Załącznik 2.

Dr Cecylia Leszczyńska

Autoreferat

Spis treści:

1. Rozprawa habilitacyjna Polska polityka pieniężna i walutowa w latach 1924-1936. W

systemie Gold Exchange Standard, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego,

Warszawa 2013.

2. Główne kierunki prac naukowo-badawczych i charakterystyka dorobku (po uzyskaniu

doktoratu).

3. Zbiorcza informacja o liczbie publikacji i udziale w konferencjach.

4. Projekty badawcze i współpraca z podmiotami zewnętrznymi.

5. Informacja o działalności dydaktycznej.

6. Informacja o aktywności w zakresie popularyzacji nauki.

7. Wyróżnienia i nagrody.

8. Kontakt.

1. Rozprawa habilitacyjna Polska polityka pieniężna i walutowa w latach 1924-1936. W systemie Gold Exchange Standard I Wydawnictwa Uniwersytetu

Warszawskiego, 2013, ss. 410.

Książka jest pracą z historii gospodarczej. Stanowi pierwszą w polskim piśmiennictwie

historyczno-gospodarczym monografię polskiej polityki pieniężnej i walutowej w warunkach

systemu Gold Exchange Standard (GES). Wypełnia tym samym lukę w dziedzinie polskich

badań historyczno-ekonomicznych nad problematyką, która - jeśli idzie o historiografię

zachodnią - doczekała się wielu analiz zarówno o charakterze stricte ekonomicznym jak i

historyczno-gospodarczym [m. in. Bordo, Edelstein, Rockoff 1999; Bordo, MacDonald 2001;

Eichengreen, Sachs 1985; Eichengreen, Temin 1997]. W analizach tych Polska była pomijana,

bądź traktowana marginesowo. Jeśli idzie o stosunkowo obfitą polską literaturę dotyczącą

polityki pieniężnej II Rzeczypospolitej [m. in. Landau 1970, 1976, 1986; Tomaszewski 1961;

Morawski 2008; Studentowicz 1937, 1965] badacze zazwyczaj koncentrowali się na

czynnikach wewnętrznych, przy rzadkim odwoływaniu się do uwarunkowań systemowych,

które stwarzał GES oraz skutków, jakie niósł on dla polityki emisyjnej i kursowej oraz

gospodarki.

System GES był zmodyfikowaną wersją dziewiętnastowiecznego systemu waluty złotej.

Jego zasady określono na międzynarodowej konferencji finansowej w Genui w 1922 roku.

Został on zaproponowany państwom nieposiadającym odpowiednio wysokich rezerw złota,

pozwalających na ustanowienie wymienialności ich walut narodowych na złoto. Substytutem

złota miały być dewizy tzw. państw złotych (stosujących wymienialność swoich walut na

złoto). Kraje chcące być uczestnikami systemu miały przyjąć określone zasady: określić

parytety swoich walut w złocie, które stać się miały wyznacznikiem sztywnych kursów

walutowych; przywrócić pełną wymienialność walut narodowych na waluty obce na rynku

krajowym i na rynkach zagranicznych; dokonać otwarcia gospodarek poprzez zniesienie

ograniczeń w obrotach towarowych i kapitałowych; uczynić banki centralne niezależnymi od

rządów; zrównoważyć budżety państwowe. Uważano, iż rozwiązania te pozwolą włączyć

gospodarki państw słabiej rozwiniętych i "ubogich w złoto" w międzynarodowy obrót

handlowy i kapitałowy i przynieść - w dłuższej perspektywie - wzrost wymiany handlowej,

stabilizację finansową oraz wzrost gospodarczy w skali globalnej [Fink 1984; Heilperin 1931].

2

Zasadniczym problemem, który poddaję analizie w mojej pracy jest wpływ

uwarunkowań systemowych jakie tworzył reżim GES na polskie strategie w dziedzinie polityki

monetarnej i walutowej, a także na sytuację ekonomiczną. Staram się dowieść, iż sprostanie

jego regułom przez kraj peryferyjny, jakim była Polska, bez negatywnego wpływu na

gospodarkę objawiającego się presją deflacyjną, było możliwe jedynie w sytuacji wyjątkowo

korzystnych uwarunkowań zewnętrznych. Te miały miejsce w krótkim okresie 1927-1929. W

pozostałych latach Polska nie była w stanie sprostać wymogom systemu bez ujemnych

konsekwencji dla wewnętrznej sytuacji ekonomicznej. Przeprowadzona analiza wskazała, iż

wynikało to z kilku okoliczności.

Po pierwsze system GES silnie usztywniał politykę pieniężną banku centralnego

uzależniając ją bezpośrednio od posiadanych przezeń rezerw dewiz i złota. Ich niski poziom

(a taką sytuację w przypadku Polski mieliśmy przez cały okres 1924-1936 z wyjątkiem lat

1927-1930) wymuszał - przy spadku rezerw - stosowanie restrykcyjnej polityki pieniężnej,

wywołującej tendencje deflacyjne. Niski stan rezerw stawiał też pod znakiem zapytania

możliwość utrzymania sztywnego kursu złotego - w warunkach pełnego otwarcia gospodarki

- w sytuacji występowania nierównowag w obrotach płatniczych z zagranicą.

Po drugie silne uzależnienie emisji Banku Polskiego od stanu rezerw złota i dewiz, czy

szerzej od sytuacji na rynku walutowym, oznaczało, iż dla polityki pieniężnej szczególnie

ważny był wynik obrotów płatniczych. Ponieważ rezerwy dewiz i złota skoncentrowane były

w Banku Polskim, nierównowaga bilansu płatniczego oddziaływała na nie bezpośrednio, i

dalej na politykę pieniężną. Tak więc w przypadku ujemnego bilansu płatniczego rezerwy

banku emisyjnego uruchamiane były na początku, a nie na końcu procesu dostosowawczego.

Po trzecie jedną z istotnych cech polskiej gospodarki była jej niska konkurencyjność, z

tego powodu liberalizacja obrotów handlowych przynosiła w pierwszej kolejności wzrost

importu, przez co bilans handlowy i bilans obrotów bieżących stawał się ujemny.

Równowagę bilansu płatniczego zapewnić mógł w tych warunkach dodatni wynik obrotów

kapitałowych. Polska z jej krótką historią polityczną i finansową była oceniana przez

zagraniczne rynki finansowe jako kraj dużego ryzyka, w tych okolicznościach dodatni wynik

obrotów kapitałowych był - zwłaszcza w latach 20. - "zasługą" przede wszystkim specjalnych

pożyczek rządowych. Pożyczkodawcy wymagali "nadzwyczajnych" gwarancji i zabezpieczeń,

stanowiły je m. in. dochody monopoli skarbowych czy dochody z ceł. Jeśli idzie o kapitały

inwestorów prywatnych, ich napływ był ograniczony, dodatkowo cechował się silnymi

3

fluktuacjami, zależnymi tak od wewnętrznej sytuacji gospodarczo-politycznej Polski, jak też

od sytuacji na międzynarodowych rynkach finansowych. Była ona korzystna jedynie w

krótkim okresie 1927-1929.

Podsumowując: implementacja zasad systemu GES wiążąca się z szerokim otwarciem

gospodarki i determinująca występowanie bezpośredniej zależności między sytuacją w

zakresie bilansu płatniczego a krajową polityką pieniężną (podobnej do tzw. automatu złota),

wymagała spełnienia przez kraj wprowadzający system GES kilku warunków wyjściowych:

zrównoważonych obrotów płatniczych, odpowiednio wysokich rezerw dewizowych,

wiarygodności finansowej oraz względnej równowagi wewnętrznej. Polska warunki te

spełniała w ograniczonym stopniu i jedynie w krótkim okresie końca lat dwudziestych.

Kolejnym zagadnieniem, które poddaję analizie, są determinanty wewnętrzne polityki

pieniężno-walutowej, w tym poglądy polskich władz monetarnych. System genueński

określał ogólne ramy dla narodowych polityk pieniężno-walutowych; wybór szczegółowych

zasad oraz dynamika ich implementacji pozostawały w gestii rządów. Wśród przesłanek,

jakimi kierowały się polskie władze monetarne dostrzegam zjawisko, które nazwałam

fascynacją stabilnością pieniądza. Było ono obecne przede wszystkim w okresie wielkiego

kryzysu, kiedy polityka sztywnego kursu złotego oraz deflacja stały się swoistym

paradygmatem, celem nadrzędnym w stosunku do innych kategorii jak wzrost gospodarczy

czy bezrobocie. W tym samym czasie w krajach zachodnich dokonywała się ewolucja polityki

pieniężnej w kierunku tzw. waluty manipulowanej [Bernstein 1944; Dimsdale 1981;

Moggridge, Howson 1974; Młynarski 1932].

W pracy staram się wskazać źródła owego stanowiska polskich władz. Jak dalece

dyktowały je przesłanki ekonomiczne, w tym potencjalnie negatywne skutki dewaluacji i/lub

kontroli obrotu dewizowego? W jakim stopniu ciążył kompleks "słabego" pieniądza

narodowego, jaki wytworzyła wielka inflacja lat 1919-1923, a następnie kryzys walutowy z

1925 roku? Dodać należy, że przeprowadzenie dewaluacji burzyłoby budowane od 1927 roku

zaufanie tak do złotego, jak i rządów sprawujących władzę po 1926 roku. Pewien wpływ na

opisane wyżej stanowisko polskich władz mógł mieć też czynnik międzynarodowy w postaci

związków politycznych z Francją, który doprowadził do wejścia Polski w 1933 roku do tzw.

Złotego Bloku.

Przeprowadzona w pracy analiza pozwoliła także na uściślenia bądź korekty niektórych

twierdzeń funkcjonujących w polskiej historiografii gospodarczej. Dotyczą one przede

4

-----,~----------~========~.---

wszystkim charakteru i przyczyn inflacji z 1925 roku, przyczyn załamania kursu złotego w

1925 roku, przebiegu deflacji lat 30. oraz roli w tym procesie polityki pieniężnej banku

centralnego.

Problematyka analizowana w niniejszej pracy może być także potraktowana jako

egzemplifikacja trudności z jakimi zderzają się - także współcześnie - kraje rozwijające się,

których władze realizują politykę stabilizacyjną. Praca przedstawia skutki ekonomiczne

stosowania przez kraj peryferyjny recept wypływających z doktryny, w sytuacji gdy jego

gospodarka nie spełnia warunków przez tę doktrynę formułowanych. Wskazuje na bardzo

trudne wybory, przed jakimi stawiał państwa słabo rozwinięte system genueński [Quirico

2002; Bordo, Edelstein, Rockoff 1999]. Jego nieprzyjęcie oznaczało pozostawanie na

międzynarodowym rynku finansowym w grupie partnerów mało wiarygodnych, z kolei

spełnianie stawianych warunków narażało na poważne problemy wewnętrzne. Wdrażanie

systemu GES przez te państwa wiązało się z przeświadczeniem, że dostosowanie się do ru/es

o! the regime przyniesie napływ zagranicznych kapitałów. Na gruncie teoretycznym

rozumowanie to było poprawne, jednak w rzeczywistości lat 20. i 30. miało w dużym stopniu

charakter życzeniowy.

Metoda i źródła. Praca jest interdyscyplinarna, staram się w niej stosować metody

właściwe analizie ekonomicznej oraz historii gospodarczej. Od strony koncepcyjnej rozprawę

usytuować można między tradycyjną historią gospodarczą, a New Economic History.

Odwołanie do teorii - w tym przypadku międzywojennych i współczesnych teorii pieniężnych

i walutowych - stanowi podstawę interpretacyjnej warstwy książki, pozwala uchwycić

wieloaspektowość analizowanych zjawisk oraz sformułować szersze uogólnienia.

Konfrontacja materiału historycznego z teoretycznymi ujęciami dała możliwość

zaprezentowania złożoności i niejednoznaczności przeszłości, metody właściwe analizie

historycznej pozwoliły z kolei wystrzegać się mechanicznych aktualizacji.

Badania stricte historyczne polegały na krytycznej analizie dokumentów archiwalnych

(Archiwum Akt Nowych: akta Banku Polskiego oraz Ministerstwa Skarbu), druków

(wystąpienia ministrów skarbu, premierów itp.), opracowań monograficznych, a także

artykułów zamieszczonych w najważniejszych czasopismach ekonomicznych: "Przegląd

Gospodarczy", "Gazeta Bankowa", "Ekonomista", "Kwartalnik Statystyczny", "Przemysł i

Handel" (w latach 30. .Polska Gospodarcza"). Służyły one przedstawieniu sytuacji na rynku

5

pieniężno-walutowym oraz odtworzeniu stanowisk i poglądów władz monetarnych: Banku

Polskiego, ministrów skarbu, premierów, a także przedstawicieli środowisk gospodarczych i

finansowych. Wykorzystałam też liczne opracowania w postaci syntez oraz biografii i

wspomnień ważnych postaci międzywojennego życia gospodarczego. W celu przedstawienia

ewolucji poglądów na mechanizm systemu waluty złotej oraz teorii monetarnych z epoki

odwołuję się do prac z zakresu historii myśli ekonomicznej [m. in. Humphrey 2002, 2004,

2009].

Narzędzia właściwe analizie ekonomicznej pozwoliły na przedstawienie mechanizmu

transmisji między kluczowymi dla polityki pieniężnej i walutowej kategoriami: bilans

płatniczy, rezerwy złota i dewiz, kurs walutowy, podaż pieniądza oraz poziom cen. Realizacja

tego zamierzenia była trudna, wymagała bowiem w pierwszej kolejności zebrania i

opracowania według jednolitej metody dużej liczby danych dla okresu 1924-1936. Statystyki

dotyczące kwestii monetarnych zestawiono na podstawie źródeł archiwalnych; wskaźniki

makroekonomiczne (ceny, produkcja itd.) - na podstawie publikacji Głównego Urzędu

Statystycznego, Ministerstwa Skarbu, Instytutu Badania Koniunktur Gospodarczych i Cen

oraz statystyk publikowanych przez Ligę Narodów.

Oryginalne zarówno pod względem metodologicznym jak i merytorycznym są przede

wszystkim zamieszczone w pracy zestawienia bilansu płatniczego dla lat 1924-1936. Zmiany

metodologii statystycznego ujmowania składników bilansu w badanym okresie oraz różne

ich klasyfikowanie powodowały, iż kwoty obrotów bieżących i kapitałowych są dla kolejnych

lat porównywalne jedynie w ograniczonym stopniu. Konieczne było więc przyjęcie jednolitej

metody zestawiania poszczególnych pozycji, która pozwalałaby na formułowanie wniosków

odnośnie sytuacji w zakresie obrotów bieżących i kapitałowych i jej wpływu na stan rezerw

banku centralnego. Dokonano też autorskiego oszacowania bilansu za lata 1920-1922.

Treść rozdziałów:

Rozdział I przedstawia mechanizm funkcjonowania systemu waluty złotej oraz proces

jego restauracji w latach 20. XX wieku. Wskazuje na podstawy teoretyczne systemu

odwołujące się do ekonomii klasycznej i ilościowej teorii pieniądza, następnie mechanizm

transmisji między sytuacją w zakresie bilansu płatniczego, rezerwami złota i dewiz a polityką

monetarną i poziomem cen. Przywołuje najnowsze ustalenia badaczy zachodnich o

charakterze stricte ekonomicznym jak i historyczno-gospodarczym, odnoszące się do

6

charakteru procesów dostosowawczych oraz wpływu systemu waluty złotej na sytuację

pieniężną i gospodarczą wybranych państw. Przedstawia ustalenia genueńskie (1922) oraz

problemy jakie towarzyszyły procesowi ich wdrażania.

Rozdział II analizuje proces załamania marki polskiej i wielką inflację w latach 1919-

1923. Doświadczenia tego okresu miały ważny wpływ na przekonania polskich władz

monetarnych odnośnie do kierunków polityki pieniężnej i walutowej w następnych latach,

uformowały też zachowania ludności, objawiające się ucieczką od pieniądza krajowego w

sytuacji nawet niewielkiego spadku jego kursu i tezauryzacją walut obcych (głównie dolara).

Szczegółowej analizie poddaję przyczyny spadku kursu marki polskiej, w tym sytuację w

zakresie bilansu płatniczego. Przedstawiam wyniki badań nad kształtowaniem się kursu

marki na warszawskiej giełdzie pieniężnej oraz najważniejszych europejskich giełdach

pieniężnych. Analiza ta pozwoliła odrzucić przypisywanie istotnego znaczenia dla spadku

kursu marki tzw. spekulacji zagranicznej.

Rozdział III dotyczy reformy walutowej z 1924 roku, która została oparta na systemie

GES. Przedstawia najważniejsze ograniczenia związane z jej realizacją oraz dylematy, przed

jakimi stanęły polskie władze wraz z pogłębianiem się recesji gospodarczej, która wystąpiła

po wdrożeniu polityki stabilizacyjnej. Budowana ona była na paradygmacie silnego pieniądza

oraz konieczności deflacyjnych dostosowań w gospodarce realnej. Recesja gospodarcza

wymusiła "poluzowanie" polityki pieniężnej i większą aktywność państwa w zakresie

wspierania popytu wewnętrznego, ubocznym tego skutkiem stał się wzrost importu, a

następnie pogarszanie się sytuacji płatniczej Polski. Ostatecznie w drugiej połowie 1925 roku

doszło do kryzysu walutowego objawiającego się silnym załamaniem kursu złotego i

spadkiem rezerw dewizowych Banku Polskiego.

Rozdział IV analizuje przyczyny i mechanizm kryzysu walutowego (1925-1926).

Odwołuje się do współczesnych teorii kryzysów walutowych, następnie przedstawia badania

najważniejszych czynników mających wpływ na załamanie złotego. Przeprowadzone analizy

pozwoliły także na weryfikację opinii - czasem wzajemnie sprzecznych - funkcjonujących w

literaturze przedmiotu (m. in. wpływ czynnika monetarnego na proces załamania złotego,

nieadekwatność używania określenia "druga inflacja" sugerującego, iż stopa inflacji była w

1925 roku zbliżona do tej z lat 1919-1923).

Rozdział V przedstawia politykę stabilizacyjną realizowaną w czasie trzyletniego planu

(1927-1930), uzgodnionego z zagranicznymi instytucjami finansowymi, które udzieliły Polsce

7

pożyczki na tzw. drugą stabilizację złotego, po dokonaniu jego ustawowej dewaluacji (o 42%

w stosunku do kursu z 1924 roku). Trzyletni plan stabilizacyjny (1927-1930) zawierał zestaw

działań, jakie polskie władze miały podjąć, by stworzyć warunki niezbędne dla trwałej

stabilizacji: równowaga budżetowa, silne podniesienie rezerw dewizowych, niezależność

banku centralnego od rządu, oparcie polityki emisyjnej na "wzmocnionym" systemie GES,

pełna liberalizacja obrotów towarowych i kapitałowych z zagranicą. Zwiększenie rezerw

miało neutralizować potencjalny wpływ ujemnego bilansu płatniczego na sytuację walutową

politykę monetarną. Ostatni punkt rozdziału przedstawia perturbacje na

międzynarodowych rynkach pieniężnych z lat 1928-1929, będące zwiastunem narastania

nierównowag w gospodarce światowej. Towarzyszyła im rosnąca nieufność do dewiz i

ucieczka "do złota", które stały się jedną z przyczyn kryzysu systemu waluty złotej w skali

międzyna rodowej.

Rozdział VI poświęcony został polityce pieniężno-walutowej w okresie wielkiego

kryzysu, kiedy po raz drugi, podobnie jak w 1925 roku - tyle że w okolicznościach

nieporównanie trudniejszych, bo globalnego załamania gospodarek - polskie władze stanęły

przed dylematem: czy ważniejsze jest podporządkowanie polityki pieniężno-walutowej

wymogom GES, czy też przeciwdziałanie pogłębiającej się depresji? Do roku 1933

konsekwentnie przestrzegano zasad systemu, w latach następnych podejmowano próby

godzenia celów monetarnych i gospodarczych. Odejście od sztywnego uzależniania polityki

emisyjnej od poziomu rezerw złota i dewiz, a także coraz silniejszy protekcjonizm w handlu

zagranicznym oznaczały stopniowe odchodzenie od reguł systemu. W pełni wolny

pozostawał jeszcze obrót kapitałowy z zagranicą. Poddano go kontroli w roku 1936

wprowadzając zakaz wykonywania obrotów płatniczych (nazwany reglamentacją dewizową)

bez zgody władz dewizowych. Reglamentowanie dewiz oznaczało przejęcie przez państwo

pełnej kontroli nad rynkiem walutowym, z zakazem stosowania kursów innych niż urzędowe.

Posunięcia te były wymuszone wyczerpaniem rezerw dewizowych Banku Polskiego oraz

rozpadem Złotego Bloku. Należy je potraktować jako odejście od fundamentalnych zasad na

jakich zbudowany był system waluty dewizowo-złotej.

Wnioski

Paradygmat silnego pieniądza w polskiej polityce pieniężnej i gospodarczej jako

pierwszy zastosował Władysław Grabski. Po okresie hiperinflacji wydawał się on być

8

oczywistym, jednak w trakcie realizacji polityki stabilizacyjnej popełniono szereg błędów,

które ostatecznie doprowadziły do kryzysu walutowego w 1925 roku. Błędy te w istotnej

części były konsekwencją zbyt pochopnego i szerokiego wdrażania reguł systemu GES, do

czego gospodarka Polski nie była przygotowana. Za główny błąd uznać należy wprowadzenie

pełnej wymienialności złotego (na rynku krajowym i zagranicznym), na który nie pozwalał

poziom rezerw dewizowych oraz brak funduszu stabilizacyjnego, mogącego amortyzować

szoki zewnętrzne. Równolegle dokonano dość szerokiego otwarcia gospodarki poprzez

liberalizację obrotów handlowych i płatniczych. To pierwsze uzasadniał cel antyinflacyjny -

import miał przeciwdziałać wzrostowi cen krajowych i zmuszać producentów krajowych do

konkurowania ceną zarówno na rynku wewnętrznym jak i rynkach zagranicznych. Cel

antyinflacyjny był słuszny i został zrealizowany, kosztem była recesja w gospodarce oraz

wysoki deficyt handlowy. Otwierając gospodarkę na import zakładano, że będzie on

równoważony przez eksport. Założenie to miało w dużym stopniu charakter życzeniowy i

okazało się błędne. Jeśli idzie o liberalizację obrotów płatniczych to przyniosła ona duży

wzrost zadłużenia podmiotów krajowych zagranicą, które - wraz z zapadalnością terminów

płatności w drugiej połowie 1925 roku - powiększyło presję na rezerwy dewizowe Banku

Polskiego.

Kolejnym błędem była "heroiczna" obrona kursu prowadzona w 1925 roku. Jej kosztem

stał się silny spadek rezerw dewizowych banku centralnego i konieczność korzystania z

kredytów interwencyjnych. Zawieszenie interwencji zagranicznej latem 1925 roku należy

uznać nie tyle za przyczynę załamania złotego, co za przyznanie się polskich władz, iż nie są w

stanie utrzymać kursu na sztywnym poziomie wobec braku równowagi na rynku walutowym.

Obrona kursu okazała się bardzo kosztowna, doprowadzając do wyczerpania rezerw i

konieczności zawieszenia interwencji. Zaraz potem kurs złotego uległ głębokiemu spadkowi,

dochodzącemu w niektórych miesiącach do 48-51% (w ujęciu średniomiesięcznym).

Przywrócona została kontrola obrotów dewizowych, wprowadzono też ograniczenia

importowe.

W polskiej historiografii gospodarczej za jedną z przyczyn narastania nierównowagi

obrotów handlowych oraz pogorszenia wewnętrznej sytuacji gospodarczej wskazywano

nadwartościowy kurs złotego ustanowiony w 1924 roku. Przeprowadzone obliczenia

wskazują, że w pierwszych miesiącach reformy mógł on być nadwartościowy jedynie dla

niektórych grup produktowych, aczkolwiek nadwartościowość nie była duża, sięgać mogła

9

--------

około 10%. Sytuacja ulegać zaczęła zmianie od jesieni 1924 roku z powodu wzrostu cen

krajowych (głównie cen rolnych, wzrost ów wynikał z przyczyn podażowych - spadek

produkcji rolnej), a następnie w miesiącach wiosenno-letnich 1925 roku ze względu na

silniejszy spadek cen na rynkach zewnętrznych niż w Polsce. Okoliczności te pogorszyły

konkurencyjność polskich produktów na rynkach zewnętrznych.

Skalę załamania złotego w drugiej połowie 1925 roku potęgowała trudna sytuacja

polityczna, zarówno wewnętrzna jak i zagraniczna. Ta druga rzutowała przede wszystkim na

trudności z uzyskaniem długoterminowych kredytów stabilizacyjnych, z kolei brak

wewnętrznej stabilności politycznej potęgował chwiejność zachowań ludności i silny "efekt

stada", skutkujący utratą płynności przez system bankowy (kryzys bankowy). Po

doświadczeniach hiperinflacji 1923 roku, nawet niewielki spadek kursu złotego odczytywany

był jako początek "historii inflacyjnej" i powodował ucieczkę od złotego. W teorii kryzysów

walutowych funkcjonuje teza, iż jeśli występują oczekiwania co do załamania waluty, to ono

w końcu musi nastąpić. Dewaluacja wydawała się nieuchronna przynajmniej od wiosny 1925

roku, kiedy - w warunkach pogarszającego się salda obrotów handlowych i spadku rezerw

banku centralnego - podtrzymanie kursu wymagało ciągłej interwencji ów stan rezerw

pogarszającej.

Negatywne konsekwencje ortodoksyjnego traktowania reguł systemu ujawniły się z

całą siłą podczas wielkiego kryzysu, jego skutkiem stało się "zacieśnianie" polityki pieniężnej.

Przestrzeganie reguł GES trwało tak naprawdę do 1933 roku, w latach następnych zaczęto

stopniowo od nich odchodzić: z jednej strony poprzez rozszerzanie ograniczeń importowych,

z drugiej poprzez "dyskrecjonalne" uelastycznianie polityki pieniężnej. Zaprzestano

symetrycznej redukcji obiegu stosownie do obniżających się rezerw, podaż pieniądza

utrzymywana była na mniej więcej stałym poziomie. Ponieważ rezerwy dewiz ciągle spadały

(m. in. z powodu odpływu kapitałów), rząd starał się kreować przekonanie, iż złoty stał się

"walutą złotą" (pokrycie emisji stanowiły rezerwy złota). Posunięć tych nie należy jednak

traktować jako fundamentalnej zmiany polityki pieniężnej, nie stała się ona bowiem

instrumentem oddziaływania na koniunkturę, jej rola w tym zakresie pozostawała bierna

bądź mało znacząca.

Ortodoksyjne i relatywnie długotrwałe - na tle innych państw - przestrzeganie przez

Polskę zasad GES wynikało z wielu okoliczności. Rozstrzygnięcie, które z nich miały

dominujące znaczenie natrafia na szereg problemów, bowiem linia argumentacji, jaka

10

wyłania się z analizowanych dokumentów i źródeł nie jest jednoznaczna, ulegała też

wyraźnej ewolucji. W pierwszej fazie kryzysu silnie obecne były w niej aspekty ekonomiczne.

Uważano, że utrzymywanie "reguł gry" - niezależnie od zmian zachodzących na

międzynarodowym rynku finansowym - powstrzyma odpływ kapitałów i będzie budować

wiarygodność płatniczą Polski. Po drugie dowodzono, że dewaluacja nieuchronnie prowadzić

będzie do inflacji, tutaj przywoływano doświadczenia z lat 20. Podrożyłaby ona też - co

oczywiste - koszty obsługi zadłużenia zagranicznego. Po trzecie uważano, że dzięki deflacji

(spadek cen w Polsce był jednym z najwyższych) polscy eksporterzy będą mogli łatwiej

konkurować ceną na rynkach zewnętrznych. Założenie to, teoretycznie słuszne, było - w

warunkach narastającego protekcjonizmu w handlu międzynarodowym - błędne. Ceną

deflacji była pogłębiająca się recesja gospodarcza. By wspierać eksport stosowano dumping,

zwroty ceł itd., ich kosztami obciążano konsumentów (krajowe ceny niektórych dóbr były

wyższe od cen stosowanych w eksporcie). Wreszcie błędnie odczytywano i interpretowano

zmiany polityki walutowej zachodzące w państwach zachodnich. Uważano, że zawieszanie

ru/es oj the game przez kolejne państwa (przez silne dewaluacje, kontrolę obrotu

dewizowego, bądź jedno i drugie) ma charakter krótkookresowy. To stanowisko można

usprawiedliwiać jedynie w odniesieniu do pierwszej fazy kryzysu. Postawę niereagowania

umożliwiał dodatkowo wysoki poziom rezerw dewizowych, z którym Polska wchodziła w

kryzys, a który zapewniła pożyczka stabilizacyjna z końca 1927 roku.

Motywy ekonomiczne przeplatały się z politycznymi, te ostatnie zaczęły odgrywać

silniejszą rolę w drugiej fazie kryzysu, coraz mocniej obecna w nich była retoryka

nacechowana niechęcią wobec zagranicy. Dyktowały ją zawiedzione nadzieje oraz

rozczarowanie, iż przestrzeganie reguł gry przyniosło więcej strat niż korzyści. Plan

stabilizacyjny realizowany w latach 1927-1930 zaczęto określać jako "narzucony przez

obcych", choć - z drugiej strony - realizowaną politykę uzasadniano potrzebą pozyskiwania

zaufania zagranicy. Od 1933 roku zaczęto upowszechniać pogląd, iż złoty stał się "walutą

złotą" (rezerwy dewizowe były już bowiem niewielkie; podstawą pokrycia emisji pozostawało

złoto). Przystąpienie Polski w 1933 roku do tzw. Złotego Bloku wynikało z relacji politycznych

z Francją, od strony ekonomicznej stanowiło dodatkowe uzasadnienie realizowanej polityki

walutowej. Kredyty dewizowe, z jakich korzystał Bank Polski w okresie kryzysu, pochodziły

głównie z banków francuskich, w tym z Banku Francji. Prowadzono też rozmowy z Francją

dotyczące dużej pożyczki na modernizację armii (2,6 mld franków; transfer dewiz miał

11

wynieść 810 mln franków, przy czym aż 50% w pierwszym roku realizacji umowy, w celu

wzmocnienia rezerw Banku Polskiego, co było istotne dla polityki walutowej i dawało

możliwości powiększenia emisji). Umowę podpisano we wrześniu 1936 roku, już po

wprowadzaniu przez Polskę kontroli obrotów płatniczych.

Szybsze odejście od zasad systemu nie uchroniłoby oczywiście Polski przed kryzysem,

stworzyłoby natomiast warunki dla podjęcia działań, które mogłyby złagodzić jego przebieg,

m.in. pozwoliłoby uelastycznić politykę monetarną. Dewaluacja prawdopodobnie

przyniosłaby efekt inflacyjny, niemniej umiarkowany wzrost cen nie musiałby być sam w

sobie - przy powszechnym i głębokim ich spadku po 1929 roku - zjawiskiem negatywnym,

wszak w ten sposób wiele państw stymulowało ożywienie koniunktury. Rozważania te mają

charakter teoretyczny i mogłyby stać się przedmiotem badań tzw. historii kontrfaktycznej.

Dodać w tym miejscu należy, że dla problemów, jakie niosło stosowanie reguł systemu w

takim kraju jak Polska, istotna była także jego niska efektywność w skali międzynarodowej.

Tę polskie władze brały pod uwagę w stopniu wysoce niewystarczającym.

Jeszcze jedną determinantą realizowanej polityki pieniężno-walutowej było

przekonanie, podzielane nie tylko przez rządzących, iż "silny" złoty jest symbolem siły

państwa. Ponieważ przez całą pierwszą połowę lat 20. nie udawało się dokonać trwałej

stabilizacji narodowej waluty, wielkie znaczenie (ekonomiczne, polityczne ale i

propagandowe) nadano operacji stabilizacyjnej z końca 1927 roku. Obiektywnie rzecz

ujmując była ona rzeczywiście sukcesem. Na bazie tego sukcesu tzw. rządy pomajowe

budowały swoją pozycję i wizerunek w społeczeństwie. Tak więc w praktycznej realizacji

reguł wypływających z systemu ważne były też ambicje "młodego" polskiego państwa.

Przywołane źródła:

E. M. Bernstein (1944), A Practicallnternational Monetary Policy, .The American EconomicReview", Vol. 34, No. 4.

M. D. Bordo, M. Edelstein, H. Rockoff (1999), Was Adherence to the Gold Standard a IIGoodHousekeeping Seal oj Aporovai" During the Interwar Period? NBER, Working Paper, No.7186.

M. Bordo, B. Eichengreen (1998), The Rise and Fali oj a Barbarous Relie: The Role oj Gold inthe International Monetary System, NBER, Working Paper, No. 6436.

12

M. D. Bordo, R. MacDonald (2001), The Inter-War Gold Exchange Standard: Credibility andMonetary Independence, NBER, Working Paper, No. 8429.

N. H. Dimsdale (1981), British Monetary Policy and The Exchange Rate 1920-1938, "OxfordEconomic Papers", Vol. 33.

B. Eichengreen, J. Sachs (1985), Exchange Rates and Economic Recovery in the 1930s, "TheJournal of Economic History", Vol. 45, No. 4.

B. Eichengreen, P. Temin (1997), The Gold Standard and the Great Depression, NBER,Working Paper, No. 6060.

C. Fink (1984), The Genoa Conference: European Diplomacy 1921-1922, Chapel Hill.

M. A. Heilperin (1931), Le probleme monetaire d'apres guerre et sa solution en Pologne, enAutriche et en Tchecoslovoquie, Paris.

T. M. Humphrey (1997), Fisher and Wicksell on the Quantity Theory, FRB of Richmond,.Economic Quarterly", Vol. 83/4.

---------------------- (2002), Knut Wicksell and Gustaw Cassel on the Cumulative Process and thePrice-Stabilizing Policy Rule, FRB of Richmond, .Econornic Quarterly", Vol. 88/3

---------------------- (1974), The Quantity Theory of Money: Its Historical Evolution and Role inPolicy Debates, FRB of Richmond, " Economic Review", May/June.

z. Landau (1970), Dwie stabilizacje złotego (1924-1927), "Studia Historyczne", nr 4.

z. Landau (1976), Polityka pieniężna Polski w okresie wielkiego kryzysu gospodarczego (1930-1935), "Finanse", nr 9.

z. Landau (1986), Polityka walutowa rzqdu polskiego w latach 1936-1939, "PrzeglądHistoryczny", nr 2.

F. Młynarski (1932), Funkcjonowanie złotej waluty. Memorial złożony delegacji złota przyKomitecie Finansowym Ligi Narodów, Warszawa.

D. E. Moggridge, S. Howson (1974), Keynes on Monetary Policy, 1910-1946, "OxfordEconomic Papers", Vol. 26, No. 2.

W. Morawski (2008), Od marki do zlotego. Historia finansów Drugiej Rzeczypospolitej,Warszawa.

R. D. Quirico (2002), The Limits of Loyalty. A Reflection on Historical Experiences of Exits formInternational Monetary System, European University Institute, Working Papers, No. 42.

13

K. Studentowicz (1937), Dewaluacja a kryzys gaspodarczy, Warszawa.

------------------- (1965), Ewolucja zasad polityki pieniężnej w krajach kapitalistycznych,Warszawa.

1. Tomaszewski (1961), Stabilizacja waluty w Polsce 1924-1925, Warszawa.

2. Główne kierunki prac naukowo-badawczych charakterystyka dorobku (po

uzyskaniu doktoratu)

Od połowy lat 90. zasadnicza część moich prac badawczych dotyczyła zasadniczo trzech

dziedzin:

a) historii polskiej bankowości centralnej, w tym polityki pieniężnej i walutowej,

b) gospodarki Polski w latach międzywojennych (1918-1939) i wczesnym okresie

Polski Ludowej,

c) statystyki historycznej.

Ad. a) Pierwsze badania dotyczące polskiej bankowości centralnej odnosiły się do Banku

Polskiego SA (1924-1951). Ich owocem stał się cykl artykułów oraz monografia tej instytucji

opublikowana w roku 1994 [współautor A. Jezierski]. W kolejnych latach badania zostały

rozszerzone o okres 1945-1970, w ich wyniku powstały dwie kolejne publikacje: pierwsza

dotycząca początków działalności NBP w latach 1945-1947, druga działalności NBP w okresie

1948-1970 [współautor A. Jezierski]. Dodam, że są to jedyne monografie NBP jakie ukazały

się do czasów obecnych. Podsumowaniem prac w tej dziedzinie są wydane w ostatnich

latach opracowania mojego autorstwa syntetyzujące dzieje polskiej bankowości centralnej.

W kontekście analiz dotyczących bankowości centralnej przedmiotem dociekań stały

się zagadnienia dewizowe oraz będący ich integralną częścią system rozliczeń pieniężnych z

zagranicą. Za ważne uznaję cztery teksty. Pierwszy z nich Polityka dewizowa a pozycja banku

centralnego w Polsce ... podejmował problem wpływu systemu kontroli obrotów płatniczych

z zagranicą w latach międzywojennych na pozycję ustrojową banku centralnego oraz jego

autonomię w zakresie polityki pieniężnej. W artykule Nowe formy agresywnego

merkantylizmu? Polityka dewizowo-kursowa w Polsce (1945-1947) wskazywałam na

podobieństwa i różnice w zakresie polityki dewizowej oraz systemu kontroli przez państwo

14

rozliczeń finansowych z zagranicą między okresem 1936-1939 i 1945-1947. Badanie to

doprowadziło do kilku ważnych konstatacji: 1) ramy instytucjonalno-prawne w jakich

funkcjonował system powojenny stanowiły kontynuację rozwiązań przedwojennych; 2)

restrykcyjność systemu przedwojennego była na tyle głęboka, iż mogła stać się podstawą

prawną rozwiązań zastosowanych w ustroju socjalistycznym, przynajmniej w pierwszym jego

okresie; 3) przedwojenny system rozliczeń z zagranicą operujący clearingiem dwustronnym i

kompensatą zawierał w sobie cechy, które prowadziły do rozwoju systemu różnicowania

kursów (stosowania kilku kursów walutowych w zależności od rodzaju rozliczeń płatniczych z

zagranicą). Badania w tym zakresie zostały w ostatnich latach rozszerzone o kolejne lata

Polski Ludowej. Pierwszym ich "produktem" stał się tekst Socjalistyczny neomerkantylizm ....

opublikowany w 2013 r.

Badania dotyczące Banku Polskiego skłoniły mnie do szerszego zainteresowania się

kwestią relatywnie słabego znaczenia w realizowanej przezeń polityce pieniężnej stopy

procentowej. Analizie przyczyn tego stanu rzeczy poświęconych zostało kilka artykułów

przygotowanych wspólnie z Ł. Lisiecką. Przedstawiają one strukturę rynku pieniężnego oraz

prawne ograniczenia w postaci ustawodawstwa "antylichwiarskiego" obowiązującego przez

cały okres międzywojenny, regulującego poziom dopuszczalnej stopy procentowej w

operacjach pieniężnych. W artykułach Useful or harmful? Money Usury Law in the 2nd

Republic oj Poland .... oraz Rynek pod kontrolq - stopy procentowe w /I Rzeczypospolitej

analizie poddano genezę wzmiankowanych regulacji, ich wpływ na położenie banków oraz

politykę stóp procentowych Banku Polskiego.

Polityki pieniężnej dotyczy pośrednio także tekst pt. Dylematy polityki inwestycyjnej w

latach 1936-1939 ... Podejmuje on problem wyzwań inwestycyjnych formułowanych w końcu

lat 30. z jednej strony, z drugiej ograniczeń finansowych związanych z ich realizacją, w tym

obaw, iż ambitny program inwestycyjny wymagający finansowania go środkami

budżetowymi oraz kredytami banku centralnego, będzie prowadził do zachwiania równowagi

i narastania presji inflacyjnej. Badałam ekonomiczną zasadność tego stanowiska

(reprezentował je przede wszystkim wicepremier i minister skarbu Eugeniusz Kwiatkowski),

wskazałam też na źródła "obaw inflacyjnych" o charakterze pozaekonomicznym,

wypływające z polskich doświadczeń lat 20.

15

----------~r--------

Spis publikacji (w kolejności adekwatnej do powyższego opisu):

Bank Polski SA 1924 - 1951, NBP, Warszawa 1994, ss. 139 [udział 50%; współautor A.Jezierski].

Pierwsze lata działalności Narodowego Banku Polskiego. Narodziny systemu finansowegoPRL, NBP, Warszawa 1996, ss. 237 [udział 65%; współautor A. Jezierski].

Narodowy Bank Polski 1948-1970, NBP, Warszawa 2001, ss. 439 [udział 65%; współautor A.Jezierski].

Zarys historii polskiej bankowości centralnej 1828-2008, NBP, Warszawa 2010, ss. 86 [wyd. wjęzyku angielskim An Outline History of Polish Central Banking, NBP, Warszawa 2010, ss. 86,dostępne on-line http://www.nbp.pl/en/publikacje/].

Polska bankowość centralna 1828-1989, [w:] Bankowość centralna od A do Z, red. R.Kokoszczyński, B. Pietrzak, NBP, Warszawa 2007, s. 28-64.

Polityka dewizowa a pozycja banku centralnego w Polsce, [w:] Przełomy w historii, t. III, cz. II,Wyd. A. Marszałek, Toruń 2002, s. 217-229.

Nowe formy agresywnego merkantylizmu? Polityka dewizowo-kursowa w Polsce (1945-1947), "Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych" 2008, t. 68, s. 65-91.

Socjalistyczny neomerkantylizm. System rozliczeń obrotów płatniczych między państwamisocjalistycznymi w latach 1947-1970, [w:] W poszukiwaniu modelu gospodarki centralniesterowanej, red. Piotr Jachowicz, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2013, s. 107-124.

Useful or harmful? Money Usury Law in the 2nd Republic of Poland, "Studia HistoriaeOeconomicae" 2006, vol. 26. s. 67-88 [współautor Ł. Lisiecka].

Rynek pod kontrolq - stopy procentowe w /I Rzeczypospolitej, "Roczniki Dziejów Społecznychi Gospodarczych", 2005, tom 65, 5.167-194 [współautor Ł. Lisiecka].

Dylematy polityki inwestycyjnej w latach 1936-1939, [w:] COP. Przeszłość. Teraźniejszość.Przyszłość, red. J. Konefał, Stalowa Wola 2007, s. 25-50.

Ad. 2). Badania dotyczące gospodarki i społeczeństwa Polski międzywojennej zajmowały

mnie - i nadal zajmują - w sposób szczególny. Zainteresowanie to wynika z dwóch

okoliczności. Pierwsza kazała poszukiwać odpowiedzi na pytania, które pojawiały się w

kontekście kolejno realizowanych badań. Druga dotyczyła wyjątkowości okresu 1918-1939,

w którym miała miejsce najpierw wielka inflacja, potem w latach 30. wielka deflacja, mała

16

recesja połowy lat 20., potem wielka depresja lat 30., przechodzenie od liberalizmu do

etatyzmu itd.

Wśród prac poświęconych gospodarce II RP w pierwszej kolejności chciałabym wskazać

na artykuł Polish Lands Bejore and After the 1st World War ..... , w którym z Ł. Lisiecką

podjęłyśmy problem wpływu zmian granic państwowych po I wojnie na gospodarkę polskich

prowincji oraz trwałość historycznych struktur gospodarczych w ujęciu przestrzennym. Z

problematyką tą wiąże się artykuł Eastern Markets... . (współautor A. Jezierski), który

odpowiada na pytanie o rolę rynków wschodnich dla rozwoju i kondycji polskiego przemysłu

oraz zmian jego struktury gałęziowej. Trzeci tekst Relacje gospodarcze Polska-świat. ..

przedstawia kierunki i skalę obrotów handlowych i finansowych Polski znajważniejszymi

partnerami gospodarczymi. Źródła zebrane w badaniach nad bilansem płatniczym zostały

wykorzystane w kilku tekstach dotyczących emigracji. Tak się bowiem składa, że przekazy

pieniężne emigrantów były jedną z bardziej znaczących i stabilnych pozycji przychodowych w

bilansie płatniczym Polski.

Kolejny artykuł, które uznaję za ważny, dotyczy zróżnicowania dochodowego

społeczeństwa II RP (współautorka Ł. Lisiecka). Należy go traktować jako potencjalny

początek szerszych badań w tej dziedzinie, dotąd ich w Polsce w takim ujęciu nie

prowadzono.

Kolejną dziedziną z zakresu gospodarki i finansów II Rzeczypospolitej, stanowiącą

przedmiot moich analiz, był stan rozwoju i kondycja sektora bankowego. Ostatni z tekstów

dotyczący tej problematyki przedstawia determinanty aktywności banków zagranicznych

(The Determinants .... ).

Spis publikacji (w kolejności adekwatnej do powyższego opisu):

Polish Lands 8efore and After the 1st World War ..... Effects of 8reaking the Economics Tieswith Germany, Austria and Russia for the Polish Regions, "Studia Historiae Oeconomicae"2004, vol. 25, s. 11-26 [współautor Ł. Lisiecka].

Eastern Markets in Historical Perspective, "Studia Historiae Oeconomicae" 2001, vol. 24, s.73 - 86 [współautor A. Jezierski].

Relacje gospodarcze Polska-świat w okresie międzywojennym w świetle danych bilansupłatniczego, [w:] Między zacofaniem a modernizacją. Społeczno-gospodarcze problemy ziempolskich na przestrzeni wieków, red. E. Kościk, T. Głowiński, GAJT, Wrocław 2009, s. 177-194.

17

Zagraniczne wyjazdy Polaków w okresie międzywojennym, [w:] Gospodarczy wymiarturystyki, red. E. Kościk, GAJT, Wrocław 2011, t. II, s. 135-147 [współautor Ł. Lisiecka].

Zróżnicowanie dochodów w Polsce międzywojenne], [w:] Oblicza nierówności społecznych.Studia interdyscyplinarne, ENETEIA, Warszawa 2007, red. J. Klebaniuk, s. 111-127[współautor Ł. Lisiecka].

The Determinants oj Foreign Banking Activity in Poland during the Interwar Period, [in:]Studies in Banking &Financial History Series, ss. 26 [przyjęty do druku w 2013 r.].

Ad. 3). Badania dotyczące polskiej przeszłości w ujęciu ilościowym zainicjowałam w pracy

doktorskiej Województwo w dziejach społeczno-gospodarczych Polski. Jej przedmiotem były

dzieje województwa jako najstarszej jednostki administracyjnej w układzie przestrzenno-

geograficznym, gospodarczym i jako jednostki samorządu terytorialnego. Fragmenty

przygotowywanej rozprawy zostały opublikowane w 1990 roku w pracy Polskie

województwo. Doświadczenia i perspektywy, red. A. Kukliński i P. Swianiewicz, IGP UW

Warszawa 1990, s. 39-115 (publikacja i mój w niej udział związane były z realizacją projektu

badawczego "Rozwój regionalny. Rozwój lokalny. Samorząd terytorialny" pod

kierownictwem prof. dr hab. A. Kuklińskiego).

W okresie tym podjęłam współpracę z Głównym Urzędem Statystycznym stając się

członkiem zespołu powołanego przed Prezesa GUS, który tworzyli prof. prof. Andrzej

Jezierski, Cezary Kuklo, Juliusz Łukasiewicz i Andrzej Wyczański. Zespół rozpoczął prace nad

badaniem przeszłości statystycznej Polski, miały one charakter pionierski i wypełniały istotną

lukę dotyczącą statystycznego obrazu polskiej gospodarki i społeczeństwa od okresu

przedstatystycznego do XX wieku. Ich wyniki zostały zsyntetyzowane w dwutomowym

opracowaniu: Historia Polski w liczbach tom l, Państwo i społeczeństwa (red. A. Jezierski),

GUS Warszawa 2003 (ss. 535): tom 2, Gospodarka (red. A. Wyczański), GUS Warszawa 2006

(ss. 649). W 2012 roku ukazał się tom Zarys historii Polski w liczbach. Społeczeństwo.

Gospodarka pod red. J. Łukasiewicza (ss. 588), gdzie dane zostały doprowadzone do 2010

roku. W chwili obecnej zespół finalizuje prace nad tomem Polska w Europie, w którym

zostanie zaprezentowany statystyczny obraz Polski na tle państw europejskich od

średniowiecza do 2010 roku. W roku 2013 mają być też podjęte prace przygotowawcze

dotyczące czwartego tomu poświęconego historii polskiej statystyki.

18

Ważną pozycję w moim dorobku stanowią też podręczniki do historii gospodarczej

[udział 50%; współautor A. Jezierski], które od końca lat 90. doczekały się kilku wydań.

Łączna liczba sprzedanych egzemplarzy wyniosła 13120 (dane Wydawnictwa KeyText na

dzień 31 marca 2013 r.).

Moje najbliższe plany badawcze dotyczą kontynuacji prac w dwóch dziedzinach.

Pierwsza to poszerzenie badań dotyczących historii polskiej bankowości centralnej i polityki

monetarnej o kontekst ogólnoeuropejski. Jeśli idzie o badania historyczno-statystyczne w

najbliższych planach znajduje się realizacja projektu badawczego przygotowany przez

Katedrę Historii Gospodarczej Wzrost gospodarczy ziem polskich w okresie pierwszej

globalizacji 1870-1913 pod kierownictwem prof. dr hab. Jacka Kochanowicza. W kolejnych

latach mają być one kontynuowane i obejmować problematykę wzrostu gospodarczego w XX

wieku oraz relacji gospodarczych Polska-Europa w perspektywie długookresowej.

3. Zbiorcza informacja o liczbie publikacji i udziale w konferencjach

a) Liczba publikacji i ich cytowalność:

Liczba publikacji (od doktoratu):

• autorstwo/współautorstwo monografii lub podręcznika akademickiego -

11 pozycji

• autorstwo/współautorstwo rozdziału w monografii - 37 pozycji (bezpublikacji przyjętych do druku)

• artykuły w czasopismach naukowych - łącznie 16 pozycji.

Liczba punktów uzyskanych za publikacje wynosi 185 (stan na 31 marca 2013 r.]'.

Liczba cytowań opracowań mojego autorstwa (współautorstwa) według bazy GoogleScholar wynosi 144. Indeksy cytowań: indeks h - 3; index g-S (stan na 31 marca2013 r.).

b) Udział w 26 konferencjach naukowych z referatem (jako autor bądź współautor).

I Liczba punktów obejmuje okres od 2000 r., została obliczona według systemu punktowania właściwego dlaokresu ukazania się danej publikacji. W przypadku tekstów dwóch autorów, liczba punktów była dzielona przez2.

19

4. Projekty badawcze i współpraca z podmiotami zewnętrznymi

Udział w projekcie badawczym: Społeczeństwo /I Rzeczpospolitej (2010-2013), Instytut

Historii PAN, kierownik projektu: prof. dr hab. JanuszŻarnowski:

b) współorganizacja konferencji (drugi organizator: prof. dr hab. WłodzimierzMędrzecki IH PAN) pt. Druga Rzeczpospolita. Praca i społeczeństwo 1918-1939,20-21 września 2012 r., miejsce konferencji Instytut Historii PAN; jednostkinaukowe, których przedstawiciele brali udział w konferencji: IH PAN,Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu,Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Uniwersytet Wrocławski,Uniwersytet Łódzki, Uniwersytet w Białymstoku, Uniwersytet Marii CurieSkłodowskiej w Lublinie.

b) przeprowadzenie badań dotyczących zróżnicowania dochodowegospołeczeństwa II RPw latach 30. XX wieku.

c) opracowanie rozdziału do tomu Społeczeństwo /I Rzeczypospolitej. Próbasyntezy.

Prace eksperckie i recenzje wydawnicze

a) Prace eksperckie dla Centrum Pieniądza NBP:

• analiza ekspercka dotycząca Kolekcji archiwaliów pochodzqcych z XVI-XXwieku (2011); ocena dokumentów archiwalnych (350 sztuk) ze zbiorów NBP:ustalenie twórców, czasu powstania, zawartości merytorycznej, ocenaprzydatności do eksponowania w Centrum Pieniądza NBP, przyporządkowaniedo modułów wystawienniczych,

• opracowanie koncepcji modułów Ulica Bankowa, Bank Centralny (2012);przygotowanie materiałów tekstowych do przestrzeni ekspozycyjnych,wskazanie eksponatów, niezbędne konsultacje i doradztwo w zakresieprzygotowywanych ekspozycji,

• opracowanie materiałów ekspozycyjnych do ekspozycji multimedialnejmodułów Antyk, średniowiecze i czasy nowożytne; Bank Centralny (2012);przygotowanie materiału merytorycznego (tekst, ikonografia historyczna,scenariusze) do opracowania i produkcji aplikacji do narzędzimultimedialnych.

b) Opracowanie dla NBP pt. Historia gmachu Narodowego banku Polskiego, Warszawa

2007.

c) Członkostwo w Komitecie Redakcyjnym, który został powołany przez Prezesa GUS w

marcu 2009 roku w celu kontynuacji prac w zakresie statystyki historycznej Polski.

d) Opinie (recenzje) dla wydawnictw:

Wydawnictwo TRIO: W. Morawski, Zarys powszechnej historii pieniqdza, bankowości ikredytu (2001); Redakcja "Bank i Kredyt": artykuł R. Niklewicza Denominacja

20

polskiego pieniqdza w 1950 r. (2004); Redakcja "Bank i Kredyt": artykuł G.Wójtowicza The Origin and History of the Polish Money (2006); Redakcja PWN: W.Morawski, Od marki do złotego. Historia finansów Drugiej Rzeczypospolitej, (2008);opinie dotyczące projektów badawczych dla SGH: Gospodarcze skutki rozbiorówPolski (2008); Problem równowagi i nierównowagi w gospodarce PRL (2010), Finansei pieniqdz w gospodarce centralnie kierowanej. Zjawiska finansowe a równowagagospodarcza (2011).

S. Informacja o działalności dydaktycznej

Działalność dydaktyczna wykonywana na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW obejmowała:

a) Wykłady z historii gospodarczej dla studentów I roku (wymiar 60 godzin)

b) Proseminaria z historii gospodarczej (wymiar 30 godzin),

c) Wykłady i konwersatoria z historii bankowości i pieniądza (wymiar 60 godzin),

d) Wykłady i konwersatoria w ramach zajęć tzw. wyboru kierunkowego i wolnego wyboru:

a) historia kryzysów bankowych i finansowych, ich geneza oraz doświadczenia płynące z

przeszłości; b) problem lichwy w perspektywie historycznej i regulacji przez państwo

poziomu stóp procentowych (wymiar w.w. zajęć 30 godzin),

e) Seminaria magisterskie i licencjackie (na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych) z

zakresu historii bankowości i pieniądza oraz historii rynków pieniężnych (liczba prac

licencjackich - 14; prac magisterskich - 13).

Brałam aktywny udział w życiu mego macierzystego Wydziału Nauk Ekonomicznych UW.

Trzykrotnie byłam Pełnomocnikiem Dziekana WNE d.s. rekrutacji na studia, od 2008 roku

jestem Pełnomocnikiem Dziekana WNE UW d.s. Praktyk Studenckich. Współuczestniczyłam

w organizacji Jubileuszu 50-lecia WNE (2003), obecnie wykonuję funkcję Pełnomocnika

Dziekana d.s. Jubileuszu 60-lecia WNE (2013).

6. Informacja o aktywności w zakresie popularyzacji nauki

Prelekcje m. in.: Emisja moskiewska 1945 r., Polskie Towarzystwo Numizmatyczne, oddział

warszawski, Muzeum Niepodległości w Warszawie (2005); 180-lecie polskiej bankowości

centralnej, oddział NBP Kraków oraz oddział NBP Bydgoszcz (2008).

Udział jako ekspert w programach telewizyjnych i radiowych m. in.: Kryzysy finansowe (TVP

Historia, 2012); Stracone złudzenia - Królestwo Polskie 1815-1830 (TVP Historia, 2010);

Polska gospodarka na przełomie lat 80. i 90. (TVN CNBC Biznes, 2008); Polska gospodarka w

pierwszych latach niepodległości (CNBC Biznes, 2008; Program I Polskiego Radia, 2008 r.);

21

Reprywatyzacja (Program I Polskiego Radia, 2008); Rewolucja przemysłowa w x/x wieku na

ziemiach polskich (TVP Historia, 2007).

7. Wyróżnienia i nagrody

Nagroda Rektora UW II stopnia, zbiorowa (1995).

Nagroda Rektora UW, indywidualna (1996).

Srebrna odznaka honorowa IIZa zasługi dla statystyki RP" (2000).

Stypendium habilitacyjne (2008/2009; 6-miesięczne).

8. Kontakt:

Cecylia Leszczyńska

Wydział Nauk Ekonomicznych UW

Ul. Długa 44/50

00-241 Warszawa

e-mail: cleszczynska@wne.uw.edu.pl

Telefon kom.: (+48) 605935496

22

L