Zmieniające się trendy ostrych zatruć przypadkowych u dzieci i młodzieży

Zmieniające się trendy ostrych zatruć przypadkowych

u dzieci i młodzieży

Changing trends in acute accidental intoxications in children and adolescents

Anna Zawadzka-Gralec1, Mariusz Walkowski2, Izabela Zielińska1, Joanna Gąsiorowska1

1Katedra i Klinika Pediatrii, Alergologii i Gastroenterologii Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu Kierownik: prof. dr hab. n. med. Mieczysława Czerwionka-Szaflarska2 Oddział Dziecięcy Szpitala Powiatowego w ChełmnieOrdynator: lek. med. Barbara Domachowska

Zatrucia przypadkowe stanowią istotną przyczynę zachorowalności i śmiertelności dzieci i młodzieży w większości krajów świata. Celem pracy było porównanie przyczyn i okoliczności oraz przebiegu klinicznego zatruć przypadkowych u dzieci i młodzieży w latach 1993–1995 oraz 2003–2005. Materiał pracy stanowiła dokumentacja medyczna 176 pacjentów ho-spitalizowanych w Katedrze i Klinice Pediatrii, Alergologii i Gastroenterologii w Bydgoszczy oraz na Oddziale Dziecięcym Szpitala Powiatowego w Chełmnie z powodu zatruć przypadkowych. W pracy oceniano częstość zatruć w stosunku do liczby dzieci hospitalizowanych, wiek, w którym najczęściej dochodziło do zatruć, rodzaj substancji toksycznej. Oceniano także przebieg kliniczny i czas hospitalizacji, miejsce zamieszkania, wiek rodziców oraz warunki socjalne. Wyniki. Analizą objęto 176 pacjentów (98 dziewczynek i 78 chłopców) w wieku od 3 miesięcy do ukończenia 18 roku życia. W latach 1993-–1995 najczęstszą przyczyną zatruć były leki, a zatrucia dotyczyły przede wszystkim dzieci w wieku pomiędzy 2 a 5 rokiem życia. Natomiast w latach 2003–2005 najczęstszą przyczyną zatruć przypadkowych była ekspozycja na gaz pieprzowy, a zatrucia dotyczyły wszystkich grup wiekowych. Przebieg kliniczny zatruć w latach 1993–1995 był cięższy niż w latach 2003–2005. Skróceniu uległ całkowity czas hospitalizacji. Wnioski. Częstość ostrych zatruć przypadkowych nie wykazu-je tendencji spadkowej i dotyczą one wszystkich grup wiekowych. W ostatnich latach wyraźnie wzrosła częstość zatruć przypadkowych wśród młodzieży, a zatrucia te są związane z eksperymentalną ekspozycją na łatwo dostępne substancje toksyczne (gaz drażniący, rośliny halucynogenne i alkohol etylowy). Przebieg kliniczny ostrych zatruć jest łagodny i wydaje się, że w wielu przypadkach należałoby obserwować pacjenta w warunkach ambulatoryjnych lub na Szpitalnym Oddziale Ratunkowym po wcześniejszej konsultacji z Regionalnym Ośrodkiem Toksykologicznym.

Słowa kluczowe: zatrucia przypadkowe, dzieci

Accidental poisoning is an important cause of morbidity and mortality in children all over the world. The aim of this work was a comparative analysis of the reasons and circumstances of accidental poisoning in children and adolescents betwe-en 1993–1995 and 2003–2005. The material of this work was the medical documentation of patients hospitalized becau-se of acute accidental poisoning at the Department of Pediatrics Medical University in Bydgoszcz and Pediatric Ward of the District Hospital at Chełmno from 1993–1995 and 2003–2005. The study evaluated poisoning frequency in respect to the number of hospitalized children, most frequent age of poisoning, kinds of toxic substances. The place of residence, parent’s age, social status, clinical signs, and duration of hospitalization were also analysed. Results. There were 176 hospitalisa-tions for intoxications. Ninety-eight girls and seventy-eight boys aged between 3 months and 18 years were diagnosed with acute intoxications. Medications were the most common form of accidental ingestion in 1993–1995 and the majority of patients was aged between 2 and 5 years. In the next analysed period, the most frequent form of poisoning was pepper gas and intoxications concerned children of all ages. The clinical course of intoxication was better in the years 2003–2005 and hospitalisation duration shorter. Conclusions. The annual rate of poisoning did not decrease during the studied pe-riod. In recent years the frequency of accidental poisoning caused by pepper gas, plants and ethyl alcohol was significantly increased. The clinical course of acute accidental intoxications was mild and, in many cases, hospitalization was not consi-dered necessary. We concluded that the best way to manage acute accidental poisoning in children and adolescents could be outpatient observation or in a rescue department after previous consultation with the Regional Toxicological Center.

Key words: accidental poisoning, children

Pediatr Pol 2007; 82 (5–6): 446–451© 2007 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne

Autorzy nie zgłaszają konfliktu interesów

Wkład autorów w pracę:

Anna Zawadzka-Gralec – zbieranie danych, koncepcja i projekt pracy, analiza i interpretacja danych, odpowiedzialność za analizę

statystyczną; Mariusz Walkowski – zbieranie danych, przygotowanie wyników do analizy, częściowa analiza danych;

Izabela Zielińska – opracowanie streszczenia w j. angielskim, zrecenzowanie pracy i akceptacja ostatecznej wersji do druku;

Joanna Gąsiorowska – zrecenzowanie pracy i akceptacja ostatecznej wersji do druku.

P R A C A O R Y G I N A L N A

446

447

P R A C A O R Y G I N A L N AAnna Zawadzka-Gralec i inni Zmieniające się trendy ostrych zatruć przypadkowych u dzieci i młodzieży

Zatrucia, urazy i wypadki u dzieci i młodzieży sta-nowią istotny problem medyczny i społeczny w więk-szości krajów świata [1]. Mimo istniejącego w Polsce od 1973 r. ustawowego obowiązku zgłaszania każde-go przypadku ostrego zatrucia dokładna ocena skali problemu jest trudna [2]. Ważnym źródłem informacji na temat częstości ostrych zatruć są roczne meldun-ki Państwowego Zakładu Higieny, które powstają na podstawie danych gromadzonych przez terenowe sta-cje sanitarno-epidemiologiczne opierających się na ra-portach napływających z zakładów opieki zdrowotnej. Na podstawie analizy Meldunków Rocznych PZH z lat 1993–1995 wynika, że liczba ostrych zatruć oscy-lowała w tym okresie w granicach 7000–9000 rocznie, a w latach 2003–2005 wzrosła do 10 400 w ciągu roku [3–6]. Uzupełnieniem danych gromadzonych przez PZH są protokoły informacyjne Krajowego Centrum Informacji Toksykologicznej. Protokoły te zawie-rają dane dotyczące pacjentów hospitalizowanych w Ośrodkach Ostrych Zatruć na terenie kraju oraz wszystkie przypadki leczone na innych oddziałach, a konsultowane przez lekarzy z tychże ośrodków. Wyda-je się, że dokładniej odzwierciedlają one faktyczną ska-lę problemu. Według protokołów Krajowego Centrum Informacji Toksykologicznej każdego roku ostremu zatruciu ulega w Polsce około 20 000 osób, a prawie połowę zgłaszanych przypadków stanowią pacjenci do 14 roku życia [7, 8]. W Polsce jest niewiele oddziałów leczenia ostrych zatruć i ponad połowa pacjentów w wieku rozwojowym, którzy ulegli ostremu zatruciu, jest leczona na oddziałach ogólnopediatrycznych, dlatego konieczne jest popularyzowanie problematyki ostrych zatruć wśród lekarzy praktyków [9].

Celem pracy było porównanie przyczyn i okolicz-ności oraz przebiegu klinicznego zatruć przypadko-wych u dzieci i młodzieży w latach 1993–1995 oraz 2003–2005.

Pacjenci i metody Materiał pracy stanowiła dokumentacja medyczna 176 pacjentów hospitalizowanych w Klinice Pedia-trii, Alergologii i Gastroenterologii Collegium Medi-cum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy oraz na Oddziale Dziecięcym Szpitala Powiatowego w Chełmnie w la-tach 1993–1995 oraz w latach 2003–2005 z powodu zatruć przypadkowych. Analizą objęto dzieci i mło-dzież w wieku od 3 miesięcy do ukończenia 18 roku życia. Podstawą kwalifikacji do analizy było ostatecz-ne rozpoznanie kliniczne zatrucia niesamobójczego. Pacjentów podzielono na grupy wiekowe:

I grupa – niemowlęta,II grupa – dzieci w wieku poniemowlęcym i przed-

szkolnym (od 2 do 5 roku życia),

III grupa – wczesny wiek szkolny (od 6 do 11 roku życia),

IV grupa – wiek młodzieńczy (od 12 do 18 roku życia).

Substancje będące przyczyną zatruć podzielono na: leki, środki chemiczne używane w gospodarstwie domowym, alkohol etylowy, gazy oraz inne trucizny (do tej grupy zaliczono grzyby i rośliny). W analizie uwzględniono uwarunkowania środowiskowe, takie jak miejsce zamieszkania (wieś, miasto powiatowe, miasto wojewódzkie) i warunki mieszkaniowe, które oceniano na podstawie liczby osób zamieszkujących we wspólnym gospodarstwie domowym oraz wiek ro-dziców. Analizowano także rodzaj opieki nad dziec-kiem w chwili zatrucia i miejsce zatrucia. Oceniano przebieg kliniczny, zatrucia oraz stan ogólny pacjen-ta w momencie przyjęcia do szpitala (dobry, średni i ciężki), a także długość okresu hospitalizacji. Do ob-liczeń statystycznych wykorzystano test nieparame-tryczny chi2.

WynikiW latach 1993–1995 w Klinice Pediatrii, Alergologii i Gastroenterologii w Bydgoszczy oraz na Oddziale Dziecięcym Szpitala Powiatowego w Chełmnie ho-spitalizowano 6065 pacjentów, w tym 62 z powodu zatruć przypadkowych, co stanowi 1,02%. W latach 2003–2005 liczba hospitalizacji w obu jednostkach wynosiła 10 301, w tym 114 z powodu ostrego zatru-cia, tj. 1,1%. Szczegóły tej analizy przedstawiono na ryc. 1.

W okresie 1993–1995 dziewczynki stanowiły 56,5% (n = 35), a chłopcy 43,5% (n = 27) pacjentów obję-tych analizą. Podobną tendencję obserwowano w la-tach 2003–2005, wówczas dziewczynek było 55,2% (n

Ryc. 1.

Częstość zatruć przypadkowych w stosunku do ogólnej

liczby hospitakizacji

Fig. 1. A frequency of accidental poisoning in attitide to total number of hospitalisation

= 63), a chłopców 44,8% (n = 51). W okresie od 1993 do 1995 niemowlęta stanowiły 6,5% (n = 4), 13 % dzieci było w wieku od 2 do 5 r.ż. (n = 8), 46,7 % (n = 29) w wieku od 6 do 11 r.ż., a 33,8% (n = 21) to mło-dzież w wieku od 12 do 18 lat. W latach 2003–2005 niemowlęta stanowiły 5,3% (n = 6), 31,5% (n = 36) dzieci było w wieku od 2 do 5 r.ż., 10,5% (n = 12), dzieci w wieku od 6 do 11 r.ż., a 52,7% (n = 60) to młodzież w wieku od 12 do 18 lat.

Wśród analizowanych przeważali pacjenci po-chodzący ze środowiska miejskiego. Przewaga dzieci miejskich była wyraźna w latach zarówno 1993–1995, jak i 2003–2005. W okresie 1993–1995 liczba miesz-kańców miast, którzy ulegli ostremu zatruciu, wynosi-ła 39 osób, a w kolejnej dekadzie była ponad dwukrot-nie wyższa i wynosiła 81 osób, jednak obserwowane różnice nie były statystycznie istotne (p = 0,240).

Większość pacjentów objętych analizą, którzy ule-gli ostremu zatruciu w latach 1993–1995, pochodziła z rodzin, których warunki socjalno-bytowe były do-bre, n = 40 (64,6%). Mniej liczna była grupa pacjen-tów, których warunki socjalno-bytowe były średnie, n = 6 (9,6%) oraz tych, którzy pochodzili z rodzin o trudnych warunkach socjalnych, n = 8 (12,9%), a w ośmiu przypadkach (12,9%) w dokumentacji brak było danych dotyczących warunków socjalno-bytowych. W latach 2003–2005 tylko w 26 przypadkach uzyskano informacje dotyczące sytuacji materialnej i warunków socjalnych rodzin. Dlatego dokonanie obiektywnego porównania nie było możliwe.

Najczęstszą przyczyną ostrych zatruć przypadko-wych w latach 1993–1995 były leki [n = 35, 56,5%].

P E D I AT R I A P O L S K Atom 82, nr 5–6, maj–czerwiec 2007

448

Tabela 1. Aktywność peroksydazy glutationowej (GPx) w erytrocytach u dzieci z astmą i u zdrowychTable 1. Activity of erythrocytes’ glutathione peroxidase in children with asthma and healthy controls

Środek toksyczny Toxic substances

1993–1995 2003–2005 Razem Total

Istotność statystyczna Statistically differences

Leki Medications

35 27 62 IS significant

Środki chemii gospodarczej Chemical substances

10 13 23 NS no significant

Tlenek węgla Carbon monooxide


Gaz drażniący (pieprzowy) Pepper gas


Alkohol etylowy Etyl alcohol


Inne, w tym: rośliny, grzyby, środki ochrony roślin Others: plants, mushrooms, pesticides


Liczba zatruć ogółem Total numer of intoxications

62 114 176 NS no significant

Drugą co do częstości przyczyną były środki chemii gospodarczej [n = 10, 16,1%] oraz zatrucia tlen-kiem węgla [n = 10, 16,1%]. Rzadziej występowały zatrucia innymi środkami, takimi jak rośliny, grzyby czy środki ochrony roślin [n = 5, 8,1%], stwierdzono dwa przypadki ostrego zatrucia alkoholem etylowym [n = 2, 3,2%]. W latach 2003–2005 zmniejszyła się częstość zatruć lekami [n = 27, 23,7%], a najczęstszą przyczyną była ekspozycja na gaz pieprzowy o dzia-łaniu drażniącym, zawierający kapsaicynę [n = 42, 36,8%], wzrosła również częstość zatruć przypadko-wych, których przyczyną były rośliny toksyczne [n = 7, 6,14%)], a w szczególności bieluń dziędzierzawa. Zmniejszyła się liczba ostrych zatruć tlenkiem węgla [n = 6 (5,26%)]. Obserwowane różnice były istotne statystycznie (p=0,000). Szczegółowe dane tej anali-zy przedstawiono w tab. 1 i na ryc. 2.

Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzo-no różnice nie tylko w zakresie przyczyn zatruć, ale również okoliczności towarzyszących zatruciom. W la-tach 1993–1995 do zatruć przypadkowych najczęściej dochodziło w domu pacjenta, taka sytuacja dotyczyła niemal wszystkich analizowanych [n = 59 (95,2%)], jedynie w trzech przypadkach (4,8%) zatrucie miało miejsce poza domem. W tym okresie nie obserwowa-no zatruć na terenie szkoły. Dziesięć lat później do zatruć przypadkowych równie często dochodziło w domu pacjenta [n = 59, 52,1%], a także poza domem [n = 53, 46,9%], a znaczący wzrost częstości zatruć poza domem był związany z masową ekspozycją na gaz pieprzowy w czasie zajęć szkolnych. W jednym przypadku nie uzyskano danych dotyczących miejsca

449


zatrucia. Stwierdzone różnice były istotne statystycz-nie (p = 0,000).

W latach 1993–1995, kiedy zatrucia przypadkowe zdarzały się głównie w miejscu zamieszkania, oso-bami sprawującymi opiekę nad dzieckiem w chwi-li zatrucia najczęściej byli rodzice [n = 43, 72,8%], rzadziej dziadkowie [n = 2, 3,4%]. Pozostali pacjenci byli pozbawieni opieki w momencie, w którym doszło do zatrucia [n = 14, 23,8%]. W trzech przypadkach nie ustalono, czy pacjent w chwili zatrucia był objęty jakąkolwiek opieką. W latach 2003–2005 najczęst-szą przyczyną ostrych zatruć była ekspozycja na gaz drażniący rozpylony w czasie zajęć szkolnych, w tym czasie czterdzieści dwoje pacjentów znajdowało się pod opieką osób spoza najbliższej rodziny (40,4%), a czterdzieści ośmioro dzieci było objętych opieką rodziców (46,15%), w dwóch przypadkach opiekę nad dzieckiem sprawowali dziadkowie, a pozbawio-nych jakiejkolwiek opieki było dwanaścioro dzieci (11,54%). Obserwowane różnice w zakresie rodzaju opieki sprawowanej nad dziećmi, które uległy ostre-mu zatruciu, były statystycznie istotne (p = 0,000).

Wiek rodziców pacjentów, którzy byli hospitalizo-wani z powodu ostrego zatrucia niesamobójczego, był zróżnicowany. Prawie połowa matek pacjentów z lat 1993–1995 była w wieku pomiędzy 30 a 40 rokiem ży-cia [n = 23, 37,0%], nieco mniej (30,6%) było kobiet w wieku poniżej 30 lat, a tylko 4 matki (6,4%) miały więcej niż 40 lat. W 16 przypadkach brak było danych dotyczących wieku matki. Wśród pacjentów hospita-lizowanych w latach 2003–2005 było trzydzieścioro

Ryc. 2.

Przyczyny zatruć przypadkowych w latach 1993–1995

oraz 2003–2005

Fig. 2. A reasons of accidental poisoning between 1993–1995 and 2003–2005

dwoje dzieci, których matki były w wieku poniżej 30 lat i tyle samo było pacjentów, których matki były w wieku pomiędzy 30 a 40 rokiem życia. Matki 22 dzieci były w wieku powyżej 40 lat (1,9%), a w dwudziestu ośmiu przypadkach (24,5%) brak było danych doty-czących wieku matki.

Stwierdzono, że w latach 2003–2005 w porówna-niu z okresem 1993–1995 istotnie statystycznie czę-ściej ostremu zatruciu ulegały dzieci matek młodszych (p = 0,044).

Struktura wieku ojców w obu analizowanych okresach była zbliżona. Ostremu zatruciu najczęściej ulegały dzieci ojców, którzy byli w wieku pomiędzy 30 a 40 rokiem życia.

Obraz kliniczny zatruć przypadkowych wyraźnie różnił się w obu dekadach. W latach 1993–1995 ob-jawy ostrego zatrucia stwierdzono u wszystkich pa-cjentów objętych analizą [n = 62, 100%]. Natomiast w okresie od 2003 do 2005 roku objawy ostrego zatru-cia stwierdzono u 80,7% pacjentów, niemal co piąte dziecko nie miało objawów klinicznych związanych z działaniem ksenobiotyku. Różnice dotyczące często-ści występowania objawów ostrego zatrucia w obu okresach były statystycznie istotne (p = 0,0002).

Stan ogólny pacjentów w chwili przyjęcia do szpi-tala różnił się w obu okresach objętych analizą. W la-tach 1993–1995 przeważali pacjenci, których stan w chwili zakwalifikowania do hospitalizacji był dobry (64,5%), w stanie ogólnym średnim było trzynaścioro pacjentów (21,0%). Najmniej liczna była grupa dzie-ci, których stan był ciężki [n = 9, 14,5%]. W latach 2003–2005 pacjenci w dobrym stanie ogólnym stano-wili 85% analizowanych, dziewięcioro pacjentów było w stanie ogólnym średnim (7,9%), a 7,1% – w stanie ciężkim. Różnice dotyczące stanu ogólnego pacjen-tów w obu okresach były statystycznie istotne (p = 0,018).

Czas hospitalizacji uległ skróceniu, w latach 1993-–1995 wynosił 3,90 doby, a w latach 2003–2005 tylko 2,18 doby.

DyskusjaZatrucia, urazy i wypadki od wielu lat są najczęstszą przyczyną chorobowości i śmiertelności dzieci i mło-dzieży, a częstość ostrych zatruć nie wykazuje tenden-cji spadkowej, co potwierdzają wyniki prezentowanej analizy. BARCZYKOWSKA i wsp. [10] wykazali wzrost częstości ostrych zatruć na przełomie ostatniej deka-dy XX wieku i początku bieżącego stulecia. Podobne wyniki przedstawili SZKOLNICKA i wsp. [11], którzy jednocześnie wskazali na niepokojący wzrost odsetka zatruć niezamierzonych w stosunku do ogólnej liczby ostrych zatruć u dzieci i młodzieży. Podobnie jak w

opracowaniu SZKOLNICKIEJ również w naszej analizie zwraca uwagę wzrost częstości zatruć przypadkowych wśród nastoletniej młodzieży. Dotychczas w starszych grupach wiekowych dominujący problem stanowiły zatrucia samobójcze [12].

W ostatniej dekadzie ubiegłego wieku najczęstszą przyczyną ostrych zatruć wśród dzieci i młodzieży w Polsce, podobnie jak w innych krajach europejskich i Stanach Zjednoczonych, były leki [7, 8, 12–15]. Zna-czący udział leków w latach 1993–1995 potwierdza-ją również wyniki analizy własnej, a uzyskane dane są zbliżone do wyników WĄSOWSKIEJ-KRÓLIKOWSKIEJ i wsp.[16].

Dynamiczny rozwój przemysłu farmaceutycznego, wprowadzającego do sprzedaży coraz więcej środków farmakologicznych oraz rosnący udział sprzedaży leków OTC (over-the-counter, tj. bez recepty) przyczyniają się do znacznej dostępności środków farmakologicznych, co sprzyja występowaniu ostrych zatruć lekami.

Ostre zatrucia przypadkowe, których przyczyną są leki, dotyczą przede wszystkim dzieci w wieku przed-szkolnym, jednak zdaniem SZKOLNICKIEJ, leki dostępne bez recepty coraz częściej są przyczyną ostrych zatruć młodzieży w wieku pomiędzy 14 a 19 rokiem życia [17]. Nieodpowiednie przechowywanie leków oraz brak wyobraźni i odpowiedzialności ze strony doro-słych opiekunów powodują, że leki nadal są częstą przyczyną zatruć przypadkowych dzieci i młodzieży. Częstemu występowaniu ostrych zatruć lekami sprzy-jają również niski status ekonomiczny rodziny i młody wiek rodziców [18]. Jednak w ostatnich latach wyraź-nie wzrasta udział innych ksenobiotyków jako przy-czyny ostrych zatruć. Zdaniem niektórych autorów szczególnie niepokojące jest eksperymentalne zaży-wanie przez nastoletnią młodzież niektórych substan-cji o działaniu toksycznym [19, 20]. W przedstawionej analizie uwagę zwraca wzrost częstości ostrych zatruć roślinami halucynogennymi i alkoholem.

Nowym problemem, którego wcześniej nie obser-wowano, jest masowa ekspozycja na gaz drażniący, rozpylony w czasie zajęć szkolnych. Ekspozycję na gaz pieprzowy w grupie nastolatków opisali również KAR-DAS-SOBANTKA i wsp. [21].

W opracowaniu RIORDAN [22] znajdujemy dane dotyczące wzrastającej częstości ostrych zatruć rośli-nami o działaniu odurzającym, szczególnie Bieluniem dziędzierzawą (Datura stramonium), rośliną wystę-pującą powszechnie w ogródkach i na skwerach, któ-rej nasiona zawierają hioscynę i skopolaminę. W pi-śmiennictwie amerykańskim popularne jest określenie ,,jesienny haj” (autumnal high) dotyczące nadużywa-nia nasion roślin o działaniu halucynogennym przez nastolatków w okresie jesiennym [23]. Zdaniem GRO-

SZEK i wsp. [24] okazjonalne zażywanie alkaloidów tropanowych zawartych w nasionach roślin staje się popularne również w naszym kraju.

Kolejnym niepokojącym zjawiskiem jest wzrost częstości zatruć alkoholem etylowym. Ogólnopolskie badania socjologiczne, przeprowadzone w ramach eu-ropejskiego programu badań ankietowych ESPAD po-kazują, że w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych nastąpił znaczny wzrost spożycia alkoholu przez pol-ską młodzież, obniżył się wiek inicjacji alkoholowej i wzrosła dostępność napojów alkoholowych [25, 26]. Konsekwencją wzrastającego spożycia alkoholu przez nastolatków jest zwiększająca się liczba hospitalizacji z powodu ostrych zatruć etanolem, co potwierdzają również wyniki prezentowanej analizy.

Obraz kliniczny zatruć był zróżnicowany. W latach 1993–1995 wszyscy pacjenci hospitalizowani z powo-du ostrych zatruć przypadkowych w chwili przybycia do szpitala prezentowali objawy ostrego zatrucia i tyl-ko jedna trzecia pacjentów była w stanie dobrym. W ostatnich latach wyraźnie wzrósł odsetek pacjentów, których stan po przybyciu do Izby Przyjęciu nie budził zastrzeżeń, a decyzja o hospitalizacji była uwarunko-wana przede wszystkim danymi z wywiadu. Zdaniem CHWALUKA i wsp. [27] ta daleko idąca ostrożność le-karzy pediatrów w przypadku podejrzenia ostrego za-trucia jest dość powszechna i może wynikać z obawy o cięższy przebieg kliniczny zatruć w grupie najmłod-szych pacjentów, związany z fizjologiczną niedojrza-łością mechanizmów detoksykacyjnych. Na decyzję lekarza wpływa również presja rodziców oczekujących intensywnych zabiegów terapeutycznych w obawie o zdrowie i życie własnego dziecka. Według BURDY [28] w sytuacji, kiedy brak jest objawów zatrucia, a okolicz-ności sugerują możliwość spożycia substancji toksycz-nej, najlepszym wyjściem jest nawiązanie kontaktu z ośrodkiem toksykologicznym w celu określenia rze-czywistego zagrożenia, jakie niesie z sobą konkretny ksenobiotyk. Współpraca z Regionalnym Ośrodkiem Informacji Toksykologicznej pozwala uniknąć niepo-trzebnej hospitalizacji, a w przypadku, gdy hospitali-zacja jest konieczna, skrócić czas leczenia szpitalnego. Dobrym rozwiązaniem w przypadku niejednoznacz-nego obrazu klinicznego jest obserwacja pacjenta na Szpitalnym Oddziale Ratunkowym (SOR). Takie po-stępowanie zmniejsza ryzyko podejmowania zabiegów terapeutycznych w tych przypadkach, kiedy nie są one bezwzględnie konieczne, i znacząco obniża koszty le-czenia, a upowszechnienie kontaktów z Regionalnymi Ośrodkami Toksykologicznymi również wśród opieku-nów i rodziców może odciążyć pracowników ochrony zdrowia i przynieść wymierne korzyści ekonomiczne dla systemu opieki zdrowotnej [29, 30].

P E D I AT R I A P O L S K Atom 82, nr 5–6, maj–czerwiec 2007

450

451


Wnioski1. Częstość ostrych zatruć przypadkowych nie wy-

kazuje tendencji spadkowej. 2. Wyraźnie wzrasta częstość zatruć wśród mło-

dzieży szkolnej, związanych z eksperymentalną eks-pozycją na łatwo dostępne substancje toksyczne (gaz drażniący, rośliny halucynogenne i alkohol etylowy).

3. Przebieg kliniczny ostrych zatruć jest łagodny i w wielu przypadkach należałoby rozważyć obserwację pacjenta w warunkach ambulatoryjnych lub na szpi-talnym oddziale ratunkowym po wcześniejszej kon-sultacji z Regionalnym Ośrodkiem Toksykologicznym.

P I Ś M I E N N I C T W O

1. Sidor K, Mikołajczyk W, Horwath-Stolarczyk A. Ostre zatrucia

u dzieci hospitalizowanych w Szpitalu Klinicznym Nr 3 w War-

szawie w latach 1996–2001. Pediatr Pol 2002; 77: 509–516.

2. Szajewski J. Pożytek z Ośrodków Ostrych Zatruć. Klinika 1994;

10: 48–53.

3. Meldunek Roczny PZH 1993.




7. Kotwica M. Przyczyny zatruć dzieci do lat 14 na podstawie

analizy protokołów informacyjnych. Przegl Lek 1996; 53: 329-

–333.

8. Kotwica M, Rogaczewska A. Ostre zatrucia w Polsce w latach

1997–1999. Analiza danych zgromadzonych w Krajowym Cen-

trum Informacji Toksykologicznej. Przegl Lek 2002; 59: 318-

–324.

9. Kotwica M. Acute poisonings in Poland during the period 1997-

–1998, J Toxicol Clin Toxicol 2003; 41: 532 (abstract 210).

10. Barczykowska E, Kurylak A, Witt P, Kędzierska-Kaniasty J.

Przyczyny zatruć u dzieci leczonych w Wojewódzkim Szpitalu

Dziecięcym w Bydgoszczy w latach 1999–2003. Zdrow Publ

2005; 115 (3): 315–317.

11. Szkolnicka B, Mitra M, Morawska J, Satora L, Targasz D. Chil-

dren toxic exposure in 2004-telephone poison information se-

rvice. Przegl Lek 2005, 62(6): 564–567.

12. Kasprowicz E, Czerwionka-Szaflarska M, Kuczyńska R. Suici-

dal attempts of children and adolescent. Med Sci Mon 1997; 3:

889–889.

13. Bukowska W, Szlagatys A, Korzon M. Zatrucia u dzieci i mło-

dzieży – nowe problemy. Przegl Pediatr 2001; 31: 50–54.

14. Gauvin F, Bailey B, Bratton SL. Hospitalization for Intoxication

in Washington State,1987–1997. Archiv Pediatr Adol Med 2001;

155: 1105–1110.

15. Ostapenko YN, Matveev SB, Gassimova ZM, Khonelidze RS.

Epidemiology and medical aid at acute poisoning in Russia.

Przegl Lek 2001; 58: 293–295.

16. Wąsowska-Królikowska K, Krogulska A, Modzelewska-Hołyń-

ska M. Analiza przyczyn i przebiegu zatruć u dzieci hospitalizo-

wanych w Instytucie Pediatrii Akademii Medycznej w Łodzi w

latach 1994–997. Pediatr Pol 1998; 73(11): 1151–1156.

17. Szkolnicka B. Prescription and Over-the–Counter medicals in

deliberate self- poisoning and accidental overdosing-preliminary

study. Przegl Lek 2005; 62: 568.

18. Zawadzka-Gralec A, Czerwionka-Szaflarska M, Zielińska I,

Muller L. Analiza przyczyn i okoliczności zatruć przypadko-

wych u dzieci i młodzieży. Pediatr Pol 2004; 79(4): 305–311.

19. Schvartsman C, Schvartsman S. Acute poisoning in children. J

Pediatr 1999; 75(suppl.2): 244–250.

20. Lamireau T. Epidemiology of poisoning in children: a 7-year su-

rvey in a pediatric emergency care unit. Eur J Emerg Med 2002;

9(1): 9–14.

21. Kardas-Sobantka D, Maciejewska-Franczak M, Arndt H, Musiał

A, Kosmal M, Murlikiewicz K. Gaz pieprzowy – środek obronny

czy istotny problem nie tylko medyczny? Materiały Zjazdowe

XXVIII Ogólnopolskiego Zjazdu Pediatrów, Rzeszów16-18

czerwca 2005, 144, streszczenie.

22. Riordan M, Rylance G, Berry K. Zatrucia u dzieci: Substancje

używane w gospodarstwie domowym, rośliny i grzyby. Med

Prakt Pediatr 2003; 6: 71–78.

23. Tingson J, Salen P. Mass ingestion of Jimson Weed by eleven

teenagers. Del Med J 1998; 70: 471–4.

24. Groszek B, Gawlikowski T, Szkolnicka B. Samozatrucie Datura

stramonium, Przegl Lek 2000; 57(10): 577–579.

25. Prajsner B. Alkohol a młodzi Europejczycy u progu XXI. War-

szawa: Instytut Psychologii Zdrowia; 2001.

26. Jenner B. Imieniny – czynnik socjologiczny kształtujący zjawi-

sko zatruć etanolem. Przegl Lek 2006; 62(6): 608–611.

27. Chwaluk P, Mikusek I, Nosalska D. Płukanie żołądka, hemo-

dializa i specyficzne odtrutki u pacjentów leczonych z powodu

ostrych zatruć w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w

Białej Podlaskiej w latach 1993, 2001 i 2002. Przegl Lek 2004;

61(4): 256–260.

28. Burda P. Zatrucia ksenobiotykami u dzieci. Dziecko Krzywdzo-

ne 2005; 11: 315–317.

29. Panas M, Targosz D, Motyka E, Szkolnicka B. Znaczenie me-

rytoryczne, ekonomiczne i społeczne Ośrodka Informacji Tok-

sykologicznej w ochronie zdrowia. Przegl Lek 1997; 54(6):

477–480.

30. Targosz D, Szkolnicka B, Mitrus M, Morawska J, Satora L. Miej-

sce Ośrodka Informacji Toksykologicznej w strukturach służby

zdrowia. Przegl Lek 2005; 62(6): 558–560.

Adres do korespondencji :

dr n. med. Anna Zawadzka-GralecKatedra i Klinika Pediatrii, Alergologii i GastroenterologiiCollegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczyul. M. Skłodowskiej-Curie 985-094 Bydgoszcztel. (0-52)585 48 50e-mail: [email protected]ę nadesłano: 5.03.2007 r.

Zmieniające się trendy ostrych zatruć przypadkowych u dzieci i młodzieży

Documents

Transcript of Zmieniające się trendy ostrych zatruć przypadkowych u dzieci i młodzieży