnie si rozemia.



46

Zgaduj powiedzia o czym mylisz. e tutejszy szeryf by

w zmowie z bandytami, std jego niech do Creniana. Ale to absurd! Gdyby

tak byo, dawno by ju std czmychn z lku przed zdemaskowaniem.

Na pewno absurd zgodziem si. Niekiedy czowiekowi

gupie myli przychodz do gowy.

Podejrzliwo bywa czasem zalet, lecz w tym przypadku jest

bezzasadna. Przecie ominicie przez nas Colding nie wyrzdzi adnej

szkody, ba, nawet przykroci tamtejszemu szeryfowi. Moe wanie nasza

wizyta...

O czym mylisz, Karolu?

O niczym konkretnym, lecz dowiadczenie nauczyo mnie, e na

Dzikim Zachodzie trafiaj si niespodzianki, o ktrych ludziom wschodnich

stanw nawet si nie ni.

Chyba przesadzasz zaoponowaem nie przypuszczajc, e w

niedugim czasie sowa Karola sprawdz si niczym proroctwo.

Zjawi si kelner z porcjami antylopiej pieczeni, ktra smakowaa

jak... woowina. Sala stopniowo zapeniaa si. Wkrtce gocie obsiedli

wszystkie stoliki, mur plecw zasania bufet. Zapalono wiszce pod sufitem

lampy. Gwar rozmw przegna cisz. Siwe pasma dymu z fajek i cygar

powoli zasnuway kbic si mg cae pomieszczenie. A trudno byo

oddycha.

Uciekajmy std zaproponowaem przeknwszy ostatni ks

pieczeni.

Jeszcze chwila, a udusimy si.

Zapacilimy kelnerowi i uciekli na gr. W korytarzu zawieszona

na cianie maa lampka naftowa rzucaa krg mdego wiata, nie

rozpraszajc wieczornego mroku.

W pokoju byo nieco widniej blask ksiyca dug smug

wpada przez szyby, znaczc na pododze srebrn ciek.



47

Wyjrzaem przez okno na ulic. Blado migotay wiateka domw,

a ksiyc wydobywa z ciemnoci zaledwie fragment drogi.

Zapali lamp? zapyta Karol.

Po co? Chcesz czyta? Moe wzie ze sob ksik?

zaartowaem. Popatrz na ksiyc, jego blask jest adniejszy od kopccej

naftwki. Id spa.

Jutro czeka nas ciki dzie.

Karol jeszcze stercza przy oknie, gdy sen sklei mi powieki.

Obudziem si szarpany za rami przez mego przyjaciela. Taki mia

nieprzyjemny zwyczaj budzenia.

Co si stao? mruknem otwierajc oczy.

Dokd bdziesz si wylegiwa? Mamy mnstwo spraw do

zaatwienia. Ubieraj si, schodzimy na niadanie.

Zerknem w stron okna paliy si za nim pierwsze zorze

witu.

Karolu, zastanw si. niadanie o tej porze? Barman na pewno

jeszcze pi, kucharz przewraca si na drugi bok. Nie wstan wczeniej ni za

dwie godziny. Dobranoc!

Otuliem si pledem i gow przyoyem do poduszki. Jeszcze

usyszaem, jak Karol wychodzi z pokoju i zamyka drzwi. Kiedy wrci, nie

wiem, bo da mi spokj do sidmej. Bya to akurat odpowiednia pora na

niadanie.

Salka na dole bya pusta. Sam barman przynis nam jajka na

boczku, pachnc kaw i jeszcze grzanki. C za pyszne jedzenie!

Uwinlimy si z nim szybko, po czym zabralimy z pokoju uprz dla koni,

a Karol upar si, by wzi rwnie bro: winczestera i remingtona.

Wyszlimy na ulic obadowani niczym przysowiowe wielbdy. Soce ju

zdyo si wdrapa na bezchmurne niebo i gorcymi promieniami

owietlao cae Center Point, ale na szczcie lekki wietrzyk orzewia



48

powietrze. Byoby jeszcze przyjemniej, gdyby nie kurz wznoszcy si spod

k ciarowych wozw i kopyt koskich.

Tu i tam kroczyli samotni przechodnie, a od czasu do czasu mija

nas kowboj popdzajcy stadko dugonogich krw.

Jak si okazao, kowal mieszka na przeciwlegym kracu

miasteczka, ktre rozcigao si chyba na mil6 dugim pasmem

zabudowa. Mila to niewielka odlego nawet dla kiepskiego piechura. Ale

sprbuj j przeby obciony siodem z jukami i ca kosk uprz, a na

dodatek z przewieszonym przez rami winchesterem!

Nigdy nie byem dobrym piechurem, wyprawy z Karolem

odbywaem zwykle na koskim grzbiecie, tote wkrtce odczuem ca

niewygod wdrwki. Nic wic dziwnego, e do kracw Center Point

dotarem spocony jak mysz i prawie powczc nogami.

Kunia bya ostatnim budynkiem miasteczka. Wznosia si o kilka

krokw od domu mieszkalnego, z trzech stron ogrodzona cianami, z

czwartej ukazujca nieco mroczne wntrze.

Dobiega stamtd miarowy, metaliczny dwik cikiego mota

uderzajcego raz po raz w elazn sztab.

Trudno opisa ulg, jak odczuem zrzucajc ciar z ramion i

plecw na ziemi.

Zaczekaj tu, Janie! Karol znikn we wntrzu budynku.

Uderzenia mota ucichy. Po chwili mj przyjaciel wyszed w towarzystwie

mczyzny redniego wieku, odzianego w dugi skrzany fartuch.

Idziemy obejrze konie.

Przeszlimy zaledwie kilkanacie krokw na tyy kuni. Tam, w

malutkim corralu, czyli w prostoktnym ogrodzeniu z pionowych i

poziomych bali, poywiay si skp traw trzy wierzchowce: jeden biay i

dwa gniadosze.

6 Mila 1693 m.



49

Oto konie, panowie owiadczy kowal takim tonem, jak

gdyby prezentowa nam jakie niezwykle rzadkie zwierzta. Macie trzy

do wyboru.

Dwa poprawi go Karol.

Czemu?

Ten biay nie wchodzi w gr. Zbyt jest znaczny.

A c to szkodzi?

Nie chcemy zwraca na siebie

uwagi.

Kowal spojrza na nas podejrzliwie,

ale nic nie powiedzia. Wkroczylimy do

corralu. Zwierzta nie byy pochliwe, nawet

podeszy do nas, co pozwolio Karolowi na

szybkie i do dokadne zbadanie ich

fizycznego stanu. Osiodalimy dwa gniadosze,

wyjechali z corralu, by dokona kilku rund: raz

stpa, raz kusem, raz galopem. Pniej zacz si dugotrway targ o cen,

tak e dopiero w poudnie wrcilimy oczywicie na grzbietach koni

do hotelu Pod Klonem. A wic znw, tym razem po przeszo roku przerwy

(bo zeszoroczn wypraw odbylimy aglwk), znalazem si w siodle,

stwierdzajc z radoci, e nic a nic nie straciem ze swych umiejtnoci

kierowania wierzchowcem. Dlatego jak najszybciej pragnem znale si

za miastem, by, jak ongi, z wysokoci koskiego grzbietu obserwowa

dalek przestrze dzikich k.

Karol ywi wtpliwoci, czy o tak pnej godzinie warto

rozpoczyna podr, ale ja miaem ju do Center Point.

Zdylimy pozna wszystko, co byo warte poznania

klarowaem memu przyjacielowi i nie chc spdza tu nastpnego dnia.



50

Karol waha si, jednak informacja barmana, e na pewno jeszcze

dzi, mimo spnionej pory, dotrzemy do ruin zamku i farmy Batesa,

zamaa opr mego przyjaciela. Szybko spakowalimy manatki, zjedli lunch,

uregulowali rachunek i wskoczyli na sioda. Stpa przemierzylimy ulic

miasteczka, minli kuni i znaleli si w

cigncej si hen, a po lini horyzontu,

wolnej, pustej przestrzeni.

Spojrzaem na zegarek mina

druga po poudniu. A wic: godzina druga,

dnia 13 kwietnia 1894 roku. Feralna

trzynastka? miejmy si z tego. Chocia...

ale nie bd uprzedza wypadkw.

Gdzie tam przed nami leao Colding, kolejny etap naszej

wyprawy. Na wiele tygodni rozstawalimy si z widokiem szyn, wagonw i

parowozw, z szerokimi drogami, z ulicami o zabrukowanej powierzchni,

wzdu ktrych wznosz si wysokie kamienice, a rodkiem tocz si

rozmaite pojazdy. Rozstawalimy si z tumem ulicznych przechodniw, z

turkotem wozw i gwarem rozmw.

Przed nami i wok nas panowaa cisza, zakcana niekiedy tylko

poszumem wiatru. To miao swj urok. Poczuem si szczliwy!



51

I I

W d r o d z e

Barman hotelu Pod Klonem nie myli si szlak wiodcy z

Center Point do Colding by tak przetarty przez dylianse i cikie wozy, e

nawet lepiec nie mgby go min.

Przesada? Na pewno, ale szlak by rzeczywicie od lat widoczny.

Gbokie koleiny, wydeptana trawa, a gdzieniegdzie czarne plamy

wypalonej ziemi wiadczyy, e tu wanie nieznani wdrowcy

odpoczywali, grzali si lub gotowali straw. Skd mieli opa? Nie mam

pojcia, bo jak okiem sign nie roso tu ani jedno drzewo, ani nawet

krzaczek. By moe, wieli z sob porbane polana.

Posuwalimy si na przemian: raz kusa, raz stpa, by nie zmczy

wierzchowcw. Na pustkowiach Dzikiego Zachodu niejednokrotnie tak si

zdarza, e ycie jedca zaley od tego, czy wierzchowiec jest wypoczty i

potrafi szybko przebiera nogami.

Nie! Ani Karol, ani ja nie przewidywalimy takiej sytuacji. Wojny z

Indianami naleay do przeszoci, a banda rabusiw grasujca w rejonie

Colding jak twierdzi barman hotelu Pod Klonem zostaa

zlikwidowana ptora roku temu. Jednake, jak zwyk powtarza mj

towarzysz, na Dzikim Zachodzie wszystko moe si zdarzy... Wystarczy

wspomnie lata, kiedy to samotna wdrwka bya albo bohaterstwem, albo

szalestwem, albo po prostu gupot naiwnego amatora przygd.



52

Jechalimy obok siebie, strzemi w strzemi, bo szlak by rwny i

szeroki. Przed nami i za nami, na prawo i na lewo zielenia si lub bielaa

wiosennymi kwiatami bezkresna ka.

Chyba si pomylie, Janie odezwa si nagle Karol.

W czym?

Mwie jeszcze w Milwaukee, e Nevada to kraj trapiony

susz, miejscami nawet pustynny, a tu? Popatrz!

Tak o Nevadzie wyczytaem w geograficznym podrczniku, ale

nie tylko. Istnienie tej kwiecistej ki atwo da si wytumaczy.

Rozemia si:

No, to wytumacz.

Ta bujna rolinno to wynik zimowych opadw niegu, ktry

stopnia zasilajc wod gleb. Wczesn wiosn wielkie poacie Nevady

wygldaj jak ogrd. Sam widzisz. W lipcu tutejsza preria wysycha, by

zazieleni si dopiero po roku. Wszystko tu marnieje z braku wilgoci.

Przecie wysychaj nawet grskie strumienie u stp Sierra Nevada. Na tej

piknej zielonej ce za dwa lub trzy miesice pozostanie tylko zwida

trawa i szara, paskudna szawia, ktra potrafi si zwycisko przeciwstawi

suszy. Dlatego tak nalegaem, by wyruszy wczesn wiosn.

Lecz czemu tu tak sucho?

Temu, e od wiatrw nioscych znad Pacyfiku wilgo i deszcze

oddziela Nevad skalisty i wysoki mur Gr Kaskadowych oraz wanie

Sierra Nevada.

Hm, jeste mdry jak sam Noe.

Dlaczego Noe? parsknem miechem.

Bo na swej arce ocali zwierzta od potopu i gdyby nie on, nie

miabym dzi na co polowa.



53

Istotnie znowu si rozemiaem z punktu widzenia twoich

interesw Noe zasuguje na specjalne uznanie.

Rozmowa si urwaa, bo Karol zmusi konia do kusa, pniej do

galopu. Pdzilimy tak dobr mil. Kiedy wreszcie zmniejszylimy szybko,

mj towarzysz znowu si odezwa:

Nie sdzisz, Janie, e ta pikna ka moe przyciga

trawoercw?

Owszem, to prawdopodobne. I prawdopodobnie nasze strzelby

nie pozostan bezczynne.

Oby...

Mielimy prawo sdzi, e natkniemy si na stadko

wszdobylskich antylop lub kto wie? moe nawet na wirgiskie

jelenie. Nie przypuszczaem, e pierwsze w Nevadzie strzay oddamy do

zwierzcia, ktrego widok zawsze wzbudza we mnie wstrt.

Oto, po jakiej godzinie jazdy, szlak znaczony koleinami k

wprowadzi nas midzy obe, rzadko poronite pagrki. Ich wierzchoki

pokrywa skalny szuter oraz wielkie czarne gazy.

Posuwalimy si stpa i dlatego mogem dostrzec na szczycie

najbliszego wzniesienia, na paskim, ogromnym gazie, grub,

jasnobrunatnej barwy lin.

Wstrzymaem konia.

Karolu szepnem.

cign cugle.

Spjrz powiedziaem wskazujc rk w kamie.

Grzechotnik mrukn sigajc po swego remingtona.

Gdzie tego drastwa nie ma?

Gad spoczywa nieruchomy, grzejc si w socu. Pewnie trawi

wieo poknit ofiar: poln mysz, szczura lub dzikiego krlika.



54

Przyoyem strzelb do ramienia. Prawie rwnoczenie usyszaem nasze

strzay. Nim huk przebrzmia, grzechotnik drgn i znieruchomia.

Zeskoczyem z sioda.

Ostronie, Janie!

On jest martwy jak kamie odparem i kocem lufy

pchnem obrzydliwy zwj. Nie poruszy si. Przyjrzaem si bliej.

Grzechotnik mia ubarwienie grzbietu jasnobrunatne, usiane brzowymi

plamami. W pobliu oczu cigny si z obu stron dwie jasne linie7. Nasze

kule trafiy bezbdnie. Jedna w gow, druga poniej gowy. Nie chc si

chwali, lecz jednak to byy mistrzowskie strzay!

W tym miejscu warto przypomnie, e w Ameryce Pnocnej i

rodkowej yje a dwadziecia sze gatunkw grzechotnikw,

charakteryzujcych si posiadaniem rogowej grzechotki na kocu ogona.

Jego szybkie poruszanie wywouje dwik podobny do szelestu

przewracanych kartek papieru. Ukszenie tego gada, ktry atakuje nawet

nie sprowokowany, jest bardzo niebezpieczne. Dugie, ostre zby

grzechotnika bez trudu przebijaj grub odzie, a jego jad ma silne

dziaanie toksyczne. Jeli nie zastosuje si specjalnej surowicy, moe

nastpi zgon ofiary.

Wskoczyem na siodo, klepnem wierzchowca po szyi i kusem

ruszylimy przed siebie. Oby nigdy wicej takich spotka!

Soce zdyo ju przetoczy si na zachodni stron nieba i

nieprzyjemnie razio w oczy. Po dalszych dwu godzinach jazdy zrobilimy

krtk przerw, by zwierzta mogy odpocz.

Natychmiast zaczy skuba soczyst traw, a ja spacerowaem

sobie tu i tam, eby rozprostowa nogi. Nagle spostrzegem, e ziemia ugina

si pod moimi stopami. Schyliem si i dotknem jej doni wilgo!

Karolu, chyba trafiem na rdo! zawoaem.

Przybieg. 7 Sdzc z opisu by to grzechotnik preriowy {Crotalus viridis), ktry yje w zachodniej czci Ameryki

Pnocnej, od Meksyku po Kanad.



55

Ech, takie tam rdo. Sdziem, e napoimy konie, ale nic z

tego.

A jednak jest woda w ziemi. Skd musi wypywa. Zbadam to.

Dobrze, ale pospiesz si. Dzie si koczy, a farmy Batesa jako

nie wida.

Zdecydowaem si i wzdu pasma traw, ktre wyday mi si

bardziej zielone i wysze od innych. Po chwili mogem stwierdzi, e gleba

staje si coraz bardziej grzska. Na koniec murawa znika. Ujrzaem wsk

strug wody.

Karolu! krzyknem. Przyprowad zwierzta!

Zjawi si z wierzchowcami. Zaczerpn doni wody,

posmakowa.

Nieza stwierdzi chocia nieco czu j zgnilizn.

Przejdmy jeszcze kawaek.

Przeszlimy. Koryto strumyka ogromniao, ujrzaem piaszczyste

dno. Karol powtrnie sprbowa wody.

Bardzo dobra zauway. Ale gdzie znajduje si rdo i

dokd pynie ta rzeczka?

Gdzie jest rdo odparem nie wiadomo, ale rzeczka

donikd nie pynie. Po prostu wsika w ziemi. Zjawisko czsto

obserwowane na ziemiach Nevady.

Skd o tym wiesz?

Z ksiek.

Popatrzy na mnie nieco drwico.

Ej, Janie, nie ufaj zbytnio ksikom. Czasem ich informacje

bywaj baamutne.



56

By moe, ale ta informacja jest pewna. Potwierdzaj ten

strumyk.

Napoilimy konie, napili si sami i wrcili na szlak.

Gdy soneczny krg poczerwienia i znikn poow za lini

horyzontu, ujrzelimy na gadkiej prerii ciemne zarysy zabudowa.

Signlimy po lornetki. W ich szkach ukaza si dugi parterowy dom,

nieco dalej dwa mniejsze, prawdopodobnie budynki gospodarcze, a obok

kpa drzew.

Jestemy u celu stwierdzi Karol. Na trasie do Colding nie

ma innego gospodarstwa poza farm Batesa. Tak mnie zapewni barman w

hotelu Pod Klonem.

Cmoknlimy na konie i tak dojechali do usypanego z polnych

kamieni wau, otaczajcego dugi dom mieszkalny. Byo jeszcze do widno,

lecz w oknach ju byskay tawe wiata naftowych lamp.

Okrylimy wa przy akompaniamencie psich poszczekiwa i

dotarli do bramy. Bya zamknita, lecz po chwili uchylio si jej jedno

skrzydo. Trzy potne kundle rzuciy si ujadajc, ku naszym

wierzchowcom.

miay! Kuna! Lis! Do nogi!

Duga witka wisna i trjka czworonogw rozbiega si

umoliwiajc nam wjazd na podwrze.

Witajcie, panowie, skdkolwiek przybywacie! Jestecie w

Oazie. Tak nazywa si ta farma, bo wok na dziesitek mil nie ma innych

gospodarstw odezwa si czowiek trzymajcy w rku witk.

Zeskoczylimy z siode.

Jestem Sebastian Bates powiedzia nieznajomy ciskajc

nam donie. Prosz, prosz tdy doda zamknwszy bram. A konie

zostawcie. Zajmie si nimi mj syn.



57

Ruszylimy za gospodarzem. Po trzech drewnianych schodach

wkroczylimy na obszern werand wspart na nie okorowanych pniach.

Dalej znajdoway si wskie drzwi. Bates otworzy je, wpuszczajc nas do

pomieszczenia bez okien. Z sufitu zwieszaa si na acuchu wielka naftowa

lampa, rzucajca mde wiato na ciany zawieszone skrami zwierzt

nieokrelonego dla mnie gatunku. Po obu stronach korytarza znajdowao

si po dwoje drzwi. Bates uchyli jedne z nich.

Becky! zawoa. Mamy goci!

Na progu ukazaa si kobieta w biaym czepku i w biaym

fartuchu.

Witam panw.

Skonilimy si i przeprosili za niespodziewane najcie.

Najcie? rozemiaa si. Ale to dla nas wielka

przyjemno, yjemy na odludziu. Sebastianie, zaprowad panw do

gocinnego pokoju. Wszystko jest przygotowane.

Zdziwiem si. Czyby nas tu oczekiwano? Pniej wyjanio si,

e w domostwie Batesa pokj gocinny zawsze by gotowy na przyjcie

niespodziewanych wdrowcw.

Bates zaprowadzi nas w gb korytarza, uchyli kolejne drzwi, za

ktrymi ukaza si nastpny korytarz, nieco wikszy.

To tutaj powiedzia wprowadzajc nas do obszernego

pokoju.

Ujrzaem dwa zacielone ka, okrgy st i kilka krzese.

Panowa rowy pmrok, bo przez okno wpadaa do wntrza czerwona

smuga zachodzcego soca. Bates zapali lamp.

Rozgocie si. Tu jest umywalka, mydo, rczniki i woda. Jeli

bdzie trzeba jej wicej, Gilbert przyniesie. Gilbert to mj syn wyjani.

Za trzy kwadranse przyjd po panw zamkn za sob drzwi.

Zostalimy sami.



58

Umyty, przebrany, w czystej koszuli, usiadem na ku

zachrzcio. A wic pod przecieradem znajdowa si siennik wypchany

som lub sianem. Niejeden raz podczas naszych wdrwek sypiaem na

takim sienniku, goszczc u przypadkowo napotkanych farmerw, i

twierdz, e najlepiej pi si na takim wanie posaniu.

Znakomicie powiedziaem.

Co takiego? odezwa si Karol namydlajcy sobie szyj.

Siennik odparem czyli znakomite spanie.

Eh mrukn nie masz to jak nocleg pod goym niebem,

przy ognisku.

Owszem, owszem. Gdy mona si rozcign na posaniu z

gazek wierku, gdy noc jest ciepa i nie pada deszcz.

No, patrzcie, jaki to z ciebie zrobi si piecuch.

Po prostu przez kilka miesicy jesieni i zimy odwykem od

biwakowania.

Postaram si, aby szybko przywyk odpar wycierajc si

dugim rcznikiem.

Wwczas ani on, ani ja nie przypuszczalimy, e ta zapowied nie

speni si.

Podszedem do okna. Rowy mrok powoli gas, nadcigaa

ciemno nocy, ale jeszcze byo wida prostokt wielkiego podwrza

otoczonego waem z kamieni, a dalej za nim kp drzew. Usyszaem

charakterystyczny zgrzyt pompy. Kto nabiera wody.

Ozway si porykiwania krw, zapewne spdzanych z pastwisk,

zaszczeka pies, zara ko cowieczorne odgosy farmy, gdy wszyscy,

zarwno zwierzta, jak ludzie, poczynaj si szykowa na spoczynek. Trwa

jednak jeszcze krztanina koczca pracowity dzie.

Karol stan obok mnie.



59

Przypomina mi si moje wasne gospodarstwo w Greenfield...

powiedzia. Lecz nie miaem ani psw, ani krw. Piknie si tam

yo...8

Czy tsknisz za swoj ziemi?

Nie, wprawdzie pocztek by dla mnie bardzo pomylny, ale

potem ta susza i... katastrofa. Nigdy wicej nie sprbuj gospodarzy na roli.

Wol traperk. Czowiek nie jest zaleny od kaprysw pogody.

Gdyby jej nie wola zaartowaem nigdy nie

spotkalibymy si. Wiele bym na tym straci.

Mwic tak miaem na myli pocztek naszej znajomoci z

Karolem. Uleg wypadkowi podczas jednej ze swych wypraw myliwskich i

trafi do szpitala w Milwaukee, w ktrym wwczas pracowaem jako

chirurg.

Zapukano do drzwi.

Prosz!

Ukaza si Sebastian Bates

Jeli panowie gotowi, prosz za mn.

Bylimy gotowi. Przecie na farmach nikt si nie przebiera do

posiku, nie zakada czarnego garnituru i biaego konierzyka, jak to jest w

zwyczaju mieszkacw wielkich miast, tych bogatszych, oraz w paacach

wielkich wacicieli ziemskich, zwaszcza na poudniu.

Bates wprowadzi nas do obszernej izby, owietlonej dwiema

zwieszajcymi si z sufitu lampami. rodek izby zajmowa dugi st

nakryty obrusem (chyba dla uczczenia naszej obecnoci, bo na co dzie

farmerzy nie zwykli uywa obrusw).

Oto moja ona, ktr ju zdylicie pozna, moja crka Dora i

mj syn Gilbert przedstawi nam Bates rodzin. A oto wskaza na

dwu modych mczyzn w kowbojskich kraciastych koszulach, ciemnych 8 Dzieje gospodarki Karola Gordona opisane zostay w powieci pt. apacz z Sacramento.



60

kamizelkach i takieje barwy spodniach moi dzielni wsppracownicy:

Herbert i Adam. Siadajmy!

Teraz mogem si dobrze przypatrze wszystkim biesiadnikom.

Pan domu, o nieco szpakowatych wosach, by tgim, redniego wzrostu

mczyzn. Tak na oko dawaem mu pidziesitk. Pani Becky, czyli jego

ona, ze sw rumian twarz i jasnymi wosami (tym razem bez czepka),

musiaa by chyba o dziesi lat modsza od ma. Chopak, podobny do

ojca, wyglda na dwudziestolatka, a dziewczyna bya chyba modsza. Obaj

kowboje wedug mej oceny nie przekroczyli trzydziestki.

Posiek pocztkowo upywa w ciszy (gdy jedlimy zup), pniej

wrd gwaru rozmw (przy pieczystem, kawie i znakomitym sodkim

ciecie).

Wypytywano nas o cel podry, a gdy wyjanilimy, e wybieramy

si w podr ot tak, dla przyjemnoci, zdziwienie suchaczy nie miao

granic.

Jest pan chyba jedynym lekarzem wdrujcym bez istotnej

potrzeby po pustkowiach zauway Bates.

Owszem, z potrzeb zaprzeczyem. Z potrzeb

odpoczynku po cikiej, wielomiesicznej pracy. Nigdzie tak dobrze nie

odpoczywam, jak na koskim siodle.

I spotyka pan pacjentw? zaartowaa pani Becky.

Niekiedy odparem. W Center Point miaem ich dwu.

Jaki ciki przypadek?

Et, gupstwo.

Dwu karcianych szulerw wtrci Karol ktrych pobito w

Colding, jak sami twierdzili.

A inne wypadki?



61

Niekiedy zeszycie rany zadanej noem, niekiedy wyjcie kuli.

Na zachodzie lekarzy brakuje, wic staram si w miar monoci ich

zastpowa.

Gawdzilimy jeszcze chyba z godzin. Karol opowiada o swych

przygodach, ja o swojej praktyce lekarskiej w Milwaukee. Wreszcie pani

Becky wraz z crk wstay od stou, yczc nam dobrej nocy.

Zapalilimy fajeczki.

Daleko std do Colding? zagadn Karol.

Dwanacie godzin konnej jazdy. Nie spieszc si zbytnio

poinformowa Bates. Jak wyjedzie si std o szstej rano, w Colding jest

si o szstej wieczorem. Ale nie mylcie, panowie, e ja was jutro std

puszcz. Musicie zobaczy moje gospodarstwo, a przede wszystkim zamek!

Ach tak! wykrzyknem. Mwiono nam o nim w Center

Point.

No, to tym bardziej naley go zwiedzi.

Pogadalimy jeszcze o pogodzie, jaka wedug sw gospodarza

zapowiada si wspaniale, bez burz i deszczw.

Zreszt doda Bates deszczw tu nigdy za wiele. W peni

lata wszystko dokoa schnie.

To jak pan sobie daje rad? zapyta mj przyjaciel.

Jeziorko! Mam jeziorko, ktre nigdy nie wysycha. Wypywa z

niego strumyk i dostarcza wilgoci ziemi. Gdyby nie to, nigdy bym tutaj nie

osiad.

Na tym zakoczya si nasza rozmowa. Powiedzi