The World Bank

Zgaśnie światło?Perspektywy energetyki w EuropieWschodniej i Azji Środkowej

Departament Zrównoważonego RozwojuRegion Europy i Azji Centralnej (ECA)Bank Światowy

The World Bank

Najważniejsze wnioski

Kraje regionu Europy Wschodniej i Azji Centralnej mogą stanąć przed widmem kryzysu energetycznego w ciągu najbliższych pięciu do sześciu lat

Kryzys finansowy dostarczył pola manewru oraz otworzył pewne możliwości złagodzenia skutków przewidywanego kryzysu

Działania łagodzące są konieczne zarówno po stronie zapotrzebowania, jak i podaży. Konieczna będzie realizacja znacznych inwestycji (3% zakumulowanego PKB w okresie 2010-2030), a sektor publiczny sam nie udźwignie takiego poziomu potrzebnych inwestycji

Kraje muszą podjąć działania już dziś, aby stworzyć atrakcyjny klimat dla inwestowania w sektorze

2

The World Bank3

Przejście regionu w kierunku obecnego kryzysu gospodarczego

1990

1991

19

92

199

3

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

e

2009

p

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

Zmiany w poziomie produkcji, w ujęciu realnym(Indeks: 1990 = 100)

Region CSE/CIS

CIS

Europa Centralna i Południowo-wschodnia(CSE)

Średnioroczny wzrost PKB

(%)-5.5 +1.1 +6.0 -5.6

The World Bank

1990 2000 2008 (e) -

200

400

600

800

1,000

1,200

1,400

1,600

1,800

2,000

Ropa

Gaz

Węgiel

Hydro

Nuklearna

Produkcja zmniejszyła się o 30% w 2000 r., ale odzyskała odpowiedni poziom do roku 2008

Zużycie wyniosło 80% poziomu z 1990 roku

4

Region CIS/CSE hojnie zaopatrzony w zasoby energetyczne i nadmiernie rozbudowaną infrastrukturę, jest kluczowym eksporterem energii pierwotnej

Mln ton ekwiwalentu olejowego (Mtoe)

The World Bank

Europe and Central Asia Region

EU-10 (Central Europe)

Southeastern Europe

CIS North

CIS South

0 10 20 30 40 50 60

47

41

48

58

51

17

11

26

9

21

BEEPS 2005 BEEPS 2008

Źródło: World Bank and 2005 and 2008

Wzrost: 2005-2008(%)

+30

+49

+22

+30

+30

Do roku 2008 dostawy energii stały się czynnikiem ograniczającym wzrost

Udział firm uznających dostawy energii elektrycznej za problem w ich działalności gospodarczej(%)

5

The World Bank6

Kryzys gospodarczy złagodził częściowo te obawy, ale ale odroczenie jest tymczasowe

2001-05 2006-10 2011-15 2016-20 2021-300.0%

1.0%

2.0%

3.0%

4.0%

5.0%

6.0%

GDP

Electricity Consumption

Primary Fuel Consumption

Średnioroczny PKB, Zużycie energii elektrycznej i stopa wzrosty zużycia paliw pierwotnych w regionie CIS/CSE, 2005–30 (%)

4.4 %

3.1 %

1.9 %

Źródło: obliczenia własne Banku Światowego

The World Bank7

Skąd dotrą te dodatkowe dostawy?

The World Bank8

Federacja Rosyjska odgrywa kluczową rolę w zaspakajaniu zapotrzebowania na gaz ziemny w UE i jej znaczenie nie ulegnie zmianie

Gas piped from Russia

0

50

100

150

200

250

300

350

127

93

50

45

LNG

Miejsce Rosji w sektorze gazowym UE:

40% zapotrzebowania importowego

25% zapotrzebowania ogółem

Gaz tłoczony rurociągami z Algierii i Libii

Gaz tłoczony rurociągami z Norwegii

Import gazu przez UE w 2008 r.(mld m3)

Gaz tłoczony rurociągami z Rosji

The World Bank9

Rosja posiada znaczny potencjał rozwoju wydobycia, ale inwestycje są ciągle poniżej wymaganego poziomu

-

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1,000 Optymistyczny

Podstawowy

Pesymistyczny

Scenariusze faktyczne i przewidywane dot. wydobycia gazu ziemnego (mld m3)

0

5

10

15

20

15

20

4.5

8.6

Inwestycje wymagane, a inwestycje zrealizowane w zakresie poszukiwania i przygotowania złóż

(mld USD rocznie)

Źródło: obliczenia własne Banku Światowego

Źródło: obliczenia własne banku Światowego i sprawozdania finansowe Gazpromu

Inwestycje konieczne

Inwestycje średnio 2001-2008

Inwestycje2008

The World Bank10

Bez znaczących inwestycji lub działań ograniczających wzrost zapotrzebowania…

Region mógłby stać się importerem netto gazu i ropy

Źródło: obliczenia własne Banku Światowego.

2005 2010 2015 2020 2025 2030-100

0

100

200

300

400

500

Imports of OECD Europe (non-CIS/CSE) Net CIS/CSE exports, base case

Net CIS/CSE exports, optimistic case

Faktyczny i przewidywany poziom eksportu gazu z regionu CIS/CSE w okresie 2005-2030 (mld m3)

The World Bank11

A perspektywy dostaw energii elektrycznej wzbudzają jeszcze większe obawy

2006-10 2011-15 2016-20 2021-25 2026-30-100

-50

0

50

100

150

200

250

300

Additions Rehabilitation Retirements

Przewidywane podniesienie mocy wytwórczych, odtworzenia i zamknięciaW regionie CIS/CSE w okresie 2005-20 (GW)

Źródło: obliczenia własne Banku Światowego

The World Bank12

Region stanie przed koniecznością podjęcia znacznych inwestycji w okresie najbliższych dwóch dekad

Sektor Wymagana kwota

Energia elektryczna 1,500

Ropa naftowa 900

Ciepło 500

Gaz 230

Węgiel 150

Rafinacja 20

Ogółem 3,300

Przewidywania dot. koniecznych inwestycji w energetyce w regionie CIS/CSE do roku 2030 (mld USD)

3%Szacunki dot. koniecznych inwestycji w energetyce to skumulowanego PKB

Chociaż sektor publiczny będzie musiał sfinansować część tych inwestycji, nie będzie w stanie zrobić tego sam, konieczny będzie udział finansowy i w zakresie know-how ze strony sektora prywatnego i przedsiębiorstw energetycznych

Źródło: obliczenia własne Banku Światowego

The World Bank14

Zapewnienie finansowej i komercyjnej rentowności sektora jest jednym z najważniejszych wyzwań

Kyr

gyz

Rep

ublic

Ukr

aine

Kaz

akhs

tan

Rus

sia

Aze

rbai

jan

FY

R M

aced

onia

Arm

enia

UN

MIK

Kos

ovo

Ser

bia

Geo

rgia

Est

onia

Bul

garia

Alb

ania

Lith

uani

a

Mol

dova

Mon

tene

gro

Cro

atia

Rom

ania

Latv

ia

Bos

nia

and

Her

ze..

.

Tur

key

Pol

and

Slo

vaki

a

Hun

gary

0

5

10

15

20

25

Średnie ważone taryfy na energie elektryczną dla gospodarstw domowych w 2008Roku w centach US$ / KWh

Źródło: Baza danych taryfowych ERRA

The World Bank

…a kraje muszą zapewnić, że działać będą w sposób przyjazny dla środowiska

0 2 4 6 8 10 12 14 16 180

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Armenia

Azerbekdżan

Bułgaria

Chorwacja

Rep. Czeska

Estonia

FYR Macedonia

Węgry

Rosja

Kazachstan

Rep. Kirgiska

ŁotwaLitwa

Mołdowa

Polska

Ruomunia

Serbia i Czarnogóra

Słowacja

Słowenia

Tadżykistan

Turcja

TurkmenistanUkraina

Białoruś

Albania

Uzbekistan

CO2 per capita w tonach

PK

B p

er c

apit

a w

tys

. U

SD

Emisje CO2 w regionie CIS/CSE w 2005 r.

Wysoki poziom emisji CO2

odzwierciedla: Oparcie się regionu na

własnym węglu

Niską sprawność energetyczną

Przestarzałą infrastrukturę

15

Źródło: World Bank World Development Indicators

The World Bank

1990 2005 2010 2015 2020 2025 20300

1,000,000

2,000,000

3,000,000

4,000,000

5,000,000

6,000,000

CO2 Emission in 1990

Target = 80% of 1990

Other

Residential

Transport

Emisje CO2 w roku 1990

Cel UE: 80% z poziomu1990 roku do roku 2020

16

Należy podjąć skoncentrowane wysiłki celem zapewnienia spełniania docelowych poziomów emisji przez region

Faktyczne i przewidywane emisje CO2 w regionie CIS/CSE(mln t CO2)

Źródło: obliczenia własne Banku Światowego.

The World Bank

Energia – następne kroki dla Polski

•Obawy w zakresie dostaw energii pierwotnej•Efektywność energetyczna•Opcje w zakresie dywersyfikacji dostaw•Poprawa perspektyw handlu

•Potrzeby inwestycyjne•Nowe inwestycje, likwidacja lub modernizacja istniejącego majątku

•Skutki dla środowiska•Zakłady o wysokiej sprawności, Niskowęglowe paliwa•Wpływ na koszty

The World Bank

Strategia energetyczna Polski (listopad 2009)

• Wdrożenie strategii energetycznej do 2030 r.• Uproszczenie prawa zgodnie ze strategią• Usprawnienie wymiany handlowej dla:

– Zapewnienia niskokosztowego importu– Ułatwienia rentownego eksportu

• Opracowanie nowych technologii (inteligentne sieci dystrybucyjne)

• Zwiększenie wykorzystania kogeneracji

The World Bank

Sprawy dot. zmian klimatu• Ograniczenie emisji CO2 głównie poprzez:

– Poprawę poprawa efektywności energetycznej– Energetykę nuklearną– Energetykę odnawialną– Carbon Capture and Storage (CCS)

• Wpływ energy-mix na wzrost, zatrudnienie i handel

• Rola rządu w zakresie R&D i standardyzacji

The World Bank

Efektywność energetyczna – podaż• Promocja nowych technologii

• Odtworzenie i zamykanie starszych instalacji

• Motywowanie kogeneracji i energetyki odnawialnej

• Ograniczenie strat sieciowych przez zastosowanie inteligentnych sieci

The World Bank

Efektywność energetyczna – popyt• Zachęty do przeniesienia zapotrzebowania

szczytowego• Pozytywne przykłady w sektorze publicznym• Całościowe podejście do wspierania inwestycji

EE• Wiodąca Agencja Efektywności Energetycznej• Obowiązkowe certyfikaty EE dla budynków• Wsparcie R&D dla nowych technologii

20 / 16

The World Bank

Dalsze działania• Wdrożenie nowych technologii

– IGCC (Integrated Gasification Combined Cycle) z Carbon Capture and Storage (CCS)

– Pozyskanie i wykorzystanie metanu ze złóż węgla– Pojazdy elektryczne– Podziemne zgazowanie węgla

• Wzmocnienie rynków energii– Dokończenie reform rozpoczętych w latach 90-tych– Dopasowanie podaży i popytu

• Energetyka odnawialna• Urbanizacja – odpowiednie planowanie urbanistyczne

The World Bank

Pytania do dyskusji1. Jak oddzielić emisje CO2 od wzrostu PKB?

2. Jaka jest przyszłość węgla jeżeli CCS się nie uda?3. Czy energetyka nuklearna zostanie

zaakceptowana?4. Długoterminowe koszty energii nuklearnej?5. Jeżeli efektywność energetyczna jest opłacalna,

dlaczego nie jest wdrażana?

The World Bank

Dziękuję za uwagęGary StugginsGStuggins@worldbank.orgwww.worldbank.org/eca/energyreport

27