USPOŁECZNIENIE PROCESU RACJONALIZACJI SIECI SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH

W OPOLU W DRODZE KONSULTACJI SPOŁECZNYCH

WYDZIAŁ OŚWIATY URZĘDU MIASTA OPOLA

Zwięzły opis zgłaszanego rozwiązania (1)Proces racjonalizacji sieci szkół jako bardzo wrażliwy społecznie temat - przyczyna wielu konfliktów w całej Polsce, rozpoczął się od rzetelnej diagnozy stanu w 2011 r . Wynikało z niej, że racjonalizacja sieci szkół jest niezbędna z powodu: •narastającego niżu demograficznego i niewypełnionych obiektów oświatowych (w latach 2002-2012 ubytek 1500 uczniów w szkołach podstawowych i 1000 ucznióww gimnazjach),•relatywnie zbyt dużej liczby szkół w stosunku do średniej liczby uczniów w porównaniu z miastami o podobnej liczbie mieszkańców (o 200 uczniów),•stale rosnących kosztów kształcenia (wzrost w szkołach podstawowych i gimnazjach o 21% w latach 2007-11), •braku wystarczających środków na doinwestowanie bazy oświatowej (75 obiektów oświatowych, w których funkcjonują 32 przedszkola, 66 szkół, 7 placówek oświatowych),•zbyt dużego zatrudnienia i rozdrobnienia etatowego w sektorze edukacji (liczba uczniów przypadająca na 1 nauczyciela – 9,5 (kraj – 11,5).

Wnioski z analizy sieci szkolnej ujęto w kierunkach polityki oświatowej miasta Opola na lata 2011 – 2015.W wyniku diagnozy podjęto następujące działania: •likwidacja 4 szkół pozostających w bliskim sąsiedztwie innych, z przeniesieniem kształcenia do placówki większej, dysponującej dobrą infrastrukturą i mającej lepsze efekty kształcenia,•łączenie przedszkoli, szkół i placówek w 3 zespoły w sposób umożliwiający optymalne wypełnienie obiektów i poprawę jakości zarządzania i efektywności działań

Zwięzły opis zgłaszanego rozwiązania (2)

Główny cel - zaoszczędzenie środków finansowych na wzbogacenie oferty kształcenia na wszystkich etapach edukacyjnych, szczególnie w szkołach ponadgimnazjalnychPrzewidywane oszczędności z tytułu:

– zmian organizacyjnych – 1.970.000 zł,– sprzedaży nieruchomości - 8.700.000 zł

Dla uniknięcia konfliktów i uzyskania akceptacji rodziców, nauczycieli i wspierających ich związków zawodowych skoncentrowano się na szerokim dialogu ze środowiskiem lokalnym.•Określono strategię współpracy, bliższe i dalsze kierunki działania oraz opracowano szczegółowe harmonogramy działań.•Oszacowano wielkość zmian w zatrudnieniu nauczycieli (21 etatów) i zaplanowano działania osłonowe (możliwość zatrudnienia w innych placówkach),•Opracowano materiały informacyjne, w tym prezentacje multimedialne przedstawiające przyczyny zmian, skutki zaniechania proponowanych rozwiązań oraz konkretne korzyści, jakie przyniosą zmiany, a także ulotki informujące szczegółowo o efektach zmian (pod względem organizacyjnym i programowym).•Wdrożenie zmian poprzedzono konsultacjami – 36 godzin (dyrektorzy, rodzice, nauczyciele, pracownicy niepedagogiczni, związki zawodowe, komisja edukacji oraz radni pozostałych komisji), w trakcie których przedstawiano propozycje zmian, wyjaśniano wątpliwości, prowadzono korespondencję pisemną, dyskutowano na łamach lokalnych mediów.

Działania te spowodowały, że zmiany zostały przyjęte ze względnym zrozumieniem i zaakceptowane przez środowisko oświatowe oraz społeczność lokalną.

Adekwatność zgłaszanego rozwiązania:

Racjonalizacja sieci szkolnej to trudny, skomplikowany proces, wywołujący duże emocje, zwłaszcza u rodziców, zaniepokojonych potencjalnymi utrudnieniami w dostępie do edukacji dla ich dzieci, oraz pracowników placówek oświatowych, obawiających się utraty lub ograniczenia zatrudnienia.

•W przypadku Opola - proces oparty na wzajemnym partnerstwie, zaufaniu i szacunku oraz współpracy ze środowiskiem lokalnym, szczególnie z rodzicami, w tym radami rodziców oraz nauczycielami i pracownikami niepedagogicznymi i reprezentującymi ich organizacjami związkowymi (ZNP i NZSS Solidarność),

•Działania były, z odpowiednim wyprzedzeniem, podawane do publicznej informacji. Działania uzgadniane i poddawane społecznej dyskusji zmierzającej do uzyskania kompromisu.

•W planach uwzględniono wszystkie kwestie mające wpływ na przebieg realizacji oraz jej efekty, a szczególnie:

– działania informacyjne wobec wszystkich zainteresowanych podmiotów (bezpośrednie spotkania, materiały wyjaśniające, współpraca z mediami),

– działania integrujące (np. projekty, konkursy, wycieczki, zajęcia rekreacyjno – sportowe) środowiska uczniów, nauczycieli, czy rodziców (w przypadku likwidacji szkoły czy połączenia placówek w zespół),

– skuteczne działania zapewniające zatrudnienie pracowników likwidowanych szkół w innych placówkach.

Skuteczność zgłaszanego rozwiązania

Działania związane z racjonalizacją sieci szkolnej zostały pozytywnie ocenione przez dyrekcje szkół i pracowników, uzyskały akceptację związków zawodowych oraz rodziców.

W wyniku zmian i uzyskanych oszczędności nastąpiła znaczna poprawa warunków pracy szkół w zakresie:

•oferty edukacyjnej: wzbogacenie ilościowe i jakościowe oferty zajęć dydaktycznych (programy autorskie, innowacje pedagogiczne) oraz pozalekcyjnych; poprawa efektywności pomocy psychologiczno – pedagogicznej (znaczący wzrost liczby etatów wsparcia),

•infrastruktury (termomodernizacja 3 obiektów; lepsze zaplecze sportowe: 1 sala gimnastyczna, 3 boiska wielofunkcyjne; wyposażenie w sprzęt i pomoce dydaktyczne, pracownie komputerowe i sprzęt IT (6 szkół)

•poprawy warunków zatrudnienia: pełne etaty nauczycielskie, dodatkowe etaty wicedyrektorów ds. wychowawczych, zwiększenie efektywności pracy zespołów przedmiotowych i zadaniowych,

•poprawy atmosfery pracy: wzrost zaufania, poczucia bezpieczeństwa i motywacji oraz zaangażowania pracowników dzięki stabilizacji i dalszej perspektywie zatrudnienia,

•poprawy jakości pracy: wzrost EWD, poprawa wyników egzaminów zewnętrznych, zwiększenie udziału szkół w projektach edukacyjnych, zwiększenie zaangażowania rodziców oraz lokalnego środowiska na rzecz szkół.

Przejrzystość procesu wdrożenia rozwiązania

• Opracowano szczegółowe harmonogramy działań oraz obszerne materiały informacyjne, umożliwiające kompleksowe zapoznanie zainteresowanych podmiotów (rodzice, pracownicy placówek oświatowych, związki zawodowe, Rada Miasta) z projektowanymi zmianami.

• W trakcie spotkań, rozmów i debat (rady pedagogiczne, rady rodziców, komisja edukacji) oraz seminariów szkoleniowych dla dyrektorów, z udziałem przedstawicieli związków zawodowych, przedstawiano propozycje zmian, wyjaśniano wątpliwości, prowadzono korespondencję pisemną, dyskutowano na łamach lokalnych mediów.

• Już na etapie planów były spotkania z dyrektorami poszczególnych jednostek (informacja o zamierzeniach i zasięgnięcie ich opinii (zwykle na rok przed realizacją, w okresie styczeń – kwiecień).

• Na seminariach szkoleniowych dla dyrektorów (sierpień) przedstawiano aktualną sytuację oświaty w Opolu i informowano o zagrożeniach, a także o planach racjonalizacji sieci szkół. Z planowanymi zmianami mogli tam zapoznać się również przedstawiciele związków zawodowych (ZNP, NSZZ Solidarność), a także Komisji Edukacji.

• Z początkiem roku szkolnego organizowano pierwsze spotkania z radami pedagogicznymi oraz z radami rodziców szkół, a kolejne zgodnie z potrzebami.

• Organizowano spotkania z szefami organizacji związkowych, aby szczegółowo omawiać sytuację pracowników jednostek oświatowych objętych zmianami.

Odpowiednio wcześnie podjęte rozmowy oraz udokumentowanie konieczności zmian zaowocowały w konsekwencji uzyskaniem pozytywnej opinii związków zawodowych.

Trwałość zgłaszanego rozwiązania

• Sposób prowadzenia konsultacji społecznych racjonalizowania sieci szkolnej jest skuteczny i w sytuacji kolejnych zmian zostanie ponownie wykorzystany.

• Rozwiązania te, modyfikowane i udoskonalane w procesie kolejnych wdrożeń, stanowią wypracowany model koniecznych, przewidywalnych działań, które pozwalają zaplanować przebieg każdego procesu racjonalizacji sieci szkolnej, oczywiście z uwzględnieniem lokalnych uwarunkowań.

• Istotne znaczenie ma przyjęta w Opolu strategia oświatowa, określająca perspektywiczne kierunki działania w zakresie sieci szkolnej i pożądane zmiany organizacyjne i programowe na lata 2011- 2015 (model szkoły na każdym etapie edukacyjnym - z ustaloną minimalną liczbą uczniów).

• O trwałości rozwiązania świadczy szczegółowy harmonogram działań, zawierający zarówno ogólne założenia dotyczące zmiany, przewidywanych korzyści, jak również wszystkie przewidywane zadania i czynności do wykonania wraz z określeniem terminów oraz osób i komórek w danej organizacji odpowiedzialnych za ich realizację.

• Istotne było przygotowanie specjalnej polityki informacyjnej miasta, materiałów dla nauczycieli, rodziców radnych, związków zawodowych i prasy (w tym prezentacji multimedialnych przedstawiających przyczyny zmian i dalsze niekorzystne skutki zaniechania zmian, a także konkretne korzyści, jakie przyniesie nowe rozwiązanie. Pomocne są także ulotki informujące szczegółowo o efektach zmian (np. nowa organizacja szkoły pod względem organizacyjnym i programowym).

Możliwość zastosowania w innych jednostkach samorządowych:

• Zaprezentowane rozwiązanie jest przykładem działań mogących zapewnić skuteczne wdrożenie procesu racjonalizacji sieci szkolnej przez wszystkie JST, oczywiście z uwzględnieniem lokalnych uwarunkowań.

• Wyrazem uznania dla przedstawionego rozwiązania było zaprezentowanie go jako przykładu dobrej praktyki:

– na posiedzeniu Wojewódzkiego Forum Dialogu Społecznego (kwiecień 2012) – na zaproszenie Wojewody Opolskiego,

– na spotkaniu, zorganizowanym w Nysie ze względu na zaistniały tam konflikt pomiędzy społecznością lokalną a burmistrzem z powodu likwidacji szkoły (czerwiec 2012) - na zaproszenie Wojewody Opolskiego,

– w panelu dyskusyjnym dotyczącym spraw oświatowych (marzec 2013) – na zaproszenie starosty brzeskiego.

• Zaproszenie miasta Opola przez zewnętrzne podmioty do zaprezentowania zastosowanego podejścia miało na celu zachęcenie innych JST do wdrożenia podobnych rozwiązań sprzyjających dialogowi społecznemu.

• Zastosowane przez miasto Opole rozwiązanie zostało uznane przez Wojewodę Opolskiego za optymalny, zasługujący na naśladowanie model wdrażania zmian w oświacie, zmierzający do niwelowania konfliktów społecznych (w tym z rodzicami i związkami zawodowymi), powstających na gruncie realizacji bardzo ważnego zadania samorządu terytorialnego, jakim jest zapewnienie edukacji.