Zoogeografia wysp

Co to jest wyspa?

W sensie geograficznym:

część lądu otoczona ze wszystkich stron

wodą

Co to jest wyspa?

W sensie biogeograficznym:

ekosystem otoczony innymi, stanowiącymi

wyraźne bariery dla fauny i flory

Liczba gatunków Zależy od:

- odległości od źródła imigrujących organizmów

- bogactwa tego źródła

Biogeografia wysp McArthur i Wilson, 1967

Bioróżnorodność wysp w większym stopniu zależy

od wielkości wyspy niż od jej odległości od lądu

Liczba ssaków niewiele

mniejsza niż na kontynencie

2 gatunki myszy

Biogeografia wysp McArthur i Wilson, 1967

Bioróżnorodność wysp w większym stopniu

zależy od wielkości wyspy niż od jej

odległości od lądu

Liczba gatunków na wyspie jest wartością

stałą – pojemność biotyczna

Biogeografia wysp McArthur i Wilson, 1967

Tempo wymiany gatunków:

wyspy śródoceaniczne

(np. Tristan da Cunha)

0,3-0,8% / 100 lat

Biogeografia wysp McArthur i Wilson, 1967

Tempo wymiany gatunków:

wyspy blisko lądu

do 60% / 100 lat

Kształtowanie się fauny

• Z reguły brak drapieżnych ssaków

3 tony drapieżników - 100 ton roślinożerców

Rozmiary zwierząt

• Duże karły

• Małe olbrzymy

mamut włochaty

Mammuthus primigenius

do 3,5 m w kłębie, 6 ton

mamut z Wyspy Wrangla

Mammuthus wranglensis

do 1,8 m w kłębie, max 2 tony

mamut cesarski

Mammuthus columbi imperator

mamut karłowaty

Mammuthus columbi exilis

Karłowate słonie 10 000 lat temu

• Wyspy M. Śródziemnego (Sardynia,

Sycylia, Kreta, Cypr)

• Najmniejsze rozmiaru owcy

• Największe - krowy

Karłowate hipopotamy • Kreta, Cypr

• Najmniejsze rozmiaru świni

Jelenie na Wyspie Jersey Wyspa zasiedlona przez jelenia

europejskiego (byk - 200 kg)

Po 6 000 lat – byk 36 kg

Olbrzymie myszy 10 000 lat temu

• Wyspy M. Śródziemnego

(Sardynia, Sycylia, Kreta, Cypr)

• Czaszka – 10 cm długości

• Wielkość kota, waga ponad 1,5 kg (mysz leśna – 30 g)

Olbrzymie myszy teraz • Tristan da Cunha, Gough Island

• Normalna mysz – 10g

• Mysz z Gough Island – 35 g

Olbrzymie myszy teraz

• Introdukcja myszy domowej ok. 100 lat temu

• Potrojenie rozmiarów ciała w ciągu ostatnich 40 lat

• Zmiana diety na mięsożerność

Kształtowanie się fauny

• Wiek wyspy – ile było czasu na ewolucję?

• Izolacja – czy ewolucja przebiegała

niezależnie od innych podobnych

środowisk?

Młode wyspy

„koloniści”

brak gatunków innych niż na kontynencie,

z którego przybyły

brak endemitów

Kolonizacja Wysp Brytyjskich

Wyspy Indonezji

Wyspy Indonezji

Koniec epoki lodowcowej

- Indochiny

Po epoce lodowcowej

- podniesienie

stanu wód oceanu

i powstanie wysp

Podgatunki tygrysa

Pantera tigris tigris – tygrys bengalski

P. t. amoyensis – t. chiński

P. t. corbetti – t. indochiński

P. t. jacksoni – t. malajski

P. t. sumatrae – t. sumatrzański

†P. t. balica – t. balijski

†P. t. sondaica – t. jawajski

Wyspa Krakatau budowanie ekosystemu

• Wybuch wulkanu 27 VIII1883

Wyspa Krakatau

Wyspa Krakatau

1883

Wyspa Krakatau

kolonizacja

Żródło: głównie Sumatra

plaże - 9 gatunków roślin kwiatowych w tym

4 gatunki drzew

wnętrze wyspy – sinice, cyjanobakterie plus

10 gatunków paproci i 2 gatunki mchów,

4 gatunki roślin wyższych

E + 3

Wyspa Krakatau

kolonizacja

plaże - 23 gatunki roślin kwiatowych w tym

10 gatunków drzew

przybywają ptaki i nietoperze

wnętrze wyspy – paprocie już nie dominują,

pojawiło się wiele roślin kwiatowych, stepy,

ciągle obecne 14 gat. paproci

E + 14

Wyspa Krakatau

kolonizacja

plaże – 66 gatunków roślin, rozpoczyna się

wymiana flory

wnętrze wyspy – pojawiają się figi i inne

drzewa – stepy porasta las

E + 25

Wyspa Krakatau

kolonizacja

ponad 300 gatunków traw i krzewów

E + 45

E + 102

30 gatunków ptaków lądowych

11 gatunków ssaków (9 gat. nietoperzy)

9 gatunków gadów

ponad 600 gatunków bezkręgowców

Bioróżnorodność osiągnęła poziom wyjściowy

Stare wyspy

Specjacja

- powstanie odrębnych gatunków,

ale prowadzących podobny tryb życia

- powstanie odrębnych gatunków,

ale zajmujących inne nisze ekologiczne

– radiacja adaptacyjna

Archipelag wysp Galapagos

• olbrzymie żółwie

lądowe

Chelonoidis nigra – 10 podgatunków

Archipelag wysp Galapagos

• zięby Darwina

• 14 gatunków

• inny tryb życia

Hawaje

• Odległe o 4000 km

od kontynentu

• Długość archipelagu:

2650 km

Hawaje

• Pochodzenie wulkaniczne

Hawaje

• Mało gatunków

kolonizujących,

głównie

o pochodzeniu

indo-malezyjskim

• Fauna

– efekt radiacji

głównie ptaków

Duże roślinożerne:

nielotne kaczki (4 gat.)

Duże drapieżne:

bielik

Małe drapieżne:

sowy

Duże owadożerne

nielotne ibisy

moa-nalo

Hawaje

Hawajki

(drepanidy,

drepanisy,

sierpodzioby)

Hawaje

Ponad 800 gatunków muszki owocowej

Jeziora

• Młode

Decydują warunki środowiska

Brak gatunków endemicznych

Jeziora

• Stare i głębokie

Jeziora tektoniczne

Bajkał

• Najstarsze jezioro świata (30 - 75 mln lat)

• Najgłębsze (1620 m)

Bajkał

• 80% fauny – endemity

• Słodkowodna fauna głębinowa!!!

Bajkał - gąbki

• Endemiczna rodzina Lubomirskiidae

• 3 rodzaje

• Lubomirskia baikalensis

Bajkał - ślimaki

Baicalia

dybowskiana

Teratobaicalia

macrostoma

• 148 gatunków

• 2 endemiczne rodziny

Bajkał - kiełże

• Benedykt Dybowski (1833-1930)

zesłany na Syberię (udział w Powstaniu

Styczniowym)

• Znane 349

gatunków,

348 endemitów

Bajkał - ryby • Słodkowodne ryby głębinowe

np. gołomianka (pelagial głębokowodny)

Rodzina: Comephoridae

Procottus jeittelesii

Procottus major

Asprocottus abyssalis

Abyssocottus gibbosus

Cottocomephorus grewingki Rodzina głowaczowate (Cottidae)

Bajkał - nerpa

Słodkowodna foka

Pusa sibirica

Wielkie Jeziora Afryki

Tanganika, Malawi, Wiktoria

Tanganika

gł. 1470 m, 9 - 12 mln lat

Malawi

gł. 785 m, 8,6 mln lat

Wiktorii

gł. 70 m, 0,75 mln lat

• Radiacja pielęgnic

Talasinizacja Martens, 1997