Wydawnictwo C. H. Beck

Wykłady Specjalizacyjne

Zgoda pokrZywdZonego

Roberta ZawłockiegoPod redakcją

Zgoda pokrzywdzonego

Wykłady SpecjalizacyjneWykłady Specjalizacyjne

W sprzedaży:

Robert Zawłocki (red.)PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO MIENIU I GOSPODARCZESystem Prawa Karnego

Tadeusz Bojarski (red.)ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGOSystem Prawa Karnego

Robert Zawłocki, Michał Królikowski (red.)KODEKS KARNY. CZĘŚĆ OGÓLNA. TOM I–IIDuże Komentarze Becka

Robert Zawłocki, Andrzej Wąsek (red.)KODEKS KARNY. CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA. TOM I–IIDuże Komentarze Becka

Piotr Hofmański (red.)KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO. KOMENTARZ DO ARTYKUŁÓW 1–296. TOM IDuże Komentarze Becka

Piotr Hofmański (red.)KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO. KOMENTARZ DO ARTYKUŁÓW 297–497. TOM IIDuże Komentarze Becka

www.sklep.beck.pl

Pod redakcjąRoberta Zawłockiego

AutorzyAngelika Chlebowska, dr Joanna Długosz, dr Elżbieta Hryniewicz,

Piotr Jóźwiak, Maja Klubińska, Anna Piaczyńska, dr Justyn Piskorski, prof. nadzw. dr hab. Łukasz Pohl, dr Iwona Sepioło, Maciej Szczepański, prof. dr hab. Andrzej J. Szwarc

ZGODA POKRZYWDZONEGO

Wykłady SpecjalizacyjneWykłady Specjalizacyjne

Wydawnictwo C.H. BeckWarszawa 2012

Redaktor prowadzący: Natalia Adamczyk

Wydanie publikacji zostało dofi nansowane przez Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o.ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: TiM-PrintDruk i oprawa: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa

ISBN 978-83-255-3411-0

ISBN e-book 978-83-255-3412-7

© Wydawnictwo C.H. Beck 2012

Spis treści

Wykaz skrótów .................................................................................................................... VIIWykaz literatury .................................................................................................................. IXWprowadzenie (od Redaktora) ......................................................................................... XIX

Joanna DługoszZgoda dysponenta dobrem prawnym w świetle regulacji konstytucyjnych. Rozważania na pograniczu dogmatyki konstytucyjnego prawa jednostki do samostanowienia o sobie i dogmatyki prawa karnego ................................................ 1

Justyn PiskorskiVolenti non Ā t iniuria – niedoceniana czy przeceniana zasada prawa karnego? .... 13

Elżbieta HryniewiczZgoda dysponenta dobrem prawnym na gruncie prawa karnego ............................. 29

Anna PiaczyńskaJednolitość i dualizm zgody pokrzywdzonego w prawie karnym .............................. 57

Łukasz PohlO usytuowaniu zgody dysponenta dobrem na jego naruszenie w strukturze przestępstwa i jego konsekwencjach na gruncie problematyki błędu w polskim prawie karnym (elementarna próba uporządkowania zagadnienia) .......................... 71

Maja KlubińskaWpływ zgody pokrzywdzonego na złagodzenie odpowiedzialności karnej oskarżonego ......................................................................................................................... 81

Maciej SzczepańskiIstota działania „wbrew woli głosującego” i usytuowanie tej woli w strukturze czynu zabronionego z art. 251 KK .................................................................................. 93

Andrzej J. SzwarcZnaczenie zgody pokrzywdzonego w odpowiedzialności karnej za wypadki sportowe ............................................................................................................................... 105

Angelika ChlebowskaZgoda sportowca a odpowiedzialność karna za praktyki dopingowe ....................... 117

Iwona SepiołoZgoda pokrzywdzonego a konsensualne sposoby rozstrzygania spraw karnych .... 129

V

Piotr JóźwiakZgoda pokrzywdzonego, jako okoliczność wyłączająca odpowiedzialność dyscyplinarną (rozważania na przykładzie tajemnicy zawodowej w niektórych zawodach prawniczych) ..................................................................................................... 139

Indeks rzeczowy ................................................................................................................... 161

Spis treści

VI

VII

Wykaz skrótów

1. Źródła prawa

EKPCz ........................... Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wol-ności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993, Nr 61, poz. 284 ze zm.)

KC .................................. ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)

Konstytucja RP ............ Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i ze zm.)

KP .................................. ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)

KPK ............................... ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.)

KPP ................................ Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 12.12.2007 r. (Dz.Urz. UE C 303, s. 1)

PrAdw ........................... ustawa z 26.5.1982 r. – Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze zm. )

PrFarm .......................... ustawa z 6.9.2001 r. – Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271 ze zm.)

PrNot ............................. ustawa z 14.2.1991 r. (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.)

RPrU .............................. ustawa z 6.7.1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.)

SportU ........................... ustawa z 25.6.2010 r. o sporcie (Dz.U. Nr 127, poz. 857 ze zm.)

2. Organy orzekające

ETPCz ........................... Europejski Trybunał Praw CzłowiekaETS ................................ Europejski Trybunał SprawiedliwościSN .................................. Sąd NajwyższyTK .................................. Trybunał Konstytucyjny

3. Czasopisma

AUL ............................... Acta Universitatis Lodziensis. Folia IuridicaCzPKiNP ....................... Czasopismo Prawa Karnego i Nauk PenalnychDz.U. .............................. Dziennik Ustaw

VIII

Dz.Urz. .......................... Dziennik UrzędowyEP ................................... Edukacja PrawniczaOSNKW ........................ Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Krna MoP ............................... Monitor PrawniczyNKPK ............................ Nowa Kodyfi kacja Prawa KarnegoNP .................................. Nowe PrawoPal. ................................. PalestraPiP ................................. Państwo i PrawoPPK ................................ Przegląd Prawa KarnegoProk. i Pr. ...................... Prokuratura i PrawoRej. ................................. Rejent RPEiS ............................. Ruch Prawniczy Ekonomiczny i SocjologicznyRz. .................................. RzeczpospolitaZb. Orz. ......................... Zbiór Orzeczeń

4. Inne skróty

art. .................................. artykułd. .................................... dawnym.in. .............................. między innyminiepubl. ......................... niepublikowany (-a, -e)Nr ................................... numerorz. ................................. orzeczeniepost. ............................... postanowieniepoz. ................................ pozycjaRP .................................. Rzeczypospolita Polskarozp. ............................... rozporządzenies. ..................................... strona (-y)t. ..................................... tomtj. .................................... to jestUE .................................. Unia Europejskaw zw. .............................. w związkuwg .................................. wedługwyr. ................................ wyrokzob. ................................ zobacz

Wykaz skrótów

IX

Wykaz literatury

Ahlers R ., Doping und strafrechtliche Verantwortlichkeit – zum strafrechtlichen Schutz des Sportlers vor Körperschädigungen durch Doping, Baden-Baden 1994

Amelung K., Die Einwilligung in die Beeinträchtigung eines Grundrechtsgutes. Eine Un-tersuchung im Grenzbereich von Grundrechts- und Strafrechtsdogmatik, Berlin 1981

Andrzejew I., Polskie prawo karne w zarysie, Warszawa 1989Arzt G ., Delikte gegen das Leben, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft

1973, Nr 83 Arzt G., Willensmängel bei der Einwilligung, Frankfurt am Main 1970Bajończyk A ., Z problematyki relacji między odpowiedzialnością dyscyplinarną i karną

(na przykładzie zawodów prawniczych), PiP 2004, z. 9Baszuk R., Tajemnica zawodowa: nie łamać zasad, Rz. z 15.6.2010 r.Berkl M., Der Sportunfall im Lichte des Strafrechts, Gießen 2006Berr H., Sport und Strafrecht, Saarbrucken 1973Bieńkowska B.T., Nowy kodeks postępowania karnego przez pryzmat wybranych zasad

procesowych, w: P. Kruszyński (red.), Nowe uregulowania prawne w Kodeksie postę-powania karnego z 1997 r., Warszawa 1999

Bieńkowska B.T., Wybrane zagadnienia „prawa stron do sporu” w polskim procesie kar-nym, SI 1997, Nr XXXIII

Bojarski M., Giezek J., Sienkiewicz Z., Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Warszawa 2007

Bojarski M., Giezek J., Sienkiewicz Z., Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Warszawa 2010

Bojarski M ., W poszukiwaniu formuły wyłączającej odpowiedzialność za wypadki w sporcie (w związku z artykułem S. Jędrucha), Pal. 1971, Nr 12

Bojarski M. , Wyłączenie odpowiedzialności karnej za wypadki w sporcie, NP 1970, Nr 10

Bojarski T., Polskie prawo karne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2008Braithwaite J., Restorative Justice and a Better Future, http://www.iirp.org/article_detail.

php?article_id=NDk4 Braithwaite J ., Standards for Restorative Justice, www.restorativejustice.org/10fulltext/

braithwaiteBrunner A., Die Sportverletzung im schweizerischen Strafrecht, Zürich 1949Buchała K., Prawo karne materialne, Warszawa 1980Buchała K., Prawo karne materialne, Warszawa 1989Buchała K., W sprawie sporu o tajemnicę adwokacką, Pal. 1969, Nr 2

X

Wykaz literatury

Buchała K., Zoll A., Polskie prawo karne, Warszawa 1997Bydun-Kulik M ., w: M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Warsza-

wa 2010Chyliński O., Gutekunst W., Świda W., Prawo karne. Część szczególna, Warszawa–Wroc-

ław 1980Cieślak M., Glosa do uchwały SN z 19.11.1963 r., VI KO 61/62, PiP 1963, z. 7Cieślak M., Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1994Ćwiąkalski Z ., Komentarz do art. 60 kodeksu karnego (Dz.U.97.88.553), w: G. Bogdan,

Z. Ćwiąkalski, P. K ardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk , W. W róbel, A. Zo ll, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. I, Komentarz do art. 1–116 KK, wyd. II, Kraków 2004

Czerwiński S., Zgoda pokrzywdzonego, jako czynnik, wyłączający karalność czynu prze-stępnego, Głos Sądownictwa 1935, Nr 7–8

Daniluk P., Kryteria określające zakres dóbr prawnych będących przedmiotem dyspozy-cji w warunkach kontratypu zgody uprawnionego, Przegląd Sądowy 2007, Nr 4

Daniluk P., Warunki determinujące skuteczność zgody uprawnionego w prawie karnym, Pal. 2005, Nr 1–2

Daniluk P., Zgoda uprawnionego a tryb ścigania, Przegląd Sądowy 2005, Nr 5Dąmbska I., Dwa studia z teorii poznania naukowego, Toruń 1962Dębski R ., O „działaniu na szkodę”, „dopuszczeniu” do zabronionego skutku i zasadzie

ustawowej określoności czynu, w: Ł. Pohl (red.), Aktualne problemy prawa karnego. Księga pamiątkowa z okazji Jubileuszu 70. urodzin Profesora Andrzeja Szwarca, Po-znań 2009

Dębski R., Recenzja monografi i Łukasza Pohla, Struktura normy sankcjonowanej. Zagad-nienia ogólne, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2007, Prok. i Pr. 2010, Nr 12

Dölling D ., Fahrlässige Tötung bei Selbstgefahrdung des Opfers, Goltdammer´s Archiv für Strafrecht 1984

Duff R.A., Harms and Wrongs, Buff alo Criminal Law Review 2001, vol. 5Dukiet-Nagórska T. (red.). Prawo karne. Część ogólna, szczególna i wojskowa, Warsza-

wa 2010Faller A., Sport und Strafrecht (Die Sportverletzung), Heidelberg 1953Feinberg J., Harm to Others, New York 1984Filar M ., Herosi zinstytucjonalizowanej agresji. Niektóre problemy odpowiedzialności

karnej zawodowych sportowców za wypadki sportowe, PPK 1997, Nr 16Filar M ., Pokrzywdzony (ofi ara przestępstwa) w polskim prawie karnym materialnym,

CzPKiNP 2002, z. 2Frisch W., Zum Unrecht der sittenwidrigen Körperverletzung, Festschrift für H.J. Hirsch,

Berlin 1999Gardocki L., Prawnokarna problematyka sędziowskiej odpowiedzialności dyscyplinarnej,

w: J. Giezek (red.), Przestępstwo – kara – polityka kryminalna. Problemy tworzenia i funkcjonowania prawa. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Tomasza Kaczmarka, Kraków 2006

Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2006Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2008

XI

Wykaz literatury

Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2009Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2010Garlicki L., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. I, Warszawa 1999Garlicki S., w: A. Kaft al, M. Cieślak, S. Garlicki, Trójgłos w sprawie tajemnicy zawodowej

adwokata, Pal. 1964, Nr 3Gawron F.-J., Die strafrechtliche Beurteilung der Körperverletzungen beim Sport, Mün-

chen 1956Giezek J ., „Zezwolenie” na naruszenie dobra prawnego – negatywne znamię typu czy

okoliczność kontratypowi, w: Ł. Pohl (red.), Aktualne problemy prawa karnego. Księ-ga pamiątkowa z okazji 70. urodzin Profesora Andrzeja J. Szwarca, Poznań 2009

Giezek J ., Einige Bemerkungen über das erlaubte Risiko und Sorgfaltspfl ichtverletzun-gen im Sport, w: J.C. Joerden, U. Scheffl er, A. Sinn, G. Wolf (red.), Vergleichende Straf-rechtswissenschaft . Frankfurter Festschrift für Andrzej J. Szwarc zum 70. Geburtstag, Berlin 2009

Gmurzyńska E., Rodzaje mediacji, w: L. Mazowiecka (red.), Mediacja, Warszawa 2009 Göbel A.A., Die Einwilligung im Strafrecht als Ausprägung des Selbstbestimmungsrechts,

Frankfurt am Main 1992 Góral R., Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Warszawa 2007Grzegorczyk T., Wniosek oskarżonego o skazanie go bez przeprowadzenia postępowania

dowodowego na rozprawie, PS 2000, Nr 1Grzegorczyk T., Wybrane zagadnienia najnowszej nowelizacji procedury karnej, PiP 2003,

z. 8Grześkowiak A., Prawo karne, Warszawa 2009Gubiński A., Ryzyko sportowe, NP 1959, Nr 10,Gubiński A., Zgoda pokrzywdzonego, PiP 1960, z. 7Habermas J., Uwzględniając Innego. Studia do teorii politycznej, Warszawa 2009Harman J.D., Harm, Consent and Distress, vol. 15, Journal of Value Inquiry 1981Hirsch H.J., Glosa do wyroku BGH z 26.05.2004r/(2 StR 505/3), Juristische Rundschau

2004, z. 11Hirsch H.J., Strafgesetzbuch, Leipziger Kommentar, Berlin 2003Hirsch H.J ., Zu strafrechtlichen Fragen des Sportrechts, w: J.C. J oerden, U. S cheffl er,

A. Sinn, G. Wolf (red.), Vergleichende Strafrechtswissenschaft . Frankfurter Festschrift für Andrzej J. Szwarc zum 70. Geburtstag, Berlin 2009

Hofmański P. (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz do artykułów 1–296, t. I, Warszawa 2004

Hofmański P. (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz do artykułów 1–296, t. I, Warszawa 2007

Hörnle T., Off ensive Behavior and German Criminal Law, vol. 5, Buff alo Criminal Law Review 2001

Indecki K. , Liszewska A ., Prawo karne materialne. Nauka o przestępstwie, karze i środ-kach penalnych, Warszawa 2002

Iwański M., Przestępstwo dopingu (art. 50 ustawy o sporcie), PiP 2011, z. 7–8Jachimowicz M., Przestępstwo naruszenia tajności głosowania (art. 251 KK), Prokurator

2007, Nr 3–4

XII

Wykaz literatury

Jędrzejewska A., Koncepcja oświadczenia woli w prawie cywilnym, Warszawa 1992Jędrzejewski Z., Bezprawność jako element przestępności czynu. Studium na temat struk-

tury przestępstwa, Warszawa 2009Jóźwiak P ., Stosowanie prawa karnego materialnego i procesowego w postępowaniu

dyscyplinarnym policjantów (zarys problematyki), w: P. Jóźwiak, W.S. Majchrowicz (red.), Odpowiedzialność dyscyplinarna w policji, Piła 2011

Kaczmarek T., Normativer Status der Umstände, die die Rechtswidrigkeit der Tat im pol-nischen Strafrecht „ausschließen”, w: J.C. Joerden, U. Scheffl er, A. Sinn, G. Wolf (red.), Vergleichende Strafrechtswissenschaft . Frankfurter Festschrift für Andrzej J. Szwarc zum 70. Geburtstag, Berlin 2009

Kaczmarek T., O kontratypach raz jeszcze, PiP 2009, z. 7Kaczmarek T., O tzw. okolicznościach „wyłączających” bezprawność czynu, PiP 2008,

z.10Kaczmarek T ., Status normatywny okoliczności „wyłączających” bezprawność czynu

w polskim prawie karnym, PiP 2008Kaczmarek T., Typizacja czynów społecznie niebezpiecznych a jego ustawowe znamiona,

w: Kaczmarek T., Rozważania o przestępstwie i karze. Wybór prac z okresu 40-lecia naukowej twórczości, Warszawa 2006

Kaczmarek T., Wolność dysponowania życiem a prawo do godnej śmierci, w: Rozważa-nia o przestępstwie i karze. Wybór prac z okresu 40-lecia naukowej twórczości, War-szawa 2006

Kaft al A., O niektórych zagadnieniach przestrzegania tajemnicy zawodowej przez adwo-kata – podejrzanego w procesie karnym, Pal. 1963, Nr 4

Kaft al A., Procesowe zagadnienia tajemnicy adwokackiej, Pal. 1970, Nr 1Kalinowski S., Stanowisko obrońcy w polskim procesie karnym, Pal. 1962, Nr 8Kardas P., Das erlaubte Sportrisiko – ein außergesetzlicher Rechtsfertigungsgrund (Kon-

tratypus) oder ein Element zur Präzisierung der Rechtswidrigkeitsebene?”, w: J.C. Jo-erden, U. S cheffl er, A. S inn, G. W olf (red.), Vergleichende Strafrechtswissenschaft . Frankfurter Festschrift für Andrzej J. Szwarc zum 70. Geburtstag, Berlin 2009

Kardas P., Dozwolone ryzyko sportowe – pozaustawowy kontratyp czy element precyzu-jący płaszczyznę bezprawności?, Przegląd Sądowy 2009, Nr 1

Kardas P., Konsensualne sposoby rozstrzygania w świetle nowelizacji kodeksu postępo-wania karnego z dnia 10 stycznia 2003 r., Prok. i Pr. 2004, Nr 1

Kardas P., Przewinienie dyscyplinarne o charakterze ciągłym, w: Odpowiedzialność dy-scyplinarna notariusza, Rej. 2010 (wydanie specjalne)

Kinsella N.S., Punishment and Proportionality: Th e Estoppel Approach, Journal of Liber-tarian Studies Spring 1996, vol. 12

Kłączyńska N ., Komentarz do art. 46 kodeksu karnego (Dz.U.97.88.553), w: J. G iezek (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 2007

Kocur M ., Czy rzeczywiście klient może zwolnić prawnika z tajemnicy zawodowej?, http://spory-arbitraz.blogspot.com/2010/06/czy-rzeczywiscie-klient-nie-moze.html

Kowalska D., Eutanazja w polskim prawie karnym a granice dopuszczalności interwencji lekarskiej, Prok. i Pr. 2002, Nr 1

XIII

Wykaz literatury

Kozielewicz W ., Odpowiedzialność dyscyplinarna notariuszy – problematyka material-noprawna i procesowa, Rej. 2006, Nr 9

Kozielewicz W., Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów. Komentarz, Warszawa 2005Kozielewicz W ., Prawnokarna ochrona tajemnicy głosowania, w: J. J akubowska-Hara,

C. Nowak, J. Skupiński (red.), Księga pamiątkowa Profesor Barbary Kunickiej-Michal-skiej, Warszawa 2008

Kozielewicz W., Stosowanie prawa karnego materialnego i procesowego w postępowaniu dyscyplinarnym w sprawach sędziów (zarys problematyki), w: L. Leszczyński, E. Skrę-towicz, Z. Hołda (red.), W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzej Wąska, Lublin 2005

Kozielewicz W., w: A. Wąsek, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komen-tarz do artykułów 222–316, t. II, Warszawa 2010

Kozioł T., Glosa do uchwały SN z 30.9.2003 r., I KZP 19/03, PiP 2004, z. 7Krasny K ., Niektóre instytucje w nowym kodeksie postępowania karnego, Prok. i Pr.

1998, Nr 5Kristol I ., Pornography, Obscenity, and the Case for Censorship, N.Y. Times Magazine

z 28.3.1971 r.Król M ., Tolerancja w teorii i praktyce liberalizmu, w: I. J akubowska-Branicka (red.),

O tolerancji we współczesnej demokracji liberalnej, Warszawa 2010Kruk E ., Zasądzenie odszkodowania pieniężnego z urzędu – zagadnienia wybrane,

w: Z. Ćwiąkalski, G. Artymiak (red.), Karnomaterialne i procesowe aspekty naprawie-nia szkody, Warszawa 2010

Krzemiński Z., Etyka adwokacka. Teksty, orzecznictwo, komentarz, Warszawa 2008Krzemiński Z., Prawo o adwokaturze. Komentarz, Warszawa 1998Krzemiński Z ., Problem tajemnicy zawodowej adwokata w świetle przepisów prawnych,

Pal. 1959, Nr 10Krzemiński Z., Tajemnica zawodowa adwokata, Pal. 1974, Nr 6Kubiak J.R., Kubiak J., Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów, Przegląd Sądowy 1994,

Nr 4Kubiak R ., Dopuszczalne ryzyko i jego umiejscowienie w strukturze przestępstwa, AUL

2004, Nr 67Kubiak R., Legalność pierwotna ryzyka sportowego, Prok. i Pr. 2006, Nr 12Kulik M ., Prawo do prywatności a karalność spowodowania lekkiego uszczerbku na

zdrowiu za zgodą pokrzywdzonego, Prok. i Pr. 1999, Nr 10Kunicka-Michalska B ., w: G. Rej man (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz,

Warszawa 1999Kunicka-Michalska B., w: A. Wąsek (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. II, Komen-

tarz do art. 222–316, Warszawa 2005Kunicka- Michalska B., Ochrona tajemnicy zawodowej w polskim prawie karnym, War-

szawa 1972Kunicka-Michalska B ., Przestępstwa przeciwko ochronie informacji i wymiarowi spra-

wiedliwości. Rozdział XXX i XXXII. Komentarz, Warszawa 2000Kurczewski J. , Jeszcze raz o tolerancji tylko trochę inaczej, w: I. J akubowska-Branicka

(red.), O tolerancji we współczesnej demokracji liberalnej, Warszawa 2010

XIV

Wykaz literatury

Kurowska K., Konsensualne sposoby zakończenia postępowania karnego a sytuacja pro-cesowa pokrzywdzonego, Prok. i Pr. 2002, Nr 4

Leoński Z., Odpowiedzialność dyscyplinarna w prawie Polski Ludowej, Poznań 1959Lewaszkiewicz-Petrykowska B., w: S. Grzybowski (red.), System prawa cywilnego. Część

ogólna, Ossolineum 1985Lewczuk K., Glosa do wyroku SN z 27.5.2002 r., II KKN 371/00, PS 2003, Nr 9Łabuda G., Komentarz do art. 66 kodeksu karnego (Dz.U.97.88.553), w: J. Giezek (red.),

Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 2007Łojewski K., Instytucja odmowy zeznań w polskim prawie karnym, Warszawa 1970Łyczywek R., Tajemnica zawodowa obrońcy, PiP 1962, z. 1Lyons D., Etyka i rządy prawa, Warszawa 2000Majewski J., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Zagadnienia ogólne, Warsza-

wa 1982Makarewicz J., Prawo karne ogólne, Kraków 1914Malinowski A., Nowak L., Problemy modelowania w teorii prawa, PiP 1972, z. 2Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010Marek A., Prawo karne, Warszawa 2003Marek A., Prawo karne, Warszawa 2004Marek A., Prawo karne, Warszawa 2006Marek A., Prawo karne, Warszawa 2007Marek A., Prawo karne, Warszawa 2011Markwick P., Harming Consent, vol. 8, Res Publica 2002MacIntyre A., Etyka i polityka, Warszawa 2009Mehl G., Die Strafb arkeit der Körperverletzungen beim Sport, Stuttgart 1953Mill J.S., Utylitaryzm. O wolności, Warszawa 1959Mozgawa M., Prawo karne materialne. Część ogólna, Kraków 2006Müller A., Doping im Sport als strafb are Gesundheitsbeschädigung (§§ 223 Abs. 1, 230

StGB)?, Baden-Baden 1993Nisenson J., Siewierski M., Kodeks karny i prawo o wykroczeniach z komentarzem, War-

szawa 1939Noll P., Übergesetzliche Rechtfertigungsgründe im besonderen die Einwilligung des Ver-

letzten, Bazylea 1955Nolte M ., Sport und Recht, Ein Lehrbuch zum internationalen, europäischen und deu-

tschen Sportrecht, Schorndorf 2004Ohly A., „Volenti non fi t iniuria”: die Einwilligung im Privatrecht, Tübingen 2002Orzeczenie Wyższej Komisji Dyscyplinarnej z dnia 11 października 1958 r., WKD 57/58,

Pal. 1959, Nr 2–3Otto H., Einwilligung, mutmaßliche, gemutmaßte und hypothetische Einwilligung, Jura

2004, Nr 10Payen F., O powołaniu adwokatury i sztuce obrończej, Warszawa – Kraków 1938Pietrzykowski T., Niedopasowane przepisy, Rz. z 27.11.2003 r.Płatek M., w: M. Płatek, M. Fajst (red.), Teoria sprawiedliwości naprawczej w: Sprawied-

liwość naprawcza. Idea. Teoria. Praktyka, Warszawa 2005Plebanek E., Materialne określenie przestępstwa, Warszawa 2009

XV

Wykaz literatury

Pohl Ł ., Błąd co do znamienia uprzywilejowującego w polskim prawie karnym (anali-za teoretycznoprawna), w: H. Kołecki (red.), Kryminalistyka i nauki penalne wobec przestępczości. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Mirosławowi Owocowi, Poznań 2008

Pohl Ł., Kierowanie wykonaniem samobójstwa oraz polecenie jego wykonania w polskim prawie karnym, w: A. Michalska-Warias, I. Nowikowski, J. Piórkowska-Flieger (red.), Teoretyczne i praktyczne problemy współczesnego prawa karnego. Księga jubileuszo-wa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Bojarskiemu, Lublin 2011

Pohl Ł ., Niezachowanie wymaganej ostrożności – znamię typu czynu zabronionego czy odrębny element w strukturze przestępstwa, w: J. Majewski (red.), Nieumyślność. Ma-teriały VIII Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego (w druku)

Pohl Ł ., O stosunku między zmodyfi kowanym typem czynu zabronionego pod groźbą kary a leżącą u jego podstaw normą sankcjonowaną, Ius Novum 2010, Nr 1

Pohl Ł ., Struktura normy sankcjonowanej w prawie karnym. Zagadnienia ogólne, Po-znań 2007

Pohl Ł., Zieliński M., W sprawie rzetelności wiedzy o wykładni, RPEiS 2011, z. 1Popławski H., Przestępstwa przeciwko wyborom, Pal. 1984, Nr 3–4Preuß W., Untersuchungen zum unerlaubten Risiko im Strafrecht, Berlin 1974Radwański Z., w: Z. Radwański (red.), System Prawa Prywatnego, t. 2, Prawo cywilne –

część ogólna, wyd. 2, Warszawa 2008Rain J., Die Einwilligung des Sportlers beim Doping, Frankfurt am Main 1998Redelbach A., Tajemnica zawodowa notariusza w Rzeczypospolitej Polskiej w świetle za-

sady poszanowania życia prywatnego, Rej. 1999, Nr 6–7Rejman G. w: G. Rejman (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 1999Roberts P ., Philosophy, Feinberg, Codifi cation, and Consent: A Progress Report on En-

glish Experiences of Criminal Law, vol. 5, Buff alo Criminal Law Review 2001Rodzynkiewicz M., Modelowanie pojęć w prawie karnym, Kraków 1998Rogoziński P ., Dobrowolne poddanie się przez oskarżonego odpowiedzialności karnej,

PiP 2000, z. 9Rössner D ., Mediation as a Basic Element of Crime Control: Th eoretical and Empirical

Comments, vol. 3, Buff alo Criminal Law Review 1999Roxin C. Über die Einwilligung im Strafrecht, Coimbra 1987Roxin C., Strafrecht Allgemeiner Teil I, München 2005Roxin C., Strafrecht AT, t. 1, wyd. 3, München 1997Rozental K., W sprawie karnoprawnego charakteru tzw. ryzyka zwykłego, PiP 1991, z. 4Rusinek M ., Tajemnica zawodowa i jej ochrona w polskim procesie karnym, Kraków

2007Safj an M., w: K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny, t. II, Komentarz, Warszawa 2004Sakowicz A., Prawnokarne gwarancje prywatności, Kraków 2006Sarkowicz R., Poziomowa interpretacja tekstu prawnego, Kraków 1995Sawicki J ., Tajemnica zawodowa lekarza i dziennikarza w prawie karnym, Warszawa

1960Schiff er B.H., Die strafrechtliche Behandlung von Sportverletzung, Mannheim 1977Schild W., Sportstrafrecht, Baden-Baden 2002

XVI

Wykaz literatury

Schmidthäuser E. , Selbstmord und Beteiligung am Selbstmord in strafrechtlicher Sicht, w: Festschrift für Hans Welzel zum 70. Geburtstag, Berlin–Nowy Jork 1974

Schneider-Grohe Ch.B ., Doping – Eine kriminologische und kriminalistische Untersu-chung zur Problematik der künstlichen Leistungssteigerung im Sport und zur rechtli-chen Handhabung dieser Fälle, Lübeck 1979

Schroeder F.-Ch., Kaufmann H. (red.), Sport und Recht, Berlin 1972Skoczek Z., Spór o tajemnicę adwokacką, Pal. 1969, Nr 2Skwarczyński H., Przyspieszenie procedowania po nowelizacji kpk, Jur. 2003, Nr 6Spotowski A ., Zezwolenie uprawnionego i zgoda pokrzywdzonego a odpowiedzialność

karna, PiP 1972, z. 3Srogosz T., Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Komentarz, Warszawa 2008Stachura I., Karcenie wychowawcze i ryzyko sportowe. Próba analizy statusu normatyw-

nego wybranych kontratypów pozaustawowych, CzPKiNP 2007, Nr 2Stefani G., Levasseur G., Bouloc B., Droit pénal general, Paris 2003Stefański R .A., Wniosek prokuratora o skazanie oskarżonego bez rozprawy, Prok. i Pr.

1998, Nr 2Stefański R.A., Prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 2008Steinborn S., Porozumienia w polskim procesie karnym, Kraków 2005Stratenwerth G. , Prinzipien der Rechtfertigung, Zeitschrift für die gesamte Strafrechts-

wissenschaft 1956, Nr 68 Stratenwerth G., Strafrecht, Allgemeiner Teil, Tom I, Kolonia i in. 1981Swora M., Tajemnica adwokacka w świetle wybranych przepisów ustawy o ochronie da-

nych osobowych, Pal. 2004, Nr 3–4Szewczyk M., w: A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, t. II, Komen-

tarz do art. 117–277 KK, Warszawa 2008Szumiło-Kulczycka D., Międzynarodowa konferencja pt. „Porozumienia w procesie kar-

nym w Europie” (Kraków, 20–21 września 1999 r.), Prok. i Pr. 2000, Nr 1Szwarc A.J ., Praktyki dopingowe jako przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu przewi-

dziane w kodeksie karnym, Sport Wyczynowy 1992, Nr 1–2Szwarc A.J., Karnoprawne funkcje reguł sportowych, Poznań 1977Szwarc A.J. Wyłączenie odpowiedzialności karnej za wypadki sportowe, w: J. Majewski

(red.), Okoliczności wyłączające bezprawność czynu, Toruń 2008Szwarc A.J., Karnoprawne funkcje reguł sportowych, Poznań 1977Szwarc A.J., Sport a prawo karne, Poznań 1971Szwarc A.J., Wyłączenie odpowiedzialności karnej za wypadki sportowe, w: J. Majewski

(red.), Okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Materiały IV Bielańskiego Kolo-kwium Karnistycznego, Toruń 2008

Szwarc A.J., Wypadki sportowe w świetle prawa karnego, Poznań 1972Szwarc A.J., Zgoda pokrzywdzonego jako podstawa wyłączenia odpowiedzialności kar-

nej za wypadki sportowe, Poznań 1975Szwarczyk M., w: T. Bojarski (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2011Śliwiński S., Polskie prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 1946Światłowski A., W stronę koncepcji porozumień karnoprocesowych, PiP 1997, z. 9

XVII

Wykaz literatury

Świda-Ziemba H ., Dylematy między wolnością a wspólnotą w demokracji liberalnej, w: I. Jakubowska-Branicka (red.), O tolerancji we współczesnej demokracji liberalnej, Warszawa 2010

Tröndle H., Strafgesetzbuch und Nebengesetze, Monachium 1997Tyszkiewicz L., w: M. Filar (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010Usowicz E., Świadomie łamię zasady (wywiad z Krzysztofem Zakrzewskim), Rz. z 7.6.2010 r.Vögeli H.F., Strafrechtliche Aspekte der Sportverletzungen, im besonderen die Einwilli-

gung des Verletzten im Sport, Zürich 1974Waltoś S ., Porozumienia w europejskim procesie karnym; próba syntetycznego spojrze-

nia, Prok. i Pr. 2000, Nr 1Warylewski J., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 2004Warylewski J., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 2009Warylewski J ., Zasada ustawowej określoności przesłanek odpowiedzialności karnej

a kontratypy pozaustawowe, w: J. Majewski (red.), Okoliczności wyłączające bezpraw-ność czynu, Toruń 2008

Ważny A., w: K.T. Boratyńska, A. Górski, A. S akowicz, A. Ważny, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2009

Ważny A ., w: Z. Sobolewski, G. A rtymiak, C.P. Kłak (red.), Porozumienia procesowe po nowelizacji kodeksu postępowania karnego, w: Problemy znowelizowanej procedury karnej. Materiały konferencji naukowej – Rzeszów-Czarna 17–18 października 2003 r., Kraków 2004

Ważny A ., Zgoda stron na dobrowolne poddanie się karze w trybie art. 387 KPK, Prok. i Pr. 2002, Nr 3

Wąsek A., Czy dobrowolna sterylizacja jest przestępstwem?, PiP 1988, z. 8Wdzięczna E.A ., Warunkowe umorzenie postępowania w świetle koncepcji sprawiedli-

wości naprawczej, Toruń 2010Weigend T ., Strafl osigkeit bei Einwilligung, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswis-

senschaft 1986, Nr 98 Wessels J., Beulke W., Strafrecht Allgemeiner Teil, Heidelberg 2005Wojciechowski J., Kodeks karny. Komentarz. Orzecznictwo, Warszawa 1997Wolter W., Funkcja błędu w prawie karnym, Warszawa 1965Wolter W., Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973Wolter W., w: I. Andrejew, W. Świda, W. Wolter, Kodeks karny z komentarzem, Warsza-

wa 1973Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii prawa, Poznań 2001Wróbel W., w: A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art. 117–277

KK, t. II, Kraków 2006Wróbel W ., Głos w dyskusji na IV Bielańskim Kolokwium Karnistycznym, w: J. Majewski

(red.) Okoliczności wyłączające bezprawność czynu, Toruń 2008Wróbel W ., Pojęcie „dobra prawnego” w wykładni przepisów prawa karnego, w: Ł. Pohl

(red.), Aktualne problemy prawa karnego. Księga pamiątkowa z okazji Jubileuszu 70. urodzin Profesora Andrzeja J. Szwarca, Poznań 2009

Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010

XVIII

Wykaz literatury

Wytrykowski K ., Wpływ błędu co do znamienia zgody pokrzywdzonego na odpowie-dzialność karną, NKPK 2002, t. X

Wytrykowski K., Wpływ charakteru dobra prawnego na skuteczność zgody pokrzywdzo-nego, NKPK 2002, t. XI

Zabłocki S ., O rozpoznawaniu przedmiotu ochrony prawnokarnej przy przestępstwach przeciwko wyborom i referendum, stypizowanych w Rozdziale XXXI Kodeksu karne-go, w: F. Rymarz (red.), Demokratyczne standardy prawa wyborczego Rzeczypospoli-tej Polskiej. Teoria i praktyka, Warszawa 2005

Zachęta A., Czy istnieją „wiosenne kontratypy”?, EP 2006, Nr 4 (79)Zakrzewski K., Tajemnica zawodowa, Rz. z 16.7.2010 r.Zalewski W., Sprawiedliwość naprawcza. Początek ewolucji polskiego prawa karnego,

Gdańsk 2006Zawłocki R., Prawo karne gospodarcze, Warszawa 2007Zielińska E ., Aspekty prawnokarne nieterapeutycznych zabiegów medycznych, SI 1988,

Nr XVIZielińska E ., Odpowiedzialność zawodowa lekarza i jej stosunek do odpowiedzialności

karnej, Warszawa 2001Zieliński M., Poznanie sądowe a poznanie naukowe, Poznań 1979Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2010Ziembiński Z., w: S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii prawa, Poznań 2001Zoll A ., „Pozaustawowe” okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną w świet-

le konstytucyjnej zasady podziału władzy, w: L. Leszczyński, E. S krętowicz, Z. H ołda (red.), W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Wąska, Lublin 2005

Zoll A., Aksjologiczne podstawy prawa karnego, w: B. Czech (red.), Filozofi a prawa a two-rzenie i stosowanie prawa, Katowice 1992

Zoll A ., Materialne określenie przestępstwa w projekcie Kodeksu karnego, w: S. Waltoś (red.), Księga ku czci Profesora Mariana Cieślaka. Problemy kodyfi kacji prawa karne-go, Kraków 1993

Zoll A., Materialne określenie przestępstwa, Prok. i Pr. 1997, Nr 2Zoll A ., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Zagadnienia ogólne, Warszawa

1982Zoll A., Verurschaung eines Verkehrsunfalls beim Autorennen, w: J.C. Joerden, U. Scheff -

ler, A. Sinn, G. Wolf (red.), Vergleichende Strafrechtswissenschaft . Frankfurter Fest-schrift für Andrzej J. Szwarc zum 70. Geburtstag, Berlin 2009

Zoll A., W sprawie kontratypów, PiP 2009, z. 4Zoll A. (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do art. 117–277 Kodeksu karne-

go, Kraków 1999Zoll A., w: A. Zoll (red.), Kodeks karny. Komentarz. Część ogólna, Kraków 2004Zoll A ., w: A. Zo ll (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. I, Komentarz do

art. 1–116 KK, Warszawa 2007

XIX

Wprowadzenie (od Redaktora)

Zgoda pokrzywdzonego to konwencjonalne pojęcie z zakresu nauki prawa karnego. Owa konwencjonalność ma charakter wielopłaszczyznowy. Zasadniczo, zgodę pokrzyw-dzonego uznaje się za szczególny pozaustawowy kontratyp, tj. okoliczność wyłączającą bezprawność czynu podlegającego karnoprawnej ocenie. Już to ujęcie opiera się na szcze-gólnym założeniu, że status pokrzywdzonego posiada osoba, której dobro jeszcze w ża-den sposób nie zostało naruszone. W istocie chodzi więc tutaj nie o zgodę pokrzywdzo-nego, lecz o zgodę na pokrzywdzenie. W tym wyróżnieniu wypełnia się istota powołanej wyżej konwencji. Ważne jest bowiem tutaj to, co jest przedmiotem owej zgody, czy też przyzwolenia danej osoby, której dobro staje się przedmiotem zamachu sprawcy czynu zabronionego zagrożonego karą kryminalną. W przypadku wyżej powołanego kontraty-pu, zgoda pokrzywdzonego sprowadza się do wyrażenia przez daną osobę akceptacji na jej pokrzywdzenie w przyszłości. Możliwe są jednak tutaj także inne sytuacje, w których przedmiotem zgody może być, np. wymierzenie lub wykonanie wobec sprawcy okreś-lonej reakcji karnoprawnej. W tym kontekście zgoda pokrzywdzonego jawi się już jako kompleksowa i wielofunkcyjna instytucja prawa karnego. Nie można jej więc wiązać wy-łącznie z ww. kontratypem. Jednakże niewątpliwie w pierwszej kolejności to właśnie jego treść stanowi tutaj główną oś rozważań naukowych.

Zgoda pokrzywdzonego sensu largo jest ważnym elementem dyskusji na temat sa-mej istoty prawa karnego, a w szczególności pojmowania idei przestępstwa. Jest ono bo-wiem identyfi kowane ze specyfi cznym konfl iktem. Obecnie powszechnie uznaje się, że stronami tego konfl iktu są: sprawca czynu zagrożonego karą oraz społeczeństwo. Z tego względu konfl ikt ten sprowadza się do konfl iktu społecznego. Zasadniczo, pokrzywdzo-ny znajduje się poza tą relacją defi niującą istotę przestępstwa. Akt jego pokrzywdzenia aktualizuje relację, w której on sam spełnia już rolę wtórną.

Społeczeństwo jest tutaj przeciwstawiane sprawcy z uwagi na fakt, iż ten ostatni prze-prowadza karalny zamach na dobro, któremu przypisuje się status dobra społecznego, tzn. nośnika doniosłych ogólnospołecznie pozytywnych wartości. Trzeba przyznać, iż współcześnie prawodawca jest nad wyraz hojny w przyznawaniu tego statusu różnorakim dobrom, czy też zamachom na nie. W konsekwencji współczesne prawo karne jest wręcz wszechobecne. Oznacza to również, że wszechobecne w życiu obywateli jest państwo, występujące jako swoisty monopolistyczny moderator rozwiązywania ww. konfl iktów.

Idea potraktowania krzywdy indywidualnej (deliktu prywatnego) jako krzywdy spo-łecznej (deliktu publicznego) czerpie swoją genezę w oświeceniowych postulatach huma-nitaryzmu prawniczego, do których – w zakresie prawa karnego – należało przekonanie o negatywnym społecznie wymiarze wszystkich przestępstw. Postulat ten połączono z in-nym, o charakterze ustrojowym, zgodnie z którym państwo nakazywano traktować jako