Zrodla poznania grobler

Źródła poznania

Źródła poznania 2

Sceptycyzm

• Sceptycyzm przeciw – dogmatyzmowi, – szkole akademickiej (agnostycyzmowi)

• skeptikos = poszukujący• Pirron z Elidy (ok. 365-275 pne)


Sceptycyzm • Argumenty sceptyczne

przeciw możliwości poznania:

• przeciw wiarygodności zmysłów– argument ze względności

postrzeżeń– argument ze złudzeń,

halucynacji– argument ze snu

(Kartezjusz) www.ciolki2.friko.pl/


Sceptycyzm• Argument przeciw wiarygodności rozumowania

(regres w nieskończoność) – żeby coś udowodnić, trzeba mieć jakieś przesłanki;



(regres w nieskończoność) – żeby coś udowodnić, trzeba mieć jakieś przesłanki; – te przesłanki

• albo nie są udowodnione i wtedy dowód jest niekompletny,




• albo nie są udowodnione i wtedy dowód jest niekompletny,• albo są udowodnione na podstawie innych przesłanek;




• albo nie są udowodnione i wtedy dowód jest niekompletny,• albo są udowodnione na podstawie innych przesłanek;• te inne przesłanki albo nie są udowodnione,• albo są udowodnione na podstawie jeszcze innych

przesłanek, itd.



(regres w nieskończoność) • Żeby wiedzieć, że dowód jest poprawny,

trzeba mieć jakieś kryterium poprawności rozumowania;




trzeba mieć jakieś kryterium poprawności rozumowania; • żeby wiedzieć, że to kryterium jest wiarygodne,

trzeba je udowodnić;




trzeba mieć jakieś kryterium poprawności rozumowania; • żeby wiedzieć, że to kryterium jest wiarygodne,

trzeba je udowodnić; • żeby wiedzieć, że dowód kryterium jest poprawny,

trzeba mieć kryterium, itd.


Sceptycyzm

• Wniosek sceptyczny: zasada równowagi sądzenia.


Sceptycyzm

• Wniosek sceptyczny: zasada równowagi sądzenia. • Argument felicytologiczny:

– zawieszenie sądu uwalnia od obawy przed popełnieniem błędu,– przez co zapewnia spokój ducha.


Irracjonalizm

• Zmysły i rozum nie wystarczą do poznania

• Ale mamy jakieś poznanie


Irracjonalizm


• Ale mamy jakieś poznanie• Zatem są jakieś inne źródła

poznania– iluminacja


Irracjonalizm


• Ale mamy jakieś poznanie• Zatem są jakieś inne źródła

poznania– iluminacja– intuicja (Bergson)


Irracjonalizm/racjonalizm

• Irracjonalizm prowadzi do elitaryzmu poznawczego

http://astro.eco.pl/irracjonalizm.html



• Irracjonalizm prowadzi do elitaryzmu poznawczego– problem: jak odróżnić

wybrańca od samozwańca




• Irracjonalizm prowadzi do elitaryzmu poznawczego– problem: jak odróżnić

wybrańca od samozwańca

• Racjonalizm zakłada egalitaryzm poznawczy



Racjonalizm

Kartezjusz Sceptycyzm metodyczny:• Odrzucić wszystko, w co

można wątpić.

René Descartes 1596-1650) Rozprawa o metodzie 1637).


Racjonalizm


można wątpić. • Zmysły mogą mnie łudzić.



Racjonalizm


można wątpić. • Zmysły mogą mnie łudzić. • Że postrzegam, rozumuję,

pragnę, czyli myślę, jest niewątpliwe.



Racjonalizm


można wątpić. • Zmysły mogą mnie łudzić. • Że postrzegam, rozumuję,

pragnę, czyli myślę, jest niewątpliwe.

• Cogito ergo sum.



Dowód ontologiczny Kartezjusza

• Jestem rzeczą myślącą (duszą).



• Jestem rzeczą myślącą (duszą). • Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą.



• Jestem rzeczą myślącą (duszą). • Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą. • Mam ideę doskonałości.



• Jestem rzeczą myślącą (duszą). • Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą. • Mam ideę doskonałości. • Nie mogę być jej autorem.



• Jestem rzeczą myślącą (duszą). • Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą. • Mam ideę doskonałości. • Nie mogę być jej autorem. • Mam ją od rzeczy doskonałej, Boga.



• Jestem rzeczą myślącą (duszą). • Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą. • Mam ideę doskonałości. • Nie mogę być jej autorem. • Mam ją od rzeczy doskonałej, Boga. • Bóg istnieje.


Błąd kategorialny

• Nie mogę być autorem idei doskonałości, bo nic doskonałego nie może pochodzić od czegoś mniej doskonałego.

• Ukryte założenie: idea doskonałości jest doskonała• Przesunięcie kategorialne


I dalej…

• Bóg jest dobry, zatem nie może mnie łudzić. • Błędy poznawcze są skutkiem mojej niedoskonałości• Świat istnieje. Istnieją dusze i ciała.


Natywizm

Mamy jakieś idee wrodzone


Natywizm

Mamy jakieś idee wrodzone• Natywizm Platona: teoria anamnezy:

– Dusza przed wcieleniem przebywała w świecie idei. – Zapomina o nich pod wpływem ciała.


Natywizm


– Dusza przed wcieleniem przebywała w świecie idei. – Zapomina o nich pod wpływem ciała. – Własnym wysiłkiem może je sobie przypominać. – Ciało jest więzieniem duszy.


Natywizm


– Dusza przed wcieleniem przebywała w świecie idei. – Zapomina o nich pod wpływem ciała. – Własnym wysiłkiem może je sobie przypominać. – Ciało jest więzieniem duszy.

• Natywizm jako forma aprioryzmu: – Jest jakieś poznanie a priori, tj. niezależne od doświadczenia.


Empiryzm genetyczny

• Krytyka teorii idei wrodzonych. • Umysł jest tabula rasa

na której doświadczenie zapisuje swoje znaki.

John Locke (1632-1704)Rozważania dotyczącerozumu ludzkiego (1670)


Empiryzm genetyczny

• Krytyka teorii idei wrodzonych. • Umysł jest tabula rasa

na której doświadczenie zapisuje swoje znaki.

• Źródła idei:– zmysły– refleksja

John Locke (1632-1704)Rozważania dotyczącerozumu ludzkiego (1670)


Empiryzm genetyczny• Skrajny nominalizm. • Esse est percipi.

George Berkeley (1685-1753)

Traktat o zasadachpoznania ludzkiego (1710)


Empiryzm genetyczny• Skrajny nominalizm. • Esse est percipi. • Istnieją tylko idee (barwy,

dźwięki, czucia dotykowe, smaki, zapachy) i umysły.




Empiryzm genetyczny• Skrajny nominalizm. • Esse est percipi. • Istnieją tylko idee (barwy,

dźwięki, czucia dotykowe, smaki, zapachy) i umysły.

• Tzw. przedmioty materialne są tylko zespołami idei.

• Rzeczy materialne nie mają żadnego substancjalnego podłoża.




Argument przeciw solipsyzmowi

• Nad niektórymi ideami nie mam władzy. • Idee nie działają przyczynowo.



• Nad niektórymi ideami nie mam władzy. • Idee nie działają przyczynowo. • Zatem idee aktualnie postrzegane pochodzą od innego

umysłu.




umysłu. • Istnieje Bóg, który postrzega wszystkie idee.




umysłu. • Istnieje Bóg, który postrzega wszystkie idee. • Bóg wywołuje we mnie idee według praw, które

ustanowił.




umysłu. • Istnieje Bóg, który postrzega wszystkie idee. • Bóg wywołuje we mnie idee według praw, które

ustanowił. • O istnieniu innych umysłów wnioskuję na zasadzie

analogii.

Zrodla poznania grobler

Documents

Transcript of Zrodla poznania grobler