Znaczenie wartościowości pierwiastków chemicznych przy ustalaniu wzorów i nazw tlenków.

Cele lekcji

poznacie zasady ustalania wzorów sumarycznych i nazw tlenków oraz rysowania wzorów strukturalnych

Kryteria oceniania – NACOBEZU

•znasz i stosujesz pojęcia: wartościowość pierwiastka, wzór sumaryczny, wzór strukturalny •odczytasz z układu maksymalną wartościowość pierwiastka w tlenkach •ustalisz wzór sumaryczny tlenku •ustalisz nazwę systematyczną tlenku •narysujesz wzór strukturalny tlenku •określisz wartościowość pierwiastków wchodzących w skład tlenku •podasz liczbę atomów poszczególnych pierwiastków wchodzących w skład tlenku

Obejrzyj prezentację, może wróć raz jeszcze do filmów, które poleciłam Ci obejrzeć w poprzednim tygodniu i wykonaj zadania umieszczone na karcie pracy. Jeśli chcesz dowiedzieć się, czy zrobiłeś zadania dobrze prześlij mi je na adres ……………(na razie nie otrzymasz oceny sumującej, ale komentarz z informacją co robisz dobrze, a co robisz źle). Na twoje odpowiedzi czekam do 27.03.2020r. Proszę Was, gdy napotkacie na trudność piszcie do mnie.

WZORY I NAZWY TLENKÓW

FILMY POMOCNE PRZY REALIZACJI ZADAŃ DOTYCZACYH USTALANIA WZORÓW SUMARYCZNYCH I NAZW ORAZ RYSOWANIA WZORÓW STRUKTURALNYCH. Linki do filmów:

- https://www.youtube.com/watch?v=KnP-Pmc4m3g

- https://www.youtube.com/watch?v=l18AbLMPcHk

- https://www.youtube.com/watch?v=zI6JvcMOG-E&t=51s

Co to są tlenki?

Tlenki to związki chemiczne tlenu z pierwiastkami chemicznymi.

Wartościowość pierwiastków zapisujemy cyframi rzymskimi. Niektóre wartościowości odczytujemy z układu okresowego pierwiastków chemicznych.

Cyfra jedności w numerze grupy głównej decyduje o maksymalnej

wartościowości pierwiastka.

Numer grupy 1 2 13 14 15 16 17 18

Wartościowość I II III IV V VI VII VIII

Jeżeli pierwiastek znajduje się w 16 grupie to jego maksymalna

wartościowość wynosi VI

Niektóre pierwiastki maja więcej wartościowości. (kilka przykładów zapisanych w tabelce)

Wartościowości niektórych pierwiastków musisz zapamiętać!

Tlen w tlenkach jest zawsze DWUWARTOŚCIOWY

Pierwiastki znajdujące się w pierwszej grupie układu okresowego

są zawsze i tylko JEDNOWARTOŚCIOWE,

a w drugiej są zawsze i tylko DWUWARTOŚCIOWE

Aby ustalić wzór sumaryczny tlenku można wykorzystać rymowankę: Jeśli chcesz utworzyć związek

Musisz spełnić obowiązek Po pierwsze mój drogi sokole

Zapisz w odpowiedniej kolejności symbole! Po drugie spokojnie bez złości

Wpisz nad symbolami pierwiastków wartościowości! Po trzecie dla własnej pewności

Skróć te wartościowości Po czwarte rusz jeszcze głową

I użyj „Regułę Krzyżową” Jeśli tak zrobisz

To spełniłeś już wszystkie wymogi I choć był to wysiłek niemały

Wzór sumaryczny twojego związku chemicznego jest doskonały!

Aby ustalić wzór sumaryczny tlenku należy:

1. Zapisać w odpowiedniej kolejności symbole.

TLEN ZAPISUJEMY ZAWSZE NA KOŃCU WE WZORZE.

2. Zapisać nad symbolami pierwiastków ich wartościowości.

3. Skrócić te wartościowości jeśli się da.

4. Zastosować regułę krzyżową, wpisując za symbolami pierwiastków skrócone wartościowości w postaci liczb arabskich.

Aby ustalić nazwę systematyczną tlenku należy:

1. Zapisać słowo tlenek

2. Zapisać odmienioną nazwę pierwiastka chemicznego

3. Zapisać w nawiasie wartościowość pierwiastka tworzącego tlenek. Uwaga! NIE ZAPISUJEMY WARTOŚCIOWOŚCI PRZY PIERWIASTKACH z 1 I 2 GRUPY.

Aby ustalić wartościowość pierwiastków wykorzystując wzór sumaryczny tlenku należy:

1. Zapisać nad tlenem jego wartościować wynoszącą II.

2. Obliczyć wartościowość pierwiastka wykonując działanie Wartościowość tlenu · liczba atomów tlenu : liczbę atomów pierwiastka

3. Zapisać w nawiasie wartościowość pierwiastka tworzącego tlenek.

Aby narysować wzór strukturalny tlenku należy:

1. Określić liczbę atomów poszczególnych pierwiastków. (cyfry za symbolami pierwiastków) 2. Ustalić wartościowość poszczególnych pierwiastków.

3. Zapisać na przemian symbole poszczególnych pierwiastków.

4. Narysować wiązania dochodzące do poszczególnych pierwiastków. (liczba wiązań dochodząca do atomów jest zgodna z wartościowością)

Zadania do rozwiązania

Zadanie 1 – zapisz rozwiązania w zeszycie Ustal maksymalne wartościowości podanych pierwiastków:

a) brom

b) krzem

c) sód

d) fosfor

e) wapń

f) siarka

Zadanie 2 – karta pracy Ustal wzór sumaryczny i nazwę tlenku zawierającego: a) tlen i siarkę (IV) - TŁUMACZENIE NA NASTĘPNYM SLAJDZIE b) azot (V) i tlen c) węgiel (IV) i tlen d) żelazo (III) i tlen e) potas i tlen f) chlor (VII) i tlen g) wapń i tlen W przykładach, gdzie nie ma obok pierwiastka podanej wartościowości należy ją odczytać z układu okresowego pierwiastków chemicznych

Zadanie 2 – – zapisz rozwiązania w zeszycie Ustal wzór sumaryczny i nazwę tlenku zawierającego: a) tlen i siarkę (IV)

wartościowość siarki

1. Zapisujemy pierwiastki w odpowiedniej kolejności: S O

2. Nad pierwiastkami zapisujemy ich wartościowości: S O

3. Skracamy te wartościowości: S O 4. Stosujemy regułę krzyżową: S O SO2 Tlenek siarki (IV)

IV II

IV II

II I

II I

Jeśli mamy wpisać liczbę 1, to nic nie wpisujemy

To jest wzór sumaryczny

To jest nazwa systematyczna tlenku

Zadanie 3 – zapisz rozwiązania w zeszycie Ustal wzór sumaryczny tlenku o podanej nazwie.

a) tlenek litu - TŁUMACZENIE NA NASTĘPNYM SLAJDZIE

b) tlenek magnezu

c) tlenek azotu (I)

d) tlenek żelaza (II)

e) tlenek azotu (IV)

f) tlenek cezu

g) tlenek glinu

Zadanie 3 – zapisz rozwiązania w zeszycie Ustal wzór sumaryczny tlenku o podanej nazwie. a) tlenek litu

wartościowość litu wynosi I, bo lit jest w 1 grupie

1. Zapisujemy pierwiastki w odpowiedniej kolejności: Li O

2. Nad pierwiastkami zapisujemy ich wartościowości: Li O

3. Nie skracamy wartościowości, bo I i II nie skróci się Li O 4. Stosujemy regułę krzyżową: Li O Li2O

I II

I II

To jest wzór sumaryczny

I II

Zadanie 4 – zapisz rozwiązania w zeszycie Wykorzystując wzór sumaryczny ustal nazwę tlenku: a) CuO - TŁUMACZENIE NA NASTĘPNYM SLAJDZIE b) SO2 c) CO d) Cu2O e) MgO f) MnO2 g) N2O3

Zadanie 4 – zapisz rozwiązania w zeszycie Wykorzystując wzór sumaryczny ustal nazwę tlenku: a) CuO

1. Zapisujemy pierwiastki w odpowiedniej kolejności: Cu O

2. Nad tlenem zapisujemy jego wartościowość: Cu O

3. Obliczamy wartościowość miedzi. Wartościowość tlenu · liczba atomów tlenu : liczbę atomów miedzi

II· 1: 1 = II 4. Ustalamy nazwę tlenku

tlenek miedzi (II)

II

Cu O 1 atom miedzi (cyfra za miedzią)

1 atom tlenu (cyfra za tlenem)

miedź jest II wartościowa

Zadanie 5 – zapisz rozwiązania w zeszycie Narysuj wzory strukturalne tlenków.

a)P2O3 - TŁUMACZENIE NA NASTĘPNYM SLAJDZIE

b)Br2O7

c)N2O5

d)SiO2

e)SO3

f)N2O

g)CO

Zadanie 5 – zapisz rozwiązania w zeszycie Ustal wzory sumaryczne i nazwy tlenków tych pierwiastków przy maksymalnej wartościowości. a) P2O3

1. Ustalam liczbę atomów tlenu i fosforu. (2 atomy fosforu – mała cyfra za symbolem, 3 atomy tlenu – mała cyfra za symbolem) 2. Określam wartościowości pierwiastków w tlenku

II· 3: 2 = III 3. Zapisuję (na przemian) symbole pierwiastków (zostawiam miejsce między nimi, by wstawić wiązania).

O P O P O

4. Wstawiam wiązania – ilość wiązań dochodząca do pierwiastka musi być zgodna z jego wartościowością. (do fosforu muszą dochodzić trzy wiązania, a do tlenu dwa)

O = P - O - P = O

Zadanie 6 – zapisz rozwiązania w zeszycie Ustal wzory sumaryczne i nazwy tlenków tych pierwiastków przy maksymalnej wartościowości.

a) brom

b) krzem

c) sód

d) fosfor

e) wapń

f) siarka

Zadanie 8 – zapisz rozwiązania w zeszycie Ustal wzory sumaryczne i nazwy tlenków.

Źródło: Nowa Era

Zadanie 8 – zapisz rozwiązania w zeszycie Ustal wzory sumaryczne i nazwy tlenków.

Źródło: Nowa Era

Zadanie 8 – zapisz rozwiązania w zeszycie Uzupełnij tabelkę.

Nazwa związku

chemicznego

Wzór

sumaryczny

związku

chemicznego

Wzór strukturalny

związku

chemicznego

Wartościowość

pierwiastków

Liczba atomów

tlenek bromu

(VII)

1 atom siarki

2 atomy

tlenu

C(II), O( …)

Cl – O – Cl

N2O3