Zestaw materiałów edukacyjnych POLSKA PO II WOJNIE...

Zestaw materiałów edukacyjnychPOLSKA PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

Wszystkie materiały można wykorzystywać zgodnie z licencją Creative Commons– Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 PL

http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/,za wyjątkiem materiałów, które zostały wyraźnie oznaczone jako nieobjęte postanowieniami tej licencji.

http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/

http://www.wlaczpolske.pl POLSKA PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ Strona 1

Włącz Polskę!

Komuniści przejmują władzę 1945-1947 (1)

Kalendarium

28 czerwca 1945 – powołanie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (TRJN)6-13 grudnia 1945 – I zjazd PPR; na czele partii Władysław Gomułka3 stycznia 1946 – ustawa o nacjonalizacji przemysłu30 czerwca 1946 – referendum ludowe19 stycznia 1947 – wybory do sejmu, zwycięstwo zdominowanego przez komunistów BlokuStronnictw DemokratycznychKwiecień 1947 – PPR inicjuje „bitwę o handel” – walkę z sektorem prywatnym nieobjętymnacjonalizacjąPaździernika 1947 – Stanisław Mikołajczyk potajemnie opuszcza kraj


Materiał 1.

Sprawozdanie z konferencji krymskiej Jałta 11 II 1945 r. (fragmenty)

Ponownie stwierdzamy nasze wspólne pragnienie ujrzenia Polski państwem silnym, wolnym,niepodległym i demokratycznym. W wyniku naszych rozmów uzgodniliśmy warunki, na jakichmoże być utworzony nowy Polski Rząd Tymczasowy Jedności Narodowej, tak, aby uzyskałuznanie trzech głównych mocarstw. (...)Ten Polski Rząd Tymczasowy Jedności Narodowej będzie miał obowiązek przeprowadzeniamożliwie najprędzej wolnych i nieskrępowanych wyborów, opartych na głosowaniupowszechnym i tajnym. W wyborach tych będą brały udział i wystawiały kandydatów wszystkiepartie demokratyczne i antynazistowskie. (…)

Materiał 2.

Władysław Gomułka – przemówienie wygłoszone w Moskwie do przedstawicielipolskich 18 czerwca 1945 r. (fragmenty)

Nie obrażajcie się panowie, że my wam tylko oferujemy miejsca w rządzie, takie, jakie samiuznajemy za możliwe. Myśmy, bowiem gospodarze (...). władzy raz zdobytej nie oddamy nigdy(...). Władzy nie oddamy, dlatego, aby naród polski nie spotkała nowa zguba, jaka mu grozi wwypadku fałszywej linii politycznej, którą próbuje narodowi narzucić reakcja (...). Władzy nie


Włącz Polskę!

oddamy (...). Zniszczymy wszystkich bandytów reakcyjnych bez skrupułów. Możecie jeszczekrzyczeć, że leje się krew narodu polskiego, że NKWD rządzi Polską, lecz to nie zawróci nas zdrogi.

Materiał 3.

Stanisław Staszewski w rozmowie z Teresą Torańską 1985 r.

Ale czym jest [komunizm], nie w teoretycznym, a w praktycznym wydaniu?Władzą mniejszości nad większością. Przebudową społeczną wbrew woli ludności. Zmuszaniemdo wyznawania oficjalnej doktryny, jako jedynie słusznej i wszystkich obowiązującej. Absolutnienietolerancyjnym stosunkiem do innych koncepcji społecznych i politycznych. Wreszciekomunizm oznacza pozbawienie wolności, podstawowych wolności obywatelskich ludzi orazodebranie im możliwości decydowania o losie swoim i losie społeczeństwa, w którym żyją. Tezasady zaczął wprowadzać Lenin, a następnie Stalin system ten rozwinął, umocnił, może nawetzmodyfikował (…).

Pytania

Wyjaśnij, z czego wynikała konieczność utworzenia w Polsce w 1945 r. nowego rządu.1.Odpowiedz, jak została zrealizowana zapowiedź wolnych i nieskrepowanych wyborów2.zawarta w dokumencie jałtańskim.

Praca domowa

Wyjaśnij, jakie były cele polityczne PPR w trakcie tworzenia TRzJN w czerwcu 1945 r.?1.Czemu miało służyć referendum ludowe i jakie były wyniki pierwszych wyborów do sejmu wroku 1947?Wymień główne postacie polskiej sceny politycznej w pierwszych latach po II wojnie2.światowej. Przedstaw jedną z nich odwołując się do informacji w internecie.Wymień ugrupowania polityczne tworzyły blok demokratyczny w referendum ludowym w3.1946 r. i w wyborach do sejmu ustawodawczego w 1947 r.Wyjaśnij, jak w latach 1945-1947 PPR realizowała hasło „władzy raz zdobytej nie oddamy4.nigdy”.


Materiał 1.

Hasła propagandowe przygotowane przed referendum ludowym przez komunistyczne


Włącz Polskę!

Ministerstwo Informacji i Propagandy – czerwiec 1946 r.

Chłopie, pamiętaj, wróg nie drzemie, wróg chce odebrać tobie ziemię.●

Twoja jest ziemia, twoja fabryka, armia graniczna słupy zatyka, kuj przyszłość chłopa i●

robotnikaDwuizbowy parlament to gadulstwo i zamęt.●

Kto do urny się nie spieszy, ten Hitlera w piekle cieszy.●

3 razy TAK – to nasza odpowiedź Churchillowi i innym protektorom Niemców.●

3 razy TAK – to wyraz jedności narodu.●

3 razy TAK – to praworządność i szybka odbudowa Demokratycznej Polski.●

3 razy TAK – to wyraz naszej czujności na niebezpieczeństwo niemieckie●

Nie chcesz rządów wielkich fabrykantów? Głosuj 3 razy TAK.●

Nie chcesz powrotu obszarników? Głosuj 3 razy TAK.●

Materiał 2.

Odezwa stronnictw politycznych, organizacji społecznych i zawodowych do narodupolskiego w sprawie referendum ludowego z czerwca 1946 r.

Rodacy! Trzy pytania głosowania ludowego – to egzamin jedności i dojrzałości politycznejnaszego narodu. Te trzy pytania stanowią jedną całość nierozerwalną i niepodzielną. tylkowtedy będziemy mogli wygrać pokój, jeżeli wykażemy jedność i utrwalimy ustrój, który dajegwarancję zaspokojenia interesów całego narodu.Dlatego kto nie głosuje – jest dezerterem z frontu naszej walki narodowej, kto głosuje bodaj raz„nie”, przekreśla spoistość narodu wbrew polskiej racji stanu. Każde „nie” Polaka to „tak” dlaniemieckich dążeń odwetowych, to „tak” dla protektorów Niemiec.

Materiał 3.

Pytania postawione w referendum ludowym 30 czerwca 1946 r.

Czy jesteś za zniesieniem Senatu?1.Czy chcesz utrwalenia w przyszłej Konstytucji ustroju gospodarczego, zaprowadzonego2.przez reformę rolną i unarodowienie podstawowych gałęzi gospodarki krajowej, zzachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej?Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic Państwa Polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysie3.Łużyckiej?

Materiał 4.

Referendum Ludowe, 30 czerwca 1946 r. Wyniki oficjalne i rzeczywiste.

Według oficjalnych wyników ogłoszonych 12. lipca 1946 r. uprawnionych do głosowania było13 160 451 osób, z których wzięło udział w głosowaniu 11 857 986 (90,1%). Głosów ważnychbyło 11 530 551 (97,2%), a nieważnych - 327 435 (2,8%).1. Na pytanie 1. "tak" odpowiedziało 7 844 522 osób (68% głosów), "nie" - 3 686 029 osób


Włącz Polskę!

(32%).2. Na pytanie 2. - "tak" - 8 896 105 (77,2%), "nie" - 2 634 446 (22,8%).3. Na pytanie 3. - "tak" 10 534 697 (91,4%), "nie" - 995 854 (8,6%).W rzeczywistości na 1. pytanie "tak" odpowiedziało 26,9%, "nie" 73,1%, na 2. - "tak" 42,0%,"nie" 58,0%; na 3. -"tak" 66,9%, "nie" 33,1%.

Materiał 5.

Ulotka podziemna z czerwca 1946 r.


Włącz Polskę!

Pytania

Wyjaśnij, jakich argumentów używają autorzy odezwy, aby nakłonić wyborców do1.głosowania <3 x Tak>.Wyjaśnij, jak komunistyczna propaganda, w czerwcu 1946 r., postrzega swoich2.


Włącz Polskę!

przeciwników politycznych.Na podstawie danych odnoszących się do pierwszego pytania referendum oszacuj, jaka była3.skala rzeczywistego poparcia dla PSL.Odpowiedz, w kogo były wymierzone cytowane slogany.4.Jaki był stosunek Polskiego Stronnictwa Ludowego do referendum? Jaki sposób głosowania5.proponowała ta partia swoim zwolennikom?

Praca domowa

Przedstaw cele, przebieg, rezultaty i następstwa tzw. referendum ludowego.1.Odwołując się do wybranej ikonografii i innych typów źródeł charakteryzuje walkę2.propagandową komunistów z opozycją – formy, wykorzystywane środki, treści.


Materiał 1.

Relacja Stefana Korbońskiego o przebiegu głosowania do Sejmu Ustawodawczego

Realizowało się to, co blokowcy od dawna zapowiadali, a mianowicie „entuzjastyczne”, tłumne,spontaniczne i otwarte (to jest z numerkiem 3 niesionym w ręku i wystawionym na pokaz)głosowanie na listę blokową. W tym celu nakazano zbiórkę urzędników przed budynkamiurzędów, a robotników w podwórzach fabryk i stamtąd, ustawionych w kolumny często zorkiestrą na czele, poprowadzono pod eskortą peperowców z tych samych urzędów i fabryk dourn wyborczych. W komisji wyborczej każdy podchodził do stołu, trzymając, trzymając trójkędemonstracyjnie w ręku i wkładał ją do koperty, wręczonej przez przewodniczącego. (...) zchwilą, gdy zorganizowane grupy skończyły głosowanie i przed lokalami pozostali tylko ci,którzy przyszli sami, co wskazywało, że będą głosować na PSL, lokale zostały zamknięte, mimoże do siódmej było jeszcze jedna czy dwie godziny. (...)

Materiał 2.

Stefan Korboński, W imieniu KremlaO zaprzysiężeniu prezydenta Bolesława Bieruta w Sejmie Ustawodawczym

[Warszawa, 5 lutego 1947] (…) Przed Sejmem orkiestra wojskowa i kompania honorowa (…)szwadron szwoleżerów (…). Nic się w tej scenie, która oglądam, nie zmieniło się prócz osób.Gdyby nie Bierut i Osóbka, mógłbym ulec złudzeniu, że wszystko jest tak, jak było.Przedwojenny ceremoniał (…). Gdzie się podziała prostota (…) pierwszych obchodów rewolucji(…). Rewolucja dzisiaj nosi futra i jeździ cadillacami w asyście eskorty (…). Niech więc na


Włącz Polskę!

zewnątrz jedyną różnicą będzie to, że zamiast Mościckiego przyjeżdża w czarnym cadillacuBierut. (…) Bierut podchodzi do stołu prezydialnego, kładzie lewą rękę na wielkiej, oprawnej wczerwoną skórę, konstytucji z 17 marca 1921, wznosi dwa palce w górę i (…) powtarza słowaprzysięgi: „Ślubuję uroczyście, obejmując urząd Prezydenta Rzeczypospolitej (...)Tak midopomóż Bóg”. Skończył i Bóg cierpliwy nie uderzył w niego piorunem. Sala znów śpiewa hymnnarodowy, a po nim „Nie rzucim ziemi skąd nasz ród”. (…)

Materiał 3.

Stanisław Mikołajczyk - przemówienie na posiedzeniu Sejmu Ustawodawczego 23czerwca 1947 r. (fragmenty)

Przekonaliśmy się jednak również, że Tam gdzie PPR raz trzyma i kieruje siłą policyjną – tamnie ma miejsca na wolność człowieka, swobodę przekonań politycznych – wolność słowa izgromadzenia – nie ma miejsca na niezależność nie tylko stronnictw politycznych, aleorganizacji społecznych, gospodarczych, młodzieżowych, kulturalnych, nie ma panowania iposzanowania prawa, nie ma demokracji, a jest tylko szyld tak zwanej demokracji ludowej. Tammożna słyszeć tylko totalistyczny slogan, którego żaden prawdziwy demokrata nie powie, „mywładzy nigdy nie oddamy”. (...)Nie wiem, czy rząd zdaje sobie sprawę z niektórych ran szczególnie bolesnych i wnioskówpłynących z wyborów, niezależnie od samego przebiegu wyborów i samego faktu, że jednigłosowali, a drudzy obliczali głosy. (...)Na zewnątrz tej Izby - na odcinku rządowym widzimy całkowite przesunięcie ośrodkadyspozycji. Rząd formalnie jest rządem koalicyjnym zblokowanych stronnictw, ale pomijającjednego wicepremiera i jednego ministra z SL bez teki, nie lekceważąc tego, że dalszych dwóchministrów tego stronnictwa decyduje o interesach wsi przez Ministerstwo Poczt i telegrafóworaz Kultury i Sztuki, Bezpieczeństwo, które najwięcej rządzi w Polsce – w rękach PPR,przemysł i handel sfuzjonowany z handlem zagranicznym – w rękach PPR, Ministerstwo ZiemZachodnich, niepodzielnie rządzące w połowie Polski – w rękach PPR, wychowanie narodowe –w rękach PPR. (...) Mamy tu do czynienia z konstrukcją rządu, w którym już nie tylko faktycznie,ale i formalnie PPR jest dysponentem kluczowych pozycji, decydujących o wolności obywatela,o gospodarstwie państwa i wychowaniu narodowym.

Pytania

1. Wymień ugrupowania polityczne, które tworzyły blok demokratyczny w referendum ludowymw 1946 r. i w wyborach do sejmu ustawodawczego w 1947 r.2. Wyjaśnij, jak w latach 1945-1947 PPR realizowała hasło „władzy raz zdobytej nie oddamynigdy”.3. Przedstaw drogę komunistów do zdobycia władzy w Polsce (1945-1947).4. Stefan Korboński przedstawia zaskakujące podobieństwa między uroczystościązaprzysiężenia na urząd prezydenta RP Bieruta i a ceremoniałem międzywojennymzaprzysiężenia prezydenta Ignacego Mościckiego. Wyjaśnij intencje władz, które organizowałyuroczystość zaprzysiężenia prezydenta na wzór międzywojenny.

Praca domowa


Włącz Polskę!

1. Omów okoliczności, przebieg i rezultaty wyborów do sejmu ustawodawczego2. Zdaniem wielu historyków, w latach 1944 – 1948 dokonała się w Polsce rewolucja społeczna.Podaj argumenty za lub przeciw tej tezie.3. Rozważ, czy w Polsce doszło w latach czterdziestych do wojny domowej. Podaj argumentywspierające Twoją opinię.

Emigracja wobec sprawy polskiej 1944-1945 (1)

Kalendarium

luty 1944 – władze brytyjskie zamknęły ukazujący się w Londynie tygodnik „WiadomościPolskie” broniący niepodległości Polski i jej integralności terytorialnejpaździernik 1944 – Stanisław Mikołajczyk złożył wizytę w Moskwie, w czasie której nie udałomu się skłonić Stalina do kompromisu w sprawach terytorialnych oraz nawiązać porozumieniaz PKWN24 listopada 1944 – do dymisji podał się premier Stanisław Mikołajczyk29 listopada 1944 – szefem rządu został socjalista Tomasz Arciszewski13 lutego 1945 – rząd polski w Londynie przyjął oświadczenie protestujące przeciwpostanowieniom podjętym w sprawie Polski w Jałcieczerwiec 1945 – władze Rzeczpospolitej na obczyźnie zdecydowały o kontynuowaniudziałalności, biorąc pod uwagę możliwość cofnięcia im uznania przez mocarstwa zachodnie

Materiał 1.

Zygmunt Nowakowski, O drugie „Nie”, „Wiadomości Polskie” 1944

(…) Żołnierz nasz, ramię w ramię z armią brytyjską i amerykańską, pójdzie bić się, pójdzie dopiekła, jednak musi wiedzieć, o co walczy. Jesteśmy pierwszymi i najwierniejszymisprzymierzeńcami Wielkiej Brytanii, ale wierność, choćby najdalej idąca, nie może byćidentyczna ze ślepotą, lub, co gorsza, z głupotą.Daliśmy – my biedacy, bardzo wiele do wspólnej puli, daliśmy przede wszystkim kapitałmoralny. Dziś, gdy straszliwe niebezpieczeństwo zagraża wolności, demokracji, kulturzezachodniej, my dodajemy jeszcze jedną, olbrzymią wartość: nasze „nie!”Odpowiadamy tym słowem na wszystkie propozycje i rozkazy, dotyczące całościRzeczypospolitej albo związane z suwerennością państwa polskiego; jesteśmy przekonani, żedobrze, po raz drugi w ciągu niespełna pięciu lat, zasłużymy się ludzkości.

Materiał 2.


Włącz Polskę!

Premier Tomasz Arciszewski

Pytania

Zanalizuj przesłanie apelu Zygmunta Nowakowskiego O drugie „Nie” z 1944 r. Wyjaśnij, co1.w tym apelu oznacza drugie „Nie”

Praca domowa

Oceń działalność polityczną Stanisława Mikołajczyka w latach 1943-1944.1.


Włącz Polskę!

Wyjaśnij relacje polskiego rządu w Londynie z aliantami zachodnimi i ze Związkiem2.Radzieckim w latach 1943-1945.Ocenia skuteczność polskiego rządu na wychodźstwie wobec najważniejszych wyzwań3.politycznych w latach 1943-1945.Przygotuj głos w dyskusji/debacie: Rozważ, czy polski rząd na emigracji pod kierownictwem4.Stanisława Mikołajczyka sprostał najważniejszym wyzwaniom politycznym w sprawiepolskiej w latach 1943-1944.

Emigracja wobec sprawy polskiej 1944-1945 (2)

Materiał 1.

Oświadczenie Rządu polskiego w Londynie w sprawie decyzji podjętych na konferencjiw Jałcie, 13 lutego 1945 r.

(…) Przed rozpoczęciem konferencji Rząd Polski wręczył Rządowi Wielkiej Brytanii i StanówZjednoczonych memorandum, w którym wyraził nadzieję, że oba te rządy nie podejmą żadnejdecyzji w sprawie sprzymierzonego Państwa Polskiego bez uprzedniego zaciągnięcia opinii ibez zgody Polskiego Rządu. Równocześnie Rząd Polski oświadczył, że jest gotów szukaćrozwiązania w sprawie sporu zainicjowanego przez Rosję Sowiecką w drodze normalnegopostępowania międzynarodowego i z należytym uwzględnieniem praw zainteresowanych stron.Mimo to, decyzja Konferencji Trzech Mocarstw została przygotowana i powzięta nie tylko bezudziału i bez zgody Rządu Polskiego, lecz również bez jego wiedzy. Metoda przyjęta w sprawiePolski jest zaprzeczeniem podstawowych zasad wiążących Sprzymierzeńców orazpogwałceniem litery i ducha Karty Atlantyckiej, jak również praw każdego narodu do obronyjego własnych interesów.Rząd Polski oświadcza, że decyzja Konferencji trzech Mocarstwa w sprawie Polski nie może byćprzyjęta przez Rząd Polski i nie może wiązać Polskiego Narodu.Rząd Polski będzie uważał odcięcie wschodniej połowy terytorium Polski przez narzuceniepolsko-sowieckiej granicy wzdłuż tak zwanej linii Curzona, jako piąty rozbiór Polski, dokonanyobecnie przez jej Sprzymierzeńców.Zamiar Trzech Mocarstw utworzenia „Prowizorycznego Rządu Jedności Narodowej” przezrozszerzenie mianowanego przez obcych Komitetu Lubelskiego, osobami niewyraźnieokreślonymi, jako „demokratyczni przywódcy z samej Polski oraz spośród Polaków zzagranicy”, może tylko usprawnić mieszanie się Sowietów do polskich spraw wewnętrznych.Jak długo ziemie Polski pozostaną pod wyłączną okupacją wojsk sowieckich, taki rząd niepotrafi zabezpieczyć Narodowi Polskiemu nawet przy obecności brytyjskich i amerykańskichdyplomatów, nieskrępowanego prawa do wolności słowa. (…)

Materiał 2.

Odezwa Rządu Rzeczypospolitej do Narodu Polskiego, 26 czerwca 1945 r.


Włącz Polskę!

(...) Prezydent i rząd Rzeczypospolitej są mandatariuszami woli narodu, do chwiliprzeprowadzenia w Polsce wolnych i uczciwych wyborów. Koła kierownicze Zachodu zdają siępokładać wielkie nadzieje w ustalonej w Jałcie zapowiedzi przeprowadzenia w Polsce wyborów„wolnych i nieskrępowanych”. Jest jednak rzeczą jasną, że o wyborach takich mowy być niemoże, póki w kraju pozostaje wojsko sowieckie i sowiecka policja polityczna, póki nie maswobody życia politycznego, wolności prasy i zgromadzeń oraz póki z granic Polski nie będziezdjęta żelazna kurtyna, oddzielająca ją od reszty świata.Rząd polski, nawet w chwili cofnięcia mu uznania, nie przestanie być prawowitym rządem.Wywodzi on bowiem swoje istnienie nie z uznania obcych, lecz z woli swojego narodu oraz zpraw Rzeczypospolitej. (…)

Pytania

Przedstaw stanowisko władz Rzeczypospolitej na wychodźstwie wobec ustaleń Wielkiej1.Trójki w Jałcie.Przedstaw stanowisko władz Rzeczypospolitej na wychodźstwie w związku z powstaniem w2.Moskwie, w czerwcu 1945 r., Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej mającego uznanieWielkiej Trójki.

Władze komunistyczne wobec Państwa Podziemnego (1)

Kalendarium

6 lipca 1945 – rozwiązanie Delegatury Rządu oraz Rady Jedności Narodowej2 kwietnia 1947 – aresztowanie Kazimierza Pużaka, więzionego w Związku Sowieckim poprocesie 16 (zmarł w więzieniu w Rawiczu w 1950 r.)11 października 1947 – aresztowanie Kazimierza Bagińskiego i redaktorów prasy PSL, m.in.Władysława Bartoszewskiegoczerwiec 1948 – aresztowanie Zygmunta Szendzielarza („Łupaszka”), w czasie wojny dowódcyAK na Wileńszczyźnie (skazany na karę śmierci, wyrok wykonano w więzieniu mokotowskim w1951 r.)

Materiał 1.

Władysław Bartoszewski, Życie trudne, lecz nie nudne

(…) Doświadczenia 1947 i 1948 roku przybliżyły mi w skupionej formie, jak w soczewce,rozmiar wielokierunkowej i postępującej akcji eliminacji z życia publicznego działaczy różnychnurtów polskiego ruchu niepodległościowego lat drugiej wojny światowej, a nawet różnychnurtów polskiego życia politycznego w ogóle, niezależnie od stopnia zaangażowania w czasiewojny. Wśród aresztowanych znaleźli się również ludzie, którzy nie odgrywali tak wielkiej roli


Włącz Polskę!

w podziemiu (…) czasami zupełnie początkujący. Wszystkie akcje bezpieki szły planowo,według stronnictw i grup. W więzieniu widzieliśmy tylko wierzchołek tej góry lodowej, amieliśmy świadomość, że analogiczna akcja postępuje nie tylko w Krakowie, z któregodochodziły wieści o stopniowym wyłapywaniu WiN-owców i PSL-owców, ale i w innychczęściach Polski. (…)

Materiał 2.

Testament Polski Walczącej, przyjęty na ostatnim posiedzeniu Rady JednościNarodowej (fragmenty)

1. Opuszczenie terytorium Polski przez wojska sowieckie oraz przez rosyjską policję polityczną2. Zaprzestanie prześladowań politycznych (…)3. Zaprzestanie dewastacji gospodarczej przez władze okupacyjne.4. Dopuszczenie wszystkich polskich stronnictw demokratycznych do udziału w wyborachpięcioprzymiotnikowych.5. Zapewnienie niezależności polskiej polityki zagranicznej.6. Stworzenie pełnego samorządu terytorialnego, społeczno-gospodarczego ikulturalno-oświatowego. (…)7. Uspołecznienie własności wielkokapitalistycznej i zorganizowanie sprawiedliwego podziałudochodu społecznego.

Pytania

1. Zanalizuj przesłanie fragmentów Testamentu Polski Walczącej. Jaką wizję Polski przedstawiaten tekst?

Praca domowa

1. Kazimierz Pużak przez wiele lat był postacią, znaną jedynie wąskiemu gronu historyków.Zbierz w internecie informacje, o tej postaci.2. Zbierz w internecie informacje o losach i działalności Zygmunta Szendzielarza w latach1944-1951.

Władze komunistyczne wobec Państwa Podziemnego (2)

Materiał 1.


Włącz Polskę!

Dekret z 22 stycznia 1946 r. o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzacjężycia państwowego.

Pytania

1. Scharakteryzuj stosunek władz komunistycznych do II RP, klęski wrześniowej i elitpolitycznych polski przedwrześniowej.

Praca domowa

1. Kazimierz Pużak przez wiele lat był postacią, znaną jedynie wąskiemu gronu historyków.Zbierz w internecie informacje, o tej postaci.2. Zbierz internecie informacje o losach i działalności Zygmunta Szendzielarza w latach


Włącz Polskę!

1944-1951.

Polskie wcielenie Stalina. Kult Bieruta (1)

Materiał 1.


Włącz Polskę!

Akademia z okazji 59. urodzin Bolesława Bieruta

Materiał 2.


Włącz Polskę!

Plakat Bierut i Stalin

Pytania

1. Na wybranych przykładach omów metody kształtowania kultu jednostki przez komunistycznąpropagandę.


Włącz Polskę!

2. Wyjaśnij rolę kultu wodza – Stalina i Bieruta - w umacnianiu władzy komunistycznej w Polsce.3. Rozważ, jakie znaczenie miał kult wodza dla realizacji komunistycznych planów przebudowymentalności społeczeństwa polskiego.

Praca domowa

1. Scharakteryzuje główne przejawy i formy kultu jednostki w Europie i w Polsce (w pierwszejpołowie XX wieku), wykorzystaj różnego typu materiały źródłowe dostępne w internecie.2. Odwołaj się do materiałów źródłowych i porównaj formy oraz metody propagowania kultuStalina i Bieruta w Polsce – wskaż podobieństwa i różnice.

Polskie wcielenie Stalina. Kult Bieruta (2)

Kalendarium

4 lutego 1947 – Bolesław Bierut objął urząd prezydenta Polski (sprawował go do uchwaleniakonstytucji PRL w 1952)sierpień/wrzesień 1948 – plenum PPR poświęcone „odchyleniuprawicowo-nacjonalistycznemu”; usunięcie Władysława Gomułki, Bolesław Bierut nowymprzywódcą PPR (potem PZPR do marca 1956)15-21 grudnia 1948 – kongres zjednoczeniowy PPR i PPS, Bolesław Bierut na czele PZPR18 kwietnia 1952 – z okazji 60 rocznicy urodzin Bolesława Bieruta jego imieniem nazwano m.in.Uniwersytet we Wrocławiu oraz Hutę „Częstochowa”; ukazał się tom Wiersze o Bierucie.Bolesławowi Bierutowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin poeci polscy20 listopada 1952 – Bolesław Bierut objął stanowisko premiera (do 1954)5 marca 1953 – śmierć Stalina

Materiał 1.

Biogram Bolesława Bieruta

BIERUT Bolesław, ur. w 1892 w Rurach Jezuickich koło Lublina, w rodzinie chłopskiej.Wykształcenie średnie, zecer. Członek Polskiej Partii Socjalistycznej Lewicy od 1912, członekKomunistycznej Partii Robotniczej Polski (KPP) od 1918, w Polskiej Partii Robotniczej (PPR) od1943, nast. w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR); 1943–1948 członek KomitetuCentralnego PPR, 1944–1948 członek Biura Politycznego KC PPR, od jesieni 1944 do VIII, 1948jako głowa państwa formalnie bezpartyjny, IX-XII 1948 sekretarz generalny KC PPR, XII1948-III 1956 członek KC i członek Biura Politycznego KC PZPR, XII 1948-III 1954przewodniczący KC i przewodniczący Sekretariatu KC PZPR, III 1954-III 1956 I sekretarz KCPZPR; I-XII 1944 przewodniczący, a nast. XII 1944-II 1947 prezydent Krajowej Rady Narodowej,IX 1944-II 1947 głowa państwa, jako prezydent KRN, II 1947-XI 1952 prezydentRzeczypospolitej, XI 1952-III 1954 prezes Rady Ministrów, III 1954-III 1956 I sekr. KC PZPR;


Włącz Polskę!

(…) w latach 1925-1926 w ZSRR, m.in. słuchacz szkoły partyjnej KPP pod Moskwą, 1928-1930w ZSRR – słuchacz Międzynarodowej Szkoły Leninowskiej, 1930-32 działacz z ramieniaMiędzynarodówki Komunistycznej w Austrii, Czechosłowacji i Bułgarii, 1932 kierownikkomitetu okręgowego KPP w Łodzi, XII 1933-XII 1938 więziony, 1938-1939 pracował współdzielczości, 1939-1943 w ZSRR, w VII 1943 powrócił do kraju (…). Zmarł w marcu 1956 wMoskwie podczas XX Zjazdu Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego.

Pytania

1. Na podstawie zamieszczonego biogramu i materiałów z internetu ustal losy BolesławaBieruta w Polsce międzywojennej, w okresie II wojny światowej. Ustal, jakie stanowiskapartyjne i państwowe piastował w latach 1944-1956.

Stalinizm i sowietyzacja. Polityka i gospodarka (2)

Materiał 1.

Konstytucja PRL z 22 lipca 1952 r.

Rozdział 1. Ustrój polityczny.

Art 1.

1. Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem demokracji ludowej.2. W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej władza należy do ludu pracującego miast i wsi.

Art 2.

1. Lud pracujący sprawuje władzę państwową przez swych przedstawicieli, wybieranych doSejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i do rad narodowych w wyborach powszechnych,równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym.2. Przedstawiciele ludu w Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i w radach narodowych sąodpowiedzialni przed swymi wyborcami i mogą być przez nich odwoływani.

Art 3.

Polska Rzeczpospolita Ludowa:

1) stoi na straży zdobyczy polskiego ludu pracującego miast i wsi, zabezpiecza jego władzę iwolność przed siłami wrogimi ludowi,2) zapewnia rozwój i nieustanny wzrost sił wytwórczych kraju przez jego uprzemysłowienie,przez likwidację zacofania gospodarczego, technicznego i kulturalnego,3) organizuje gospodarkę planową, opierając się na przedsiębiorstwach stanowiących własność


Włącz Polskę!

społeczną,4) ogranicza, wypiera i likwiduje klasy społeczne, żyjące z wyzysku robotników i chłopów,5) zabezpiecza stały wzrost dobrobytu, zdrowotności i poziomu kulturalnego mas ludowych,6) zapewnia wszechstronny rozwój kultury narodowej.

Art 4.

1. Prawa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej są wyrazem interesów i woli ludu pracującego.2. Ścisłe przestrzeganie praw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest podstawowymobowiązkiem każdego organu państwa i każdego obywatela.3. Wszystkie organy władzy i administracji państwowej działają na podstawie przepisów prawa.

Art 5.

Wszystkie organy władzy i administracji państwowej opierają się w swej działalności naświadomym, czynnym współdziałaniu najszerszych mas ludowych i obowiązane są:1) zdawać narodowi sprawę ze swej działalności,2) uważnie rozpatrywać i uwzględniać słuszne wnioski, zażalenia i życzenia obywateli w myślobowiązujących ustaw,3) wyjaśniać masom pracującym zasadnicze cele i wytyczne polityki władzy ludowej wposzczególnych dziedzinach działalności państwowej, gospodarczej i kulturalnej.

Art 6.

Siły zbrojne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stoją na straży suwerenności i niepodległościNarodu Polskiego, jego bezpieczeństwa i pokoju.

Pytania

1. Posługując się tekstem konstytucji PRL z 1952 r. (dotrzyj do pełnego tekstu w internecie)scharakteryzuj główne instytucje systemu władzy państwowej PRL.2. W tekście konstytucji PRL z 1952 r. wskaż te fragmenty, które już w chwili uchwalaniaustawy były jedynie „martwą literą”

Kultura i nauka w okowach ideologii (2)

Kalendarium

grudzień 1947 – premiera Jasnych łanów, pierwszego polskiego filmu utrzymanego wkonwencji realizmu socjalistycznegolipiec 1948 – tygodnik „Odrodzenie” przyznał nagrodę literacką powieści JerzegoAndrzejewskiego Popiół i diamentstyczeń 1949 – na zjeździe Związku Literatów Polskich w Szczecinie proklamowano konwencję


Włącz Polskę!

socrealizmu w literaturze22 lipca 1955 – do użytku oddano Pałac Kultury i Nauki im. Stalina w Warszawie

Materiał 1.

Życie codzienne w okowach ideologii. Fragment dziennika Leopolda TyrmandaLeopold Tyrmand (1920 – 1985) – pisarz, barwna postać Polski lat 50. i 60.,popularyzator jazzu, od 1966 przebywał w USA

25 stycznia 1954 r. (...) Właśnie młodzież jest najżarliwiej „ciuchowa” skarpetki w kolorowepaski są wśród niej manifestem i uniformem. O takie skarpetki toczą się heroiczne boje zkomunistyczną szkołą, z komunistycznymi organizacjami młodzieżowymi, z systemem. Już odparu lat skarpetki stały się zarzewiem świętej wojny o prawo do własnego smaku, jaką młodzieżpolska stoczyła z reżymem i którą wygrała. Były to zmagania o sylwetkę znaną na Zachodzie –wąziutkie spodnie, spiętrzona fryzura tzw. plereza, buty na fantastycznie grubej gumie, tzw.słoninie, kolorowe widoczne spod krótkich nogawek skarpety, straszliwie wysoki kołnierzykkoszuli. W Warszawie nazywano chłopców tak ustylizowanych „bikiniarzami”, w Krakowie„dżollerami”. Bikiniarz pochodził od krawatów, na których wyobrażony był wybuch bombyatomowej na atolu Bikini w 1946 roku. (...) w pierwszej linii walki stały kolorowe skarpetki wpaski, autentyczne, prosto z paczek, przyczyną piany na wargach komunistycznych pedagogówi organizatorów. Prasa marksistowska popełniła błąd, albowiem przyjęła wyzwanie i wydaławojnę. Przeciw garstce bikiniarzy wytoczone zostały działa najpotężniejszego kalibru. Padałyoskarżenia o dywersję, o agenturę, o imperialistyczną degenerację i wynaturzony styl życia.Uczniowie szkół technicznych i ślusarscy terminatorzy okazali się naraz piątą kolumną iwylęgarnią szpiegowskich komórek. Wszystkie tuby propagandowe – radio, film, prasa,wydawnictwa – rozdarły się wielkim krzykiem. ZMP ogłosiło rodzaj powszechnej mobilizacji.Druga strona bezwiednie sprężyła się do walki: nikt się z nikim nie kontaktował, niczego nieustalał, nie było żadnej ideologicznej podbudowy, nawet nie było wolno głośno o niczym mówić,ale szeregi bikiniarzy rosły, rosły, rosły. Nic tylko milczący, głuchy wzrost naprzeciw ogniowejzapory ideologicznych argumentów i administracyjnego przymusu. Aż przerażeni „wychowawcy”zatrąbili na odwrót. Sztandar Młodych zainicjował szeroką dyskusję, której skrzętnieuzgodniona z góry konkluzja deklarowała, że kolorowe skarpetki nie są z założenia dowodemwrogości, że można je nosić i pozostać wzorowym członkiem socjalistycznego społeczeństwa iszkolnego kolektywu, że upodobania muzyczne i odzieżowe nie są patentem na moralność, i żemożna kochać Marksa i Lenina tańcząc „swing” w krawacie z „ciuchów”. To było, w gruncierzeczy, jedyne w komunizmie zwycięstwo wolnej sztuki: kolor, pożywienie Rafaela, Rembrandta,Cezanne`a i Van Gogha, schronił się w Polsce na nogi uczniów gimnazjalnych i z tych pozycjizwyciężył dogmat, bezduszność i socrealizm.

Pytania

1. Czego o postawach młodego pokolenia i realiach życia codziennego w połowie latpięćdziesiątych dowiadujemy się z dziennika Leopolda Tyrmanda?


Włącz Polskę!

Komunizm wobec Kościoła (2)

Materiał 1.

Stefan Wyszyński, Zapiski więzienne

[Komańcza, 13 marca 1956] (…) Bóg położył kres życiu człowieka i głowy Państwa, który miałodwagę pierwszy i jedyny z dotychczasowych władców Polski zorganizować walkę (…)państwową z Kościołem. (…) Czy robił to z przekonania, czy z taktyki politycznej (…). Być możenie chciał otwartej i drastycznej walki, ale pozwalał na przeprowadzenie tak perfidnego planu –usypiania czujności rękami katolików postępowych – i konsekwentnego, (…) niszczeniainstytucji kościelnych i religijno-społecznych. (…) pomimo zawartego „Porozumienia”,zniszczono prasę (…) oraz wydawnictwa, (…) dobroczynność kościelną, mnóstwo placówekwychowawczych (…); zniszczono szkolnictwo i szpitalnictwo katolickie; zlikwidowano mnóstwoklasztorów (…). Straszliwe gwałty, których dopuszczano się na (…) kapłanach i zakonnikach wczasie śledztw, (…) ciężkie wyroki sądowe, wskutek których więzienia zaludniły się sutannami ihabitami (…). Ostatnie lata wzięły Kościół święty w łańcuchy Urzędu do Spraw Wyznań idekretu o obsadzaniu stanowisk kościelnych. (…) Bierut umarł na obczyźnie, w Moskwie – tam,gdzie zgodził się na oddanie 1/3 terytorium Polski (…). Zapewne, można przyjąć, że śmierćmiała przebieg normalny (…). Ale w atmosferze publicznej Narodu pozostanie to osobliwewrażenie, które zawsze będzie zmuszać do „wyjaśnień”. (…) Tyle razy w ciągu swego więzieniamodliłem się za Bieruta. (…) Może wszyscy o nim zapomną [i] wyrzekną, jak dziś wyrzekają sięStalina – ale ja tego nie uczynię Tego wymaga ode mnie moje chrześcijaństwo.

Pytania

1. Na podstawie zamieszczonego fragmentu dziennika więziennego Wyszyńskiego przedstawsformułowaną przez niego ocenę sytuacji Kościoła w Polsce w okresie stalinowskim.2. Na podstawie zamieszczonego fragmentu dziennika więziennego Wyszyńskiego przedstawocenę Bolesława Bieruta sformułowaną przez prymasa.

Praca domowa

1. Na podstawie informacji dostępnych w internecie (np. strony Instytutu Pamięci Narodowej)ustal jakie były losy kardynała Stefana Wyszyńskiego w latach 1953-1956.

Terror. Procesy pokazowe (2)

Materiał 1.


Włącz Polskę!

Materiał z archiwum Bieruta. Samokrytyka Józefa Różańskiego

Nie miesiąc, nie rok myślałem nad szeregiem spraw. Muszę powiedzieć partii całą prawdę.Mogę się mylić i na pewno myliłem się, na pewno robiłem błędy. Szereg błędów widzę,niezależnie od mojej osoby. Szeregu nie widzę niech towarzysze mi dopomogą w tym. (…)Jedną z kardynalnych zasad, jakich przestrzegałem – była uczciwość w mojej pracy. (…)Chciałbym opierać się na faktach. trudno udowodnić, czego się nie robiło. Dam prosty przykład.Zagadnieniem centralnym w śledztwie jest zagadnienie dowodów w sprawie. Męczyliśmy siębardzo, ponieważ częstokroć dostawaliśmy sprawę bez dowodów. Mówię o systemie pracy, anie o pojedynczych wypadkach. Zaskoczyły mnie wysunięte zarzuty, które są tak ciężkie, a októrych ja dotychczas nie wiedziałem. Nad zagadnieniem bicia nieraz się zastanawiałem.Zarzuty wysunięte w stosunku do mnie o zmuszaniu aresztowanych do składania kłamliwychzeznań, o robieniu sprawy na fałszywych materiałach – są makabryczne. Tego rodzaju pracabyłaby prowokacyjną robotą. Widzę trzy okresy w naszej pracy: 1) do 1947/48 roku okresnapięcia, ostrej walki, 2) 1948-1951 napięcie międzynarodowe, najtrudniejszy okres [w naszejpracy], 3) 1951-1954 stabilizacja.Dla pierwszego okresu charakterystyczne były walki z bandami, reakcje natychmiastowe.Śledztwa w tym okresie nie prowadził aparat śledczy, prowadziły wszystkie komórki.Dokumenty świadczą, że aresztowani byli przekazywani do Departamentu Śledczego poupływie pewnego czasu (…), kiedy inny departament nie mógł już wyjść ze sprawy.Departamenty operatywne uważały, że Departament Śledczy nie powinien zajmować sięaresztami. Departament Śledczy został pozbawiony prawa aresztowania, mógł aresztować tylkow wypadkach nagłych, gdy chodziło o terror.Do 1950-51 lwia część aresztów była dokonana nie przez aparat śledczy. Departamentyoperatywne prowadziły wstępne śledztwo, szukały „wyjść” i tylko wówczas oddawali sprawyDepartamentowi Śledczemu. (…)Czy biliśmy w śledztwie? Otrzymaliśmy dużo pobitych ludzi, ich nie obchodziło, kto ich bił,dlatego nie można wyciągać wniosku, że skarżący się byli bici właśnie przez DepartamentŚledczy. Nasze śledztwo, jako systemu, bicia nie uznawało. Tysiące ludzi, którzy przeszli przezMokotów, nie było bitych. W jaki sposób doszliśmy do bicia, znęcania się nad aresztowanymi?Dawniej stosowaliśmy metodę bicia do wrogów, stosowaliśmy nie jako system. Biliśmy w 1945roku, w 1947 już tego nie robiliśmy. W sprawie Lechowicza¹? była specjalna atmosfera,materiały były szykowane nie przeze mnie, a przez wiceministra. (…)Postawione mi zarzuty odnoszą się do sprawy Lechowicza². Otrzymałem materiał w sprawieLechowicza i zawiadomienie, że zostaje zlikwidowana grupa organizatorów prowokacji, żemamy dywersję na szeroką skalę. Nie widziałem przedtem materiałów w sprawie Lechowicza.Były one zbierane przez grupę Józefa Światły³, to miała być podstawa do śledztwa, materiałybyły bardzo nikłe. Powiedziano mi, że na robotę idę już jako dyrektor. Ustalono imienną listęoficerów, zatwierdzoną przeze mnie. (…)Takiego zarzutu nie przyjmę nigdy, że w jakimkolwiek momencie zlekceważyłem sobie partię,tego nigdy nie było. (…)Ja sam biłem. Kiedy mnie zdejmowali z roboty, ja to powiedziałem. Powiedziałem, że byływypadki, kiedy dawałem polecenie bić. (…) Widziałem wówczas, że Dusza bił i miał z tegoprzyjemność. Tak samo postępował Kwasek. Wpadliśmy w pewien stan nienormalny. Tłumaczysię to tym, że sypialiśmy po 2-3 godziny na dobę, po 2 tygodnie nie zmienialiśmy bielizny. Niemówię o sobie, mam na myśli oficerów. (…)Nasza słabość ideologiczna, nasza słabość w walce z wrogiem wystąpiła przy sprawieLechowicza. Wynaturzenia mogły doprowadzić do wiele większych nieszczęść. Po odejściumoim od sprawy Lechowicza bardzo to przeżywałem, a nikt mi nie powiedział, dlaczego mnieusunięto. I dlatego też stało się źle, że nie zwrócono mi uwagi, ażeby przerwać te niesłusznemetody. (…)


Włącz Polskę!

Mnie się wydaje, że cztery zarzuty, które zostały mi tutaj postawione, z wyjątkiem zarzutu obicie, który był słuszny, są niesłuszne, zwłaszcza ciężki jest zarzut o prowadzenie spraw nafałszywych materiałach, nigdy tego nie robiłem.

¹ - Włodzimierz Lechowicz (1911-86) – przed wojną współpracownik kontrwywiadu, w czasiewojny członek PPR, pracował na rzecz Gwardii Ludowej i Armii Ludowej, brał udział wpowstaniu warszawskim i wstąpił do AK, nie zaprzestając pracy w wywiadzie AL., po wojnieposeł na sejm z ramienia Stronnictwa Demokratycznego, minister aprowizacji i handlu.² - postępowanie, które miało dostarczyć dowodów przeciw Władysławowi Gomułce³ - Józef Światło – w 1953 r. uciekł na Zachód

Pytania

1. Wyjaśnij, jakimi metodami służba bezpieczeństwa kontrolowała obywateli i ludzi władzy PRL.2. Na podstawie materiału z archiwum Bieruta wyjaśnij, czym była samokrytyka.3. Na podstawie materiału z archiwum Bieruta scharakteryzuj metody działaniakomunistycznego aparatu terroru.4. Scharakteryzuj system wartości i wzory postaw społecznych upowszechnianych przezkomunistyczną propagandę.

Praca domowa

1. Sprawdź w internecie informacje o autorze samokrytyki Józefie Różańskim. Sporządźinformacje o powojennych losach Różańskiego.

Polacy wobec nowej rzeczywistości. Przystosowanie i opór(2)

Materiał 1.

Czesław Miłosz, Traktat moralny, 1948 (fragment)

(…) Lecz nie jest moim to zamiaremPrzyszłość otaczać złudnym czarem.Po przyszłościowej cóż iluzji,Jeżeli dniom codziennym bluźniI ufność nie po równi dzieliPomiędzy współobywateli.Żyjesz tu, teraz., Hic et nunc.Masz jedno życie, jeden punkt.Co zdążysz zrobi, to zostanie,Choćby ktoś inne mógł mieć zdanie.


Włącz Polskę!

Nowa k o n w e n c j a już się tworzy.Nie mów konwencja długich noży.Nie wątpię, że jest bardzo zła,Lecz wynalazłem ją nie ja.Oskarżaj, jeśli masz ochotę,W weneckich bankach sztaby złote,Elżbietę, Lutra, kres Armady,Wersalskie bale, defilady,Tatarów, że nas najechali,Wojnę Stuletnią – i tak dalej.Choćbyś zazdrościł psom i ptakom,Musisz ją przyjąć j a k o t a k ą,A więc po prostu jak zdarzenieNa naszej obrotowej scenie –I płyniesz w tym społecznym fakcie,Jak orzech w Nilu katarakcie.Nie jesteś jednak tak bezwolny,A choć byś był jak kamień polny,Lawina bieg od tego zmienia,Po jakich toczy się kamieniach.I, jak zwykła mawiać już ktoś inny,Możesz, więc wpłyń na bieg lawiny.Łagodź jej dzikość, okrucieństwo,Do tego też potrzebne męstwo,A chociaż nowoczesne państwoNa służbę grzmi samarytańską,Zbyt wieliśmy widzieli zbrodni,Byśmy się dobra wyrzec mogliI mówiąc: krew jest dzisiaj tania –Zasiąść spokojnie do śniadania,Albo konieczność widząc bredniUznawać ją za chleb powszedni. (…)

Pytania

1. Wiersz Czesława Miłosza może posłużyć do zdefiniowania dylematów, przed którymi stanęłopowojenne pokolenie polskich intelektualistów. Przedstaw te dylematy.2. Na podstawie fragmentu Traktatu moralnego wyjaśnij, jaką postawę wobec nowejrzeczywistości przyjmuje poeta.

Praca domowa

1. Na podstawie danych dostępnych w internecie przedstaw postawy polskich twórców kulturyi polskich intelektualistów wobec nowej powojennej rzeczywistości. Przedstaw losy i postawęwybranej postaci.


Włącz Polskę!

Odwilż

Kalendarium

5 marca 1953 – zmarł Józef Stalin7 grudnia 1954 – likwidacja Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego; w którego miejscepowołano Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Komitet do spraw Bezpieczeństwa Publicznego13 grudnia 1954 – z więzienia wyszedł Władysław Gomułkakwiecień 1955 – w Polsce ukazała się powieść Odwilż Ilji Erenburga21 sierpnia 1955 – w tygodniku „Nowa Kultura” ukazał się Poemat dla dorosłych AdamaWażyka4 września 1955 – pierwszy numer tygodnika „Po Prostu” z nowym podtytułem – pismostudentów i młodej inteligencjisierpień-wrzesień 1955 – Wystawa Młodej Plastyki w warszawskim Arsenale – przejawodchodzenia od konwencji socrealizmu12 marca 1956 – w Moskwie zmarł Bolesław Bierutkwiecień 1956 – amnestia dla więźniów politycznych

Materiał 1.

Adam Ważyk, Poemat dla dorosłych (fragment)

Ze wsi, z miasteczek wagonami jadązbudować hutę, wyczarować miasto,wykopać z ziemi nowe Eldorado,armią pionierską, zbieraną hałastrątłoczą się w szopach, barakach, hotelach,człapią i gwiżdżą w błotnistych ulicach:wielka migracja, skudlona ambicja,na szyi sznurek – krzyżyk z Częstochowy,trzy piętra wyzwisk, jasieczek puchowy,maciora wódki i ambit na dziewki,dusza nieufna, spod miedzy wyrwana,wpół rozbudzona i wpół obłąkana,milcząca w słowach, śpiewająca śpiewki,wypchnięta nagle z mroków średniowieczamasa wędrowna, Polska nieczłowieczawyjąca z nudy w grudniowe wieczory...W koszach od śmieci na zwieszonym sznurzechłopcy latają kotami po murze,żeńskie hotele, te świeckie klasztory,trzeszczą od tarła, a potem grafiniemiotu pozbędą się – Wisła tu płynie.

Wielka migracja przemysł budująca,nieznana Polsce, ale znana dziejom,karmiona pustką wielkich słów, żyjąca


Włącz Polskę!

dziko, z dnia na dzień i wbrew kaznodziejom –w węglowym czadzie, w powolnej męczarni,z niej się wytapia robotnicza klasa.Dużo odpadków. A na razie kasza (…)

Pytania

1. Odpowiedz, jakie zjawiska życia społecznego i gospodarczego są przedmiotem krytycznejrefleksji poety.2. Wyjaśnienie, na czym polegał rozdźwięk pomiędzy propagandową wizją warunków życia wPRL a realiami, które przywołał w „Poemacie dla dorosłych” Adam Ważyk.3. Na podstawie zacytowanego fragmentu „Poematu dla dorosłych” wyjaśnij, dlaczego tenutwór jest przykładem destalinizacji i odwilży w Polsce.4. Publikacja „Poematu dla dorosłych” Adama Ważyka w 1955 r. dokonała się za wiedząkierownictwa partii i za przyzwoleniem cenzury – wyjaśnij, o czym to może świadczyć.

Praca domowa

1. Wyjaśnij znaczenie wydarzeń zachodzących w ZSRR po śmierci Stalina dla rozwojuwydarzeń w tzw. „obozie socjalistycznym”. Rozważ, do jakiego stopnia rozwój wydarzeń wZSRR po śmierci Stalina wpłynął na sytuację w Polsce.2. Na podstawie informacji zebranych w internecie przedstaw pierwsze oznaki destalinizacjisystemu politycznego w Polsce. Scharakteryzuj różne formy aktywizacji społeczeństwapolskiego towarzyszące łagodzeniu reżimu politycznego w połowie lat 50.3. Na podstawie informacji zebranych w internecie wyjaśnij rolę pisma „Po prostu” w procesiedestalinizacji życia społecznego w Polsce. Odwołując się do tych materiałów źródłowychscharakteryzuj oblicze ideowe i program środowiska „Po prostu”.4. Wyjaśnij, na czym polegało odejście od kanonu sztuki socrealizmu.

Poznański czerwiec. Bunt i wołanie o wolność (1)

Kalendarium

27 czerwca 1956 – strajk w poznańskich Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego28 czerwca 1956 – na ulice Poznania wychodzą robotnicy Zakładów im. Stalina (dawniejZakłady Cegielskiego) oraz innych zakładów; starcia z milicją i wojskiem29 czerwca 1956 – dokończenie krwawej pacyfikacji wystąpień robotniczych Poznaniu;przemówienie radiowe premiera Józefa Cyrankiewicza

Materiał 1.


Włącz Polskę!

Ulica Poznania w czerwcu 1956 r.

Materiał 2.

Przemówienie Józefa Cyrankiewicza z 29 czerwca 1956 r. (fragment)

(…) Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej,niech będzie pewny, że mu tę rękę władza ludowa odetnie, w interesie klasy robotniczej, winteresie ludu pracującego miast i wsi. (…)

Pytania

1. Wyjaśnij, dlaczego protest robotniczy w Poznaniu pogłębił kryzys zaufania społeczeństwa doPZPR.2. Scharakteryzuj postawę władz lokalnych oraz władz państwowych wobec protestu iprotestujących. Przedstaw propagandową wizję genezy i przebiegu wydarzeń w Poznaniuprezentowaną przez władze.3. Poznański Czerwiec 1956 r. jest coraz częściej nazywany powstaniem poznańskim. Czyzgadzasz się z tą tezą? Odpowiedź uzasadnij.


Włącz Polskę!

Praca domowa

1. Skorzystaj z podanych stron internetowych:

http://www.poznan.pl/czerwiec56/http://www.poznan1956.pl/http://www.ipn.gov.pl/portal/pl/229/3630/Zranione_miasto_Poznan_w_czerwcu_1956_roku.html

i zbierz informacje na temat możliwości i form upamiętniania wydarzeń poznańskich w PRL.„Wydarzenia poznańskie” czy” powstanie czerwcowe”? Jak wyglądała walka o pamięć owypadkach w Poznaniu i o ich ofiarach? Ustal, kiedy w Poznaniu stanął pomnik upamiętniającyzryw i jego ofiary. Romek Strzałkowski był najmłodszą ofiarą poznańskiego czerwca, zbierzinformacje również o nim.

Poznański czerwiec. Bunt i wołanie o wolność (2)

Materiał 1.

Ocena wypadków poznańskich oraz okresu stalinowskiego, dokonana przezWładysława Gomułkę na VIII Plenum KC PZPR w październiku 1956 r.

Robotnicy Poznania nie protestowali przeciwko Polsce Ludowej, przeciwko socjalizmowi, kiedywyszli na ulice miasta. Protestowali oni przeciwko złu, jakie szeroko rozkrzewiło się w naszymustroju społecznym i które ich również boleśnie dotknęło, przeciwko wypaczeniompodstawowych zasad socjalizmu, który jest ich ideą. (...) Przyczyny tragedii poznańskiej iniezadowolenia całej klasy robotniczej tkwią u nas. Sześcioletni plan gospodarczy,reklamowany w przeszłości z wielkim rozmachem, jako nowy etap wysokiego wzrostu stopyżyciowej, zawiódł nadzieje szerokich mas pracujących. (...) Nie chciałbym szerzej powracać dosmutnych kart przeszłości, w której panował u nas system kultu jednostki.System ten gwałcił zasady demokratyczne i praworządność. Przy tym systemie łamanocharaktery i sumienia ludzkie, deptano ludzi, opluwano ich cześć. Oszczerstwo, kłamstwo ifałsze, a nawet prowokacje służyły za narzędzia sprawowania władzy. Z tym systememkończymy raz na zawsze. (...)

Pytania

1. Jakie, według Gomułki, były przyczyny wydarzeń czerwcowych w Poznaniu w roku 1956?Czym interpretacja Gomułki różni się od wykładni Cyrankiewicza z czerwca 1956 r?

Praca domowa

http://www.poznan.pl/czerwiec56/

http://www.poznan1956.pl/

http://www.ipn.gov.pl/portal/pl/229/3630/Zranione_miasto_Poznan_w_czerwcu_1956_roku.html


Włącz Polskę!

1. Skorzystaj z podanych stron internetowych:

http://www.poznan.pl/czerwiec56/http://www.poznan1956.pl/http://www.ipn.gov.pl/portal/pl/229/3630/Zranione_miasto_Poznan_w_czerwcu_1956_roku.html

i zbierz informacje na temat możliwości i form upamiętniania wydarzeń poznańskich w PRL.„Wydarzenia poznańskie” czy” powstanie czerwcowe”? Jak wyglądała walka o pamięć owypadkach w Poznaniu i o ich ofiarach? Ustal, kiedy w Poznaniu stanął pomnik upamiętniającyzryw i jego ofiary. Romek Strzałkowski był najmłodszą ofiarą poznańskiego czerwca, zbierzinformacje również o nim.

Październik 1956 (1)

Kalendarium

19 października 1956 – początek VIII Plenum Komitetu Centralnego PZPR19 października 1956 – do Warszawy przylatuje bez zaproszenia delegacja sowiecka z NikitąChruszczowem; marsz wojsk sowieckich stacjonujących w Polsce na Warszawę21 października 1956 – Władysław Gomułka wybrany na stanowisko I sekretarza KC PZPR24 października 1956 – Gomułka przemawia do 400 tys. ludzi w Warszawie na Placu Defilad,pod Pałacem Kultury i Nauki28 października 1956 – uwolnienie prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego30 października 1956 – decyzja w sprawie zwrócenia „Tygodnika Powszechnego” prawowitejredakcji4 listopada 1956 – umorzenie postępowania w sprawie uczestników wydarzeń czerwcowych wPoznaniu13 listopada 1956 – marszałek Konstanty Rokossowski ustąpił ze stanowiska i wyjechał doZSSR

Materiał 1.

http://www.poznan.pl/czerwiec56/

http://www.poznan1956.pl/

http://www.ipn.gov.pl/portal/pl/229/3630/Zranione_miasto_Poznan_w_czerwcu_1956_roku.html


Włącz Polskę!

Władysław Gomułka podczas wiecu na placu Defilad w Warszawie 24 października 1956

Materiał 2.

Polski październik we wspomnieniach pisarki Marii Dąbrowskiej

[Warszawa, 24 października 1956] (…) Pani Natalia [Natalia Modzelewska wdowa poZygmuncie min. spraw zagr. 1947-1951] opowiadała szczegóły o przyjeździe Chruszczowa.Podobno (…) było tak, że na telefoniczną zapowiedź wizyty nasi panowie odpowiedzielikategoryczną „prośbą” o nieprzyjeżdżanie, gdyż Plenum będzie się zajmowało sprawamiwyłącznie polskimi i wewnątrzpartyjnymi (…). W odpowiedzi na to „Chruszczow i inni”przylecieli. Na lotnisku czekali: Politbiuro Partii i osobno – Rokossowski z rosyjskimigenerałami. Chruszczow podobno (…) wyskoczył z samolotu i przywitawszy się z generałamizwrócił się do Ochaba „z pyskiem”. (…) „Ty taki i owaki, myśmy krew za was przelewali, a tychcesz Polskę Amerykanom sprzedać?!” (…) podobno Ochab się stawiał. Chruszczow zwróciłsię do Gomułki: „A ty, kto taki? Ciebie nie znam”. Na co Gomułka: „Nie znacie mnie, bosiedziałem w więzieniu” (…). Potem pojechali wszyscy do Ambasady Sowieckiej. „I tam (…)nastąpiła karczemna scena trwająca 15 godzin”. Nieproszeni goście odlecieli nazajutrz rano.(…)


Włącz Polskę!

Pytania

1. Czego dowiadujemy się o atmosferze tamtych dni z relacji pisarki Marii Dąbrowskiej?2. Podczas wiecu na placu Defilad w Warszawie Gomułkę entuzjastycznie przywitały olbrzymietłumy Polaków. Nigdy żaden przywódca komunistyczny nie cieszył się podobnym kredytemzaufania w społeczeństwie polskim. Rozważ przyczyny takiej reakcji. Odszukaj w interneciezapisów filmowych dźwiękowych z tego wydarzenia.3. Wyjaśnij pojęcie „październikowa odwilż”.

Praca domowa

1. Na podstawie danych dostępnych w internecie scharakteryzuj różne formy aktywizacjispołeczeństwa latem i jesienią 1956 i wyjaśnia znaczenie tego zjawiska.2. Wyjaśnia przyczyny masowego poparcia społeczeństwa polskiego dla powstaniawęgierskiego jesienią 1956 r. Znajdź informacje na ten temat w internecie.


Materiał 1.

Przemówienie Władysława Gomułki na VII plenum Komitetu Centralnego PZPR, 21października 1956 (fragmenty)

Wszystko, co dzisiaj oceniamy, jako wypaczenia i zniekształcenia w naszym życiu w okresieubiegłym, nie mogło nie wstrząsnąć do głębi całą partią, całą klasą robotniczą, całym narodem.Po kraju rozlały się różne prądy, lecz najpotężniejszą rzeką popłynęło hasło demokratyzacjinaszego życia, żądania zlikwidowania systemu, którzy nazywamy kultem jednostki. Należystwierdzić, że kierownictwo partii nie zawsze nadążało na czas, aby wraz z całą partią stanąćna czele tego zdrowego ruchu i pokierować nim. A jeżeli nie nadążało kierownictwo partii, tozrozumiałą jest rzeczą, że nie mogły nadążać i organizacje partyjne. Wytworzył się nawetpewien zamęt i dezorientacja niezmiernie szkodliwe dla samej sprawy demokratyzacji. Takiejsytuacji nie mogą nie wykorzystać wszyscy przeciwnicy socjalizmu, wszyscy wrogowie PolskiLudowej. Ożywienie działalności elementów niemających nic wspólnego z dążeniami klasyrobotniczej i narodu do zdemokratyzowania całego naszego życia wywołało również pewnewahania u niektórych towarzyszy w kierownictwie partyjnym i w terenie, odnośnie metoddemokratyzacji i treści, jaką powinna ona zawierać. Dlatego też trzeba stanowczo powiedziećsobie, partii, klasie robotniczej i całemu narodowi: - droga demokratyzacji jest jedyną drogąprowadzącą do zbudowania najlepszego w naszych warunkach modelu socjalizmu. Z tej droginie zejdziemy i będziemy się bronić wszystkimi siłami, aby nie dać się z niej zepchnąć. Ale teżnie pozwolimy nikomu wykorzystywać procesu demokratyzacji przeciwko socjalizmowi. Naczele procesu demokratyzacji staje nasza partia i tylko ona, działając z innymi partiami Frontu


Włącz Polskę!

Narodowego może pokierować tym procesem w takim kierunku, aby proces ten doprowadziłrzeczywiście do zdemokratyzowania stosunków we wszystkich dziedzinach naszego życia, dowzmocnienia podstaw naszego ustroju, a nie do ich osłabienia. (…)

Pytania

1. Zanalizuj fragmenty przemówienia Władysława Gomułki na VII plenum KomitetuCentralnego PZPR 21 października 1956 r. i określ zawartość tej politycznej deklaracji.


Materiał 1.

Jacek Kuroń i Jacek Żakowski o Gomułce

Żaden PRL-owski przywódca nigdy nie zdobył takiej popularności i miłości tłumów, jakąjesienią 1956 r. uzyskał Władysław Gomułka. (…). Tłumy widziały w nim mężaopatrznościowego, zbawcę ojczyzny, jedynego sprawiedliwego. Lata spędzone w więzieniuzbudowały mu legendę obrońcy demokracji i zwolennika wolności. Wiele początkowychposunięć zdawało się tę legendę potwierdzać. (…) Ale Gomułka, którego do władzy wyniosłaspontaniczna odwilżowa fala, uznał, że jeśli chce rządzić, musi tę falę okiełznać i oprzeć się nawypróbowanym partyjnym aparacie. Dlatego od początku powtarzał, że dość już wiecowania,że trzeba się zabrać do pracy. (…)

Materiał 2.

Stefan Staszewski o Gomułce w rozmowie z Teresą Torańską (1985)

(…) Gomułka nie był nową postacią, ale społeczeństwo go szukało (partia zaczęła szukać godużo później). Społeczeństwo zdawało sobie sprawę, że władzy komunistycznej się niepozbędzie, szukało, więc jakiegoś komunisty o bardziej ludzkiej – zdawało mu się – twarzy. Wpamięci społeczeństwa zatarło się bowiem – przez późniejsze losy Gomułki – kim był on do1948 czy 1949 r. Zapomniano, że był bardziej twardym i konsekwentnym komunistą niż Bierutczy Berman i zapomniało, że współ z nimi ponosi taką samą, jeśli nie większą odpowiedzialnośćza to, co działo się w kraju od 1944 r. Pamiętało zaś, że został odsunięty przez tychznienawidzonych stalinowców, na skutek jakiś niezbyt dokładnie sprecyzowanych konfliktów,że osadzony był przez nich w więzieniu. Społeczeństwo polskie zawsze darzyło sympatiąmęczenników, musiało więc i gloryfikować Gomułkę. Nastąpiła przedziwna sytuacja: to nieGomułka pchał się do władzy, ale społeczeństwo go do niej pchało. Gomułka był początkowoszczęśliwy, że wreszcie mógł wyjść z więzienia i trochę odetchnąć. Wątpię, by myślał opowrocie do władzy, ale kiedy zrozumiał, że jest kryzysy, ogólny kryzys społeczny, polityczny igospodarczy, doszedł do wniosku, że wybiła jego godzina i do tej roli zaczął się przygotowywać.


Włącz Polskę!

(…)

Pytania

1. Przedstaw okoliczności przejęcia władzy w PZPR przez Władysława Gomułkę.2. Przedstaw ocenę zachowań społecznych w 1956 r. i ocenę Gomułki sformułowaną po latach –w 1985 r. przez Stefana Staszewskiego.3. Porównaj ocenę Staszewskiego z opinią Kuronia i Żakowskiego.


Materiał 1.

Biogram Władysława Gomułki „Wiesława”

GOMUŁKA Władysław, ur. 1905 w Białobrzegach Franciszkańskich koło Krosna (nadWisłokiem, w ówczesnej Galicji), w rodzinie robotniczej. Wykształcenie podstawowe, ślusarz.Członek Niezależnej Partii Chłopskiej 1925-1926, członek Komunistycznej Partii Polski (KPP)od 1926, członek Polskiej Partii Robotniczej (PPR) od 1942, następnie Polskiej ZjednoczonejPartii Robotniczej (PZPR), 1942-1948 członek Komitetu Centralnego PPR, 1944-1948 członekBiura Politycznego PPR, 1948-1949 oraz 1956-1971 członek KC PZPR (1951 wykluczony zPZPR na mocy decyzji Biura Politycznego KC, VIII 1956 przywrócono mu prawa członkowskiew PZPR); 1956-1970 członek Biura Politycznego KC PZPR, 7 II 1971 zawieszony w prawachczłonka KC na mocy uchwały VIII Plenum KC PZPR. Od 1922 w przemyśle naftowym, działaczZwiązków Zawodowych Pracowników Przemysłu Chemicznego, 1930-1932 sekr. krajowyzwiązku, 1933-34 więziony, 1934-1935 w Moskwie, 1935-1936 sekretarz okręgowy KPP naŚląsku, 1936-IX 1939 więziony, 1939-1940 w Białymstoku, 1940-1941 we Lwowie, w styczniu1942 powrócił do Krosna, VII-VIII 1942 pełnomocnik KC PPR na Podkarpacie, VIII-XII 1942sekretarz Komitetu Warszawskiego PPR, I 1943-XI 1943 członek sekretariatu KC PPR, XI1943-XII 1945 sekretarz KC PPR, XII 1945-I 1948 sekretarz generalny KC PPR; XII 1944-I 1949pierwszy wiceprezes Rady Ministrów, XI 1945-I 1949 minister Ziem Odzyskanych, III 1949-IX1950 wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli, do VIII 1951 dyrektor Oddziału UbezpieczalniSpołecznej (ZUS) w Warszawie, 2 VIII 1951 aresztowany, do XII 1954 więziony, X 1956-XII1970 I sekretarz KC PZPR (…). Zmarł 31 sierpnia 1982 w Warszawie.

Pytania

1. Na podstawie zamieszczonego biogramu i materiałów z internetu ustal losy WładysławaGomułki w Polsce międzywojennej, w okresie II wojny światowej. Ustal, jakie stanowiskapartyjne i państwowe piastował w latach 1944-1970.


Włącz Polskę!

Kultura i sztuka w warunkach realnego socjalizmu

Kalendarium

28 października 1958 – przebywający w Berlinie Zachodnim Marek Hłasko odmówił powrotu dokraju14 marca 1964 – grupa 34 intelektualistów wystosowała list do premiera Józefa Cyrankiewiczadotyczący polityki kulturalnej władz30 stycznia 1968– ostatnie przedstawienie Dziadów Adama Mickiewicza w Teatrze Narodowymw Warszawie, zdjęte na polecenie władz2 październik 1971 – Telewizja Polska rozpoczęła emisję II programu

Materiał 1.

List 34. marzec 1964 r.

Do Prezesa Rady Ministrów Józefa CyrankiewiczaOgraniczenia przydziału papieru na druk książek i czasopism oraz zaostrzenie cenzuryprasowej stwarza sytuację zagrażającą rozwojowi kultury narodowej. Niżej podpisani, uznającistnienie opinii publicznej, prawa do krytyki, swobodnej dyskusji i rzetelnej informacji zakonieczny element postępu, powodowani troską obywatelską, domagają się zmiany polskiejpolityki kulturalnej w duchu praw zagwarantowanych przez konstytucję państwa polskiego izgodnych z dobrem narodu.

List podpisali:Jerzy Andrzejewski, Maria Dąbrowska, Stanisław Dygat, Karol Estreicher,Marian Falski, Aleksander Gieysztor, Konrad Górski, Paweł Hertz, Leopold Infeld, PawełJasienica, Mieczysław Jastrun, Stefan Kisielewski, Zofia Kossak-Szczucka, Tadeusz Kotarbiński,Jan Kott, Anna Kowalska, Julian Krzyżanowski,Kazimierz Kumaniecki, Edward Lipiński, Maria Ossowska,Stanisław Cat-Mackiewicz, Jan Parandowski, Stanisław Pigoń, Adolf Rudnicki, Artur Sandauer,Wacław Sierpiński, Antoni Słonimski, Jan Szczepański,Władysław Tatarkiewicz, Jerzy Turowicz, Melchior Wańkowicz, Adam Ważyk, Kazimierz Wyka,Jerzy Zagórski

Materiał 2.


Włącz Polskę!

Antoni Słonimski

Materiał 3.


Włącz Polskę!


Włącz Polskę!

Jeremi Przybora i Jerzy Wasowski. Kabaret Starszych Panów

Pytania

1. Odpowiedz, na jakie zagrożenia wskazują sygnatariusze Listu 34.2. Wyjaśnij, dlaczego List 34 wywołał ostrą reakcję władz komunistycznych. Z pomocą


Włącz Polskę!

encyklopedii lub internetu ustal, kim byli jego sygnatariusze i jaki był ciąg dalszy historii tegoprotestu.

Praca domowa

1. Wybierz jedną z osób z grona sygnatariuszy Listu 34 i z pomocą internetu prześledź jej drogążyciowa w Polsce Ludowej.

Budujmy drugą Polskę. Polska Edwarda Gierka (2)

Materiał 1.

Zmiany wprowadzone do Konstytucji PRL w 1976 r.

Art. 3.1. Przewodnią siłą polityczną społeczeństwa w budowie socjalizmu jest Polska ZjednoczonaPartia Robotnicza.Art. 6. Polska Rzeczpospolita Ludowa w swej polityce:2. nawiązuje do szczytnych tradycji solidarności z siłami wolności i postępu, umacnia przyjaźń iwspółpracę ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i innymi państwamisocjalistycznymi.

Materiał 2.


Włącz Polskę!

Logo PZPR

Materiał 3.

Edward Gierek wizytuje PGR w Rząśniku

Pytania

1. Zanalizuj zapisy zmian w Konstytucji PRL. Wyjaśnij, jakie mogły być motywy decyzji władzwprowadzających te zmiany.2. Wyjaśnij pojęcie „propaganda sukcesu” i rozważ jej skuteczność.3. Wyjaśnij, na czym polegało „otwarcie na Zachód” Polski w czasach rządów Edwarda Gierka.4. Odwołując się do oficjalnych wypowiedzi Edwarda Gierka scharakteryzuj propagowaną przezI sekretarza PZPR wizję „drugiej Polski". Wyjaśnij, jakie konkretne rozwiązania proponowano,by wdrożyć tę koncepcję w życie.

Praca domowa

1. Wyjaśnij motywy podjęcia decyzji o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie oraz oceńjej znaczenie.


Włącz Polskę!

Od sukcesu do kryzysu. Radom 1976 i powstanie opozycjidemokratycznej (1)

Kalendarium

24 czerwca 1976 – zapowiedź podwyżki cen żywności25 czerwca 1976 – wystąpienia robotników w Radomiu i Ursusie domagających się odwołaniapodwyżkiczerwiec/lipiec 1976 – represje wobec podejrzewanych o udział w protestachczerwiec/lipiec 1976 – w całym kraju wiece poparcia dla Edwarda Gierka23 września 1976 – powstał Komitet Obrony Robotników (KOR)28 września 1976 – zaczął wychodzić „Komunikat KOR” pierwsze niezależne wydawnictwo odczasu zakończenia wojnymarzec 1977 – powstał Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatelastyczeń 1977 – utworzenie Towarzystwa Kursów Naukowych, z inicjatywy którego działalnośćrozpoczął Uniwersytet Latający (wykłady w prywatnych mieszkaniach), stawiający sobie za celodkłamywanie oficjalnej humanistyki

Praca domowa

Wyjaśnij, na czym polegało znaczenie funkcjonowania drugiego/ niezależnego obiegu1.informacji i kultury – w kontekście bieżącej sytuacji w państwie oraz dla rozwojuświadomości Polaków.Zbierz informacje na temat działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, wyjaśnij, do2.jakich historycznych wzorów nawiązywało, jakie miało cele i jakimi metodami je realizowało.Z pomocą internetu ustal listę założycieli KOR. Wybierz jedną z osób i prześledź jej dalsze3.losy. Przedstaw rezultaty swoich poszukiwań.


Materiał 1.


Włącz Polskę!

Radom, czerwiec 1976 r.

Materiał 2.

Edward Gierek do sekretarzy Komitetów Wojewódzkich (telekonferencja, 26 VI 1976)

Towarzysze, ja uważam, że trzeba będzie od jutra odbyć we wszystkich wojewódzkich miastachmasowe wiece, wiece na kilkadziesiąt tysięcy ludzi, nawet sto czy ponad sto tysięcy. Żeby tobyły wiece złożone z ludzi dobranych. Towarzysze, mnie to jest potrzebne jak słońce, jak woda,jak powietrze. (…) Co się tyczy zakładów, które strajkowały, trzeba powiedzieć, jacy to sąłajdacy, a jeśli nawet zażądacie wyrzucenia z zakładu elementów nieodpowiedzialnych, tymlepiej dla sprawy. To musi być atmosfera, prawda, pokazywania na nich jak na czarne owce, jak,na ludzi, którzy powinni się wstydzić, że w ogóle, prawda, na świecie chodzą. (…) I trzebabędzie żebrać tam radomiaków i powiedzieć im, jak my to oceniamy. Po prostu, towarzysze,powinni radomiacy odczuć, że cała Polska ich lekceważy.

Pytania

1. Wyjaśnij przyczyny, charakter, zasięg robotniczych protestów latem 1976 r.2. Wyjaśnij, jakie działania propagandowe zostały podjęte przez władze komunistyczne przeciwśrodowisku radomskich robotników i przeciw miastu.3. Wyjaśnij, co oznaczało, że Radom stał się „miastem z wyrokiem”.

Od sukcesu do kryzysu. Radom 1976 i powstanie opozycji


Włącz Polskę!

demokratycznej (3)

Materiał 1.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Meldunek operacyjny dotyczący utworzenia KOR,Warszawa, wrzesień 1976 r.

W dn. 22 IX 1976 r. grono osób znanych z negatywnych postaw politycznych w składzie: JanJózef Lipski, Edward Lipiński, Ludwik Cohn, Jacek Kuroń, Aniela Steinsbergowa, Józef Rybicki,Antoni Macierewicz, Piotr Naimski i Stanisław Barańczak powołało twór pod nazwą KomitetObrony Robotników.Z ostatnio uzyskanych niepotwierdzonych informacji wynika, że w skład komitetu weszliponadto: Jerzy Andrzejewski, Antoni Pajda, Adama Szczypiorski, ks. Jan Zieja i WojciechZiembiński.Podczas spotkania z dniu 23 IX br. u A. Steinsbergowej, Jan Józef Lipski dostarczył gotowyprojekt listu adresowanego do marszałka Sejmu PRL, który to list stanowi „pismo przewodniedo apelu w obronie aresztowanych robotników”. Tekst listu brzmi następująco: „W imieniuKomitetu Obrony Robotników, ofiar represji, w związku z wydarzeniami z 25 VI 1976 r.,przesyłam na ręce Pana i władz PRL apel komitetu, zawiadamiając w ten sposób o jegozawiązaniu. Apel nasz zawiera m.in. postulaty amnestyjne, które kierujemy przede wszystkimdo Sejmu. Z poważaniem Aniela Steinbergowa. (…)

Aktualnie praca operacyjna zainteresowanych wydziałów Departamentu III będzie siękoncentrowała w kierunku:- ustalenia dokumentów opracowanych przez twórców komitetu,- dalszych ustaleń emisariuszy zaangażowanych w tę akcję,- prowadzenia przedsięwzięć zmierzających do zahamowania i przecięcia inicjatywy orazniedopuszczenia do jej rozprzestrzeniania się na teren innych ośrodków miejskich,- prowadzenia działań o charakterze dezintegracyjnym i dezinformacyjnym,- dokumentowania faktów negatywnej działalności politycznej- w wypadku zwrócenia się do władz o legalizację komitetu, zostaną podjęte przez Urząd SprawWewnętrznych województwa stołecznego rozmowy celem wyjaśnienia zagadnień związanych zorganizacją komitetu, posiadanych kwot pieniężnych, a w kolejnej rozmowie organizatorzyzostaną poinformowani, że ich działalność jest nielegalna, mają miejsce fakty nachodzeniaszeregu osób i wyłudzania pieniędzy, w związku z czym zostaną wezwani do złożenia wyjaśnień,co faktycznie zrobiono z zebranymi kwotami finansowymi,- w dalszym toku postępowania wspomniany organ administracyjny nie wyrazi zgody nalegalizację powołanego komitetu.

Pytania

1. Na podstawie meldunku operacyjnego służby bezpieczeństwa przedstaw metody działaniawładz wymierzone w KOR.2. Jakich działań KOR-u obawiały się władze komunistyczne?


Włącz Polskę!


Materiał 1.

Apel do społeczeństwa i władz PRL wystosowany w związku z ukonstytuowaniem sięKomitetu Obrony Robotników, z 23 IX 1976 r.

Robotniczy protest przeciwko wygórowanym podwyżkom, który był wyrazem postawy niemalcałego społeczeństwa, pociągnął za sobą brutalne prześladowania. W Ursusie, Radomiu iinnych miastach bito, kopano i masowo aresztowano demonstrantów. Najszerszy zasięg miałowyrzucanie z pracy, co oprócz aresztowań szczególnie uderzyło w rodziny represjonowanych.Stosowanie represji z reguły związane było z łamaniem prawa przez organa władzy. Sądywydawały orzeczenia bez materiału dowodowego, z pracy wyrzucano naruszając przepisykodeksu pracy. Nie cofnięto się przed wymuszaniem przemocą zeznań. Postępowanie takie niejest, niestety, u nas nowością. Wystarczy przypomnieć bezprawne represje, które spadły nasygnatariuszy listów protestujących przeciwko zmianom w konstytucji: niektórych wyrzucano zpracy, uczelni, bezprawnie przesłuchiwano, szantażowano. Od dawna jednak represje nie byłytak brutalne i masowe jak ostatnio. Po raz pierwszy od wielu lat aresztowaniom iprzesłuchaniom towarzyszył terror fizyczny.Ofiary obecnych represji nie mogą liczyć na żadną pomoc i obronę ze strony instytucji do tegopowołanych, np. związków zawodowych, których rola jest żałosna. Pomocy odmawiają teżagendy opieki społecznej. W tej sytuacji rolę tę musi wziąć na siebie społeczeństwo, w któregointeresie wystąpili prześladowani. Społeczeństwo bowiem nie ma innych metod obrony przedbezprawiem jak solidarność i wzajemna pomoc.Dlatego niżej podpisani zawiązują Komitet Obrony Robotników celem zainicjowaniawszechstronnych form obrony i pomocy. Niezbędna jest pomoc prawna, finansowa i lekarska.Nie mniej istotna jest pełna informacja o prześladowaniach. Jesteśmy przekonani, że jedyniepubliczne ujawnianie poczynań władzy może być skuteczną obroną. Dlatego m.in. prosimywszystkich, którzy podlegali prześladowaniom lub wiedzą o nich, o przekazywanie członkomKomitetu wiadomości na ten temat.Według informacji posiadanych przez członków Komitetu dotychczas zebrano i użyto na celepomocy około 160 tys. zł. […]. Potrzebom tym jest w stanie zaradzić jedynie szeroka inicjatywaspołeczeństwa. Gdziekolwiek w kraju są represjonowani obowiązkiem - społeczeństwa jestorganizowanie się celem ich obrony. W każdym środowisku, w każdym zakładzie pracy powinniznaleźć się ludzie odważni inicjujący zbiorowe formy pomocy.Zastosowane wobec robotników represje stanowią naruszenie podstawowych praw człowiekauznanych zarówno w prawie międzynarodowym, jak i obowiązujących w polskimprawodawstwie: prawo do pracy, strajku, prawo do swobodnego wyrażania własnychprzekonań, prawo do udziału w zebraniach i demonstracjach. Dlatego Komitet domaga sięamnestii dla skazanych i aresztowanych i przywrócenia wszystkim represjonowanym pracy -solidaryzując się w tych żądaniach z uchwałą Konferencji Episkopatu z dnia 9 września 1976 r.Komitet wzywa społeczeństwo do poparcia tych żądań. Jesteśmy jak najgłębiej przekonani,iż powołując Komitet Obrony Robotników do życia oraz działania - spełniamy obowiązek ludzki ipatriotyczny, służąc dobrej sprawie Ojczyzny. Narodu, Człowieka.Komitet Obrony Robotników - ofiar represji w związku z wydarzeniami 25 czerwca 1976 r.


Włącz Polskę!

Pytania

1. Na podstawie apelu KOR określ cele powstania Komitetu i metody jego działania.2. Wyjaśnij bezpośrednie i długofalowe następstwa wydarzeń w Ursusie i Radomiu.3. Porównaj wydarzenia z 1976 r. z wcześniejszymi wystąpieniami robotniczymi. Wskażpodobieństwa i różnice.4. Jakie były okoliczności powstania KOR?


Materiał 1.

Ballada o szosie E-7 - Jan Krzysztof Kelus (fragment)

Czerwony Radom pamiętam siny, jak zbite pałką ludzkie plecy.Szosę E7 na dworcach gliny, jakieś pieniądze jakieś adresy.Czerwiec nas zastał z dala od miasta. Jesienią Konrad już na nas czekał.Pierwsze pieniądze właśnie zebrano. Pojechaliśmy - ktoś musiał jechać.Naprawę trzeba było coś zrobić. Naprawdę gliny były na dworcach,i stąd to całe nasze jeżdżenie szosą E7 - dziwny autostop.Strach w ludzkich oczach upokorzenie, w spotniałych palcach świstki wyroków.Pamięć odbitą na ścieżkach zdrowia. Listy z więzienia lekarz adwokatNadziei miałem bardzo niewiele, że na coś przyda się to jeżdżenieMówiąc po prostu raczej myślałem, że to się znowu skończy więzieniem[…]A tak naprawdę lubiłem tylko z tego Radomia po prostu wracać.Zmęczony z lewej profil kierowcy, nocna E7 i wozów światłaW szumie silnika strzępy rozmowy, wspólne patrzenie na szosy wstęgęTa romantyczna tania sceneria, co z urzędnika robi włóczęgę.Na różnych szosach jadąc nocami wiem, że się Radom przypomni jeszcze,Gdy wycieraczki będą zmazywać półkola w kroplach rzadkiego deszczu(Czerwony Radom pamiętam siny ……………….)(Strach w ludzkich oczach upokorzenie ………………….)Szum zagłuszaczki - to o Radomiu jak o procesach mówią już BrzeskichZnowu jesteśmy z dala od miasta, co też tam słychać u Romaszewskich[…]I tylko nie wiem czy będę umiał znowu pojechać szosą E-ileśGdy przyjdzie pora i co odpowiem, gdy ktoś mnie spyta "Gdzie wtedy byłeś?"

Pytania


Włącz Polskę!

1. Na podstawie Ballady o szosie E-7 - Jana Krzysztofa Kelusa wyjaśnij, jakie były formy pomocydla represjonowanych w Radomiu.2. Wyjaśnij, jak inteligencja współpracowała z robotnikami.3. Odpowiedz, jakie były metody postępowania służb SB i MO wobec represjonowanychuczestników wystąpień w Radomiu i w Ursusie.4. Przygotuj wypowiedz na temat: Komitet Obrony Robotników przykładem nowej formyopozycji wobec władzy komunistycznej.

Kryzys gospodarczy

Kalendarium

sierpień 1976 – władze wprowadziły reglamentację sprzedaży cukru (sprzedaż na kartki)1978 – w Polsce zanotowano spadek płac realnych1979 – wedle danych Głównego Urzędu Statystycznego produkcja przemysłowa w Polscespadła pierwszy raz od zakończenia wojny

Materiał 1.

Kolejka po papier toaletowy

Materiał 2.

Zadłużenie Polski w krajach zachodnichLata 1970 1974 1987 1980


Włącz Polskę!

Wielkość długu w (mld. dolarów) 0,6 3,6 15,0 23,0Stosunek długu do wolnodewizowego eksportu (%) 0,5 1,0 3,0 4,0Udział obsługi w przychodach eksportowych (%) 12,0 60 75*

* Uważa się, że udział bezpieczny nie powinien przekraczać 25%

Pytania

Scharakteryzuj główne założenia polityki gospodarczej Edwarda Gierka. Wymień1.najważniejsze inwestycje gospodarcze lat 70. XX w. w Polsce.Wyjaśnij przyczyny i koszty podwyższenia poziomu życia mieszkańców w latach 70. oraz2.przyczyny narastających trudności ekonomicznych w Polsce.Gospodarka PRL określana jest niekiedy, jako „gospodarka niedoborów.” Jak rozumiesz to3.pojęcie w kontekście sytuacji ekonomicznej Polski czasów Gomułki i Gierka?

Praca domowa

1. Na podstawie informacji zgromadzonych na stronę internetowej:

http://www.ipn.gov.pl/portal/pl/238/6813/Propaganda_Polski_Ludowej.html

scharakteryzuj propagandę władz komunistycznych w latach 70. XX w.

2. Zbierz na podanej wyżej stronie internetowej przykłady działań propagandowychtowarzyszących budowie wybranej inwestycji PRL czasów Edwarda Gierka i scharakteryzujmetody oraz środki propagandowe, które zastosowano w tych przekazach. Wyjaśnij cel tychzabiegów.

Sierpień 1980 r.

Kalendarium

lipiec 1980 – strajki i protesty w Lublinie, Świdniku i innych miejscowościach14 sierpnia 1980 – początek strajku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina w obronie AnnyWalentynowicz16 sierpnia 1980 – w stoczni gdańskiej powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z LechemWałęsą na czele, który opracował 21 postulatów strajkowych18 sierpnia 1980 – strajk w stoczni i zakładach pracy Szczecina29 sierpnia 1980 – początek strajków na Śląsku31 sierpnia 1980 – w Gdańsku podpisane zostało porozumienie pomiędzy MiędzyzakładowymKomitetem Strajkowym a komisją rządową

http://www.ipn.gov.pl/portal/pl/238/6813/Propaganda_Polski_Ludowej.html


Włącz Polskę!

5 września 1980 – ustąpienie Edwarda Gierka z funkcji I sekretarza KC PZPR17 września 1980 – powstał Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”

Materiał 1.

21 Postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, Gdańsk, 17 sierpnia 1980 r.

1. Zalegalizowanie niezależnych od partii i pracodawców związków zawodowych.2. Zagwarantowanie prawa do strajku.3. Przestrzeganie zagwarantowanej w Konstytucji PRL wolności słowa, druku i publikacji.4. Przywrócenie do poprzednich praw ludzi zwolnionych z pracy po strajkach w 1970 i 1976 istudentów wydalonych z uczelni za przekonania, zniesienie represji za przekonania.5. Podanie w środkach masowego przekazu informacji o utworzeniu MKS oraz opublikowaniejego żądań.6. Podjęcie realnych działań wyprowadzających kraj z kryzysu.7. Wypłacenie strajkującym zarobków za strajk, jak za urlop wypoczynkowy, z funduszuCentralnej Rady Związków Zawodowych (CRZZ).8. Podniesienie zasadniczej płacy o 2 tys. zł.9. Zagwarantowanie wzrostu płac równolegle do wzrostu cen.10. Realizowanie pełnego zaopatrzenia rynku. Eksport wyłącznie nadwyżek.11. Zniesienie cen komercyjnych oraz sprzedaży za dewizy w tzw. eksporcie wewnętrznym.12. Wprowadzenie zasady doboru kadry kierowniczej na zasadach kwalifikacji, a nieprzynależności partyjnej oraz zniesienie przywilejów Milicji Obywatelskiej, SłużbyBezpieczeństwa i aparatu partyjnego.13. Wprowadzenie bonów żywnościowych na mięso.14. Obniżenie wieku emerytalnego - dla kobiet do 50 lat, dla mężczyzn do 55, lub zapewnienieemerytur po przepracowaniu w PRL 30 lat dla kobiet i 35 dla mężczyzn.15. Zrównanie rent i emerytur starego portfela.16. Poprawienie warunków pracy służby zdrowia.17. Zapewnienie odpowiedniej ilości miejsc w żłobkach i przedszkolach.18. Wprowadzenie płatnych urlopów macierzyńskich przez 3 lata.19. Skrócenie czasu oczekiwania na mieszkania.20. Podniesienie diety z 40 do 100 złotych i dodatku za rozłąkę.21. Wprowadzenie wszystkich sobót wolnych od pracy.

Materiał 2.


Włącz Polskę!

Robotnicy stoczni pod plakatami "21 X TAK" i "Solidarność", sierpień 1980 r.


Włącz Polskę!

Pytania

1. Wyjaśnij przyczyny wybuchu protestów społecznych w Polsce latem 1980 r. i wymień główneośrodki tych protestu. Scharakteryzuj formy walki robotników w sierpniu 1980 r.2. Scharakteryzuj postawę władz PRL wobec protestów robotniczych w sierpniu 1980 r.3. Zanalizuj listę 21 postulatów. Wymień główne postulaty sformułowane przez protestujących.Wyróżnij żądania o charakterze ekonomicznym i politycznym.4. Scharakteryzuj główne punkty porozumień sierpniowych. Zwróć uwagę na zobowiązaniawładz oraz nowych związków zawodowych.

Praca domowa

1. Porównaj przebieg wydarzeń na wybrzeżu 1980 r. z powstaniem w grudniu 1970 r. Wskażpodobieństwa i różnice.2. Według jugosłowiańskiego opozycjonisty Milana Dżilasa, porozumienia sierpniowe byłynajważniejszym wydarzeniem w Europie Wschodniej od 1945 r. Czy zgadasz się z tą opinią?Uzasadnij swój sąd.3. Przedstaw reakcje międzynarodowe na wydarzenia w Polsce, z uwzględnieniem krajuTwojego zamieszkania/ pobytu.4. Z pomocą internetu ustal, kto był autorem nazwy Solidarność przyjętej dla niezależnegoruchu związkowego w Polsce, a kto autorem czcionki, której używano do zapisu nazwySolidarność.

Mniejsze zło? Stan wojenny (1)

Materiał 1.


Włącz Polskę!

Obwieszczenie o wprowadzeniu stanu wojennego

Materiał 2.


Włącz Polskę!

Dekret o stanie wojennym

Rozdział I. Art . 4. 1. Wprowadzenie stanu wojennego powoduje czasowe:

1) zawieszenie lub ograniczenie określonych w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej(…) podstawowych praw obywatelskich, a w szczególności: nietykalności osobistej (Art. 87 ust.1 Konstytucji), nienaruszalności mieszkań i tajemnicy korespondencji (Art. 87 ust. 2Konstytucji), prawa zrzeszania się (Art. 84 ust.1 Konstytucji), wolności słowa, druku,zgromadzeń, wieców, pochodów, manifestacji (Art. 83 ust. 1 Konstytucji);2) zmiany w zakresie prawa pracy;3) nałożenie na obywateli oraz jednostki organizacyjne nie będące jednostkami gospodarkiuspołecznionej szczególnych obowiązków;4) podporządkowanie działalności wszystkich organów władzy i administracji państwowej,jednostek organizacyjnych gospodarki uspołecznionej oraz organizacji społecznych interesompaństwa i narodu;5) ustanowienie szczególnej odpowiedzialności obywateli, a w tym funkcjonariuszy publicznych,za nieprzestrzeganie porządku prawnego oraz niesumienne wypełnianie obowiązków wobecpaństwa, w zakresie i na zasadach określonych w dekrecie i innych przepisach ustawowychdotyczących stanu wojennego. (…)

Pytania

1. Na podstawie Dekretu o stanie wojennym wyjaśnij, na czym polegała represyjność tego aktu.Przedstawia najważniejsze ograniczenia w życiu społecznym i restrykcje wprowadzone na mocyprzepisów stanu wojennego.2. Wyjaśnij, jakie konsekwencje groziły łamiącym prawo stanu wojennego.

Praca domowa

1. Odszukaj w internecie tekst przemówienia gen. Jaruzelskiego i wymień zarzuty stawianeSolidarności i jej przywódcom przez władze.

Społeczeństwo wobec następstw stanu wojennego (1)

Kalendarium

16 grudnia 1981 – podczas pacyfikacji kopalni „Wujek” przez odziały ZOMO zginęło 9 górników12 kwietnia 1982 – w Warszawie zaczęło nadawać podziemne Radio Solidarność3 maja 1982 – w wielu miastach demonstracje przeciw wprowadzeniu stanu wojennego8 października 1982 – delegalizacja NSZZ „Solidarność”12 listopada 1982 – z internowania zwolniony został Lech Wałęsa16-23 czerwca 1983 – druga pielgrzymka Jana Pawła II do Polski


Włącz Polskę!

22 lipca 1983 – Rada Państwa zniosła obowiązujący 585 dni stan wojenny10 grudnia 1983 – Danuta Wałęsowa odebrała w Oslo pokojową Nagrodę Nobla przyznanąLechowi Wałęsie19 października 1984 – funkcjonariusze SB porwali i zamordowali księdza Jerzego Popiełuszkę(ksiądz Jerzy Popiełuszko został beatyfikowany przez Benedykta XVI w 2010 r.)

Praca domowa

1. Na wybranych przykładach scharakteryzuj postawy społeczności międzynarodowej wobecwprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Wykorzystuj samodzielnie zebrane materiały iprzedstaw zasięg i formy pomocy udzielanej Polakom w czasie stanu wojennego przez lokalnąspołeczność (miasta/ regionu) Twojego kraju zamieszkania/ pobytu.2. Oceń znaczenie pomocy międzynarodowej dla Polski i Polaków, uwzględnij różne kryteria(ekonomiczne, polityczne, psychologiczne).3. Odwołując się do zebranych samodzielnie materiałów scharakteryzuj formy, zasięg iznaczenie kontaktów wybranej społeczności lokalnej (najlepiej kraju Twojego zamieszkania) zPolską i Polakami w czasie stanu wojennego. Rozważ, na ile relacje te pomogły budowaćdługofalowe związki pomiędzy tą społecznością a Polakami.


Materiał 1.

Władysław Bartoszewski, Dziennik z internowania

15 grudnia 1981, wtorek, w Jaworzu. Po pierwszej nocy z 13 na 14 grudnia 1981 rokuspędzonej w celi w Białołęce, między innymi z Markiem Barańskim, Jackiem Bocheńskim iAdamem Michnikiem, około godziny 11 wołają mnie do gabinetu naczelnika więzienia. Tamurzęduje pułkownik Romanowski, który uroczyście przedstawia się, jako przedstawicielministra spraw wewnętrznych, pyta o skargi, ale „niedotyczące samego faktu internowania”.Na wstępie, aby uprzedzić ewentualne niestosowności, proszę go o przyjęcie do wiadomości, żeczłowiek pozbawiony wolności nie składa żadnych oświadczeń. Mówi, że to interesująca myśl,że „zanotuje to i przekaże ministrowi”.

Pytania

Scharakteryzuj znaczenie dowcipu i satyry w życiu codziennym okresu stanu wojennego. Z1.pomocą internetu dotrzyj do przykładów dowcipu i satyry z lat 80.Odwołując się do relacji z czasów stanu wojennego oraz innych materiałów źródłowych2.przedstaw argumenty osób i środowisk popierających wprowadzenie stanu wojennego.Scharakteryzuj metody działania służby bezpieczeństwa w celu dezintegracji społeczeństwa3.i osłabienia poparcia dla Solidarności.Opisz okoliczności przyznania Lechowi Wałęsie Pokojowej Nagrody Nobla i scharakteryzuj4.


Włącz Polskę!

reakcje władz oraz społeczeństwa polskiego na to wydarzenie.


Materiał 1.

Oświadczenie Lecha Wałęsy w związku z zabójstwem księdza Jerzego Popiełuszki,Gdańsk, 30 października 1984 r. (fragmenty)

Stało się najgorsze. Chciano zabić i zabito nie tylko człowieka, nie tylko Polaka i nie tylkokapłana. Chciano zabić także nadzieję, że jest możliwe w Polsce uniknięcie przemocy w życiupolitycznym. Zabicie ks. Popiełuszki zdziera z przemocy jej maskę, ujawnia jej najgłębsze zło.Śmiertelny cios wymierzony został w całe społeczeństwo, we wszystkich ludzi, którzy dotądtrwali w przekonaniu, że przemocy używać nie wolno i że przemocy da się uniknąć.Stajemy wobec tej śmierci, stajemy śmiertelnie ugodzeni. Nie zapominamy jednak ani nachwilę, że śmierć, a zwłaszcza taka śmierć – jest ofiarą. Nie wiemy, czyje ręce kierowały rękamizbrodniarzy. Wszak to nie rzymscy żołnierze zabili Chrystusa. Zabili go ci, którzy wydali wyrok,i ci, którzy takiego wyroku się domagali. (…)Jeśli jednak ofiara, którą złożył ze swego życia ksiądz Popiełuszko, nie była ofiarą bezsensowną,jeśli mamy wyjść z niej nie utraciwszy własnego człowieczeństwa – musimy nadać jej najwyższysens i najwyższy wymiar. Ta śmierć musi stać się budulcem pokoju społecznego. (…)

Materiał 2.


Włącz Polskę!

Jerzy Popiełuszko przy ołtarzu w kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie

Pytania

Przypomnij treść postulatów sierpniowych dotyczących religii i Kościoła.1.Scharakteryzuj formy uczestnictwa Kościoła, instytucji kościelnych i duchowieństwa w życiu2.społecznym lat 1980 – 1989. Uwzględnij rolę Kościoła w podtrzymywaniu oporu społecznegoi umacnianiu patriotyzmu.Przedstaw postać Jerzego Popiełuszki oraz jego działalność publiczno – duszpasterską.3.Charakteryzuje formy i metody prześladowania księży zaangażowanych w działalność4.opozycyjną przez Służbę Bezpieczeństwa.Jakie były okoliczności śmierci księdza Jerzego Popiełuszki?5.


Włącz Polskę!


Materiał 1.

Jednorazowa przepustka zezwalająca na wyjazd na święta do innego miasta

Materiał 2.


Włącz Polskę!

Kartka żywnościowa

Materiał 3.

Kartka na mleko


Włącz Polskę!

Pytania

1. Przedstaw trudności dnia codziennego, z którymi borykali się mieszkańcy Polski w okresiestanu wojennego.2. Scharakteryzuj sytuację ekonomiczno – rynkową w Polsce w latach 80. XX w.3. Przedstaw różne formy „niezależnego” życia gospodarczego w Polsce czasu stanu wojennegoi wyjaśnij ich genezę oraz bezpośrednie i długofalowe następstwa. Rozważ pozytywne inegatywne aspekty funkcjonowania czarnego rynku artykułów żywnościowych.4. Rozważ pozytywne i negatywne aspekty funkcjonowania czarnego rynku artykułówżywnościowych.

Okrągły Stół (1)

Kalendarium

kwiecień/ maj 1988 – strajki i protesty przeciw sytuacji politycznej i pogarszającym sięwarunkom życia15 sierpnia 1988 – druga fala strajków; postulaty legalizacji „Solidarności”26 sierpnia 1988 – minister spraw wewnętrznych gen. Czesław Kiszczak wystąpił z ofertąspotkania „przedstawicieli różnych środowisk społecznych” poświęconego sytuacji w kraju18 grudnia 1988 – powstał Komitet Obywatelski przy przewodniczącym NSZZ „Solidarność”Lechu Wałęsie przygotowujący stanowisko strony społecznej na obrady Okrągłego Stołu6 luty – 5 kwietnia 1989 – obrady Okrągłego Stołu4 czerwca 1989 – wybory do sejmu i senatu

Materiał 1.

Obrady Okrągłego Stołu

Pytania

1. Wyjaśnij przyczyny podjęcia przez komunistyczne władze dialogu z opozycją.2. Jakie mogły być w 1989 r. argumenty zwolenników i przeciwników porozumień OkrągłegoStołu.

Praca domowa


Włącz Polskę!

1. Zbierz w internecie informacje na temat postanowień Okrągłego Stołu dotyczących systemuorganizacji państwa. Przedstaw też najważniejsze ustalenia dotyczące gospodarki i politykispołecznej. Pamiętaj o stronie: www.rok1989.pl2. Wyjaśnij przyczyny sporów i zmieniających się ocen porozumień Okrągłego Stołu.3. Zdaniem niektórych historyków, polityków i środowisk porozumienia zawarte przy„okrągłym stole” były kontraktem elit. Przedstaw argumenty za i przeciw tej tezie.

Okrągły Stół (2)

Materiał 1.

Wyniki wyborów do sejmu i senatu w 1989 r.

SEJM czerwiec 1989


Włącz Polskę!

SENAT czerwiec 1989

Pytania

1. Zanalizuj układ sił w parlamencie po wyborach czerwcowych 1989 r.

Praca domowa

1. Zbierz w internecie informacje na temat postanowień Okrągłego Stołu dotyczących systemuorganizacji państwa. Przedstaw też najważniejsze ustalenia dotyczące gospodarki i politykispołecznej. Pamiętaj o stronie: www.rok1989.pl2. Wyjaśnij przyczyny sporów i zmieniających się ocen porozumień Okrągłego Stołu.3. Zdaniem niektórych historyków, polityków i środowisk porozumienia zawarte przy„okrągłym stole” były kontraktem elit. Przedstaw argumenty za i przeciw tej tezie.

Narodziny III Rzeczpospolitej

Kalendarium

8 maja 1989 – pierwszy numer „Gazety Wyborczej”, redaktor Adam Michnik4 czerwca 1989 – wybory do parlamentu zakończone zwycięstwem opozycji19 lipca 1989 – Zgromadzenie Narodowe wybrało gen. Wojciecha Jaruzelskiego na urząd


Włącz Polskę!

prezydenta PRL24 sierpnia 1989 – Tadeusz Mazowiecki powołany został przez sejm na stanowisko szefa rządu29 grudnia 1989 – sejm przywrócił nazwę Rzeczpospolita Polska i uchwalił ustawy gospodarcze(plan Balcerowicza)27-30 stycznia 1989 – XI zjazd PZPR zdecydował o rozwiązaniu partii i powołaniu nowej –Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej11 kwietnia 1990 – likwidacja cenzury25 listopada 1990 – pierwsza tura powszechnych wyborów prezydenckich, w których zwycięży(9 grudnia) Lech Wałęsa

Materiał 1.

Tadeusz Mazowiecki

Materiał 2.

Wyniki wyborów prezydenckich 1990 r.

Pytania

1. Przypomnij okoliczności utworzenia rządu Tadeusza Mazowieckiego.2. Przedstaw przebieg wyborów prezydenckich w 1990 r. Wyjaśnij pojęcie „wojna na górze” w


Włącz Polskę!

kontekście wyborów prezydenckich 1990 r.3. Wyjaśnij fenomen wyborczy zwycięstwa Stana Tymińskiego w I turze wyborówprezydenckich.

Praca domowa

1. Zbierz informacje na temat planu gospodarczego Leszka Balcerowicza i wyjaśnij, dlaczegoplan ten był określany, jako „terapia szokowa” dla polskiej gospodarki. Wyjaśnij też, jakieokoliczności zadecydowały o powodzeniu reform Leszka Balcerowicza.2. Wyjaśnij, na czym polegało symboliczne znaczenie przekazanie Lechowi Wałęsie przezprezydenta Ryszarda Kaczorowskiego insygniów władzy II Rzeczypospolitej.

Polska droga do NATO i Unii Europejskiej

Kalendarium

kwiecień 1991 – państwa zachodnioeuropejskie, m.in. Niemcy, Francja i Włochy, znosząobowiązek wizowy wobec Polaków1 lipca 1991 – rozwiązany został Układ Warszawski (prezydentura Lecha Wałęsy)11-12 marca 1992 – podczas wizyty w Polsce sekretarz generalny NATO Manfred Wörneroświadczył, że „drzwi do NATO są dla Polski otwarte”8 kwietnia 1994 – Polska złożyła wniosek o przyjęcie do Unii Europejskiej (prezydentura LechaWałęsy)12 marca 1999 – Polska stała się członkiem NATO (prezydentura Aleksandra Kwaśniewskiego)1 maja 2004 – Polska została przyjęta do Unii Europejskiej (prezydentura AleksandraKwaśniewskiego)

Materiał 1.


Włącz Polskę!

Mapa państw należących do NATO

Materiał 2.


Włącz Polskę!

Państwa Unii Europejskiej

Pytania

1. Przedstaw okoliczności wejścia Polski do NATO i do Unii Europejskiej.2. Przedstaw argumenty zwolenników i przeciwników wstąpienia Polski do NATO.3. Przedstaw poglądy zwolenników i przeciwników wstąpienia Polski do UE.4. Przedstaw prawa i obowiązki Polaków wynikające z posiadania przez Polaków obywatelstwaUE i porównuje z sytuacją swego kraju zamieszkania.

Praca domowa

1. Ustal z pomocą internetu operacje NATO, w których uczestniczy Polska.2. Oceń wpływ członkostwa w NATO na pozycję międzynarodową i poziom bezpieczeństwaPolski.3. Z perspektywy dzisiejszych doświadczeń rozważ korzyści, jakie niesie dla Polski członkostwow Unii Europejskiej.

Spis treściKomuniści przejmują władzę 1945-1947 (1) (Rafał Habielski) ....................................... 1Komuniści przejmują władzę 1945-1947 (2) (Rafał Habielski) ....................................... 1Komuniści przejmują władzę 1945-1947 (3) (Rafał Habielski) ....................................... 2Komuniści przejmują władzę 1945-1947 (4) (Rafał Habielski) ....................................... 6Emigracja wobec sprawy polskiej 1944-1945 (1) (Rafał Habielski) ............................... 8Emigracja wobec sprawy polskiej 1944-1945 (2) (Rafał Habielski) ............................. 10Władze komunistyczne wobec Państwa Podziemnego (1) (Rafał Habielski) ............... 11Władze komunistyczne wobec Państwa Podziemnego (2) (Rafał Habielski) ............... 12Polskie wcielenie Stalina. Kult Bieruta (1) (Rafał Habielski) ....................................... 14Polskie wcielenie Stalina. Kult Bieruta (2) (Rafał Habielski) ....................................... 17Stalinizm i sowietyzacja. Polityka i gospodarka (2) (Rafał Habielski) ......................... 18Kultura i nauka w okowach ideologii (2) (Rafał Habielski) ........................................... 19Komunizm wobec Kościoła (2) (Rafał Habielski) ............................................................ 20Terror. Procesy pokazowe (2) (Rafał Habielski) .............................................................. 21Polacy wobec nowej rzeczywistości. Przystosowanie i opór (2) (Rafał ......................... 23

Habielski)Odwilż (Rafał Habielski) ...................................................................................................... 24Poznański czerwiec. Bunt i wołanie o wolność (1) (Rafał Habielski) ........................... 26Poznański czerwiec. Bunt i wołanie o wolność (2) (Rafał Habielski) ........................... 28Październik 1956 (1) (Rafał Habielski) ............................................................................. 29Październik 1956 (2) (Rafał Habielski) ............................................................................. 31Październik 1956 (3) (Rafał Habielski) ............................................................................. 32Październik 1956 (4) (Rafał Habielski) ............................................................................. 33Kultura i sztuka w warunkach realnego socjalizmu (Rafał Habielski) ........................ 34Budujmy drugą Polskę. Polska Edwarda Gierka (2) (Rafał Habielski) ........................ 38Od sukcesu do kryzysu. Radom 1976 i powstanie opozycji demokratycznej (1) ......... 40

(Rafał Habielski)Od sukcesu do kryzysu. Radom 1976 i powstanie opozycji demokratycznej (2) ......... 40




(Rafał Habielski)Kryzys gospodarczy (Rafał Habielski) ............................................................................... 45Sierpień 1980 r. (Rafał Habielski) ..................................................................................... 46Mniejsze zło? Stan wojenny (1) (Rafał Habielski) ........................................................... 49Społeczeństwo wobec następstw stanu wojennego (1) (Rafał Habielski) .................... 51Społeczeństwo wobec następstw stanu wojennego (2) (Rafał Habielski) .................... 52Społeczeństwo wobec następstw stanu wojennego (3) (Rafał Habielski) .................... 53Społeczeństwo wobec następstw stanu wojennego (4) (Rafał Habielski) .................... 55Okrągły Stół (1) (Rafał Habielski) ..................................................................................... 57

Okrągły Stół (2) (Rafał Habielski) ..................................................................................... 58Narodziny III Rzeczpospolitej (Rafał Habielski) .............................................................. 59Polska droga do NATO i Unii Europejskiej (Rafał Habielski) ........................................ 61


Włącz Polskę!

Zestaw materiałów edukacyjnych POLSKA PO II WOJNIE...

Documents

Transcript of Zestaw materiałów edukacyjnych POLSKA PO II WOJNIE...