1

Zuchmistrzowskie grzeszki

!

2

WstępniakKilka słów od Szefowej Zespołu Zuchowego

hm. Magdalena Turbasa

Szefowa Zespołu Zuchowego Wydziału Wsparcia Metodycznego GK ZHP w la-tach 2013-2019, członkini ZKK Hufca Łódź-Górna. Z wykształcenia pedagog. Przez 6 lat drużynowa GZ „Promyczaki”.

3

Nadeszła jesień! To moja ukochana pora roku, ale to nie jedyny powód ekscytacji. Tegoroczna jesień będzie jedyna w swoim rodzaju, bo wiele się będzie działo. Co takiego? Już śpieszę z wyjaśnieniami. Po pierwsze przedstawiamy Wam nowy numer „Zucho-wych Wieści”, a w nim wiele ważnych i (mamy nadzie-ję) przydatnych materiałów. Szczególnej uwadze polecam tekst dotyczący reformy in-strumentów metodycznych

prezentujący planowane zmia-ny w instrumentach zuchowych. Mamy nadzieję, że przyniesie on wiele odpo-wiedzi na pojawiające się w przestrzeni instruktorskiej pytania i będzie dobrym roz-poczęciem dyskusji. Dyskusji, na którą stworzyliśmy przestrzeń podczas Ogólno-polskiej Konferencji Metodycz-nej już 19 października w Warszawie. Wystarczy, że posiadasz stopień minimum przewodniczki/przewodnika, pracujesz z metodyką zu-chową i ją znasz oraz ważna

4

jest dla Ciebie jej przyszłość. Szczegóły dotyczące konfe-rencji znajdziesz na wydarze-niu na Facebooku. Spiesz się, zgłoszenia tylko do 9.10. Po drugie, pod koniec października czeka nas nie-codzienne i nagłe wydarzenie - 41. Nadzwyczajny Zjazd ZHP. Nagłe, bo po dwóch latach kadencji obecnych władz Związku. O rezultatach Zjazdu napiszemy na pewno w numerze zimowym, jednak już teraz polecamy śledzenie przygotowań i samych obrad

na bieżąco.

Po trzecie, zmiany dosięgły i nas :) Pieczę nad redakcją „Zu-chowych Wieści” objął oficjalnie hm. Michał Działow-ski. Trzymajmy kciuki, by rola redaktora naczelnego przyno-siła mu dużo satysfakcji, ale i pozwalała się rozwijać. Kolejna wielka rzecz to nowa szefo-wa Zespołu Zuchowego! Po sześciu latach piastowania tej wspaniałej i zaszczytnej funk-cji jestem niezwykle zadowo-lona, że mogę przekazać ją mojej zastępczyni

5

- hm. Kindze Żydek. Mam nadzieję, że będzie to dla niej przygoda pełna wzlotów, wielkich przedsię-wzięć i wyzwań, a także pra-cy ze wspaniałymi ludźmi. Ja miałam to wielkie szczęście, wierzę więc, że nie ominie ono i Kingi :)

I na koniec, korzystając z okazji, że mam jeszcze odro-binę czasu na ostatnie słowa przed oficjalnym przekaza-niem funkcji, chciałam podzię-kować. Dziękuję wszystkim, którzy przez te kilka lat two-

rzyli ze mną najpierw Wydział, a potem Zespół Zuchowy. Dziękuję Marice Zaprawie, Grzesiowi Turbasie, Agniesz-ce Olejniczak-Niezgodzińskiej, Rafałowi Derkaczowi, Martynie Nir, Monice Ryszczyk, Marcie Paluszyńskiej, Olenie Plucie, Paulinie Bąkowskiej i Kindze Żydek (Marcie, Kindze, Monice i Rafałowi szczególnie, by byli ze mną najdłużej :) ). Wspania-ła przygoda na tej funkcji do-biegła końca! :)

6

hm. Michał Działowski HR

Od 12 lat Drużynowy 23 Świdnickiej Gromady Zuchowej „Leśne Duszki”. Gromada wygrała Ogólnopolski Turniej Gromad w 2015r. i 2016r. Członek ko-mendy hufca ZHP Świdnica ds. gromad zuchowych. Szczęśliwy małżonek żony Karoliny oraz tato Wiktora i Weroniki.

Od redakcjiKilka słów od Redaktora Naczelnego

!

7

Drodzy Zuchmistrzowie!

Do tej pory ukazało się osiem numerów wznowionych Zuchowych Wieści. Przed Wami szósty numer, za który jestem odpowiedzialny. Odpowiedzialny za dobór treści, materiałów, pilnowanie terminów i wszystko w czym wspiera mnie nasz zespół redakcyjny. Moja współpraca z Zuchowymi Wieściami zaczęła się od wznowienia pierwszego numeru, by po krótkim czasie stać się osobą, która miała być za to wszystko

odpowiedzialna. Nie ukrywam, iż do tej funkcji podszedłem z obawami. Jednak starałem się tak jak potrafię, aby przy-gotować w terminie ciekawy materiał. Dzisiaj po półtora roku muszę przyznać, że to co robię sprawia mi dużą radość. Mam nadzieję, że czytanie tego Wam również sprawia radość :)

Tak naprawdę Zuchowe Wieści to zespół. Zespół, który na przestrzeni ostatniego pół-tora roku powiększył się i zgrał. Każda z tych osób w miarę

8

swojego czasu i możliwości opracowuje dla Was - mam nadzieję - inspirujące teksty, opracowania metodyczne i ciekawostki. Choć nie udało nam się ustrzec się przed re-dakcyjnymi chochlikami i nie-doskonałościami, to głęboko wierzę, iż to co robimy dla Was jest przydatne. Nasz zespół jest zróżnicowany. Są w nim młodzi drużynowi, ale też me-todczyni ninja i harcerscy wyjadacze, dlatego poziom i wizja prezentowana w tek-stach będzie różna. Każdy wykonuje swoje redakcyjne

obowiązki w czasie wolnym, po spełnieniu innych ważniej-szych życiowych zadań i ról. Pamiętajmy o tym nie tylko na płaszczyźnie Zuchowych Wieści, ale i naszej harcerskiej codzienności i rozmowach.

W zespole jest jedna bardzo ważna osoba, której pracę oglądacie na każdej stronie gazety, jednak jej podpis wid-nieje małym druczkiem na końcu numeru. Tą osobą jest Marta Paluszyńska i w tym miejscu chciałbym Ci Droga

9

Marto bardzo podziękować za ogromną pracę merytoryczną i graficzną, którą wkładasz w tą gazetę. Sprawiasz, że jest ona tak świetnie zrobiona. Bez Cie-bie byliśmy tylko chaotycznym folderem on-line z plikami i zdjęciami.

Chociaż zabrzmi to nostal-gicznie, sam pamiętam jeszcze papierowe wydanie Zucho-wych Wieści. Jako przyboczny, a potem drużynowy odbie-rałem gazetę z hufca. To było naprawdę mocno merytorycz-ne wydawnictwo. Do dzisiaj

sięgam do tamtych numerów, szukając inspiracji i pomysłów. Co ciekawe, kontaktując się z różnymi firmami czy osoba-mi, co rusz trafiam na kogoś z ekipy dawnych “Zuchowych Wieści”. Korzystając z tego źródła widzę, że geneza zu-chowania od czasów Kamiń-skiego nie zmieniła się, a doda-jąc nowości, aktualną wiedzę i podstawy programowe mo-żemy wspólnie tworzyć cieka-wy i nowoczesny ruch zucho-wy. Tego właśnie życzę sobie i Wam! Radosnego zuchowa-nia! Czuwaj!

10

Wieści ze Związku

Wrześniowe szkolenie i e-learning z RODO dla drużynowych

RODO to rozporządzenie unijne zawierające przepisy o ochronie osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych oraz prze-pisy o swobodnym przepły-wie danych osobowych.Ponieważ w ZHP mamy z RODO bardzo dużą stycz-ność, 17 września 2019 roku o godzinie 20.30 odbędzie się internetowe szkolenie z RODO skierowane do drużynowych

ZHP. Po wejściu na stronę główną ZHP i aktualności (albo bezpośrenio po wpisa-niu adresu: https://zhp.pl/2019/wrzesniowe-szkolenie-z-ro-do-dla-druzynowych-i-e--learning/) odnajdziecie link, przez który będzie można się połączyć i uczestniczyć w szkoleniu. Do udziału w nim potrzebne jest jedynie konto w Office 365. W trakcie spo-tkania będzie można zadawać pytania na czacie. Konieczne jest jednak wcześniejsze zalo-gowanie się pod wskazanym linkiem, ponieważ niezależnie

11

od liczby uczestników szkole-nie rozpocznie się punktualnie o 20.30.

Jeżeli ktoś nie może uczest-niczyć w szkoleniu, organiza-torzy przypominają, że każdy drużynowy i instruktor może w dowolnym momencie wziąć udział w internetowym szkoleniu z RODO.

Szkolenie składa się z 3 części:film (około 30 minut), w którym Inspektor Ochrony Danych Osobowych Andrzej Rybus-Tołłoczko porusza naj-

ważniejsze aspekty związane z ochroną danych osobowych z perspektywy drużynowego,checklista z najważniejszymi rzeczami, o których drużyno-wy powinien pamiętać,test wiedzy zakończony wy-daniem certyfikatu ukończenia szkolenia (do pobrania w pdf).Szkolenie znajduje się pod adresem rodo.zhp.edu.pl i jest dostępne po zalogowaniu przy użyciu konta w Office 365.

Źródło: www.zhp.pl (autor: Marta Jeżak), grafika: https://biofinger.pl/rodo-biofinger/

12

Elektroniczna zgoda na przynależność do ZHP i nowelizacja instrukcji dzia-łania jednostki

Od 1 września 2019 roku wchodzą w życie zapisy znowelizowanej Instrukcji tworzenia i działania gromady, drużyny, kręgu i klubu specjal-nościowego (dostępne pod adresem: https://dokumenty.zhp.pl/uchwala-glownej-kwa-tery-zhp-nr-75-2019-z-dnia--10-lipca-2019-r-w-sprawie--instrukcji-tworzenia-i-dziala-nia-gromady-druzyny-kregu-

-i-klubu-specjalnosciowego/). Dodatkowo, aby ułatwić skła-danie zgody na przynależność do ZHP i deklaracji członkow-skich, uruchomiony został serwis internetowy deklaracja.zhp.pl, za pośrednictwem któ-rego będzie można w sposób elektroniczny wypełnić i prze-słać odpowiednią zgodę.

Jak to działa?

Kandydatowi na członka ZHP (16+) lub jego rodzicom/opie-kunom prawnym (16-) należy podać:

13

• adres do strony deklaracja.zhp.pl,• nazwę chorągwi, hufca i pełną nazwą jednostki,• służbowy adres e-mail dru-żynowego/właściwego ko-mendanta (w chmurze Offi-ce365 ZHP).

Podczas wypełniania należy te dane wpisać we wskaza-nych miejscach.

Wypełniony formularz w po-staci wiadomości e-mail trafi na adres wypełniającego de-klarację/zgodę, adres druży-

nowego oraz adres służbowy hufca (w domenie *zhp.pl).Deklarację/zgodę należy “zapi-sać jako pdf” i przechowywać w sposób elektroniczny w chmurze Office365 ZHP.

Jakie zmiany wprowadza zno-welizowana instrukcja?

Główną zmianą w stosunku do poprzedniej instrukcji są kwestie związane z RODO. W deklaracji członkowskiej/zgodzie na przynależność zostały ujęte wszystkie kwe-stie, w których potrzebne

deklaracja.zhp.pl

14

były odrębne klauzule i zgody. Dzięki temu rozwiązaniu nie będzie konieczne umieszcza-nie dodatkowych klauzul np. podczas zbierania zgłoszeń na kursy.

Ten dokument sprawi, że tylko raz na całą obecność w ZHP, będą podpisywane dokumen-ty dotyczące ochrony danych osobowych.

Składanie deklaracji może odbywać się trzema drogami:

• tradycyjną drogą papierową

(wówczas do każdego egzem-plarza należy dołączyć kom-pletny wydruk klauzul),• za pośrednictwem poczty harcerskiej na Office365 – należy przesłać rodzicowi/opiekunowi prawnemu dokument do wypełnienia, a on odsyła drużynowemu czytelny skan/zdjęcie z wy-pełnionymi danymi i zazna-czonymi polami wyboru (przy wizerunku ma prawo nie wy-razić zgody),• za pośrednictwem aplikacji deklaracja.zhp.pl.

15

Ponadto w znowelizowanej instrukcji:

Pojawiły się „kryteria jednostki specjalnościowej” (p. 59-62), określające, pod jakimi warun-kami jednostki powinny być uznawane za specjalnościowe (na wniosek specjalnościow-ców).

Zmieniły się zasady organizo-wania biwaków (p. 170-178). Biwak jest teraz traktowany jak normalna forma pracy środo-wiska, jego przeprowadzenie nie wymaga osobnej zgody

z hufca – wystarczy przeka-zać do hufca określony zestaw danych. Oczywiście jak każda inna forma pracy, nadal biwak musi być ujęty w planie pra-cy jednostki, a plan ten jest na początku roku zatwierdzany przez komendę, ale to jest zatwierdzanie sensu wycho-wawczego działań, a nie szczegółów organizacyj-nych.

W p. 30.1 zmienił się zapis dotyczący warunków miano-wania drużynowego, zmiana ta ma tylko charakter intencyj-

16

ny. Obecnie instrukcja mówi, że drużynowy co do zasady ma mieć 18 lat, choć mianowanie osoby młodszej jest możliwe w uza-sadnionych przypadkach (jest to powielenie istniejącego już wcześniej zapisu dotyczą-cego stopnia instruktorskiego).Dopuszczono prowadzenie dokumentacji jednostki w formie elektronicznej, pod warunkiem zapewnienia jej trwałości (p. 69 i analogicz-ne w innych jednostkach).Zapisano, że drużynowy i ew. jego opiekun odpowiadają

za bezpieczne przetwarzanie danych osobowych (p. 31.1.f, p. 35.4).Zapisano, że deklaracje członkowskie należy prze-chowywać w hufcu, nie w drużynie (p. 68.3) – było to od dawna wiadomo z przepisów prawa powszechnego, cho-dziło tylko o uspójnienie z nim „Instrukcji”.

Źródło: www.zhp.pl (autor: Marta Jeżak), fot. Weronika Małachowska

17

Jamboree w twoim domu – JOTA, JOTI

Od 18 do 20 października 2019 roku odbędzie się największe wydarzenie skautowe, w któ-rym uczestnicy biorą udział zdalnie – Jamboree on the Air (JOTA) i Jamboree on the In-ternet (JOTI).To świetna okazja i łatwy sposób, aby nawiązać kon-takt indywidualny lub całym patrolem ze skautami z całe-go świata, nie wychodząc z domu lub harcówki! Rejestra-cji można dokonać na stronie

https://www.jotajoti.info.Pamiętaj, że aby zarejestrować się na JOTA/JOTI potrzebujesz konta na scout.org. Możesz je stworzyć w bardzo prosty sposób przy okazji rejestracji na JOTA/JOTI.

Źródło: www.zhp.pl (autor: Marta Jeżak), fot. Karolina Pio-trowska

18

Ogólnopolska Konferencja Metodyczna

Jesteś metodykiem zucho-wym? Chcesz nie tylko być na bieżąco z najważniej-szymi zmianami w ZHP, ale także je współtworzyć? Jeżeli tak, to wydarzenie jest adresowany właśnie do ciebie.

19 października w Warszawie odbędzie się Potrójna Ogólno-polska Konferencja Metodycz-na, podczas której uczestnicy wezmą udział w konsultacjach nowej odsłony instrumentów

metodycznych przeznaczo-nych dla zuchów, harcerzy i harcerzy starszych. Warun-kiem uczestnictwa w konfe-rencji jest posiadanie co naj-mniej stopnia przewodniczki/ przewodnika.

Zgłoszenia odbywają się przez formularz i trwają do 9 paź-dziernika 2019 r. Organizatorzy skontaktują się z uczestnikami dzień po zakończeniu zgło-szeń drogą mailową.

Minimalna liczba zgłoszeń to 30 osób (po 10 na każdy

19

metodyczny panel). Wpiso-we wynosi 20 zł (z dopiskiem DSCZ, KONFERENCJA ME-TODYCZNA, imię i nazwisko) na numer konta 60 1140 1010 0000 5392 2900 1012. Płatne do 12 października 2019 roku.

W razie pytań prosimy kontaktować się z organizato-rami: metodyka zuchowa: hm. Magdalena Turbasa magdalena.turbasa@zhp.net.pl,

kwestie organizacyjne: phm. Małgorzata Pniewska

malgorzata.pniewska@gk.zhp.pl, 784662546.

Zachęcamy do udziału!Źródło: www.zhp.pl

20

Wieści ze ZwiązkuRajd Granica - relacja

W 2012 roku w głowie komendantki hufca Kamienna Góra Agnieszki Czajkow-skiej – Wróbel pojawił się niezwykły pomysł: „Przygotujmy tra-sę zuchową podczas Ogólnopolskiego Har-cerskiego Rajdu Gór-skiego Granica” i tak oto nieprzerwa-nie od ośmiu lat udaje

nam się z powodze-niem organizować to ogromne przedsię-wzięcie.

Od początku jednym z naszych najważniejszych założeń było zdobywanie sprawności, dlatego podczas każdej z edycji zuchowej trasy Rajdu Granica uczestnicy mieli możliwość realizacji wymagań uprawniających ich do zdoby-cia sprawności spójnej z tematem przewodnim rajdu.

21

Tak oto bawiliśmy się w tropicieli smoków, policjan-tów, ratowników, strażaków, wojskowych, zdobywców kosmosu, uczniów Hogwatu, Narnijczyków, a w tym roku wraz z Asterixem i Obelixem 132 zuchy poznawały tajemni-ce galijskiej wioski. Pierwszego dnia rajdu odwiedziliśmyAderspach – skalne miasto, w którym ukryli się Galowie z za-daniami dotyczącymi ich co-dziennego życia, wieczorem gromady miały możliwość zdobycia sprawności Ducha Gór. Drugiego dnia zuchy

zdobywały Kruczy Kamień. Po drodze czekały na nich trudne zadania, takie jak no-szenie wodza na tarczy, wielka uczta Galów, przygotowanie magicznego wywaru Pano-ramixa i budowa egipskiej piramidy, w trakcie trasy re-alizowane były również wy-magania do sprawności Zbie-racza Grzybów. Trzeci dzień tegorocznej Granicy upłynął zuchom na przemierzaniu szlaków w Szklarskiej Porębie, po drodze mieli okazję między innymi wziąć udział w szkole-niu linowym, którego zwień-

22

czeniem był zjazd na tyrolce, na patrole które powróciły z trasy czekały zajęcia ze spraw-ności Zielarza.

Jak co roku, w niedzielę, odbył się apel końcowy, podczas którego każda z 10 gromad, które nas o dwiedziły otrzymała nagrodę za swój wysiłek i zaangażo-wanie podczas całego rajdu. Jeżeli tak jak my kochacie przygody, dobrą zabawę i spę-dzanie czasu w zuchowym gronie już dzisiaj zapraszamy Was do wioski smerfów, którą

odwiedzimy w trakcie rajdu Granica 2020. A za dwa lata? Kto wie? Może lot balonem ;)

23

24

Czujnikna...Nowy rok zuchowy - bądź lepszy!

hm. Michał Działowski HR

Od 12 lat Drużynowy 23 Świdnickiej Gromady Zuchowej „Leśne Duszki”. Gromada wygrała Ogólnopolski Turniej Gromad w 2015r. i 2016r. Członek ko-mendy hufca ZHP Świdnica ds. gromad zuchowych. Szczęśliwy małżonek żony Karoliny oraz tato Wiktora i Weroniki.

25

Ach sierpień! Dla nas drużyno-wych to czas błogiego odpo-czynku po intensywnym roku zuchowym i przeprowadzonej z pełnym zaangażowaniem kolonii zuchowej. Teraz nic, tylko leżeć na hamaku do 1 września. Niedoczekanie!

Dla mnie sierpień to czas, by pomyśleć o rzeczach, o których nie ma czasu zasta-nowić się w trakcie zbiórek, wyjazdów, zimowiska i obozu. Staram się odpowiedzieć sobie na pytania: Co by tu zmienić? Co ulepszyć? Co będziemy ro-

bić przez ten rok? Gdzie chce-my pojechać? Co trzeba kupić, załatwić lub zrobić?Podczas takiego błądzenia po organizacyjnych rubieżach gromady warto zaopatrzyć się w kartkę, gdzie zapiszesz wszystkie te myśli, które poja-wią się nagle i niespodziewa-nie. W wolnej chwili lub pod-czas rozmów z kadrą możesz przedyskutować te zapiski. Często inna osoba może mieć ciekawy pomysł lub podejście do omawianego tematu.

Może za rok planujesz obóz

26

w lesie, w namiotach i w końcu przydałoby się kupić porządny namiot świetlicowy lub cateringowy, gdzie w normalnych warunkach będziesz mógł realizować zajęcia programowe? Może jednak chcesz jechać na kolo-nię do fajnego, ale obleganego miejsca i rezerwacje najlep-szych domków trzeba zrobić już teraz?

Wszystkie zmiany w groma-dzie zuchowej, zarówno te duże jak i te małe powinny coś zmieniać na lepsze. Może warto w końcu zainwestować w jednolite ubrania dla kadry? Może warto kupić kamizelki odblaskowe w kolorze groma-dy oraz z nadrukiem nazwy i waszego logo? Coraz częściej w regulaminach wydarzeń zuchowych pojawia się wy-móg wyposażenia uczestnika w kamizelkę odblaskową. Te wszystkie elementy to iden-tyfikacja wizualna. Podpatruj i obserwuj to co widzisz dookoła i być może podpa-trzysz coś, co będziesz chciał przenieść na grunt swojej jed-nostki. Mogę Ci zaręczyć, iż nie ma nic piękniejszego jak

gromada wędrująca w mun-durach, ubrana w jednakowe polary, kamizelki lub kurtki przeciwdeszczowe w jednoli-tym kolorze.

Totem - w zależności od mo-mentu, w którym się znajdu-jesz w takiej formie będzie Twój znak gromady. Nie ukry-wam, iż u mnie totem zmieniał swoją formę na przestrzeni lat. Możesz też przeprowadzać jego ulepszenia - zmienić ma-teriał na wyszywany lub roz-kręcany kij ułatwiający trans-port.

Nasza gromada to przede wszystkim kadra. Pomyślmy o sobie i przybocznych. W którym momencie instruk-torskiego rozwoju się znajdujemy? Kto powinien ukończyć kurs drużynowych, kurs metodyczny lub inną formę warsztatową? Może wspólnie wybierzecie się na jakiś cywilny kurs z te-matyki pedagogicznej, który zwiększy Wasze kwalifikacje?

Warto też w głowie zrobić przegląd stosowanych przez Ciebie instrumentów meto-

27

dycznych, rozwiązań i posta-wionych sobie mierzalnych oraz realnych celów, które sprawią, że będziesz nimi pra-cował lepiej i dokładniej. Na przykład obliczysz, że 30% zuchów realizowało sprawno-ści indywidualne w ciągu roku zuchowego. Odpowiednio pracując nad podopiecznymi możesz sprawić, aby zdecy-dowana większość realizowała sprawności indywidualne oraz w założonej przez Ciebie odpowiedniej ilości. Przyjrzyj się też gwiazdkom. Jak to do tej pory je realizowałeś?

W końcu możesz postawić sobie jako cel realizowanie form, których dotychczas nie stosowałeś lub robiłeś to rzadko. Teatr, zwiad, pożyteczne prace. Z moich obserwacji wynika, iż są to formy pracy rzadziej stosowa-ne przez drużynowych, a powinny być zdecydowanie częściej.

Pewnie myślisz sobie drogi czytelniku - łatwo powiedzieć, trudniej zrobić! I masz oczy-wiście rację! Dlatego nie mu-sisz od razu robić rewolucji

w gromadzie. Po prostu miej poczucie, iż nawet po kilku latach w gromadzie zawsze można coś zmienić, popra-wić lub zorganizować w lep-szy sposób. Mnie samemu po dwunastu latach na funkcji drużynowego daleko do or-ganizacyjnego ideału, ale naj-ważniejsze to mieć otwartą głowę i chęć na nowe pomy-sły i zmiany.

28

Drużynowemu pod rozwagę Reforma instrumentów metodycznych

hm. Lucyna Czechowska

zastępczyni Naczelniczki ZHP ds. wychowaniaszefowa Zespołu Projektowe-go ds. Reformy Instrumentów Metodycznych

29

/Od redakcji/

O tym, że trwają prace nad reformą instrumentów metodycznych wiedzą chyba wszyscy. Jeśli kogoś ominę-ła taka informacja, albo czuje się zdezorientowany, powi-nien koniecznie przeczytać poniższy artykuł. Zastępczyni Naczelniczki ZHP, hm. Lucyna Czechowska, w ostatnim nu-merze miesięcznika instruk-torskiego „Czuwaj” nakreśliła całość proponowanych zmian. Z napisanego przez nią ob-szernego artykułu dowiecie

się, na czym polegać będzie reforma zuchowych instru-mentów metodycznych, w którą strone idą prace i na jakim etapie jest zespół te zmiany przygotowujący. My w „Zuchowych Wieściach” zamieszczamy fragmenty ni-niejszego artykułu dotyczące zmian w metodyce zuchowej. Gorąco zachęcamy do lektury!

30

Geneza

40. Zjazd ZHP nałożył na Główną Kwaterę ZHP oraz Radę Naczelną ZHP – zgodnie z ich kompetencjami – zadanie „przeprowadzenia przeglądu, weryfikacji, a w konsekwencji aktualiza-cji i dostosowania wymagań, regulaminów i zasad realizacji indywidualnych i zbiorowych instrumentów metodycznych na takie, które będą dosto-sowane do wyzwań, jakie stawia przed członkami ZHP we wszystkich grupach meto-dycznych współczesny świat”. Na mocy Uchwały XL Zjazdu ZHP w sprawie Harcerskiego Systemu Wychowawczego w marcu 2018 r. przy Głównej Kwaterze ZHP powołany został ogólnopolski zespół ekspertów – metodyków: Zespół Projek-towy ds. Reformy Instrumen-tów Metodycznych (ZIM), któ-rego zostałam szefową.

Co chcemy zmienić i dlaczego?

Poniżej chciałabym przedsta-wić najważniejsze propono-wane zmiany oraz powody,

dla których ZIM je rekomendu-je.

Silniejsze osadzenie SIM w ramach pięciu sfer rozwo-ju oraz zapewnienie równo-miernego kształtowania każ-dej z sfer

40. Zjazd ZHP poświęcił instrumentom metodycznym uwagę w Strategii Związku Harcerstwa Polskiego na lata 2018–2025, gdzie czwarty cel strategiczny obszaru Skuteczni wychowawczo brzmi „W na-szych drużynach stosujemy instrumenty metodyczne i formy pracy kształtujące każdą ze sfer rozwoju człowieka”. W jego opisie czytamy zaś: „Harcerskie wychowanie trak-tuje człowieka całościowo, troszcząc się o adekwatny roz-wój w każdej sferze. Oznacza to proporcjonalne oddziaływa-nie na każdą ze sfer rozwoju za pomocą właściwych instru-mentów metodycznych i form pracy oraz takie planowanie i realizowanie programu, aby w pierwszej kolejności dbać o sfery, które są u wy-chowanków zaniedbane”. Działający jeszcze w poprzed-

31

niej kadencji Zespół ds. Wy-chowania przeprowadził ba-danie zbilansowania narzędzi metodycznych dostępnych w ZHP m.in. pod tym kątem. Jak czytamy w raporcie „… można stwierdzić, że ZHP posiada narzędzia, które zde-cydowanie bardziej oddziałują na rozwój intelektualny niż pozostałe składowe wszech-stronnego rozwoju. Drugi w kolejności jest rozwój spo-łeczny, ostatni rozwój ducho-wy. Szokuje relatywnie niski udział rozwoju fizycznego”. Przeprowadzone wówczas badanie miało szerszy zasięg (analizowano nie tylko instru-menty metodyczne, ale także formy pracy i propozycje pro-gramowe), bezsprzecznie jed-nak wyłaniał się z niego obraz zaniedbania sfery rozwoju du-chowego, a także fizycznego i emocjonalnego.

W odpowiedzi na ten stan rzeczy ZIM zaproponował przyporządkowanie pięciu sfer rozwoju do poszczególnych typów instrumentów tak, aby szczególnie te aspekty rozwo-ju, które najłatwiej zaniedbać, były wyeksponowane.

Nie było wątpliwości, że celem istnienia zespołowych instru-mentów metodycznych (w naszej propozycji ujmujemy je pod wspólną dla wszystkich metodyk nazwą tropów, w przypadku metodyki zuchowej mowa o sprawnosciach ze-społowych) jest rozwój społeczny. Wychodząc z założenia, że synonimem sprawności są umiejętności, postanowiono najmocniej położyć w nich akcent na sfe-rę fizyczną (w tym manualną) oraz intelektualną (często bo-wiem trudno oddzielić pozna-wanie czegoś od nauki jego stosowania). W związku z powyższym uznano, że dotychczasowe sprawności kształtujące bardziej siłę cha-rakteru czy refleksyjność niż namacalne zdolności, np. „Szara lilijka” czy „Chwat”, powinny „otrzymać” swój wła-sny instrument metodyczny – w naszej propozycji przyjął on kształt i nazwę wyzwanie. Takie rozwiązanie funkcjonuje dziś z powodzeniem w skau-tingu czeskim. Celem wydzie-lenia wyzwań z większej puli różnorodnych oddziaływań, jakimi są współcześnie spraw-

32

ności, jest skupienie uwagi na rozwoju duchowym i emo-cjonalnym. Ponieważ stanowią one najbardziej indywidualny komponent dorastania, za-proponowane programy wy-zwań zuchowych, harcerskich, starszoharcerskich i wędrow-niczych stanowią wyłącznie przykłady, zaś oznaczenie na mundurze w formie orlego pióra z założenia ma wskazy-wać tylko na odniesiony w pracy nad sobą sukces, a nie na to, co było jego mate-rią.

Ten pierwszy krok powodujący uporządkowanie instrumen-tów metodycznych pod kątem sfer rozwoju nie dałby jednak zadowalających efektów, gdy-by nie został powiązany ze zagwarantowaniem, że każdy z pięciu aspektów rozwoju będzie w pracy wy-chowawczej gromad i drużyn obecny, i to w proporcjonalny sposób. Chcieliśmy dopro-wadzić do sytuacji, gdy każ-dy członek ZHP w każdym cyklu zdobywania gwiazdki zuchowej/stopnia harcerskie-go będzie w myśl Misji ZHP stawiany przed wyzwania-

mi kształtującymi charakter i wspierającymi go we wszech-stronnym rozwoju. W związku z tym zaproponowaliśmy sys-tem, w którym gwiazdki/stop-nie tworzą ramę – na każdą/każdy z nich składa się właści-wa liczba składowych instru-mentów: sprawności, wyzwań i tropów. W ten sposób instru-menty tworzą funkcjonalny mechanizm, gdzie każda część ma przyporządkowaną rolę, wzajemnie się uzupełniając i wzmacniając efekt wycho-wawczy, a żadna sfera rozwo-ju nie zostaje pominięta.

Silniejsze powiązanie celów wychowawczych (pożąda-nych postaw) z instrumenta-mi metodycznymi

Przywołany powyżej raport ujawnił też alarmujący stan rozdziału pomiędzy celami wychowawczymi organizacji (ujętymi w Statucie ZHP oraz Podstawach wychowawczych ZHP) a programami instru-mentów metodycznych, propozycji programowych i form pracy. Szczegółowa analiza treści wykazała, że „instrumenty metodyczne

33

realizują średnio jedynie jedną piątą zakładanych celów wychowawczych”. Innymi słowy, nawet gdyby druży-nowy zmotywował swoich wychowanków do zdobycia wszystkiego, co jest do zdoby-cia, i tak nie osiągnąłby za pośrednictwem instrumen-tów metodycznych większo-ści deklarowanych przez ZHP celów wychowawczych.

ZIM skorzystał w swoich pra-cach ze sformułowanych w kwietniu 2017 r. rekomenda-cji Zespołu ds. Wychowania: „1. Narzędzia wychowawcze ZHP, w tym przede wszystkim tworzone centralnie: instru-menty metodyczne, formy pracy i propozycje programo-we powinny wprost wypływać z katalogu pożą-danych postaw oraz norm rozwojowych przewidzianych dla poszczególnych grup me-todycznych w poszczególnych sferach wszechstronnego rozwoju. 2. Najpilniejszej rewizji wyma-gają wymagania na gwiazdki zuchowe i stopnie harcerskie, które nie tylko są oderwane treściowo od deklarowanych

przez ZHP celów wychowaw-czych, ale i skrajnie niezbilan-sowane. Wymagania na każdą gwiazdkę i stopień powinny odnosić się do wszystkich pożądanych postaw (nie pomijając żadnej, ale także nie rozszerzając wymagań o dodatkowe treści) oraz uwzględniać normy roz-wojowe przewidziane dla poszczególnych grup metodycznych w poszcze-gólnych sferach wszech-stronnego rozwoju”. Rozpo-czynając pracę nad nowymi programami instrumentów metodycznych, za punkt wyj-ścia przyjęto opracowanie pt. „Katalog pożądanych postaw”. Na podstawie ujętych w nim 14 postaw rozpisanych odpo-wiednio dla zuchów, harcerzy, harcerzy starszych i wędrow-ników (piętnastą – Człowiek pracujący nad sobą – uznano za zbyt ogólną i pominięto w pracach) opracowano idee 3 gwiazdek zuchowych i 6 stop-ni harcerskich. Każdemu typo-wi składowych instrumentów (sprawnościom, wyzwaniom i tropom) przypisano także poszczególne postawy.

34

Programy i oznaczenia tro-pów dla wszystkich metodyk

Obecny kształt SIM wyraźnie traktuje instrumenty zespoło-we w poszczególnych metodykach jak zupełnie osobne byty. Ostatnia aktuali-zacja sprawności zespołowych nastąpiła w 2014 r. Zestaw sprawności zucho-wych zawiera 101 sprawno-ści zdobywanych zespołowo opatrzonych za każdym razem nazwą, oznaczeniem graficz-nym, konkretnymi wymaga-niami, uwagami skierowanymi do kadry zuchowej oraz wska-zówkami bibliograficznymi.Badania ilościowe potwierdza-ją tezę, że sprawności zespołowe stanowią w teorii i praktyce podstawowy budu-lec programu gromad zucho-wych, które średnio realizują 5 cykli sprawnościowych w cią-gu roku. „Jedyną niepokojącą kwestią jest zdobywanie 6 i więcej cykli sprawnościo-wych przez około 35% gromad zuchowych, co może świad-czyć o traktowaniu ich po ma-coszemu”.

Przeprowadzona w lutym

2019 r. dyskusja w sprawie kształtu zespołowych in-strumentów metodycznych była jedną z najburzliwszych. Rozważywszy wszystkie „za” i „przeciw” uznano, że najbar-dziej korzystne będą tropy tak zbudowane, aby już począwszy od wieku uczyły planowania, realizacji i podsu-mowywania celowych dzia-łań, zapewniając jednocześnie odpowiedni poziom wskazó-wek technicznych i inspiracji tematycznych oraz wolności wyboru.Ważną przesłanką zapropo-nowania programów dla in-strumentów zespołowych wszystkich metodyk, a także wspólnej nazwy i oznaczenia w formie rombów przyszy-wanych na rękawie bluzy nad sprawnościami (wyjątek stano-wić będą zuchy, gdzie pozo-staną tradycyjne trójkąty) była wartość dodana spójności. Uznano, że zuchy nauczone współdziałania podczas zbiórek poświęco-nych realizacji kolejnych cy-klów, a także harcerze stawia-jący pierwsze kroki w procesie planowania i podsumowywa-nia działań małej grupy wy-

35

rosną na wędrowników świa-domych swoich umiejętności interpersonalnych i potrafią-cych wykorzystywać je dla czynienia świata lepszym.

Wplecenie służby w instru-menty metodyczne wszyst-kich grup wiekowych

Postulat, aby we wszystkich działaniach zuchów, harcerzy i instruktorów było więcej służby, znalazł swoje ujście w celu strategicznym obszaru Odpowiedzialni społecznie: „Służba jest nieodłączną za-sadą harcerskiego wychowa-nia i niezbędnym elementem programu”. Według jego opisu: „ZHP wychowuje w taki spo-sób, aby wrażliwość na potrzeby każdego człowie-ka pozostawała ważnym ele-mentem wyborów życiowych i impulsem do codziennego działania. Członkowie ZHP, pełniąc służbę, pracują nad sobą. Pełniona służba zawsze jest wynikiem analizy potrzeb, co gwarantuje, że podjęte działanie będzie pożyteczne. Środowiska harcerskie wspierają rozwią-zywanie realnych problemów

lokalnych, krajowych i glo-balnych oraz przeciwdziałają ich konsekwencjom” (Patrz: Strategia Związku Harcerstwa Polskiego na lata 2018–2025). Doskonale współgra to z zada-niem postawionym przed ZIM, aby instrumenty metodyczne były „dostosowane do wyzwań, jakie stawia przed członkami ZHP we wszystkich grupach meto-dycznych współczesny świat”. Plan taktyczny realizacji Stra-tegii ZHP w latach 2019–2022 określa z kolei, że „kluczem będą działania indywidualne oraz zastępów – stałe, stymu-lowane przez kadrę instruktor-ską, by służba była nieodzow-nym elementem programu gromad i drużyn”.

Na podstawie analizy tema-tów, jakie znaki służb porusza-ły, zdecydowano się, by tropy zuchowe posługiwały się ka-tegoriami dotychczasowych sprawności zespołowych). Wychodząc z założenia, że tropy mają z jednej strony dawać przestrzeń do pełnienia służby, z drugiej zaś do pozna-wania świata, uznano, że wraz z rozwojem psychofizycznym

36

druga z potrzeb sukcesywnie przeważa nad pierwszą. Stąd programy tropów zuchowych ujmują element pożytecznych prac adekwatnie do kontek-stu tematycznego, a skupiają się na zaspokajaniu dziecięcej ciekawości świata.

Co więcej, aby upewnić się, że w każdej próbie na gwiazd-kę będzie obecny element służby, przewidziano dodatko-we zadania na próbę. W myśl proponowanego regulaminu nowego systemu instrumentów metodycznych opiekun próby (drużynowy lub przyboczny czuwający nad zuchem zdobywającym gwiazdkę) może zapropo-nować uzupełnienie próby „złożonej” z wyzwań, spraw-ności i tropów o maksymalnie 3 zadania, jeśli w obecnym kształcie nie ujmuje jednego z obowiązkowych elementów (służby, przyrody i przygody) lub nie gwarantuje realizacji idei gwiazdki.

Co chcemy, aby zostało tak jak jest, i dlaczego?

Ponieważ lektura powyższych

uwag mogłaby doprowa-dzić do wrażenia, że zmienia się prawie wszystko, poniżej przedstawiam kwestie, w których po przeanalizowa-niu sytuacji żadne zmiany nie są rekomendowane lub są bar-dzo niewielkie (nie zmieniają istoty rzeczy).

Przygotowanie do złożenia Obietnicy Zucha

Dane ilościowe odnośnie pracy z Prawem i Obietnicą Zucha ujęte w Raporcie z ewaluacji postępów wdraża-nia i realizowania Strategii Roz-woju ZHP na lata 2012–2017 pokazywały, że rocznie około 9 osób składa Obietnicę Zucha, co stanowi średnio 37% składu jednostki zrzeszającej zuchy” (str. 33).

Przeprowadzone konsultacje jasno potwierdziły, że najlep-szym sposobem przygotowa-nia zuchów do złożenia Obiet-nicy są tzw. zbiórki pierwszego miesiąca. Metodycy zuchowi wskazywali tylko na potrzebę stworzenia materiałów dla poczatkujących drużyno-wych. Siłą rzeczy, ZIM nie re-

37

komenduje w tej materii żad-nych zmian.

Sposób zdobywania i treści sprawności zuchowych

Mimo że ZIM rekomenduje zmianę nazw zespołowych sprawności zuchowych na tropy zuchowe niewiele zmienić się ma w tym, jak będą one funkcjonować w gromadach. Dalej mamy te same kategorie tematyczne, dalej wyboru tematyki cyklu dokonuje kadra zuchowa, a potwierdzają same zuchy w kręgu rady, dalej cykl obej-muje 5-6 zbiórek gromady (nie mniej!). Trwają prace we-ryfikacyjne treści wymagań, uwag i wskazówek bibliogra-ficznych, tak aby m.in. wy-eliminować kwestie mało atrakcyjne dla współczesnych zuchów oraz uzupełnić dzia-łania o element służby (po-żyteczne prace). Są to jednak raczej drobne modyfikacje wzbogacające dotychczasowy dorobek ruchu zuchowego.

Bardzo podobnie rzecz się ma z zuchowymi sprawnościami (indywidualnymi). Tu modyfi-

kacje treści obejmują dodatko-wo rozpisanie zadań na daną sprawność w wer-sjach dla zuchów pierwszej, drugiej i trzeciej gwiazdki. Dzięki temu wszystkie zuchy w gromadzie przy okazji reali-zacji tropu mogą zdobywać tę samą sprawność, ale o po-ziomie trudności dopasowa-nym do ich rozwoju psychofi-zycznego.

Nazwy gwiazdek zuchowych

Jednym z postulatów często przewijających się podczas rozmów pomiędzy instrukto-rami ZIM była zmiana nazw obecnych gwiazdek i stopni na bardziej współczesne, zro-zumiałe dla dzieci i młodzieży oraz potencjalnie mniej podat-ne na niefortunne skojarzenia. Kierując się jednak zasadą, że nazwy mają nie tyle odpo-wiadać instruktorom, a pełnić rolę motywującą dla wycho-wanków, to właśnie ich opinie sprawdziliśmy.

Jedyną modyfikacją w do-menie nazw jest propozy-cja zmiany nazwy trzeciej gwiazdki zuchowej z zucha

38

gospodarnego na zucha za-radnego wynikająca z po-wszechnego wśród zuch-mistrzów przeświadczenia, że przymiotnik „gospodarny” nie jest dla zuchów ani zro-zumiały, ani atrakcyjny. ZIM rekomenduje następujące wy-tłumaczenia nazw gwiazdek zuchowych: zuch ochoczy, czyli rozpoczynający zucho-wą drogę i poznający swoją gromadę oraz obrzędy i zwy-czaje panujące wśród zuchów, zuch sprawny, czyli sprawnie poruszający się w działaniu gromady, znający i rozumie-jący zuchowe znaki, zwycza-je, obrzędy i tajemnice, zuch zaradny, czyli potrafiący sobie poradzić w codziennych sytu-acjach, zaradny w działaniach swojej gromady, opiekujący się młodszymi zuchami i przeka-zujący im zuchową wiedzę.

Liczba gwiazdek oraz czas ich zdobywania

Ujęte w Raporcie z ewaluacji postępów wdrażania i realizo-wania Strategii Rozwoju ZHP na lata 2012–2017 dane z ba-dań drużynowego w latach

2015–2017 wskazują, że „czas realizacji poszczegól-nych gwiazdek i stopni jest zgodny z założeniami meto-dycznymi w przypadku jed-nostek zrzeszających harcerzy. Badania wykazały, że ponad 50% drużynowych jednostek zrzeszających zuchy na py-tanie, jak długo zdobywa się przeciętnie w ich gromadzie gwiazdkę, udzieliło odpowie-dzi „mniej niż 9 miesięcy”, zaś około 35% – 9–12 miesię-cy. Dotychczasowy system nie określa, ile czasu powinno trwać zdobywanie gwiazdek zuchowych, co uniemożliwia ocenę tego stanu rzeczy.

Stojąc w obliczu powyższych danych ZIM zdecydował się zarekomendować zalecany czas zdobywania poszcze-gólnych gwiazdek wedle poniższego schematu: zuch ochoczy – 4–6 miesięcy, zuch sprawny – 6–9 miesięcy, zuch zaradny – 6–9 miesięcy. Co ważne, podane wartości mają charakter wytycznych, a nie sztywnych granic. W szczególności uznano, że po zrealizowaniu zaplano-wanych działań i osiągnięciu

39

przez kandydata poziomu opi-sanego ideą gwiazdki, nieuza-sadnione byłoby odwlekanie zamknięcia próby wyłącznie w trosce o zachowanie zgodno-ści z powyższymi wytyczny-mi.

Oznaczenia gwiazdek na mundurze

Proponując nową odsłonę instrumentów metodycznych, stanęliśmy też przed pytaniem, w jaki sposób powinny być one oznaczane na mundurze. W metodyce zuchowej ozna-czenia gwiazdek nie wymaga-ją ziany. Jednak, biorąc pod uwagę czas, jaki upłynął od stworzenia samych graficznych oznaczeń oraz pewne nieuporządkowanie kolorystyczne w gamie spraw-ności zuchowych, postano-wiono tylko o przerysowaniu ich emblematów „nową kreską” w bardziej spójnej i zgodnej z aktualnymi trendami kolory-styce.

Polecamy lekturę całego artykułu na łamach „Czuwaj” nr 8/2019. Najpełniej zilustruje to całościowy obraz prac Zespołu. /redakcja/

40

Drużynowemu pod rozwagę O godzeniu różnych ról społecznych

Hm. Małgorzata Zielińska HR

Wywodząca się z Hufca Warszawa Mokotów im. Szarych Szeregóww latach 90-tych współpracowniczka Wydziału Zuchowego GK i redaktorka „Zuchowych Wieści”

41

Czy można być dobrą instruktorką, córką i uczennicą jednocześnie? Czy można być dobrym instruktorem, mężem, ojcem i pracownikiem jednocześnie? Z pozoru wygląda, że oczy-wiście tak. Wystarczy tylko odpowiednio sobie zorganizo-wać czas, wszystko zaplano-wać i na pewno pogodzenie tych ról jest możliwe.

Zatem przyjrzyjmy się bliżej. Doba ma przeciętnie 24h (oczywiście znamy te przypadki nagłego rozcią-gania się czasu, ale nie są one, niestety, takie częste). Czym zajmuje się dobra drużynowa: ma dwa razy w miesiącu zbiórkę drużyny, dwa razy w miesiącu rady drużyny (do wszystkich tych spotkań musi się oczywiście porządnie przygotować, raz w miesiącu radę szczepu, raz w miesiącu zbiórkę na-miestnictwa, raz w miesiącu kurs zastępowych lub zbiórkę

42

szczepu lub akcję hufca (Arsenał, Panterkowy) lub bi-wak drużyny, prowadzi próby na stopnie, sama zdobywa kolejny stopień harcerski lub instruktorski, pisze plan pracy (roczny, zimowiska, obozu), prowadzi dokumenta-cję i udziela porad życiowych swoim podopiecznym.

Dobra komendantka szczepu lub dobry komendant namiestnictwa ma mniej wię-cej tyle samo zajęć, tylko za-miast zbiórka drużyny to zbiórka szczepu, lub odpra-wa komendantów, lub zbiera-nie pieniędzy, lub kontakty z rodzicami, dyrektorem szkoły, władzami itp. Ile to w sumie godzin?

Można oczywiście polemizo-wać z tym zestawieniem i mówić, że przecież jest podział obowiązków, że nie wszystko jest równie ważne itd. Ale gdy przyjrzymy się jasnemu przekazowi, który istnieje w naszym hufcu: wymagania kategoryzacji, zajęcia na Kursach i gadki „co ty nie byłeś na ostatnim spo-tkaniu kursu?”, „nie zdobywasz

stopnia harcerskiego?”, „twój szczep nie chce organizować Arsenału?” to widać, że po-wyższe zestawienie nie jest zbytnio przesadzone.

Przypatrzmy się teraz innym dziedzinom życia niż har-cerstwo np. nauce . Niestety znam bardzo wiele instrukto-rów, instruktorek, które cza-sami zamiast iść do szkoły przygotowywali zbiórki, którzy zamiast przygotowywać się do prac klasowych pisali pro-gram, zamiast iść na zajęcia na studia szli na odprawy lub przygotowywali kursy. (Wiem obracam się w nie-odpowiednim towarzystwie). Chciałabym wierzyć, że w nowym pokoleniu instruk-torów nikt już tak nie robi. Niestety moje środowisko znajomych jest na tyle nie-odpowiednie, że nie mogłam sobie przypomnieć żadnego instruktora z naszego hufca z roczników 1970-75, który za-kończyłby studia i obronił się w terminie. Pewnie mam skle-rozę i jak by dobrze pomyśleć, to takie osoby znalazłyby się, ale i tak liczba znanych mi osób, które nie uzyskały

43

dyplomu ukończenia studiów o czasie, jest imponująca. Oczywiście można by tu dy-wagować na temat złego systemu polskich studiów, ale na razie zostawmy te roz-ważania na boku.

Praca. Cóż tu pisać. Tylko ktoś kto zaczął pracować, wie ile czasu trzeba jej poświęcić i ile czasu można oprócz tego poświęcić harcerstwu. Szczęśliwi bogaci z domu, od których nikt nie wymaga pieniędzy na własne utrzymanie. Ale niech ci szczęśliwi mają litość i zostawią w spokoju tych, którzy rzeczywiście mu-szą zarabiać i ich czas np. dla szczepu ogromnie się skurczył, w stosunku do czasu, który mieli na harcerstwo podczas studiów.

Rodzina. Po pierwsze pochodzenia. ( wyjaśnienie dla niewtajemni-czonych - mama i tata). Bywa wyrozumiała. Wtedy jest łatwiej, ale nie wiem czy lepiej. Ile razy opuściłeś imieniny taty, urodziny mamy, bo była

super ważna zbiórka. Nigdy? Jesteś szczęściarzem. A inne święta rodzinne? Za moich za-mierzchłych czasów np. kursy drużynowych zaczynały się w drugi dzień świąt bożona-rodzeniowych. Wyrozumiałe rodziny tolerowały to, ale czy nie szkoda tego tak rzadkiego czasu spędzanego z rodziną. (Oczywiście teraz nikomu nie przychodzi do głowy organi-zować spotkania harcerskie w święta).

A obowiązki domowe? Jak dużo z nich spoczywa na twojej mamie?. Szczęśliwi ci, którzy nie tylko są bogaci z domu, ale także mają służbę, która sprząta, pierze, gotuje itp., w związku z tym nie mają wyrzutów sumienia, że to ro-dzice wszystko robią w domu. Bywają też nietolerancyjne rodziny, które używają nie-wdzięcznych argumentów: „czy to dom czy hotel?” Tak jakby nie wiedziały, że działalność harcerska jest tak ważna, że szkoda tracić czas na przebywanie z rodzi-cami.

44

I rodzina własna. Ci, którzy mają własne rodziny, sami doskonale wiedzą, że nie można pielęgnować miłości tylko między 12, a 1 w nocy (bo wtedy jest akurat trochę czasu dla siebie) i że wszystkie spotkania nie mogą się od-bywać pod presją czasu- „jaki masz problem?, mów szybko, bo za godzinę mam zbiórkę”. O dziecku nie ma co wspomi-nać, każdy z nas wie, że małe dzieci (i nie mam tu na myśli tylko niemowląt) potrzebu-ją po prostu jak najczęstszej obecności mamy lub taty ( a najlepiej obojga).Na koniec tej wyliczanki są jeszcze przyjaciele. Jeśli chce się ich mieć naprawdę, to nie można się z nimi spotykać raz na miesiąc na pół godzi-ny. Nawet w mojej nieulubio-nej książce jest napisane „jeśli chcesz mieć przyjaciela mu-sisz go oswoić”, a to przecież trwa.

Jakie z tego wszystkiego są wnioski:

Wniosek 1Najlepszymi instruktorami są bogate z domu sieroty, któ-

re nie mają własnej rodziny, mieszkają w dużych domach (zawsze przydadzą się na zbiórki), mają służbę, ale nie mają przyjaciół, zabierających cenny czas harcerstwu.

Wniosek 2Ponieważ harcerstwo to nie organizacja istniejąca sama dla siebie, ale wychowująca do życia w społeczeństwie, przyjrzyj się swojemu czaso-wi np. przez tydzień, ale lepiej przez miesiąc i zapisz: ile cza-su poświęciłaś/eś • spaniu (nie każdy jest Napoleonem, on sypiał rzeczywiście mało i był wypoczęty), • jedzeniu (czy twoje jedzenie to same fast foody i przekąski w biegu?),• nauce/pracy ,• domowi, rodzinie,• przyjaciołom (czy był to czas tylko podczas spotkań harcerskich?),• na własny odpoczynek (nie oszukuj się nie jesteś robotem, spacer, dobra książka, film też ci się czasami należą), na spokojne, bez po-śpiechu)

45

• rozważania o sobie i świecie, a jeśli jesteś wierzący na modlitwę i adorację • ile harcerstwu (w przeróżnej postaci)

Zastanów się co jest naprawdę ważne. Wnioski wyciągnij sam/sama. P. S. Mój największy autorytet, Ola Różycka, twierdzi, że teraz rośnie zupełnie inne pokole-nie instruktorów. Według niej potrafią oni całkiem dobrze radzić sobie z godzeniem róż-nych ról społecznych. Podała nawet przykłady. Chciałabym, aby to było prawdą.

46

Drużynowemu pod rozwagę Być drużynową - ile czasu to zajmuje

pwd.Małgorzata Kolasa HO

Drużynowa 29 ŚGZ „Leśni Tropiciele”. Instruktorka Hufca ZHP Świdnica. Prywatnie stu-dentka Technologii Chemicz-nej na Politechnice Wrocław-skiej

47

Przyjmując na siebie funkcję drużynowej lub drużynowego w pierwszym momencie nie zastanawiamy się ile faktycz-nie czasu będziemy musieli wygospodarować. Najważ-niejsze na tym etapie życia harcerskiego to mieć świado-mość, że logistyka całego ty-godnia musi być dobrze po-układana, aby zmieścić w nim wszystkie aktywności. Myślę, że nawet długoletni drużynowi nie analizują każ-dej poświęconej godziny na swoją gromadę czy drużynę. Jednak zatrzymamy się chwilę

nad tym tematem i przeanali-zujemy ile czasu zajmuje bycie drużynowym.

Czas podzielimy na ten fak-tycznie spędzony z drużyną oraz czas przygotowań zbió-rek, wyjazdów. Jeśli chodzi o pierwszą część to zacznijmy od czasu zbiórki, w moim przypadku zbiórka trwa 1,5 godziny. Doliczyć trzeba czas na przy-gotowanie zuchówki, zała-twienie wszelkich spraw z rodzicami oraz dojazdy możemy śmiało powiedzieć,

48

że jest to ok. 3 godziny tygo-dniowo. W skali miesiąca jest to już 12 godzin, jeśli założy-my że zbiórek w ciągu roku wypadnie nam ok 32 to wy-chodzi nam 96 godzin czyli 4 pełne dni.

Przejdźmy do obozów i zimo-wisk, tutaj sprawa do policze-nia jest prosta, moja gromada jeździ na 14 obóz i 7 dniowe zimowisko co daje łącznie 21 dni. W ciągu roku mamy też kilka wyjazdów weekendo-wych, w tamtym roku spędzi-liśmy na nich blisko 216 godzin

co w sumie daje 9 dni. Czyli łącznie z gromadą w przybli-żeniu spędzamy 34 dni w ciągu roku.

Myślę, że spokojnie mogę po-wiedzieć że prawie drugie tyle spędzamy na przygo-towaniach. Każdy z nas jako drużynowy średnio dwa razy w miesiącu przygotowują zbiórkę, wymyślenie, znalezie-nie i przygotowanie wszyst-kich materiałów zajmuje nam ok 2 godzin czyli średnio w ciągu roku poświęcimy na to 32 godziny. Doliczmy

49

do tego przygotowanie zajęć na obóz i zimowisko, cała biurokracja z tym związana, przygotowanie sprzętu, zwiad bazy , będzie to jakieś 72 godziny. Jako drużynowi robi-my również zapotrzebowanie sprzętowe i średnio dwa razy w roku trzeba się wybrać na wielkie zakupy, które zajmą nam ok. 4 godzin.

Spotykamy się również na radach gromady czy szcze-pu, aby wspólnie przegadać ważne tematy poświęcamy na to w ciągu roku ok. 8 go-

dzin. Przygotowujemy też dla naszych zuchów książeczki na gwiazdki, sprawności, plan pracy na cały rok, akcje nabo-rowe, zajmujemy się finansami oraz wszelką papierologią, co zajmuje sporo czasu w moim przypadku mogę powiedzieć, że poświęcam na to 48 godziny przez cały rok. Jako drużynowi jesteśmy już instruktorami, albo do-piero wkraczamy na tą drogę na swój rozwój, zjazdy hufca, zbiórki kręgu instruktorskie, wydarzenia hufca gdzie potrzebna jest pomoc instruk-

50

torów poświęcamy 48 godzin, do tego doliczmy przynajmniej jedne weekendowe warsztaty czyli kolejne 36 godzin. Pew-nie zapomniałam o tysiącach innych aktywności i godzin, ale podsumowując tę część wychodzi nam 250 go-dzin czyli ponad 10 dni.

A więc licząc w ogólnym przybliże-niu wychodzą nam 44 dni poświęcone na bycie drużynowym.

Oczywiście każdemu może wyjść nieco inny bilans licz-bowy. Pytanie czy warto sobie takie rzeczy wyliczać? Myślę, że warto żeby mieć świado-mość jak dużo robimy dla innych przez ten czas, może warto przedstawić bardziej ciekawskim rodzicom lub odpowiedzieć na to trudne pytanie naszym znajomym. Wydaje mi się jednak, że czas poświęcony na pracę z dzie-ciakami jest dla nas bezcenny i nikt go nie przelicza, bo przecież robimy to co lubi-my i sami się przy tym dobrze

51

bawimy.

Podsumowując ten temat, myślę że nikt nie jest zasko-czony liczbą 44 dni, bo każdy z nas ma świadomość tego ile czasu zajmuje mu harcer-stwo. Czy ta liczba to dużo czy mało? Uważam, że przecież naszym nadrzędnym celem jest wychowanie młodego człowieka, a czas jaki na to poświęcimy sprawia, że my sami czujemy się lepsi przez to ile dajemy innym od siebie

52

Drużynowemu pod rozwagę Granica poświęcenia, czyli jak bardzo powinniśmy angażować się w harcerstwo

hm. Michał Działowski HR

Od 12 lat Drużynowy 23 Świdnickiej Gromady Zuchowej „Leśne Duszki”. Gromada wygrała Ogólnopolski Turniej Gromad w 2015r. i 2016r. Członek ko-mendy hufca ZHP Świdnica ds. gromad zuchowych. Szczęśliwy małżonek żony Karoliny oraz tato Wiktora i Weroniki.

53

1.Rodzina. 2. Szkoła/Praca. 3. Harcerstwo.W moim dorosłym instruktorskim życiu staram się zachować powyższą hierarchię wartości.

Nie jest oczywiście łatwo. Jestem mężem, ojcem, pra-cownikiem, a od 12-stu lat prowadzę gromadę zuchową. Gromadę, która liczy 40 zu-chów.

Harcerz w dorosłym życiu to często instruktor w stopniu harcmistrza. Nawet jeżeli nie ma tego stopnia to powinien się tak zachowywać lub do takiego stopnia dążyć ponieważ jest przykładem dla młodszych. Poprzez czer-woną podkładkę rozumiem umiejętność bycia „mistrzem życia”. Jednak czy wszyscy harcerze wokół nas z tym stopniem rzeczywiście tacy są? Czy instruktor, który za-wsze jest na pierwszej linii pracy hufca to rzeczywiście wzór? Czy jest to również

54

harcmistrz dla swojej rodziny i w pracy zawodowej? Czy nie przedkłada harcerstwa nad prawdziwe życie? Harcerstwo powinno nas przygotować do dorosłego życia, a nie je zastąpić. Niezależnie od koloru noszonej podkładki pod krzy-żem, te same powyższe zasa-dy dotyczą funkcji drużyno-wego. Wszak oczywistym jest, iż pełniąc tą funkcję jesteśmy bardzo zaangażowani w harcerstwo i sporo czasu wtedy na tą działalność po-święcamy.

Jak jednak powinno wyglądać harcerstwo w dorosłym ży-ciu, aby nie stało się pewnego rodzaju patologią? Dla mnie harcerstwo to przede wszyst-kim pasja i uzupełnienie życia. Dzięki harcerstwu mam po-czucie, że robię coś ważnego dla innych. Czuję, że jestem przydatny i daję coś innym od siebie. Dla mnie najważniejsza jest rodzina, a konkretnie jej rozwój. Drugą w kolejności jest praca, która gwarantuje mnie i mojej rodzinie stabilizację i byt. Dopiero na końcu znaj-duje się harcerstwo.

Teraz proszę Cię czytelniku, zastanów się na własnym życiem. Może łatwiej będzie Ci wziąć kartkę i spróbować za-wrzeć Twój zeszły rok w jakiejś linii czasowej na kart-ce.

Zastanów się i wypisz swoje role społeczne. Mąż/żona, przyjaciel, pracownik, student, uczeń, wnuczek/wnuczka, syn/córka, przyjaciel, sąsiad, i wiele innych. Zastanów się jakie obowiązki z nich wynikają.

Teraz spróbuj przypomnieć sobie i spróbuj porównać ile czasu zajmowało Ci harcer-stwo, a ile czasu poświęciłeś na inne obowiązki. Jak wiele poświęciłeś dla naszej organi-zacji czasu, a ile poświęciłeś go na inne sfery życia. Czy pamiętałeś o urodzinach dziadków, rodziców i innych. Czy spędziłeś z nimi wystar-czającą ilość czasu. Czy nie

55

zaniedbałeś szkoły, szlifowania języka lub czasu na własny odpoczynek i regenerację? Czy miałeś czas zwyczajnie odpocząć albo po prostu nie robić nic. Zadzwoniłeś do swojego rodzeństwa? Spotkałeś się z przyjacielem?

Harcerstwo jest wspaniałe, ale warto wyznaczyć sobie granice.

Patrząc obiektywnie drużyno-wy przeprowadza raz w tygodniu zbiórkę, do której musi się przygoto-wać. Zależnie od regionu są zbiórki szczepu, wspólnoty drużynowych i przybocznych, spotkania kadry, wydarzenia hufcowe, kursy. W śródrocznej pracy przychodzi czas kilku wyjazdów na rajdy czy inne, przeprowadzenie zimowiska i obozu. W międzyczasie war-to podejść do hufca, rozliczyć faktury, wypełnić mnóstwo innych zobowiązań około gromady. Powyższych rzeczy jest sporo i nie jest łatwo po-godzić je z innymi, ważniej-

szymi rolami społecznymi. Oczywiste jest, że wszyscy jesteśmy wolontariuszami. Z definicji wolontariusz to oso-ba wykonująca swoją społecz-ną pracę w czasie wolnym. Ile rzeczywiście poświęcamy się harcerstwu w czasie wol-nym, a ile z tego poświęcamy kosztem innych sektorów ży-cia? Jak często byłeś zmęczo-ny w poniedziałek rano w pracy po intensywnym harcerskim weekendzie? Jak wiele czasu spędziłeś przed komputerem w pracy wykonując obowiązki har-cerskie? Jak często dołożyłeś swoje paliwo, pieniądze bo musiałeś i nie było skąd. Zastanów się ile nocy poświę-ciłeś na harcerstwo zamiast po prostu się wyspać. Ile ocen mogłoby być lepszych lub nawet wynik Twojej matury.

Nie musisz szukać odpowiedzi na te pytania. Zadałem je, aby każdy z nas wiedział, że powinniśmy się poświęcać tyle, ile możemy zgodnie z naszym podejściem i osą-dem, a nie spełniając oczekiwania innych.

56

Często te oczekiwania mogą być rozbieżne z naszym, i jednak powinna nam przy-świecać myśl, iż realizując harcerskie obowiązki warto i trzeba wywiązać się najpierw z innych i często ważniejszych ról społecznych. Dlatego następnym razem, gdy ktoś zaproponuje Ci duży harcerski projekt lub funkcję zastanów się czy jesteś w stanie temu podołać, nie zaniedbując przy tym rodziny, szkoły lub pracyZatem jak łączyć dorosłe życie i wolontariat, a w szczegól-ności ten bardzo angażujący

jako drużynowy? Na pewno wymaga to dobrego zorga-nizowania i wsparcia różnych osób. W liceum bycie druży-nowym, poza okresem ma-tury, nie było dla mnie szcze-gólnie trudne. Nie miałem tylu obowiązków, ile mam obecnie, mogłem więc poświęcać har-cerstwu tyle czasu ile chcia-łem. Jak już wspomniałem nie oznacza to, że wkraczając w dorosłe życie musiałem całkowicie zrezygnować ze swojej pasji- harcerstwa. Nie. Musiałem tylko wszystko dobrze poukładać, tak, żeby

57

mieć również czas na nowe obowiązki, które pojawiły się w moim życiu. Na studiach, wraz z moimi kolegami z pracy, tak układaliśmy grafik, abym mógł pogodzić studia dzienne oraz pracę z cyklicz-nymi wyjazdami do mojego rodzinnego miasta. Wracałem w weekendy, przeprowadza-łem zbiórkę, organizowałem sobotnie wyjazdy dla zuchów, a w niedzielę powrót na studia i do pracy. Wtedy też łatwiej było znaleźć czas na obóz czy zimowisko. Po okresie studiów, przy prowadzeniu

gromady, najważniejsza sta-ła się dla mnie pomoc mojej przybocznej Renaty Konior. Od dłuższego czasu, to ona ma ogromny wkład w organizację obozów i zimowisk. Moja praca zawodowa sprawi-ła, iż skracając obóz do 10 dni i zimowisko do 5 dni jesteśmy w stanie dobrze funkcjono-wać.

Od początku bardzo wspiera mnie moja żona, która nie jest i nigdy nie była w harcerstwie jednak obserwując to co ro-bię widzi, że jest to potrzebne

58

i ważne. Szczególnie jestem wdzięczny reszcie mojej ka-dry, która bardzo angażuje się w zbiórki i wyjazdy, a ogrom-nym skarbem jest spora gru-pa Rodziców, którzy również włączają się w pracę gromady. Pomagają w transporcie, szu-kaniu sponsorów, sprzętu,| a nawet jeżdżą jako kadra na obozy i zimowiska.

Oczywiście nie jest łatwo godzić ważne role społeczne i nawet mi przychodzi ciężko czasami dokonać właściwe-go wyboru czy zorganizo-

wać wszystko w odpowiedni sposób. Jednak zachowująć odpowiednią hierarchię zadań mam wrażenie, że najczęściej postępuję właściwie.

Jednym słowem - sam jako jedna osoba już dawno nie byłbym drużynowym. Mam to szczęście, że otaczają mnie wspaniali ludzie, dzięki którym zorganizowanie super zabawy i wychowania dla sześćdzie-siątki moich zuchów jest moż-liwe.

59

Artykuł w mniej rozbudowanej wersji pojawił się pierwotnie w gazecie Czuwaj!

60

Drużynowemu pod rozwagę Psychika smyka

Dh Bartosz Władarz Na co dzień studiuje pedago-gikę na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pełnił funkcję przybocznego gromady zuchowej przez dwa lata, a następnie działał już w niej jako drużynowy zuchowy przez kolejne trzy lata.

61

Dzisiaj chciałbym się z Wami podzielić czymś bardzo waż-nym. Przedstawię Wam trzy zasady, które staram się, aby były nieodłącznym elemen-tem mojej pracy jako peda-goga. To zaledwie tylko kilka, prostych zdań, ale jakże bar-dzo istotnych. Bez zbędnego przeciągania, zaczynajmy!

1. Nigdy nie mów źle o dziecku w jego obecności (i kiedy jest nieobecne).

Skup się na tym, co dobre w dziecku.

Na pewno się ze mną zgo-dzisz w 100 procentach, że niedopuszczalne jest mówić źle o dziecku, które stoi właśnie tuż obok Ciebie. To samo tyczy się sytuacji, gdy jesteście razem w większej grupie, może nawet całą gromadą. Zaraz, zaraz czy ten gość właśnie napisał, że mam nie upominać dziecka, gdy robi coś wbrew naszym ustalonym wspólnie zasadom?

62

Nie zrozum mnie źle, oczywiście, że nie. Wca-le nie mam zamiaru polecić Ci wywołania niepotrzebnej anarchii w Twojej gromadzie. Pamiętaj po prostu o odpo-wiedniej formie zwrócenia tej uwagi. Bądź żyrafą, życie szakala pozostaw za sobą! Nie wiesz o czym mó-wię? Odsyłam Cię do wiosen-nego numeru „Zuchowych Wieści”, tam się wszystkiego dowiesz. Za „źle” w tym wy-padku kryje się podkreślanie pewnych niedoskonałości u dziecka. Zbędna ocena, która nic nie wnosi, a może jedynie zadać drugiemu czło-wiekowi ból. Nieważne czy a on 5 czy 10 lat. Komenta-rze typu: „Jasiu nie bądź jak dziewczyna, chłopcy nie pła-czą.”, „Jesteś taki duży i nadal nie potrafisz poprawnie złożyć swojego munduru”, Dno na dnie i pięć metrów mułu” lub też szyder-czy śmiech podczas słuchania wypowiedzi naszego zucha, który ma problemy z mówie-niem i się jąka symbolizują „źle”.

Pierwsza część za nami,

przejdźmy do drugiej.

O ile u większości z nas je-st(a przynajmniej głęboko w to wierzę) naturalny hamulec mówienia źle przy kimś, o tyle już podczas nieobecności tej drugiej osoby nie mamy z tym dużego problemu. Ach te plot-kowanie w kadrówce... ;) Przy-znaj się, jak często źle mówi-łeś/aś o swoim zuchu? A teraz odpowiedz sobie na kolejne pytania - Co Ci to dało? Czy narzekanie zmieniło postawę tego dziecka? No tak, znalazł się wielce święty, który wciskać mi będzie kit, że on nigdy tego nie robił. Owszem, robiłem. Powiem więcej, zdarza mi się to robić i teraz. Zapewne będę to robić jeszcze niestety długi czas. To zaledwie jeden z wielu błędów jakie popełniam na co dzień. Natomiast to, co jest ważne w tym wszyst-kim to praca nad swoimi wadami. Zachowanie świa-domości, że robię coś źle i po-trzebuję nad tym jeszcze spo-ro popracować. Każdego dnia weź białą kartkę dla dziecka, które sprawia Ci trudności wychowawcze i pozwól

63

mu dzisiaj zapełnić tą kartkę czymś, co Cię miło zaskoczy. Nawiązując do trzeciej części omawianej zasady, wydobądź z dziecka to, co w nim najlepsze. Zuchy mają dużo energii? Świetna sprawa, spo-żytkujmy ją jakoś sensownie.

Może pójdziecie na jadalnię i pomożecie pozmywać stoły służbie kuchennej(w przypad-ku kolonii/biwaku)? Albo zrobi-cie zwiad i posprzątacie śmieci w pobliskim parku, o które się tak wszyscy ciągle potykają? Niekiedy pomysły na zbiórkę mamy tuż pod nosem. Musi-my jednak nasze negatywne spojrzenie na daną sytuację przemienić na pozytywną energię. Pamiętaj nic nie dzieje się bez powodu. Obser-wuj! Dzieci wysyłają sygnały o swoich potrzebach, ale to czy je odczytasz czy nie zale-ży już wyłącznie od Ciebie.

2. Nigdy nie dotykaj dziecka, jeśli nie jesteś „zaproszony”.

Każdy z nas ma prawo do posiadania swojej własnej

przestrzeni. Jej granice zależą od naszego nastroju, poczucia komfortu i bezpieczeństwa. Te trzy elementy sprowadzają się do tego, na jakim poziomie jest moja relacja z drugą osobą. Analizując je podejmuję decyzję, jaka jest granica między mną a Tobą. Na jak blisko chcę Cię do sie-bie dopuścić. Czy będzie to tylko spojrzenie, uśmiech, podanie ręki a może nawet przytulenie? To dziecko decy-duje, nie ty! Pamiętaj o tym! To jest na prawdę bardzo ważne. Jakkolwiek by Ci się nie wydawało, że wiesz lepiej od swojego wychowanka czego potrzebuje, zrób do-kładnie to gdzie zawiera się Wasza granica. Gdzie i kiedy mamy z tym najczęściej problem? Czasami nasze zuchy prze-żywają stresujące sytuacje, szczególnie dochodzi do nich podczas biwaków oraz kolonii. Plan dnia na wyjeździe zucho-wym diametralnie różni się od planu dnia w domu. Posiłek dla wszystkich o kon-kretnej godzinie, cisza nocna,

64

spanie w śpiworze, samodziel-ne ubieranie się, pamiętanie o spakowaniu wszystkiego do kosmetyczki przed wyj-ściem na toaletę poranną. To mogą być wyzwania dla dziecka, szczególnie, jeśli pierwszy raz bierze udział w tego typu wyjeździe. Biwaki i kolonie wiążą się z opuszcze-niem na pewien okres czasu domu, a co za tym idzie swo-ich rodziców. Tęsknota za nimi jest nie raz ogromnie duża, zuchy nie są w stanie sobie z nią do końca poradzić. W sytuacji kryzysowej u dziec-

ka dochodzi do płaczu. Kiedy widzisz płaczące dziecko pierwsze co Ci przychodzi na myśl to je przytulić. Jest to naturalne zachowanie. Nie masz przy tym złych intencji, wręcz prze-ciwnie. Przytulanie jest koja-rzone jako coś miłego, pozy-tywnego. Pamiętaj tylko, że nie każdy zawsze tego po-trzebuje. Zanim podejmiesz jakiekolwiek kroki względem drugiej osoby, zadaj jej pyta-nie: „Czy chciałbyś się przytulić?”. Robiąc to pytasz o pozwolenie na dostęp

65

do czyjejś przestrzeni, która jest święta dla każdego z nas z osobna. Myślisz, że to bzdury, że przesadzam? Przecież wia-domo, kiedy płacze taki mały dzieciaczek to od razu trzeba go przytulić. Uwierz mi to kwestia bardzo indywidual-na. Nawet ten zuch, który Twoim zdaniem jest największym słodziakiem chodzącym po Ziemi, potrafi sobie poradzić z daną sytuacją bez przytulenia. Mam wraże-nie, że często spłycamy kry-zysowe sytuacje. Zakładamy, że kogoś przytulimy, damy

mu piątkę i po problemie. No właśnie... czy aby na pewno? Dużo ważniejsza jest w tym wszystkim rozmowa. Zada-nie pytania, które z pewnością wiele razy zdarzyło zadać: Co się stało? To tylko pytanie po-wiesz, ale uwierz mi jest ono niezmiernie istotne. Nawet nie wiesz jak dużo zrobiłeś/aś po-przez jego zadanie. Pokazujesz w ten sposób dziecku, że się nim interesujesz, że może Ci zaufać i z Tobą porozma-wiać gdy czuje się źle. Pociągnij dalej konwersację. Spróbuj opisać uczucia dziec-

66

ka, aby nauczyło się je wyra-żać. W dzisiejszych czasach trudno nam mówić o tym co siedzie głęboko w nas. Jeśli masz taką możliwość i kiedyś sam byłeś/aś w sytuacji, które przeżywa w tym mo-mencie dziecko, spróbuj mu o tym opowiedzieć. Chęć zrozumienia zucha stanie się wtedy bardziej wiarygodna, bo Ty sam już tego doświad-czyłeś/aś. Wiesz jak było Ci ciężko. Szczera rozmowa to klucz do tego, aby dziecko przepracowało konkretny pro-blem. Jeśli nie masz pomysłu

jak rozwiązać trudnąsytuację, czasem wystarczy zapytać: Co mogę dla Ciebie zrobić, żebyś poczuł się lepiej? I nagle życie staje się o wiele prostsze.

3. Daj dziecku tyle czasu ile potrzebuje.

Myślę, że warto tu wspomnieć o sytuacji, kiedy na zbiórkę przychodzi nowe dziecko. Ten mały człowiek wszedł do zupełnie innego wymia-ru, wszystko jest mu totalnie obce. Nieznajoma kadra, dzieci, otoczenie. Jedni nie

67

mają z tym dużego problemu, aby wybiec i zbadać pełen niepewności wymiar. Drudzy z kolei na odwrót, czują strach. Tkwi w nich brak przekona-nia, czy wejście do wymiaru jest na pewno dobrym po-mysłem(kto oglądał Stranger Things wie, że zdecydowanie to ZŁY pomysł :) ). Bez wzglę-du, z jakim typem dziecka masz do czynienia postępuj tak samo. Niekiedy pierwsze wrażenie nie do końca może być trafne. Na początku musi-cie się poznać. Warto jest zniżyć się wtedy do

poziomu dziecka, tak, żeby mieć pewność, że poznaje się rzeczywiście z nami a nie na-szymi nogami lub brzuchem. Okazujesz mu również przy tym szacunek przyjęciem takiej postawy. Przedstaw się i wyciągnij rękę, jeśli nie zosta-nie ona uściśnięta, nie przej-muj się. To nie jest Twoja wina, wierzę, że jesteś naprawdę miłą i pogodną osobą, po prostu dziecko potrzebuje jeszcze czasu. Masz całe Wa-sze spotkanie na to, aby po-kazać, że może się czuć przy Tobie bezpiecznie i w razie

68

jakichkolwiek problemów jesteś tam dla niego. Zachęcaj, ale nie zmuszaj go do brania udziału w przygoto-wanym przez Ciebie progra-mie zbiórki. Jeśli potrzebuje tego to daj mu poobserwować co takiego robicie, jak współ-pracujecie ze sobą i tworzycie wspaniałą ekipę. Pozwól swoim zuchom się wykazać, może to właśnie one stworzą u nowego członka Waszej gromady poczucie komfortu i bezpieczeństwa. Im bardziej chcesz przyspieszyć proces adaptacji nowej osoby

tym bardziej możesz wpły-nąć na jego opóźnienie. Zbu-dowanie zaufania to nie lada wyzwania, które jest długim procesem. W drugą stronę jest z wystraszeniem kogoś i zrażeniem do naszej osoby i tego co chcemy zaoferować nowemu zuchowi. Dlategoteż zwolnij. Spokojnie, rób swoje tak jak sobie to zaplanowałeś. Każda grupa społeczna ma swoją specyfikę, która nada-je jej odpowiedni charakter. Tak samo jest z harcerstwem. Przecież nie każdy musi być zuchem/harcerzem. Nie

69

każdego bawi to co bawi nas. Jak bardzo nie zacząłbyś sta-wiać na głowie oraz przenosić góry z lasami i morzami to może się okazać, że ta nowa osoba tego nie czuje. Ona czuje coś zupełnie innego i dobrze. To czyni nas innymi i dlatego świat jest taki super! Nowe zuchy są ważni, ale nie dajmy się zwariować. Powinniśmy traktować je rów-no, tak ja te zuchy, które znasz już od roku, dwóch, trzech lat. Wyciągnięcie do nich po-mocnej dłoni jest oczywiście wskazane, ale powtórzę to

jeszcze raz nie dajmy się zwa-riować. Nie jest to dobrea ani dla nas, ani dla nowego dziecka, ani dla naszej pozo-stałej gromady.

Jeśli w pewnym momen-cie nie wiesz jak podejść do dziecka, nie wiesz jak rozwią-zać dany konflikt. Masz pew-ne wątpliwości co do ostaniej kary, którą dałeś Zosi podczas wczorajszej zbiórki...

Zawsze przed jakimkolwiek tego typu działa-niem zapytaj siebie:

70

Jak bym się poczuł, gdybym był na miejscu zucha i mój zu-chmistrz tak i tak mnie potrak-tował? Czy czułbym się jako dziecko z tym dobrze? Czy rozwiązałoby to mój problem?

Przed Wami nabory, cykl zbió-rek pierwszego miesiąca i wy-zwania czychąjące za rogiem w nowym roku harcerskim.

Bądźcie wytrwali w postawionych przez siebie celach i pamię-

tajcie o własnej regenarcji. Jest ona tak samo ważna jak realizacja Waszych wspaniałych założeń programowych.

Powodzenia, wierzę w Was i Wy uwierzcie w siebie!

71

72

ZuchmistrznumeruZofia Kuźniewska

hm. Michał Działowski HR

Od 12 lat Drużynowy 23 Świdnickiej Gromady Zuchowej „Leśne Duszki”. Gromada wygrała Ogólnopolski Turniej Gromad w 2015r. i 2016r. Członek ko-mendy hufca ZHP Świdnica ds. gromad zuchowych. Szczęśliwy małżonek żony Karoliny oraz tato Wiktora i Weroniki.

73

Michał: Witaj! Na początek przywitaj się proszę z naszymi czytelnikami i przedstaw się :)

Zofia: Cześć! Mam na imię Zosia. Bardzo mi miło!

M: Opowiedz nam proszę, co robisz w harcerstwie, od kiedy w nim jesteś, czym się zajmujesz prywatnie.

Z: W czerwcu tego roku zosta-łam drużynową 4. GZ “Polne Kwiatki” z Zaniemyśla (Hufiec Środa Wielkopolska), jednak

mój staż pracy z zuchami to już ponad cztery lata. Prywatnie jestem uczennicą Liceum Ogólnokształcącego w Środzie Wielkopolskiej, wielką miłośniczką kultury Skandynawii oraz języków obcych.

M: Jesteś drużynową. Powiedz proszę, jak czujesz się na tej funkcji i od kiedy ją pełnisz. Z tego co widzia-łem przekazano Ci sznur w atmosferze pełnej wzru-szenia i emocji. Opowiedz nam przy okazji o poprzed-

74

niej drużynowej i jak wyglą-dało przekazanie.

Z: Jako świeżo upieczona drużynowa czuję, że codzien-nie w mojej głowie rodzą się nowe pomysły do wykorzy-stania w gromadzie. Zapał mi nie przechodzi i oby jeszcze został na długo! Jak już wspo-minałam, granatowy sznur dostałam w czerwcu. Poprzednią drużynową Polnych Kwiatków była druhna phm. Ewa Nowicka, która jest namiestniczką w naszym hufcu oraz pełni funkcję

w Referacie Zuchowym Cho-rągwi Wielkopolskiej. Przez lata bycia przyboczną, nauczyłam się od niej naprawdę wiele, za co jestem jej bardzo wdzięcz-na. Od roku wiedziałam, że to ja przejmę pałeczkę, że to na mnie spocznie od-powiedzialność prowadzenia licznej gromady z wieloletnią tradycją i że stanie się to wła-śnie na tym ognisku, jednak, jak słusznie zauważyłeś, nie mogłam opanować emo-cji. Tak właściwie to obie nie mogłyśmy. Nic dziwne-go, bo druhna Ewa była bar-

75

dzo przywiązana do “Polnych Kwiatków”, pełniła funkcję dru-żynowej przez pięć lat i to właśnie mi, na oczach zu-chów, ich rodziców, harcerzy, komendy hufca, strażaków, a nawet proboszcza, przeka-zywała granatowy sznur.

M: Teraz o Twojej gromadzie. Opisz jak to u Ciebie wyglą-da.

Z: Wszystko zaczęło się 21. marca 2003 roku. Wtedy to Pani Wiosna podarowa-ła dzieciom koszyk polnych

kwiatów, który stał się totemem. Tak powstała moja Gromada. Nasze chusty wyko-nane są ze specjalnego, błę-kitnego materiału w kwiatki, którego nie można kupić - zu-chy oddają je po przejściu do drużyny harcerskiej. Nazwy szóstek związane są z łąką - mogą być to nazwy owadów, roślin, kwiatów. Naszą obrzędową piosenką jest “Stokrotka” w wersji klaskanej. “Polne kwiatki, kwiatki polne - wszystkie zuchy mają zdolne” to okrzyk, którym po apelu rozpoczyna-

76

my zbiórkę. “Polnych Kwiat-ków” jest równo trzydzieści. Kornelia to moja jedyna przy-boczna, jednak na zbiórki przychodzą również dwie dziewczyny, które uczą się pod tę funkcję.

M: Moim zamysłem było przeprowadzenie wywiadu z zuchmistrzem, który wpi-suje się w obraz statystycz-nego drużynowego naszej organizacji. Masz za sobą pierwszą udaną kolonię. Napisz jak ją zorganizowałeś, przed jakimi problemami stanęłaś i jakie ciekawe for-my zrealizowałaś?

Z: Dwukrotnie brałam udział w kolonii zuchowej jako kadra. Co roku całym hufcem jeździ-my do Pogorzelicy nad morze. Stąd też tematyka zeszłorocz-nej kolonii - zuchy zdobywały sprawność Marynarza. W tym roku postanowiliśmy stwo-rzyć własną - “Scooby Doo”. Dzieci rozwiązywały zagadki Pogorzelicy - potwora z budki z lodami i innych. Poznawały Tajemniczą Spółkę, ich cechy charakteru oraz brały udział w szkoleniu i teście na detek-

tywa. Wyzwaniem było z pewnością ułożenie spójne-go planu kolonii, który w stu procentach pasu-je do kreskówki, ale również uwzględnia różnorodne zaba-wy i zadania.

M: Jak wyglądał Twój zeszły rok harcerski na funkcji drużynowej?

Z: W zeszłym roku harcerskim byłam jeszcze przyboczną, jednak prowadziłam już książ-kę pracy, kontaktowałam się z rodzicami, zorganizowałam biwak i akcję zarobkową.

M: Teraz o harcerstwie oraz innych obowiązkach. Jak dzielisz życie harcerskie i prywatne? Z czym masz problem? Gdzie szukasz pomocy?

Z: Mam wrażenie, że ostatnio znalazłam równowagę między harcerstwem a życiem pry-watnym, ale nie zawsze było to dla mnie takie łatwe. Dlatego też byłam na warsz-tatach z harcbalansu, które uświadomiły mi kilka rzeczy. Układając moją próbę prze-

77

wodnikowską również wzię-łam pod uwagę tę harmonię, którą powinnam posiadać w życiu. Bardzo mi to pomo-gło. Wiem, że mam wsparcie moich rodziców w tym co robię i zawsze mogę szukać u nich pomocy, co sprawia, że wszystko przychodzi łatwiej.

M: Harcbalans - świetna nazwa! Odpowiedź proszę na czym polegały te zajęcia i jakie wnioski z nich wycią-gnęłaś dla siebie. Czy możesz streścić założenia tej idei w kilku zdaniach?

Z: Wzięłam udział w tych za-jęciach podczas szkolenia dla kadry “JoaŚKa”. Zastanawiali-śmy się na nich, jakie są nasze priorytety w życiu, bez czego byłoby ciężko, a co można ograniczyć lub całkowicie odrzucić z planu dnia. Stopnio-wo wykreślaliśmy z listy coraz więcej punktów (co okaza-ło się być coraz trudniejsze), aż na końcu zostawała jedna rzecz. Uświadomiło mi to, że powinnam poświęcać więcej czasu na wartości, które są dla mnie naprawdę ważne i na rzeczy, które mnie pasjo-

nują. Na koniec zajęć mieli-śmy okazję ułożyć swój plan na tydzień, mając na uwadze poprzednie ćwiczenie. Harcbalans to oddzielenie czasu, który poświęcamy na harcerstwo od naszych pry-watnych spraw. To dawanie go gromadzie, ale nie zanie-dbywanie przy tym innych ważnych kwestii. To znalezie-nie równowagi w planowaniu dnia, tygodnia oraz roku.

78

Skarbiec inspiracjiW tym rokubyliśmy Gumisiami

pwd. Maciej Figiel

Przyboczny Gromady Zu-chowej „Tropiciele Przygód” z Błonia, organizator Błońskich Planszówek, tata harcerza i zuchenki

79

Co roku instruktorzy zuchowi wybierają obrzędowość dla swoich kolonii i obozów, a po-tem ruszają w wir programo-wego szaleństwa. My – czyli Błońscy zuchmistrzowie w te wakacje zdecydowaliśmy się na Gumisie. To świetna i elastyczna fabuła – gumisie są ekspertami w swoich dzie-dzinach, łatwo można wpisać różnorakie aktywności w fabułę, dodatkowo bohate-rowie tej Disneyowskiej bajki przekazują pozytywne posta-wy. Mając takie zaplecze fabu-larne trzeba tylko wpleść

w nie nasze zuchowe wartości i dodać dwie garści metodyki, by uzyskać udaną kolonię.

Nasze działania przedkolonijne zaczęliśmy już na przełomie roku. Program tworzyła trójka instruktorów 35+, na co dzień zajmująca się zuchami i mają-ca dzieci w wieku zuchowym. Podzieliliśmy zadania tak, by na program spojrzeć pod różnymi kątami. Jedno z nas sięgało po to, co się za-wsze podoba i myślało jak to ubrać w formę gumisiową. Drugie myślało o tym,

80

co chciało zrobić a na co nie ma czasu i miejsca w roku szkolnym. Trzecie, czyli ja, my-ślało o drobiazgach i detalach, które zostaną w pamięci i sprawią, że zasłona bajkowo-ści będzie jeszcze pełniejsza.Wielką pomocą okazały się dla nas publikacje naszych Gumisiowych poprzedników: Związku Drużyn: Złotej Ósem-ki ze Sławkowa Hufiec ZHP Dąbrowa Górnicza i Szczepu ZHP Orogen Hufca Kraków - Nowa Huta. Pamiętajcie – nic w necie nie ginie, bardzo nam pomogliście, dzięki!

Kiedy dwójka moich kole-gów myślała nad konkretnymi punktami programu, ja zająłem się zamawianiem gumisiowej pieczęci. Takie przedmioty kupuję zwyczajowo w krajach orientu dzięki popularnej plat-formie zakupowej. Prócz pieczęci (robionej na zamówienie) i granulowa-nego wosku lakowego, zamó-wiłem tam również zestaw wazoników do kwiatów, które miały zostać flakonami gumi--soku zbieranego przez szóstki w ramach współzawodnictwa. Sokiem zostały szklane kora-

81

liki w 3 kolorach. Zamówiłem także almanachy gumisiów – specjalne zeszyty w okładkach z tektury. Na okładce nie dało się nic nadrukować, ale w gra-tisie dostałem szablon gumi-siowego medalionu. Szablony wypolerowała mi w 3 rozmia-rach zaprzyjaźniona drukarnia. Almanachy pomalowałem z użyciem szablonów.

Miałem już część gadżetów, więc teraz trzeba było przygo-tować punktację indywidual-ną. Jako punkty użyte zostały gumisiowe monety wykonane

z modeliny (kupiłem 2 kg) i wyciskane z pomocą pieczę-ci. Pierwotnie monety miały zostać pomalowane na meta-liczne kolory brąz, srebro i złoto, ale w trakcie wypieka-nia wściekły żółty kolor zamie-nił się w przyjemny miodowy, tak że nie było potrzeby na siłę ich złocić. Przy produkcji monet z pomocą szablonu zrobiłem duży medalion gu-misiów, jeden pociąłem na 6 części niczym pizzę bo już miałem gotowy plan.Przygotowując materiały pro-gramowe, zamawiając plakiet-

82

kę HAL zdecydowałem, że nie będę kupował koszu-lek z nadrukiem a zrobimy je sami. W tym celu zamówiłem bordowe koszulki bez nadruku i kupiłem wybielacz, by z użyciem szablonu zu-chy mogły wytrawić logo na swojej bluzce. Po pierwszej własnoręcznej próbie wiedzia-łem już, że nie jest to dobry pomysł dla 7-10 latków i osta-tecznie niebezpieczny chlor zastąpił złoty spray, którym miały być malowane monety. To był dużo lepszy pomysł.Równolegle do procesu zaku-powo-produkcyjnego reszta zespołu zesłała mi swoje po-mysły programowe, które poukładałem w kalen-darz delikatnie modyfikując i dodając własne, by spiąć spójnie fabułę. Przed nami rysowała się podróż w góry, gdzie odnajdziemy tajemniczy list i wskazówki poukrywane w bazie, te pozwolą odna-leźć klucz do skrzyni ukryty w punktach prawa zucha. Sama skrzynia zawierać zaś będzie almanachy gumisiów dla każ-dego z uczestników, tajem-niczy fragment medalionu i wielką soczewkę.

Zuchy podążą śladem gumi-siów uszyją swoje gumisiowe uszy, wypiją gumisiowy sok i zostaną prawdziwymi gumisiami. Ruszając dalej za gumisiami trafimy na zbójnic-kie szlaki Janosika, sprawdzimy swoje umiejętności w zawo-dach sportowych i uszyjemy zbójnickie pasy. Zbójnickie szlaki zaprowadzą nas aż na szczyt Błatniej. W dolinie będziemy uczyć się rozpalać ogień z pomocą soczewek, gotować na kuchenkach polo-wych. Nauczymy się, jak sta-wiać proste schronienia, a także zbudujemy kamien-ne tamy na górskim potoku. Urządzimy ucztę przy ognisku, sprawdzimy jakie mamy talen-ty, a także spotkamy się z leśniczym. Będziemy ryso-wać, grać w gry planszowe i zmierzymy się z Ogrami, w dużym mieście znajdziemy ukryte kesze i zrobimy własne skrytki, a na koniec odnajdzie-my skarb.

Gumisie przepletliśmy z zu-chowymi postawami, sześć części medalionu nawiązywa-ło do sześciu punktów Prawa Zucha, a że gumisiowe posta-

83

wy są z nim zgodne - nie było to trudne.

I wiecie co – udało się. Zrealizowaliśmy znakomita większość programu, może nie było czasu, by popraco-wać ze sprawnościami indy-widualnymi, ale dzieci nie nu-dziły się ani chwile i nadrobiły zaległości w systemie gwiaz-dek. Nie dam rady tu przeana-lizować wszystkich naszych działań, postaram się skupić na ogólnym zarysie i kilku de-talach.

Kluczem do sukce-su była różnorodność działań a także reagowanie na zacho-wanie dzieci – kiedy widzieliśmy, ze roznosi je energia, przesuwali-śmy o jeden dzień za-jęcia sportowe, a kiedy poprzedniego dnia zrobiliśmy 15 km po górach - dawaliśmy im więcej statycznych zajęć.

Korzystaliśmy z gadżetów, czy jak wolę to nazywać, rekwizy-tów – punktacja indywidualna opierała się na systemie plu-sów i monet. Nikt nie narzucał dzieciom, co dostaną w na-grodę za zachowanie – de-cydowali sami i uczyli się jak gospodarować, jak zarabiać swoim zachowaniem. Bardzo podobało mi się, kiedy dwie dziewczynki na koniec mając po zakupach już tylko po dwie monety znalazły zapachowe długopisy z myszką miki warte 4 monety i kupiły je na spół-kę. Każdy na koniec dostał po monecie na pamiątkę – bo dzieciom bardzo się podoba-ły – oto nagroda dla zuchmi-strza.

Prócz punktacji indywidualnej była także punktacja grupowa szóstek - porządki służba, zachowanie na zajęciach wpływały na ilość jagód (kora-lików szklanych), które wpada-ły do trzech flakonów. Zwycię-stwo we współzawodnictwie grupowym wiązało się z gratulacjami, ale także z pierwszeństwem do odwie-dzenia gumisiowego kramu na koniec Kolonii.

84

Listy, skrzynki, certyfika-ty ukończenia akademii – wszystkie były pieczętowane mosiężną pieczęcią gumisiów (jedne tylko z pomocą pla-katówki, inne prawdziwym woskowym lakiem). Dzieci odcięte ze skrzynek pieczęcie chowały do swoich skarbów – bo każdy gumiś miał zabrać ze sobą pudełko na skarby – wędrowały tam znalezione kamienie, monety, liściki.

Kiedy w trakcie gry miały zebrać magiczne jagody i minąć ogry, posłużyliśmy się

światełkami chemicznymi do spławików – te małe „świe-tliki” żarzyły się jeszcze kolej-nej nocy na łóżkach i półkach zuchów, a później w większo-ści trafiły do pudełek na skarby. Co było jeszcze ważne – uczyliśmy dzieci samodzielno-ści i zaradności - prania swojej bielizny (większość robiła to pierwszy raz), mycia menaż-ki, szycia, sprzątania nie tylko w pokojach ale i w częściach wspólnych, ostrożności na drogach. Z przykrych sytuacji staraliśmy się wyciągać wnio-ski , jak wtedy gdy chłopcy

85

odkryli, że nie należy wbijać kija w miejsce skąd wylatują osy.

Ważnym aspektem była też zgrana kadra 35+, doceniam ogromnie młodych instrukto-rów i znam wspaniałych zuchmistrzów młodszych o połowę ode mnie, jednak własne doświadczenia życiowe przy pracy z tą grupą metodyczna są nieocenione.

86

Skarbiec inspiracjiSprawność zespołowa:Obrończyni/obrońca czystej wody

phm. Joanna Hepner

Drużynowa 18 Staromiejskiej Gromady Zuchowej „Koloro-we Nutki”. Pedagog, pracuje w żłobku działającym według metody Montessori, fanka Planu Daltońskiego, którego elementy stosuje w pracy z zuchami.

87

Jest to sprawność, która pomoże zainteresować zuchy sprawami ekologii, oraz poka-że dzieciom, że każdy z nas ma wpływ na środowisko naturalne. Woda, która jest nam potrzebna do życia i wykorzystywana jest w prak-tycznie każdym momencie naszego życia to cenny skarb, którego często nie doceniamy.

Spis zbiórek1. Skąd się bierze woda? 2. Wyprawa nad rzekę. 3. Laboratorium wody. 4. Co żyje w wodzie.

5. Ekologiczne środki czystości.Wycieczka do oczyszczalni ścieków.

Opis fabuły cyklu zbiórek:

Zuchy dostają gazetę w której jest opisany problem z dostępem do czystej wody. Na jednej stronie znajduje się artykuł o dostępie do wody w Sudanie, na kolejnej o suszy w Polsce, na kolejnej artkuł o oszczędzaniu wody. Zaniepokojeni artykułem o najbliższej okolicy postana-wiamy zbadać temat czystości

88

wody w naszym otoczeniu. Cały cykl kończy wycieczka do oczyszczalni ścieków (jeżeli w waszej okolicy nie ma oczyszczalni ścieków możecie poszukać też stacji uzdatniania wody, stacji sanepidu, albo laboratorium wody).

89

Skąd się bierze woda?

Podczas tej zbiórki zuchy:• .Dowiedzą się o problemach z dostępem do wody w róż- nych rejonach świata• Dowiedzą się skąd się bierze woda w rzece• Dowiedzą się jak powstaje deszcz• Uświadomią sobie, w jak wielu dziedzinach życia ludzie używają wody• Przypomną sobie zagadnienia: obieg wody w przyrodzie, stany skupienia wody, gotowanie

wody• Dowiedzą się skąd się biorą kwaśne deszcze• Dowiedzą się jakie wyróżniamy źródła wody• Zwrócą uwagę na miejscowy problem z czystością wody

Plan zbiórki:Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki

Gawęda: prowadzący zbiórkę opowiada zuchom o czasopi-śmie Czysta Woda w którym przeczytał bardzo ciekawe

90

artykuły. Rozdaje zuchom przygotowane wcześniej cza-sopismo. Prowadzący czyta artykuł o suszy w PolsceZuchy postanawiają razem z prowadzącym zgłębić zagad-nienia związane z wodą. Za-stanawiamy się skąd się bierze woda w rzece, skąd się bierze deszcz i do czego ludziom jest potrzebna woda. Notujemy nasze pomysły

Zwiad: każda szóstka dostaje kartkę z pytaniami i wycho-dzi na zwiad. Po 15 minutach wraca z odpowiedziami na

pytania do harcówki. (zasady, opiekun)

Podsumowanie zwiaduKażda szóstka dostaje układankę: 1. Obieg wody w przyrodzie, 2. Rodzaje źródeł wody, 3. Kwaśne deszcze, 4. Gotowanie wody, 5. Stany skupienia wody

Prezentacja materiału przed resztą gromady

Krąg rady: podejmujemy decyzję o wyprawie

91

nad rzekę z której nasza miej-scowość czerpie wodę/ która płynie przez naszą miejsco-wość

Obrzędowe zakończenie zbiórki

Co przygotować przed zbiórką:Wydrukować tyle egzemplarzy czasopisma Czysta Woda ilu będzie uczestników zbiórkiKarty z pytaniami na zwiadUkładanki

Informacja dla rodziców:W przyszłym tygodniu idzie-my na wyprawę nad rzekę. Zuchy zabierają ze sobą pleca-ki, legitymację szkolną, wodę do picia, przekąskę, butelkę na próbkę wody z rzeki. Jeżeli bę-dziecie korzystać z transportu publicznego to muszą zabrać tez bilety.

92

Wyprawa nad rzekę

Podczas tej zbiórki zuchy:• Zwrócą uwagę na problem zaśmiecenia środowiska naturalnego,• Zadbają o środowisko zbierając śmieci,• Zwrócą uwagę na stan rzeki,• Pogłębią wiedzę o pomia-rach temperatury poprzez praktyczne użycie termometru• Trenują myślenie przyczyno-wo - skutkowe

Plan zbiórki:Obrzędowe rozpoczęcie

93

zbiórkiWyruszamy nad rzekę: spraw-dzenie obecności i obowiąz-kowego ekwipunkuWyprawa nad rzekę

Na miejscu: sprawdzamy jak wygląda teren wokół rzeki – jeśli widzimy śmieci, zbiera-my je

Sprawdzamy na miejscu pa-rametry wody – temperaturę, kolor, zapach. Pobieramy prób-ki do badań

Powrót do harcówki

Co przygotować przed zbiórką:Worki i rękawiczki do zbierania śmieci, termometr (może być kuchenny z sondą).

Informacja dla rodziców:Na następną zbiórkę zuchy mają przynieść fartuchy (najlepiej starą koszulę taty, żeby przypominała fartuch laboratoryjny)

94

Laboratorium wody

Podczas tej zbiórki zuchy:• Dowiedzą się o problemach z dostępem do wody w różnych rejonach świata• Dowiedzą się skąd się bierze woda w rzece• Dowiedzą się jak powstaje deszcz• Uświadomią sobie w jak wielu dziedzinach życia ludzie używają wody• Przypomną sobie zagadnie-nia: obieg wody w przyrodzie, stany skupienia wody, gotowa-nie wody

95

• Dowiedzą się skąd się biorą kwaśne deszcze• Dowiedzą się jakie wyróż-niamy źródła wody• Zwrócą uwagę na miejsco-wy problem z czystością wody

Plan zbiórki:Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki

Gawęda: zasady bhp w pra-cy w laboratorium. Na koniec każdy zuch podpisuje się pod regulaminem BHP

Badanie wody

Każda szóstka na swoim stole posiada kuwetę z 0,5 l butel-ką wody pobranej podczas wyprawy nad rzekę oraz 0,5 l butelką wody z kranu, dwa identyczne cylindry, próbka wody z rzeki, próbka wody z kranu, biała kartka, karta ba-dania, długopis, dwie zlewki, dwa papierowe filtry do kawy, papierki lakmusowe, lejek, dwa metalowe spinacze.

Przebieg badania:1. Jeden cylinder napełnijcie próbką wody z rzeki2. Drugi cylinder napełnijcie

96

próbką wody z kranu3. Upewnijcie się, że w cylindrach jest tyle samo wody4. Postawcie cylindry na białej kartce5. Spójrzcie na wodę od góry. Zanotujcie obserwacje, nary-sujcie rysunki poglądowe6. Porównajcie zapach obu próbek. Zapiszcie obserwacje7. W każdej próbce zanurzcie jeden papierek lakmusowy. Zapiszcie obserwacje, oraz ja-kie pH mają wasze próbki8. Spróbujcie położyć na po-wierzchni wody spinacz.

Zanotujcie obserwacje9. Do zlewki włóż lejek. Do lejka włóż filtr. Przelej przez filtr próbkę wody z rze-ki. Powtórz czynności i przelej wodę z kranu. Porównaj ilość osadu na obu filtrach. Zanotuj obserwacje10. Opisać badanie pod mi-kroskopem

Sprzątanie po badaniu

Przygotowanie do prezentacji wyników badań

Przedstawienie wyników ba-

97

dań przed resztą gromadyKrąg rady: wnioski z badań

Obrzędowe zakończenie zbiórki

Co przygotować przed zbiórką: zaaranżuj harcówkę tak, żeby każda szóstka mogła praco-wać przy własnym stole. Spraw, żeby miejsce to jak naj bardziej przypominało labora-torium chemiczne. Na ścianie powieś tablicę Mendelejewa, a na półce ułóż szklane bu-telki wypełnione kolorową

wodą z naklejonymi wzorami chemicznymi, nad wejściem powieś napis „Laboratorium Wody”. Jeśli masz dostęp do sprzętu laboratoryjnego to wykorzystaj go. Jeśli nie, wy-korzystaj zwykłe naczynia jed-nak pamiętaj o ich chemicz-nych nazwach.Każda szóstka do swoich do-świadczeń potrzebuje:Na stole kuwetę z 0,5 l butelką wody pobranej podczas wy-prawy nad rzekę oraz 0,5 l bu-telką wody z kranu, dwa iden-tyczne cylindry, próbka wody z rzeki, próbka wody

98

z kranu, biała kartka, karta ba-dania, długopis, dwie zlewki, dwa papierowe filtry do kawy, papierki lakmusowe, lejek, dwa metalowe spinacze.

Słowniczek:

Miarka kuchenna - zlewka miarowaTaca – kuwetaCylinder – wysoka szklanka o okrągłym dnieDuża szklanka – zlewkaOkrągła szklanka – kolba okrą-gła

Patyczek do mieszania – bagietkaŁyżeczka – łyżkaWaga kuchenna – waga chemiczna

99

Co żyje w wodzie

Podczas tej zbiórki zuchy:• Dowiedzą się jakie zwierzęta i rośliny żyją w wodzie• Dowiedzą się w jaki sposób oddychają ryby• Dowiedzą się dlaczego nale-ży dbać o porządek i czystość wód

Plan zbiórki:Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki

Prowadzący zbiórkę rozwiesza na ścianie rysunek rzeki

100

(przekrój rzeki na szarym pa-pierze), każdemu zuchowi daje do ręki zdjęcie zwierzęcia z opisem. Zuchy zaznajamiają się z przydzielonym im zwie-rzakiem. Następnie wybrane za pomocą wyliczanki zuchy stają przed rysunkiem, opo-wiadają jakim są zwierzęciem i jakie ma ono zwyczaje. Następnie za pomocą taśmy klejącej przyklejają zwierzę w odpowiednie miejsce.

Zabawa „Uwaga Szczupak!”. Prowadzący przypomina zu-chom, że „ryby głosu nie mają”.

Szczupak poluje na płotki, które pływają w rzece. Szczu-pak widzi tylko ruszającą się płotkę, więc, żeby szczupak Cię nie upolował nie możesz się ruszać. Kiedy szczupak śpi, płotki mogą pływać do woli

Dzielimy zuchy na trzyosobo-we grupy. Każda dostaje hasło, które ma pokazać przed resztą zuchów. Jeżeli zuchy zgadną pokazywane przez grupę ha-sło, to grupa dostaje w nagro-dę pudrowe cukierki w kształ-cie ryb

101

Zabawa „Zarośla”. Prowadzący pokazuje zuchom zdjęcia roślin rosnących na brzegu rzeki i przyporządkowane im pozy: pałka wodna – zuchy stoją na baczność, trzcina – zuchy stają na palcach i wyciągają ręce w górę, lilia wodna – zu-chy rozkładają ręce na boki i kręcą się w kółko, glony – zu-chy kucają i machają rękoma. Podczas zabawy prowadzący podnosi do góry zdjęcie i gło-śno wymawia nazwę rośliny, zuchy wykonują przypisany jej ruch. Zuch, który się pomyli

staje się pomocnikiem prowa-dzącego i pomaga w spraw-dzaniu, czy wszyscy wykonują dobry ruchPo zabawie przypinamy zdję-cia roślin w odpowiednich miejscach na rysunkuObrzędowe zakończenie zbiórki

Co przygotować przed zbiórką:

Zdjęcia zwierząt razem z pod-pisami – tyle zwierząt ile jest zuchów, rysunek rzeki, zdjęcia roślin.

102

Informacja dla rodziców:Na następną zbiórkę zuchy muszą przynieść 4 małe pu-dełka/słoiki (zamykane!!!) i jed-ną butelkę (może być z atomi-zerem)

103

Ekologiczne środki czystości.

Podczas tej zbiórki zuchy:• Dowiedzą się z jakich materiałów dostępnych w domu oraz w każdym marke-cie można przygotować bez-pieczne dla środowiska środki czystości• Nabiorą chęci do pomagania przy porządkach w domu• Nabiorą poczucia odpowie-dzialności za utrzymanie porządku wokół siebie• Stworzą własnoręcznie środki czystości, które zabiorą do domu

104

Plan zbiórki:Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki

Prowadzący zbiórkę opowiada o tym jak robiło się w daw-nych czasach środki czysto-ści. Pyta zuchy czy chciałyby spróbować zrobić i używać w domu takich środków. Każda szóstka dostaje mapę z zazna-czonymi punktami i udaje się na przypisane im punkty star-towe.

Gra zegarynka. Na każdym punkcie zuchy

powinny spędzić 10 min, czas przejścia między punktami powinien wynosić około 2-3 minuty. Na punktach powin-ny stać osoby wyposażone w odpowiednie środki i naczynia oraz naklejki z nazwami środ-ków czystości i opisem ich przeznaczenia i użycia. Zuchy muszą wziąć ze sobą pudełka.

Pasta do czyszczenia Punktowy musi mieć ze sobą sodę oczyszczoną, łyżeczkę, patyczki do mieszania i butelkę z wodą destylowaną.Każdy zuch nasypuje do swo-

105

jego pudełka trzy łyżeczki sody oczyszczonej i do tego dolewa odrobinę wody. Całość miesza. Ma powstać z tego gęsta pasta. Na koniec zuch okleja swoje pudełko.Środek ten zastępuje sklepowe mleczko do czyszczenia.

Środek do sprzątaniaPunktowy musi mieć ze sobą lejki, łyżeczki, ocet i wodę de-stylowaną. Zuch do swojej butelki wkłada lejek. Odmierza dwie łyżecz-ki octu i wlewa przez lejek do butelki. Całość dopełnia wodą.

Na koniec przykleja naklejkę.Środek służy do czyszczenia m. in. kuchenki, mycia szyb, mycia szafek, przecierania pół-ek.

Pasta czyszcząca kamień (kwasek cytrynowy z wodą)Punktowy musi mieć ze sobą kwasek cytrynowy, łyżeczkę, patyczki do mieszania i butelkę z wodą destylowaną.Każdy zuch nasypuje do swojego pudełka trzy ły-żeczki kwasku cytrynowego i do tego dolewa odrobinę wody. Całość miesza. Ma po-

106

wstać z tego gęsta pasta. Na koniec zuch okleja swoje pu-dełko.Środek nakłada się na miejsce pokryte kamieniem, po 10 min miejsce myjemy gąbką.

Pasta do zębów Punktowy musi mieć ze sobą: moździerz, opakowanie tabletek węgla aktywowanego/aktywnego (carbo medicinalis) - 1 tabletka na 1 zucha, ksylitol, olejek miętowy który można stosować spożywczo, sodę oczyszczoną, łyżeczkę, pa-tyczki do mieszania, olej koko-

sowy.Zuchy do moździerza wrzu-cają tabletki węgla i tłuką je na gładko. Dodają ksylitol i sodę oczyszczoną i tłuką znowu na bardzo drobny proszek. Roz-dzielają mieszankę do swoich pudełek. Dodają po jednej kropli olejku miętowego i olej kokosowy cały czas mieszając swoją pastę. Całość ma być dość gęsta. Na koniec zuchy oklejają pudełko.Środek jest pastą do zębów przeciw przebarwieniom dzię-ki węglowi i przeciw próchnicy dzięki ksylitolowi.

107

Dezodorant (soda oczysz-czona, olej kokosowy, olejek zapachowy)Punktowy musi mieć ze sobą sodę oczyszczoną, łyżeczki, patyczki do mieszania, olej kokosowy, olejek zapachowy który można stosować na skó-rę np. o zapachu pomarańczy, olejek herbaciany.Zuchy sypią trzy łyżeczki sody oczyszczonej do swoich pudełek, dodają do tego ły-żeczkę oleju kokosowego i kroplę olejku zapachowego i olejku herbacianego. Wszyst-ko dokładnie mieszają. Na ko-

niec oklejają pudełko.Środek stosuje się jako dezo-dorant, nakłada palcami na oczyszczoną i osuszoną skórę pod pachami.

Środek do udrażniania rurPunktowy musi mieć ze sobą: łyżeczki, sodę oczyszczoną i kwasek cytrynowy.Do pudełka zuchy wsypują trzy łyżeczki sody oczysz-czonej i trzy łyżeczki kwasku cytrynowego. Wszystko do-kładnie mieszają. Na koniec oklejają pudełko.Środek używa się do udrażnia-

108

nia rur. Do rury wlać około litr ciepłej wody, wsypać 2 ły-żeczki proszku i dolać szklankę ciepłej wody.

Co przygotować przed zbiórką:Zakupić duże ilości kwasku cytrynowego, sody oczysz-czonej, oleju kokosowego, olejki zapachowe. Przygotować punktowym wszystkie potrzebne rzeczy. Wydrukować i pociąć naklejki.

Informacja dla rodziców:Podczas następnej zbiórki uda-

my się na wycieczkę do oczyszczalni ścieków, pro-simy żeby zuchy zabrały ze sobą: plecaki, legitymację szkolną, wodę do picia, przekąskę. Jeżeli będziecie korzystać z transportu publicz-nego to muszą zabrać też bilety.

109

Wycieczka do oczyszczalni ścieków.

Podczas tej zbiórki zuchy:• Dowiedzą się w jaki sposób oczyszcza się ścieki w naszym mieście• Dowiedzą się co się dzieje z wodą po oczyszczeniu• Dowiedzą się dlaczego niektóre środki czystości są niebezpieczne dla środowiska• Dowiedzą się co się dzieje z zanieczyszczeniami z wody podczas jej oczyszczania i po nim

110

Plan zbiórki:Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki

Sprawdzenie obecności i wyposażenia na wyjście zuchów

Wyjście do oczyszczalni ścieków

Powrót z oczyszczalni ścieków

Obrzędowe zakończenie zbiórki

Co przygotować przed zbiórką:

Umówić się na zwiedzanie w oczyszczalni ścieków. Kupić sprawności. Przygotować wycieczkę tak, żeby na koniec zwiedzania przewodnik rozdał zuchom sprawności.

111

112

PiosenkanumeruJesienny Wiatr

1. Kto porwał chustkę mamie,kto ciągle za oknem śpiewa,kto goni ciemne chmury,kto stącił liście z drzewa?

Ref: To pewnie wiatr,jesienny wiatrpiosenkę nam zanucił.Zatańczyć chciałlecz nie miał z kimwięc bardzo się zasmucił.

2. Nie martw się wietrze, nie martw,chętnię zatańczę z tobą.Powirujemy razemnad lasem, polem, wodą.

Ref: To pewnie wiatr,jesienny wiatrpiosenkę nam zanucił.Zatańczyć chciałlecz nie miał z kimwięc bardzo się zasmucił.

113

114

SprawnośćindywidualnaKropelka życia

hm. Kinga Żydek

Szefowa Zespołu Zuchowego Wydziału Wsparcia Metodycznego, instruktorka Hufca Czechowice-Dziedzice, gdzie pełniła funkcje druży-nowej 12 GZ ‚Bajkowe Stworki’ oraz Namiestniczki Zuchowej. Z wykształcenia prawnik.

115

Wymagania:

1. Wiem, co to jest krew i dlaczego jest bezcenna dla zdrowia i życia człowieka.

2. Dowiedziałem/Dowiedzia-łam się, gdzie i kiedy w mojej miejscowości (okolicy) można honorowo oddać krew oraz jakie instytucje tym się zajmują.

3. Wiem co to jest grupa krwi. Dowiedziałem/Dowiedziałam się jaka jest moja grupa krwi. Odwiedziłem/Odwiedziłam

punkt krwiodawstwa lub poznałem honorowego dawcę krwi i dowiedziałem/dowiedziałam się, kto może zostać krwiodawcą.

4. Dowiedziałem/dowiedzia-łam się, jak narodziła się idea honorowego krwiodawstwa. Razem ze swoją szóstką przy-gotowałem/przygotowałam na zbiórkę scenkę o honoro-wym krwiodawstwie.

5. Wykonałem/wykonałam plakat propagujący honorowe krwiodawstwo.

116

6. Przekonałem/przekonałam mamę i/lub tatę lub inną oso-bę do honorowego oddania krwi. Wyjaśniłem/wyjaśniłam im, dlaczego jest to takie waż-ne.

Wskazówki dla kadry zuchowej:

1. Sprawność „Kropelka życia” uczy radości dawania i wrażliwości na potrzeby innych, kształtuje postawę gotowości do oddawania krwi − w przyszłości, po uzyskaniu pełnoletności.

2. Zdobywanie tej sprawności skłania do rozmowy o gru-pach krwi oraz uczy, że krew jest bezcennym darem. Może być również początkiem roz-mowy o np. transplantologii (ze starszymi zuchami).

3. Zuch, który zdobył spraw-ność „Kropelka życia” rozumie znaczenie oddawania krwi dla chorych i rannych w wy-padkach. Wie, kto może zostać krwiodawcą i że krwiodaw-stwo jest bezpieczne dla zdro-wia dawcy.

4. Zuch stara się przekonać dorosłe osoby ze swego najbliższego otoczenia do od-dawania krwi.

4. Zuch, który zdobywa tę sprawność, może podzielić się swoją wiedzą z kolegami podczas realizacji w groma-dzie cyklu sprawnościowego „Życiodajna krwinka”, ale także np. „Lekarz” .

5. Prawa Zucha, które podkre-ślamy realizując daną spraw-ność: Wszystkim jest z Zuchem dobrze.Zuch stara się być coraz lepszy.

117

Kropelka życia

Wiem, co to jest krew i dlaczego jest bezcenna dla zdrowia i życia człowieka.

Odwiedziłem/Odwiedziłam punkt krwiodawstwa lub poznałem honorowego dawcę krwi i dowiedziałem/dowiedziałam się, kto może zostać krwiodawcą.

1.

3.

2.

podpis druha/druhny:

podpis druha/druhny:

Imię i Nazwisko

podpis druha/druhny:

Wykonałem/wykonałam plakat propagujący honorowe krwiodawstwo.

designed by Freepik.com

118

Kropelka życia

Wiem, co to jest krew i dlaczego jest bezcenna dla zdrowia i życia człowieka.

1.

podpis druha/druhny:

Dowiedziałem/Dowiedziałam się, gdzie i kiedy w mojej miejscowości (okolicy) można honorowo oddać krew oraz jakie instytucje tym się zajmują.

2.

podpis druha/druhny:

designed by Freepik.com

Imię i Nazwisko

119

Kropelka życia

Odwiedziłem/Odwiedziłam punkt krwiodawstwa lub poznałem honorowego dawcę krwi i dowiedziałem/dowiedziałam się, kto może zostać krwiodawcą.

3.

podpis druha/druhny:

Dowiedziałem/dowiedzia-łam się, jak narodziła się idea honorowego krwiodawstwa. Razem ze swoją szóstką przygotowałem/przygotowa-łam na zbiórkę scenkę o honorowym krwiodawstwie.

4.

podpis druha/druhny:

designed by Freepik.com

Imię i Nazwisko

120

Dowiedziałem/Dowiedziałam się, gdzie i kiedy w mojej miejscowości (okolicy) można honorowo oddać krew oraz jakie instytucje tym się zajmują.

1.

podpis druha/druhny:

Odwiedziłem/Odwiedziłam punkt krwiodawstwa lub poznałem honorowego dawcę krwi i dowiedziałem/dowiedziałam się, kto może zostać krwiodawcą.

2.

podpis druha/druhny:

designed by Freepik.com

Kropelka życia

Imię i Nazwisko

121

Wiem co to jest grupa krwi. Dowiedziałem/Dowiedziałam się jaka jest moja grupa krwi.

3.

podpis druha/druhny:

Dowiedziałem/dowiedzia-łam się, jak narodziła się idea honorowego krwiodawstwa. Razem ze swoją szóstką przygotowałem/przygotowa-łam na zbiórkę scenkę o honorowym krwiodawstwie.Przekonałem/przekonałam

mamę i/lub tatę lub inną oso-bę do honorowego oddania krwi. Wyjaśniłem/wyjaśniłam im, dlaczego jest to takie ważne..

4.

5.

podpis druha/druhny:

podpis druha/druhny:

designed by Freepik.com

Kropelka życia

Imię i Nazwisko

122

Z teki metodykaZuchmistrzowskie grzeszki

hm. Magdalena Turbasa

Szefowa Zespołu Zuchowego Wydziału Wsparcia Metodycznego GK ZHP w la-tach 2013-2019, członkini ZKK Hufca Łódź-Górna. Z wykształcenia pedagog. Przez 6 lat drużynowa GZ „Promyczaki”.

123

W lipcu napisałam na jednej z największych fejsbukowych grup zuchmistrzowskich pyta-nie - jakie błędy popełnia naj-częściej kadra zuchowa? I po-sypała sie lawina odpowiedzi!

Chciałam napisać ten artykuł z kilku powodów. Po pierwsze, będąc członkiem różnych zu-chowych grup, nie raz widziałam dyskusje dotyczące gromad zuchowych, jednak niewiele mających wspólnego z metodyką. Po drugie, jako redakcja Zuchowych Wieści zdajemy sobie sprawę, że do-

cieramy do wielu młodych drużynowych, którzy budują z nami swój zuchmistrzowski sznyt. To dobra okazja, by nawet najbardziej błahe rzeczy wyprostować czy wy-jasnić. Po trzecie - no właśnie! Błahe? Chociaż wydawać się może, że w obliczu niezro-zumienia metody niektóre grzeszki zuchmistrzowskie to nic, nie mogę się zgodzić. Ta-kie drobiazgi budują metodykę, jej niepowtarzalność i wyjątkowość. No i po czwar-te - wpływają także na lepsze rozumienie metody, jej cech

124

i elementów. Dlatego więc nie odbierajcie tego tekstu jako szeregu wylistowanych przewinień. Spójrzmy na nie przez pryzmat funkcjonowania metody harcerskiej :)

Grzech 1Książeczka na gwiazdkę, czyli każdy zuch robi to samo.

Jedną z cech metody harcer-skiej jest indywidualność. Dzięki temu zapewniamy na-szym podopiecznym możli-wość wszechstronnego roz-woju. Rozwoju skrojonego do jego potrzeb. Czy dawanie wszystkicm zuchom w trzeciej klasie jednakowej skserowa-nej książeczki z tymi samymi zadaniami do zrealizowania zapewnia im indywidualne podejście do rozowju? No niestety nie. Chociaż to najprostsze z możliwych rozwiązanie, to zaliczyć je trzeba nie tyle do grezszków, co grzechów. Kolejna cecha metody to pośredniość. W jej myśl zuch rozwija się poprzez udział w atrakcyjnym i dosto-sowanym do niego programie.

Program ten ma także zapew-nić zuchom pole do realziacji zadań ze swoich gwiazdek.

Rozgrzeszenie: Do puli zadań z gotowych książeczek opracujcie z zu-chem zadania dodatkowe i indywidualne, które pomogą mu się rozwinąć, pracować nad jakąś słabością, pozyskać nową wiedzę i umiejętności. Daj swoim zuchom możliwość realizowania zadań z gwiazdek w czasie zbiórek, planując to w planie pracy. Pozwól im po-chwalić się wykonanymi zada-niami w kręgu rady.

Grzech 2Kary fizyczne.

Przysiady, piloty, pompki, ba-ranki, alarmy - w harcerstwie wymyśliliśmy sobie bogatą kolekcję kar fizycznych i takich, które oprócz radochy dla ka-dry nie niosą za sobą żadnych wychowawczych walorów. Nie mają też zbyt wielkiego celu i nie sprawią raczej, że zuch przestanie przeszkadzać, bo zrobił właśnie 20 przysia-dów. Nie jest to ani trochę po-

125

zytywne (kolejna cecha meto-dy harcerskiej), nie wspominając już o jakim-kolwiek wpływie na budowa-nie postawy. No i na koniec - w wielu przypadkach jest to po prostu niebezpieczne dla zdrowia. Wiem, że jako kadra przywykliśmy do tego, że za nieposprzątany namiot na obozie robiło się 10 pom-pek albo biegało z plecakiem dookoła placu apelowego. Jako młoda harcerka doświad-czyłam takiej kary, a teraz z perspektywy czasu wiem, jaki to był idiotyzm. Bo przecież na każdym kursie przewod-nikowskim czy drużynowych tłoczą nam do głowy specy-fikę rozwoju fizycznego zu-chów. Przypomnijcie sobie więc Wasze kursy i te zajęcia, a potem odpowiedźcie sobie na pytanie, kiedy rozwija się postawa dziecka w wieku zu-chowym, jego układ kostny i jaką krzywdę można mu zro-bić głupimi karami fizycznymi. Mamy to? Super, to idziemy dalej :)

Rozgrzeszenie: Kara fizyczna to nie kara. Jeśli chcesz zmienić postawę

zucha, pomyśl nad natural-ną konsekwencją jego czynu, czyli czymś co będzie bez-pośrednio związane z jego niewłaściwym zachowaniem. Zuch nie schował sprzętu sportowego po zabawie - nie będzie mógł się nim bawić na kolejnej ciszy poobiedniej. Zuch zjadł czyjś podwieczo-rek bez pytania - jutro odda temu komuś swoją porcję. Konsekwencja, inaczej niż kara, wskazuje na sprawczą rolę zucha. Pozwala mu lepiej zrozumieć zasady panujące w gromadzie i samodzielnie dokonywać wyboru - złamać je czy przestrzegać. Konse-kwencja zachowania nie bę-dzie więc odczytywana jako zemsta druhny czy druha, a powinna nauczyć odpowie-dzialności za swoje czyny.

Grzech 3Zuszki, zucholki, zuchunie.

O tym, że metodyka zucho-wa często traktowana jest jako gorsza siostra pozostałych metodyk już pisaliśmy. Doty-czy to zwykle tego, że wiele osób ma przeświadczenie,

126

że w gromadach dzieci się tyl-ko i wyłącznie bawią pod czułą opieką wyręczającej je kadry. Że zuszki trzeba prze-bierać i po nich sprzątać. Że zuszki to takie malutkie stworki, które bez druhny dru-żynowej czy druha drużyno-wego skazane są na pastwę losy i zgubę! Infantylizujemy często te nasze zuchy, zdrab-niając, wyręczając, matkując im. A gdzie w tym wszystkim wzajemność oddziaływań, gdzie uczenie się od siebie nawzajem? Gdzie miejsce na rozwój i wyzwania?

Rozgrzeszenie: W zasadzie recepta jest tyl-ko jedna: daj zuchowi święty spokój :) To normalny (choć nieco mniejszy od Ciebie) człowiek, który w tym wieku umie już zawiązać sznurówki, sam się załatwić, posprzatać po sobie i uczyć się tych i in-nych ekscytujących rzeczy od innych i z bacznej obser-wacji Ciebie. Bądź więc do-brym przykładem a nie nianią.

Grzech 4Czuj druhny i druhowie!

Grzech ten to raczej grzeszek, ale dla mnie powoduje pogłe-bianie się grzechu 3. „Czuj”, jak doskonale wiemy, to zawoła-nie zuchów. Używają go na powitanie, pożegnanie, w krę-gu, jako pozdrowienie. Jako kadra zuchowa - druży-nowi, przyboczni czy namiest-nicy - nie jesteście zuchami, a wędrownikami/instruktorami. Zwracajcie się więc do siebie w taki sposób, jak chcecie, by Was traktowano - zgodnie z metodyką, do jakiej wiekowo należycie :)

Rozgrzeszenie: Pamiętaj tylko o powyższym zdaniu, a będzie Ci wybaczo-ne :)

Grzech 5:Gromada harcerska

Nasze zuchy są nad wyraz mądre, chłoną wszystko, co przekazujemy im na zbiór-kach, chcąc bardziej i coraz więcej. I Ty jako drużynowy chcesz pokazać im więcej, nauczyć więcej i robić wię-cej. W końcu są takie dojrza-łe! Skoro przerobiliśmy już

127

wszystkie formy pracy zucho-wej, zabierzmy się za harcer-skie! I w tym miejscu, niczym na białym koniu, wkracza ko-lejna piękna cecha metody, czyli naturalność. Bo w harcer-stwie wszystko ma swój czas, stąd zuchy się bawią, a harcerze uczestniczą w grze. Dzieje się tak, by każdy miał sposobność rozwoju zgodnie ze swoimi możliwościami i potrzebami. Dlatego zachowaj właściwą kolejność i nie rób w gromadzie drugiej drużyny harcerskiej.

Rozgrzeszenie: Wszystko ma swój czas, dlatego też po latach w gro-madzie Twój zuch stanie się harcerzem. Nie odbieraj mu frajdy z poznawania tajników harcerstwa i rozsmakowywa-nia się w byciu druhną/dru-hem. Realizując w gromadzie wiele harcerskich form pracy, robisz falstart, obdzierasz przy-szłą drużynę z magii. Co zatem robić, jeśli zucho-we formy pracy to dla Ciebie za mało, a swojej gromadzie chciałbyś zapewnić nowe do-znania? Podejdź do tych form z innej perspektywy! Zamiast

klasycznej gawędy czy słu-chowiska, pokaż zuchom sta-romodne slajdy z projektora. Kolejna pożyteczna praca przy sprzątaniu parku? Zorganizuj ekipę pomocników-porządnic-kich w ZOO. Kolejna majsterka i malowanie rysunku w zuchówce? Zorganizuj ple-ner malarski z prawdziwymi sztalugami i paletami. Podej-ście do zuchowych form pra-cy na nowo wymaga trochę pracy i finezji, ale przyniesie dużo lepsze efekty, niż wy-przedzanie czasu i bawienie się w gromadę harcerską.

Grzech 6Różowe kalosze do munduru.

O grzeszku tym pisaliśmy w ostatnim numerze Zucho-wych Wieści, jednak pozwolę sobie napisać raz jeszcze, by podkreślić jego wagę. Przy-kładajcie wagę do mundurów Waszych zuchów. Dbajcie o to, by były zawsze schlud-ne i nie obwieszone milionem gadżetów. Dbajcie o regula-minowe elementy munduru, odpowiednie buty, zawiązanie

128

chusty, czy noszenie nakrycia głowy. Jak was widzą, tak was piszą - hasło stare jak świat, a nadal bardzo aktualne.

Rozgrzeszenie: Bazując na wzajemności oddziaływań, bądźcie wzorem dla swoich zuchów. Jeśli Wasz mundur będzie w idealnym stanie, Wasze zuchy to zauważą (i jak, z duża dozą prawdopodobieństwa, zakła-dam - skopiują). I w żadnym wypadku nie upodabniajcie swojego munduru do mundu-ru zuchów. Przyszywanie do rękawa zuchowych spraw-ności to bardzo, bardzo zły pomysł. I chociaż wydawać ci się może, że zmotywuje Twoje zuchy do działania, postawi cię raczej w niepoważnym świetle ;)

Grzech 7Znaczek zucha tylko za zasługi!

O! To chyba jeden z najczęst-szych grzechów ciężkich w gromadach zuchowych. Zuch poznał już Prawo Zucha,

minęły 3 miesiące, kolejne 3, rok, dwa a znaczka nadal nie ma! Dlaczego nie ma? No bo zuch miał już składać obietni-cę na kolonii, ale tego samego popołudnia nabroił i kadra zawyrokowała „O nie, nie zasłużył!”. Nie wykazał się dojrzałą postawą, zawiódł po całości, a przecież dziecku nie przystoi, jest w końcu zuchem! Są też takie środo-wiska, które do obietnicy do-puszczają zuchy tylko i wy-łącznie podczas akcji letnich. I czeka potem taki biedny zuch cały roczek, a nie daj Boże nie będzie mógł jechać na kolejną kolonię, więc pocze-ka sobie dwa lata. No i ostatni przykład - zuch sobie na zna-czek musi ZASŁUŻYĆ! Do-bra znajomośc prawa zucha i odpowiednie zachowanie, to nic. Konieczne jest urato-wanie szczeniaczka z pożaru. Jejku! Można z tego powodu śmieszkować, ale w rzeczywi-stości jest to bardzo poważny problem gromad. Nie tylko wstrzymujemy rozwój zucha (złożenie obietnicy to furtka do zdobywania gwiazdek zu-chowych), ale odbieramy także radość z zuchowania.

129

Rozgrzeszenie: 3 miesiące to idealny czas, by skompletować mundur, poznać prawo zucha i „zasłu-żyć”, by nosić znaczek zucha. Dopuszczając zucha do złoże-nia obietnicy pozwalasz także na rozwijanie kolejnej cechy metody harcerskiej - dobro-wolności. Moment składania obietnicy zucha jest bowiem ważnym momentem wyraża-nia własnej woli :)

Grzech 8Bardzo ładna wydmuszka.

Przygotowałeś super zbiórkę gromady. Forma goni formę, zuchy robią ekstra rzeczy, korzystasz z wielu fajnych ma-teriałów czy nowoczesnych i drogich pomocy. Do tego wasza obrzędowość - wy-pasiony totem gromady, lista obecności z czytnikiem linii papilarnych, etc… Wszystko fajnie pięknie, ale po co to wszystko, jeśli okazuje się, że za pięknym opakowaniem nie stoi żadna obrzędowość czy cel wychowawczy? Czę-sto tak mamy, że przerasta nas forma i ładne zewnętrze skry-

wa marne wnętrze. Zamiast wymyślać kolejne skompliko-wane obrzędy gromady i jej tajemnice, postaw na prostotę. Zamiast stosować atrakcyjne formy, które nie niosą za sobą żadnych treści, skup się na tra-dycyjnych rozwiązaniach.

Rozgrzeszenie: Obrzędowość gromady to rewelacyjna sprawa. To dzięki niej pracujemy z dziećmi nad ich postawami, pomagamy się rozwijać. To ona wprowadza nas w magiczny świat zucho-wania, pozwala na zawiązanie się małej wspólnoty i wspólnot w szóstkach. Tworzy niesamo-wity klimat i buduje poczucie przynależności. Obrzędowość wypali tylko wtedy, kiedy jej elementy będą naturalne i po coś. Jeśli nie masz zamia-ru korzystać z listy spraw albo nie macie miejsca na skarbiec (bo np. nie macie zuchówki), nie twórz ich na siłę. Nie wy-myślaj też czegoś nad wyraz. Czasami proste rozwiązania są lepsze - prosty pacholik sprawdzi się lepiej niż taki, którego zuchy będą sie bały chwycić z obawy przed znisz-czeniem. Klasyczne formy

130

pracy czy materiały sprawią większą frajdę niż najdroż-sza krepina i fluorescencyjne farbki. Najważniejsze, to robić wszystko z głową. Jeśli przed wymyślaniem obrzędowości czy zbiórki w pierwszej kolej-ności zastanowisz się nad ce-lem (i kolejna cecha metody!), a nie nad formą - sukces mu-rowany :)

Grzech 9Dziękuję, nie pląsam!

Tutaj chyba niewiele trzeba pisać. Gromada wesoło pląsa, trwa zabawa, a drużynowy staje z boku i obserwuje. Drużynowy, który się nie bawi nie kuma czaczy. W myśl jednej z zasad dobrej zbiórki „Drużynowy też się bawi”, nie możesz dopuszczać do takich sytuacji. A jeśli już dołączysz do zabawy, nie rób tego z dąsem, z niechęcią. Jesteś wodzem w zabawie dla wpa-trzonych w ciebie zuchów.

Rozgrzeszenie: Znasz pewnie taką zabawę jak „Paralityk” (Już czas zawiązać krąg, niech w dal popłynie

pieśń itd…). Zabawa wymaga wielu głupich min i przybie-rania dziwacznej pozy, ale świetnie otwiera zuchy i prze-łamuje lody. Wyobraź sobie teraz, że stoisz pod ścianą, mówiąc, że nie będziesz się tak wygłu-piał, a przy okazji sam zabra-niasz zuchom zrezygnować z pląsania. Nie czarujmy się, w 99% dzieciaki są wpatrzone w drużynowego jak w obra-zek. Jeśli drużynowy potrafi bawić się z nimi, wygłupiać i wcielać w różne role na zbiórkach, to jest ich idolem, autorytetem i jedną z najważniejszych postaci w ich życiu. Działaj więc i współpracuj ze swoimi zuchami w zabawie, dając im możliwość uczenia się od cie-bie i od innych.

Grzech 10Wszystko wiedzący i robiący opiekun szóstki.

W wielu gromadach opiekun szóstki to jeden z przybocz-nych albo harcerzy starszych. Nie ma w tej roli nic złego pod warunkiem, że jest ona

131

przemyślana i odpowiednio sprawowana. Żeby zobrazo-wać grzeszek, posłużę się historią, jaką w odpowiedzi na moje pytanie o grzechy kadry zuchowej przytoczyła Ania Topolska: „Zaobserwowa-łam kiedyś scenę, kiedy zuchy miały za zadanie zbudować rakietę kosmiczną z kartonów. Podzielone były na szóstki, do każdej zaś przydzielony został jeden starszy opiekun. Prawie w każdej szóstce zuchy pełniły rolę posłusznych wykonaw-ców, bo pomysł na projekt i rozdzielenie zadań przejął na siebie starszy opiekun. Zuchy w naturalny sposób potraktowały go jak przywód-cę, nie wychodziły z inicjaty-wą własną, nie dyskutowały między sobą, tylko pytały opiekuna o pozwolenie na zrobienie czegokolwiek. W re-zultacie wyszły piękne rakiety, ktore pół godziny po zakoń-czonym biwaku wylądowały w koszu na śmieci”. Zatrzymajmy się tutaj na chwilę. Juz po tym frag-mencie doskonale wiadomo, że taka sytuacja nie powin-na mieć miejsca, bo opiekun szóstki to nie zastępowy,

czy drużynowy. Rolą opiekuna jest wspierać, ale nie blokować i hamować zuchów.

Rozgrzeszenie: Pozwolę sobie dalej cytować za Anią i jej historyjką: „Osobiście uważam, że rakiety powinny wyjść krzywe, niedo-kończone, lub w ogóle nieroz-poczęte. Za procesem tworze-nia powinna stać inicjatywa, porozumienie (lub jego brak) między zuchami i wspólna praca, bez najmniejszej kon-troli starszej osoby. Starsi powinni się wręcz odsunąć, żeby oddać przestrzeń na naukę pracy w grupie, na spory, ktore sami musięliby rozstrzygać, na wypowiada-nie, argumentowanie i obronę własnego zdania. To jest pięk-ne pole do nauki w praktyce. W końcu celem zadania dla prowadzacego instruktora nie jest zbudowanie rakiety (to cel dla zucha), jego celem powin-no być właśnie tworzenie oka-zji dla zuchów do nauki pracy w zespole”.Nie sposób się z Anią nie zgo-dzić, w punkt! :)

132

Takich większych i mniej-szych grzeszków możnaby tu przytaczać jeszcze wiele. Pozwoliłam sobie wybrać ze wszystkich takie, z których najwyraźniej uwidacznia się ten największy grzech: nie-znajomość metody harcerskiej. Dlatego też, póki nie poznamy i zrozumiemy cech i elemen-tów metody, póki nie poczuje-my, jak się przenikają i są ściśle powiązane, grzeszki będziemy popełniać na różnych polach naszej wychowaczej pracy jako drużynowi. Dlatego też warto zacząć od przypomnie-

nia sobie metody. A potem, w celu rozgrzeszenia, zrobić głęboki rachunek sumienia, ża-łować za grzechy, mocno po-stanowić poprawę i poprawiać swoje zachowanie w myśl metody właśnie ;)

Za pomoc w zainspirowaniu się do napisania artykułu bar-dzo dziękuję członkom grupy Zuchmistrzynie i Zuchmistrzo-wie, a w szczegolności: Dominice Barańskiej, Julii Grzędowskiej, Ewie Mewińskiej, Justynie Grzegorczyk,

133

Oli Dymińskiej, Paulinie Olszewskiej, Karolinie Kunikowskiej, Paulinie Kalinowskiej, Ani Topolskiej Marcie Paluszyńskiej

134

Kamykodpowie

phm. Kamila Roszyk

Z wykształcenia i pasji histo-ryk, członek Komisji Historycz-nej Chorągwi Wielkopolskiej. Uczestniczyła w opracowaniu dwóch inwentarzy po zbio-rach Muzeum Harcerstwa. Drużynowa gromady zucho-wej, Komendantka Szczepu.

Hm. Aleksandra Nowak

Z wykształcenia pedagog, pracujący w szkole. Harcersko była drużynowa dwóch gro-mad, była namiestniczka, była kierowniczka wielkopolskiego referatu zuchowego. Obecna harcmistrzyni, członkini Szkoły Wodzów.

135

Mamy co świętować - nasz projekt ma już 500 polubień. To znaczy, że gdzieś tam w różnych zakątkach Polski i poza nią też, są Zuchmistrzo-wie, którzy chcą poszerzać swoją wiedzę! Bardzo nas to motywuje do dalszych działań ;) Zachęcamy Was do zada-wania pytań, komentowania, udostępniania. To dzięki Wam i dla Was ten projekt się kręci!Tutaj możecie znaleźć projekt:https://www.facebook.com/ka-mykodpowie/

Wśród naszych odpowiedzi

znajdziecie takie, które odpo-wiadają na pytania o aspekty metodyczne z perspektywy twórców ruchu zuchowego oraz takie, które rozwiązują zagadki historii. Dziś prezentu-jemy Wam odpowiedzi w każ-dej z powyżej wymienionych kategorii. Miłej lektury!

136

Książka Wodza Zuchów

s.199-200

“Znak gromady. Jest to jak-by sztandar gromady, dlatego też musi być zrobiony bardzo starannie, ładnie i pomysłowo. Powinien to być drążek wyso-kości ok. 2 m i średnicy ok. 3 cm. Najlepiej jednak postarać się o suchą, nieodartą z kory gałąź tych wymiarów, co wyżej. Doskonaleby było, gdyby gałąź ta miała jakieś naturalne fantastyczne zakoń-czenie, przypominający dziób ptaka lub głowę zwierzęcia. Gdy trudno naturalne za-kończenie - należy do znaku przymocować wyciętą z drze-wa lub dykty jakąś figurę (np.

głowę wilka). Na korze znaku muszą być wyryte kolejno od dołu do góry (od fundamen-tów!) nazwiska wodzów - in-struktorów waszej gromady i lata ich wodzowania. Na górną część znaku - pod symboliczną figurą - nakłada się pierścień, zrobionym z drutu, włosia lub rzemienia. Do pierścienia tego przymo-cowuje się wstążeczki koloro-we. Na każdej wstążeczce wypi-sane będzie nazwisko zucha, który zdobył sprawność. Pomysłowość zuchów i wodzów ozdobi znak gro-mady różnemi przedmiotami, ilustrującemi ważniejsze wy-padki z ich życia. Znajdzie się na znaku (z datą!) pierwsza gwiazdka zuchowa wydana w gromadzie, niedopalona gałązka z kominka kolonijnego, lilijka harcerska umocowana na pamiątkę wypuszczania przez gromadę pierwszych harcerzy etc.”

s. 52

“Używać go (znaku) należy jak najczęściej. Tchnąć weń trzeba duszę, uczynić zeń

137

świadka i towarzysza wszel-kich zwycięstw i klęsk groma-dy. Niech więc chodzi znak na zbiórki i wyprawy zuchowe gromady, niech chłopcy zna-czą na nim w jakiejś skrócony, symboliczny sposób każde ważniejsze przeżycie gromady. Gdybym się nie bał, że będę źle zrozumiany - napisałbym - że znak powinien do pewnego stopnia upodobnić się do tote-mu - bożka jakiegoś dzikiego plemienia.”

W Gromadzie Zuchów

s.150-151

“Każda więc gromada zuchów wybiera sobie godło, które nasuwa tematy do ćwiczeń, gier, zabaw i zwyczajów, dają-cych sposobność do stworze-nia odrębnego bogatego życia dziecka. Godło musi być bliskie i zrozumiałe. Często należy zuchom pomoc przy wybo-rze, o ile bowiem godło jest źle dobrane i nie posiada cech możliwych do naśladowania--traci wartość. Godło powinno nadawać gromadzie pewien jednolity charakter, zespalać

gromadki w całość. Winno też mieć swój wyraz zewnętrzny w postaci znaku gromady.”

s. 151

“Znak gromady - godło -to jak-byś sztandar gromady. Ażeby było ona naprawdę szanowane i kochane przez zuchy, powinno być przez nie same zaprojektowane i wyko-nane. Oczywiście, że przy pra-cy też pomoże im drużynowa. (...) Znak w gromadzie musi być otoczony szacunkiem. Opiekuje się nim specjalnie wyznaczony zuch, godny tego stanowiska. Nie zabiera się godła na zbiórki gromadek*, tylko na zbiórki gromad. Cho-rągiewki gromadek mogą być używane do ćwiczeń, godło zaśnie.”

*Alternatywny do szóstek sposób pracy w gromadzie.

s. 151-152

“Znak musi więc być do pew-nego stopnia żywą kroniką przeżyć gromady, stając się jeszcze bliższy i droższy zu-chom.

138

Na drzewcu może by, na przy-kład, wyryta data otrzymania gwiazdki, może być przybita lilijka z datą na znak przejścia pierwszej gromadki do druży-ny harcerskiej itd.”

s. 152

“Ściśle związane z tematem godła powinny być chorą-giewki poszczególnych gro-madek. Zuchy wykonują je na zbiórkach. Najpierw oma-wiają projekt chorągiewki, oceniają rysunek, dobierają barwy i wspólnie wykańczają.(...) Chorągiewką opiekuje się gromadkowa, albo specjalnie wybrany zuch. Chorągiewka powinna być na każdej zbiór-ce, na każdej wycieczce, zawsze z zuchami. Najlepiej zrobić ją z płótna lub sukna (flory) w kształcie języka (trój-kąta o zaokrąglonym rogu) o wymiarach 40 x 25. Może być ona barwy gromady lub białej.Kij chorągiewki wysokości na 1 m 60 cm, o średnicy mniejszej niż laska chorągiew-ki harcerskiej.Po jednej stronie chorągiew-ki winno być godło gromadki

o dowolnym wykonaniu. ale estetycznym (haft, aplikacja). Drugą stronę chorągiewki zajmuje napis z liczbą i nazwą gromady, lub częściej - godła gromady jako aplikacja.”

Podsumowanie:

W źródłach spotykamy się ze znakiem gromady, który jest odpowiednikiem harcer-skiego proporca, jednak jak widać, różni się od niego. Może pełnić on funkcje kroni-ki, bo odnotowujemy na nim ważne wydarzenia, pewnego rodzaju “trofeum”, bo pokazuje co już osiągnęła dana groma-da. “W gromadzie zuchów” podaje również informację o chorągiewkach poszczegól-nych gromadek. Po opisie mo-żemy wnioskować, że są one mocno wzorowane na har-cerskich proporcach. Nie mają one też takiego wybitnego znaczenia jak znak gromady. Nie znalazłam wzmianek o chorągiewkach/znakach szóstek u Kamińskiego.

Podziękowania dla wszystkich wytrwałych! :)hm. Aleksandra Nowak

139

W gromadzie zuchów

s. 109

“Trzeba zorientować się w poziomie dzieci, z którymi się pracuje. Dla najmłodszych drużynowa musi dobierać inne zajęcia, gry, i ćwiczenia, niż dla dzieci starszych. “

109-110

“Trzeba również starać się poznać dzieci na tle środowi-ska. Podejmując pracę na wsi należy doskonale poznać te-ren i tryb życia ludzi wiejskich. Wieś w Polsce jest bardzo róż-norodna. Inne metody nale-żałoby stosować dla Huculsz-czyzny, inne dla Podhala, wieś

podmiejska wymaga znów odrębnego traktowania.”

Krąg rady

s. 153

“Ponieważ zaś u podstaw doboru odpowiednich cyklów leży dostosowywanie się do warunków odrębnych każdej gromady - instrukto-rzy zuchowi, pracujący we wsiach, mają pełną swobodę i nawet konieczność dobiera-nia cyklów specjalnie chłop-ców wiejskich pociągających i dla nich zrozumiałych.”

W Książce wodza zuchów zostajemy odesłani do broszu-ry o sprawnościach. Oto infor-macje z niej:

Sprawności zuchowe; instrukcja dotycząca spraw-ności zuchowych (1936 r.)

str. 5

“Dlatego też regulaminy sprawności zuchowych są raczej wytycznemi programo-wemi dla wodzów, niż określe-niami zakresu wyszkolenia

140

dla zuchów.”

str. 9

“‘Najlepszą’ będzie taka spraw-ność, która dla danej gromady w danych warunkach jest naj-odpowiedniejsza.”

A co przeczytamy aktualnie?

Regulamin Gwiazdek Zucho-wych (1994)

„Program sprawności zdoby-wanej zespołowo to zbiór pomysłów do zabaw z zucha-mi, który składa się z (…) zbioru podpowiedzi dla drużynowe-go, które pomogą mu (...) modyfikować wymagania ob-jęte tematem sprawności w zależności od pory roku, charakteru i możliwości gro-mady”

Podsumowanie:Z powyżej przytoczonych fragmentów wyłania nam się następujący wniosek:Należy dostosowywać cykle do możliwości środowiska, zainteresowań i stopnia roz-woju naszych zuchów.

I co warto podkreślić dostoso-wywać, nie rezygnować z poszczególnych ;)

Warto też zauważyć, że aktual-ne cykle są trochę “trudniejsze” do zrealizowania. Jeżeli dla przykładu porówna-my wymagania na sprawność policjanta z roku 1936 oraz aktualne, zauważymy, że kiedyś nie było wymagania odwiedzenia komisariatu policyjnego, co jest oczywi-ście dużym urozmaiceniem cyklu, jednak może być ciężkie do zrealizowania np. w warun-kach wiejskich. To samo tyczy się sprawności strażaka czy aktora.

Co w takim przypadku? Warto zastanowić się co jest celem takiego wymagania i postarać się zrealizować je w inny sposób.

Dzięki za dotrwanie do końca :)Czuwaj!hm. Ola Nowak

141

Postaram się odpowiedzieć druhnom na nurtujące je pytania. Niestety nie zawsze będę mogła udzielić 100% jasnej i jednoznacznej odpo-wiedzi (historia jest nieubłagal-na jeśli nie ma się wielu dokumentów)?

To może od końca, to najła-twiejsze. Nazwa gromady zuchowe została przywróco-na oficjalnie już w 1990r. Sta-tut z tego roku, uchwalony na XVIII Zjeździe ZHP. Można to wywnioskować na podstawie Rozdziału 2, §5, cyt. „Dla osiągnięcia swoich celów ZHP zrzesza swoich członków w podstawowych jednostkach organizacyjnych: gromadach zuchowych, drużynach har-

cerskich, drużynach starszo-harcerskich (…).” Jeżeli chodzi o stosowanie tej nazwy (ponownie) przez kolejnych instruktorów, trudno stwier-dzić kiedy zaczęto stosować się do wprowadzonej zmiany. Można przyjąć, że spokojnie mogło to zająć nawet 2 lub 3 lata.

Trudniejsza sprawa jest z jednoznacznym stwierdze-niem kiedy wprowadzono nazwę drużyny zuchowe. Po pierwsze nie mam u siebie pełnej dokumentacji i dokład-nych rozkazów z tego zakresu. Po drugie możliwe jest, że ofi-cjalnie stosowano nazewnic-two gromady zuchowe lecz w obiegu potocznym mówio-no drużyny lub też mieszano obie nazwy. Na podstawie kil-ku informacji można wywnio-skować, że zmiany dokonano zapewne po II Wojnie Świato-wej.

Znalazłam kilka dokumentów, w których zapisano określenie Drużyna Zuchów, m.in. pismo z Wydziału Pracy Zuchów pt. „Wytyczne Pracy Drużyny Zuchowej” z 1949 r.

142

W sprawozdaniu z odprawy Naczelników Zuchowych (Organizacja Harcerzy) z 12-13.10.1946 r. jest podane, że „Omówiono administrację namiestnictw i drużyn zucho-wych”. Ciekawym jest frag-ment ze sprawozdania z X Ogólnopolskiej Konferencji Zuchowej z 28-29.12.1946 r., gdzie można odczytać, iż „(…) przyjęła Regulamin Drużyny Zuchów zatwierdzony rozka-zem Naczelnika Harcerzy L. 11 z dnia 10 września 1938 r. (…). Komisja uznała zasadniczo oba regulaminy są odpowia-dające dzisiejszym potrze-bom, wnosząc niewielkie tylko zmiany.” Możliwe, że zmianą tą właśnie było użycie nazwy drużyna zuchowa, a nie gro-mada. Jednoznaczne stwier-dzenie wymaga jednak dotarcia do wymienionego rozkazu (a tego niestety nie mam sfotografowanego). Zatem nie jest pewne czy w rozkazie z 1938 r. mamy za-pis „gromada” czy „drużyna”.

Kończąc moje długie wywody mogę jeszcze dodać, że w kilku innych miejscach znalazłam fragmenty mówią-

ce o gromadach zuchowych: W jednodniówce zuchowej z 1936 r. podano „ Spis gro-mad zuchowych”, w Legity-macji wilczka (druk możliwe, że sprzed 1938, ale pierwsza sprawność z 1938 r.) zapisa-no „Gromady Zuchowe”. Co ciekawe Legitymacja Zucha (Obietnica z 1947 r. ) podaje już nazwę Drużyna Zuchów (druk legitymacji możliwy ok. 1943- mam niewyraźne zdjęcie i ostatnia cyfra jest niestety nie czytelna) – obie legityma-cje wyglądają niemal iden-tycznie – różnią się tylko tym określeniem: gromada i dru-żyna. Inna legitymacja zucha z obietnicą z 1945 r. (druk za-pewne wcześniejszy, pokusiła-bym się nawet o stwierdzenie, że legitymacja ta została od-rysowana i wykonana ręcznie), widnieje określenie gromada. Najciekawsze tutaj jest akurat, że odręcznie skreślono nazwę „Wódz gromady” i dopisano „Drużynowy” (ale to materiał na inną historię ? )

Ostatnia już informacja: w czasopiśmie Skrzydła (Organizacja Harcerek) cały czas podawano nazwę

143

„gromada zuchów" (do II woj-ny światowej). Zapis na legity-macji żeńskiej to: „Gromada” – obietnica z 1946.

Podsumowując w 1990 przy-wrócono funkcjonowanie na-zwy gromada zuchowa, która to zamieniono najprawdopo-dobniej po wojnie na określe-nie drużyna zuchowa.

Phm. Kamila Fejfer (Roszyk)

Bibliografia:

Kamiński A., Książka Wodza Zuchów, Wydawnictwo Głównej Kwatery Harcerzy ZHR, Wydawnictwo Głównej Kwatery Harcerek ZHR, Warszawa 1998 (wyd. I 1932)

red. Zwolakowska J. ,W gromadzie zuchów, Związek Harcerstwa Rzeczy-pospolitej, Warszawa 2001 (I wyd.1933)

Regulamin Gwiazdek Zuchowych (1994)

Materiały z Muzeum Harcerstwa w Warszawie

Materiały z Archiwum Komisji Historycznej Chorągwi Wielkopolskiej

Statut ZHP z 1990r.

144

Hydepark

Depresyjna drużynowaz różowym gwizdkiem

145

146

Copyright © 2018

Główna Kwatera ZHPul. Marii Konopnickiej 600-491 Warszawawww.zhp.pl

Redakcja:hm. Magdalena Turbasahm. Michał Działowski HRhm. Małgorzata Zielińska HRhm. Lucyna Czechowskahm. Aleksandra Nowakhm. Kinga Żydekhm. Małgorzata Zielińska HRphm. Joanna Hepnerphm. Kamila Roszykphm. Julia Grzędowskapwd.Małgorzata Kolasa HOpwd.Małgorzata Kolasa HOpwd. Maciej Figieldh Bartosz Władarz

Korekta:phm. Julia Grzędowska

Opracowanie graficzne:phm. Marta Paluszyńska

Fotografie i grafiki:archiwum 23 ŚGZ Leśne Duszkihttps://disney.fandom.com/wiki/Gummi_Bearshttps://pixabay.com/pl/ https://zhp.filecamp.comhttp://www.flaticon.comhttps://czuwaj.plhttps://unsplash.com/