Europa po II wojnie światowej

Uwarunkowania historyczne

Konferencje Wielkiej Trójki i ich skutki dla Polski:

Konferencja w Casablance 14 - 24 stycznia 1943

Konferencja w Teheranie 28 listopada – 1 grudnia 1943

Konferencja w Jałcie 4-11 lutego 1945

Konferencja w Poczdamie 17 lipca – 2 sierpnia 1945

POTSDAM (Germany)POTSDAM (Germany)Date: Date: 17.VII – 2.VIII17.VII – 2.VIII 1945 1945

Present: Churchill, Present: Churchill, Truman and StalinTruman and Stalin

Potsdam Potsdam ist die Hauptstadt ist die Hauptstadt des Landes Brandenburg. des Landes Brandenburg.

Sie grenzt im NordostenSie grenzt im Nordostenunmittelbar an Berlin unmittelbar an Berlin und gehört und gehört zur europäischen zur europäischen MetropolregionMetropolregionBerlBerliin/Brandenburg. n/Brandenburg. Poczdam Poczdam jest stolicą jest stolicą Landu Brandenburg. Landu Brandenburg. Graniczy Graniczy na północnymna północnymwschodzie bezpośrednio wschodzie bezpośrednio z Berlinem i należy do z Berlinem i należy do europejskiej metropoliieuropejskiej metropoliiBerlin/Brandenburg.Berlin/Brandenburg.

PotsdamPotsdam ist bekannt als ist bekannt als die Sdie Stadt mit dentadt mit den zahlreichen zahlreichen Schloss- und Parkanlagen. Schloss- und Parkanlagen. PoczdamPoczdam jest znany jako miasto jest znany jako miasto z licznymi zamkami i parkami.z licznymi zamkami i parkami.

Die Planung übernahm der Die Planung übernahm der Architekt,Architekt, der sich an englischen der sich an englischen Landhäusern orientierte.Landhäusern orientierte. Projektem zajął się architekt, Projektem zajął się architekt, specjalizujący się w budowie specjalizujący się w budowie angielskich domków letniskowych. angielskich domków letniskowych.

Im Schloss Im Schloss CecilienhofCecilienhof fand fand vom 17 Juli bis zum 2 August vom 17 Juli bis zum 2 August 1945 die Potsdamer1945 die Potsdamer Konferenz Konferenz der Siegermächte des Zweiten der Siegermächte des Zweiten Weltkriegs statt. Das Schloss Weltkriegs statt. Das Schloss wurde 1914-1917 für den wurde 1914-1917 für den Kronprinzen Wilhelm und Kronprinzen Wilhelm und dessen Gattin Ceciliedessen Gattin Cecilie erbaut.erbaut. W zamku W zamku CecilienhofCecilienhof od od 17 lipca do 2 sierpnia roku 1945 17 lipca do 2 sierpnia roku 1945 miała miejsce miała miejsce konferencja mocarstw konferencja mocarstw zwycięskich drugiej wojny zwycięskich drugiej wojny światowej. Zamek światowej. Zamek wybudowano w latachwybudowano w latach1914 - 1917 dla księcia 1914 - 1917 dla księcia Wilhelma i jego małżonki Wilhelma i jego małżonki Cecylii. Cecylii.

Główne postanowienia zawarte w tzw. deklaracji poczdamskiej

odpowiedzialnością za II wojnę światową obarczone zostały Niemcy. demilitaryzacja, denazyfikacja, demokratyzacja, decentralizacja oraz

dekartelizacja Niemiec odszkodowania dla państw poszkodowanych, wypłacane przez Niemcy wschodnia granica Niemiec nie została ustalona, dziś obowiązują: "Umowa

o końcowej regulacji w sprawie Niemiec" (tzw. traktat 2+4) z 12 września 1990 roku oraz traktat polsko-niemiecki z 14 listopada 1990 roku o potwierdzeniu istniejącej granicy (Dz. U. 1992 nr 14 poz. 54).

15% reparacji wojennych przyznanych ZSRR miała otrzymać Polska dokonanie przesiedleń ludności niemieckiej z terenów przejętych przez

Czechosłowację, Polskę i z Węgier

Konferencja poczdamska ustaliła ukaranie zbrodniarzy hitlerowskich (tzw. proces norymberski), przyjęła radziecki program w kwestiach wschodniej granicy Niemiec.

Dodatkowo ustalono:Niemcy i Austrię podzielono na strefy okupacyjneKwestię Włoch, Bułgarii, Węgier, Finlandii i Rumuni rozpatrzyć przez Radę Ministrów Spraw Zagranicznych (USA, ZSRR, Wlk. Brytania, Francja i Chiny)Ewakuacja wojsk radzieckich i brytyjskich z Iranu,Korea – 38 równoleżnik linią demarkacyjną,Półwysep Indochiński – 16 równoleżnik,

14 sierpnia 1945 roku ZSRR i Chiny podpisały układ o przyjaźni i zobowiązały się do walki przeciw Japonii (2 wrzesień 1945).

Na samej konferencji poczdamskiej, stronę Polską reprezentowali Bolesław Bierut, Edward Osóbka-Morawski, Stanisław Grabski, Stanisław Mikołajczyk, Wincenty Rzymowski oraz Michał Rola-Żymierski.

W przemówieniu wicepremiera Mikołajczyka popierającym proponowane zmiany terytorialne, znalazł się także argument, iż stanowią gwarancję zapobieżenia podstawowych przyczyn imperializmu niemieckiego poprzez odebranie mu bazy przemysłowej.

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6a/KingParisPeace1946.jpg

Pokój paryski - 1947

Podpisany 10 lutego 1947 roku układ pokojowy pomiędzy sojusznikami III Rzeszy: Rumunią, Węgrami, Austrią, Finlandią, Bułgarią i Włochami a aliantami. Dotyczył on też innych członków koalicji hitlerowskiej i antyhitlerowskiej. Traktaty zostały przygotowane przez Radę Ministrów Spraw Zagranicznych i konferencję 21 państw. Zdecydowano o zmianach terytorialnych, ograniczono liczb armii, określono wysokość reparacji. Nakazano rozwiązanie organizacji o charakterze faszystowskim i osądzenie zbrodniarzy wojennych.

GenezaGeneza 14 VIII 1941 prezydent USA- Roosevelt i 14 VIII 1941 prezydent USA- Roosevelt i

premier W. Brytanii-Churchill podpisują premier W. Brytanii-Churchill podpisują Kartę Atlantycką.Kartę Atlantycką.

24 IX 1941 do Karty dołączył ZSRR na 24 IX 1941 do Karty dołączył ZSRR na konferencji międzysojuszniczej w Londynie.konferencji międzysojuszniczej w Londynie.

1 I 1942 26 państw w tym wielkie 1 I 1942 26 państw w tym wielkie mocarstwa mocarstwa (z wyjątkiem Francji) oraz Polska podpisują (z wyjątkiem Francji) oraz Polska podpisują w Waszyngtonie Deklarację Narodów w Waszyngtonie Deklarację Narodów Zjednoczonych.Zjednoczonych.

Moskwa-październik 1943 r. zapada decyzja Moskwa-październik 1943 r. zapada decyzja o utworzeniu ONZ (ministrowie spraw o utworzeniu ONZ (ministrowie spraw zagranicznych USA , W. Brytanii i ZSRR oraz zagranicznych USA , W. Brytanii i ZSRR oraz ambasador Chin).ambasador Chin).

21 VII - 7 X 1944 - konferencja w Dumbarton Oaks - wstępny projekt Karty NZ. Sygnatariusze uznają cele i zasady sformułowane w Karcie Atlantyckiej oraz zobowiązują się do zgodnego i wspólnego działania w celu pokonania faszyzmu.

W konferencji założycielskiej wzięło udział 50 państw (46 państw sygnatariuszy Deklaracji Narodów Zjednoczonych oraz Białoruś, Ukraina, Argentyna i Dania-zaproszone przez Konferencję).

Polska nie była zaproszona na Konferencję założycielską (Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, Rząd Londyński).

26 VI 1945 podpisanie Karty Narodów Zjednoczonych (Polska podpisała 16 X 1945)

24 X 1945 wejście w życie po złożeniu dokumentów ratyfikacyjnych przez 5 wielkich mocarstw i większość państw członków.

10 I 1946 – pierwsza sesja Zgromadzenia Ogólnego

Główne cele Karty NZGłówne cele Karty NZ Wyrzeczenie się stosowania przemocy Wyrzeczenie się stosowania przemocy

w stosunkach międzynarodowych;w stosunkach międzynarodowych; Wyrzeczenie się ekspansji terytorialnej;Wyrzeczenie się ekspansji terytorialnej; Uznanie rozbrojenia jako podstawy Uznanie rozbrojenia jako podstawy

bezpieczeństwa międzynarodowego;bezpieczeństwa międzynarodowego; Prawo wszystkich narodów do Prawo wszystkich narodów do

suwerenności suwerenności i swobodnego wyboru formy rządów;i swobodnego wyboru formy rządów;

Rozwój współpracy gospodarczej na Rozwój współpracy gospodarczej na zasadach równości i wzajemnych korzyścizasadach równości i wzajemnych korzyści

Główne cele Główne cele Organizacji Narodów ZjednoczonychOrganizacji Narodów Zjednoczonych

Utrzymywanie międzynarodowego pokoju Utrzymywanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.i bezpieczeństwa.

Stosowanie skutecznych środków zapobiegania Stosowanie skutecznych środków zapobiegania konfliktom.konfliktom.

Tłumienie aktów agresji i innych naruszeń pokoju.Tłumienie aktów agresji i innych naruszeń pokoju. Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami.Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami. Poszanowanie zasady równouprawnienia i Poszanowanie zasady równouprawnienia i

samostanowienia narodów.samostanowienia narodów. Rozwiązywanie w drodze współpracy Rozwiązywanie w drodze współpracy

międzynarodowej zagadnień międzynarodowych o międzynarodowej zagadnień międzynarodowych o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i humanitarnym.i humanitarnym.

Popieranie praw człowieka i podstawowych wolności.Popieranie praw człowieka i podstawowych wolności.

Organizacja Narodów Zjednoczonych powstała na mocy postanowień Konferencji w San Francisko, zakończonej 26 czerwca 1945.Jest to organizacja międzynarodowa o ogólnoświatowym zasięgu, skupiająca dzisiaj 190 państw. Swoje działania opiera na postanowieniach Karty Narodów Zjednoczonych.W ramach tej organizacji została przyjęta

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka(PDPCz) uchwalona 10 grudnia 1948

ONZ – Organizacja Narodów ZjednoczonychONZ – Organizacja Narodów Zjednoczonych

„wszystkie prawa człowieka są powszechne, niepodzielne i współzależne”

Światowa Konferencja Praw Człowieka, 1993, Wiedeń.

www.un.org

• PDPCz jest najszerzej w świecie akceptowanym dokumentem dotyczącym praw człowieka

• PDPCz przyczyniła się do określenia praw człowieka jako sprawy o znaczeniu międzynarodowym, a nie tylko wewnętrznej sprawy państw.

• Chociaż PDPCz nie jest dokumentem prawnie wiążącym, lecz jedynie zbiorem zasad, to jest uznawana jako prawo zwyczajowe lub interpretacja Karty NZ.

Powszechna Deklaracja Praw CzłowiekaPowszechna Deklaracja Praw Człowieka

Wiele Państw włącza prawa zawarte w Deklaracji do swoich konstytucji i ustaw.

22

PDPCz liczy 30 artykułów, w których zapisano:

Prawa osobiste jak prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa Zakaz niewolnictwa (art.4) Zakaz tortur (art.5) Równość wobec prawa (art.7) Prawa obywatelskie jak prawo do ubiegania się o azyl (art.14) Prawo do posiadania obywatelstwa (art.15) Prawo do zawarcia małżeństwa (art.16) Wolność myśli, sumienia i wyznania (art.18) Prawa polityczne jak wolność opinii (art.19) Prawo do uczestniczenia w rządzeniu swym krajem (art.21) Prawa ekonomiczne i społeczne np. prawo do urlopu i wypoczynku (art.24)

Powszechna Deklaracja Praw CzłowiekaPowszechna Deklaracja Praw Człowieka

23

Uchwalenie Deklaracji było początkiem wprowadzenia praw człowieka do prawa międzynarodowego. ONZ włącza zasady i prawa zawarte w PDPCz. do wielu traktatów i konwencji, którym towarzyszą mechanizmy gwarancji zawartych w nich praw i wolności.

Dokumenty ONZ dotyczące praw człowiekaDokumenty ONZ dotyczące praw człowieka

www.unhchr.ch

24

Mimo, że Polska nie brała udziału w konferencji założycielskiej ONZ w San Francisco , to ze względu na wkład w zwycięstwo nad faszyzmem należy do grona założycieli organizacji. Polska, od chwili powstania organizacji jest najaktywniejszym z jej członków.

Polska w ONZ

Od początku lat 70 – tych polskie jednostki wojskowe uczestniczą w operacjach pokojowych ONZ. Obecnie pełnią służbę m.in. na Wzgórzach Golan i w południowym Libanie. Od 1992 roku w operacjach pokojowych bierze udział także polska policja (np. w Kosowie). Dotychczas w operacjach pokojowych wzięło udział ok. 50 tys. Polaków. Przez wiele lat Polska była jednym z krajów najbardziej zaangażowanych w operacje pokojowe.

Obecnie w związku z wejściem do NATO i udziałem w organizowanych przez nie misjach udział Polaków znacznie się zmniejszył.

Wzgórza Golan

Polska w ONZ

Obok operacji pokojowych drugim obszarem aktywności Polski na forum ONZ było rozbrojenie i kontrola zbrojeń. Od 1959 roku Polska uczestniczyła w pracach Komitetu Rozbrojeniowego (od 1984 roku pod nazwą Konferencji Rozbrojeniowej) oraz wyszła z wieloma inicjatywami.

Kolejnym obszarem aktywności Polski w ONZ jest ochrona praw człowieka na terenie byłej Jugosławii.

Polska uczestniczyła w pracach głównych organów ONZ, w latach 1946 – 1947; 1970 – 1971; 1982 – 1983; 1996 – 1967 była niestałym członkiem Rady Bezpieczeństwa, a w latach 1992 – 2000 członkiem Rady Społeczno – Gospodarczej.

1993 – UNOMIG – Misja Obserwacyjna ONZ w Gruzji – 134 (7 Polaków), 1999 – UNMIK – Misja Tymczasowej Administracji ONZ w Kosowie – 1965 (101 Polaków),

1974 – UNDOF – Siły ONZ ds. Nadzoru Rozdzielenia Wojsk na Wzgórzach Golan – 1046 (353 Polaków),

1978 – UNIFIL – Tymczasowe Siły ONZ w Libanie – 1990 (214 Polaków),

1991 – MINURSO – Misja ONZ na rzecz Referendum w Saharze Zachodniej – 213 (1 Polak), 1999 – MONUC – Misja ONZ w Demokratycznej Republice Konga – 17 692 (3 Polaków),2000 – UNMEE – Misja ONZ w Etiopii i Erytrei – 3369 (6 Polaków),2003 – UNMIL – Misja ONZ w Liberii – 15 825 (5 Polaków),2004 – UNOCI – Operacja ONZ na Wybrzeżu Kości Słoniowej – 7621 (2 Polaków),2005 – UNMIS – Misja ONZ w Sudanie – 10 224 (2 Polaków).

Polska w ONZ

Siły pokojowe ONZ jest to część sił zbrojnych państw oddanych do dyspozycji ONZ w celu przeprowadzenia konkretnych operacji pokojowych. Siły te powoływane są w trybie doraźnym przez Zgromadzenie Ogólne lub Radę Bezpieczeństwa ONZ, zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych. W założeniach ONZ, siły pokojowe stanowią – dla państw w nich uczestniczących – nieprzymusowy instrument kontroli konfliktów zbrojnych. Wybrane misje pokojowe z udziałem Polaków:

Polska w ONZDo najważniejszych inicjatyw Polski na forum ONZ należy: • propozycja utworzenia Europejskiej Komisji Gospodarczej - 1946,• plan Rapackiego, który dotyczył utworzenia w Europie Środkowej strefy bezatomowej – 1957,• Deklaracja praw dziecka – 1959,• plan Gomułki będący propozycją zamrożenia zbrojeń w Europie Środkowej – 1964,• konwencja o nieprzedawnianiu zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości – 1968,• Konwencja praw dziecka – 1990,• ogłoszenie Międzynarodowego Roku Rodziny – 1994,• Konwencja o zwalczaniu międzynarodowej przestępczości zorganizowanej – 1996.

Adam Rapacki , minister spraw zagranicznych

1956 - 1968

2 października 1957 Adam Rapacki na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych przedstawił propozycję utworzenia strefy bezatomowej w Europie Środkowej – tzw. Plan Rapackiego. W 1964 postulował zwołanie Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie KBWE. Wycofał się z życia politycznego w okresie wydarzeń marcowych w 1968 w proteście przeciwko prześladowaniom osób żydowskiego pochodzenia.

Western Views of the Iron Curtain

• Winston Churchill attacked the Soviet Union for creating an Iron Curtain.

• http://www.youtube.com/watch?v=jvax5VUvjWQ

• The term reflected Churchill’s belief that communism had created a sharp division in Europe.

• Harry S Truman urged his secretary of state to get tough with the Soviets.

• Americans fought to bring democracy and economic opportunities to Europe

The Iron Curtain

Zimna wojnaZimna wojna

Aby dobrze zrozumieć pojęcie wyścigu zbrojeń, musimy poznać sytuację Aby dobrze zrozumieć pojęcie wyścigu zbrojeń, musimy poznać sytuację polityczną w okresie powojennym. Powojenna atmosfera międzynarodowej współpracy polityczną w okresie powojennym. Powojenna atmosfera międzynarodowej współpracy ulegała stopniowemu osłabianiu. ulegała stopniowemu osłabianiu. Narastający stan napięcia, dostrzegany już w roku Narastający stan napięcia, dostrzegany już w roku 1945, nazwany został „zimną wojną”. Za jej pierwszą deklarację, czyli ostrzeżenie pod 1945, nazwany został „zimną wojną”. Za jej pierwszą deklarację, czyli ostrzeżenie pod adresem ZSRR, uznaje się mowę Churchilla w Stanach Zjednoczonych w Fulton adresem ZSRR, uznaje się mowę Churchilla w Stanach Zjednoczonych w Fulton (Missouri), który 5 marca 1946 w obecności prezydenta Trumana stwierdził, że wobec (Missouri), który 5 marca 1946 w obecności prezydenta Trumana stwierdził, że wobec zaciągnięcia przez ZSRR w Europie „żelaznej kurtyny” należy zjednoczyć się w obronie zaciągnięcia przez ZSRR w Europie „żelaznej kurtyny” należy zjednoczyć się w obronie przed radzieckim komunizmem. Wraz z nasilaniem się wpływów ZSRR i uzyskiwaniem przed radzieckim komunizmem. Wraz z nasilaniem się wpływów ZSRR i uzyskiwaniem przez to państwo broni atomowej (do 1949 tę broń posiadały tylko Stany Zjednoczone), przez to państwo broni atomowej (do 1949 tę broń posiadały tylko Stany Zjednoczone), zwiększało się napięcie wśród antagonistów „zimnej wojny”. Według doktryny zwiększało się napięcie wśród antagonistów „zimnej wojny”. Według doktryny Trumana, należało pomagać krajom zagrożonym wpływom komunistycznymTrumana, należało pomagać krajom zagrożonym wpływom komunistycznym . .

ChurchillChurchill TrumanTruman

Doktryna Trumana

Doktryna Trumana – program polityki zagranicznej USA, sformułowany przez prezydenta Harry'ego S. Trumana i przedstawiony 12 marca 1947 roku w orędziu do Kongresu. Doktryna głosiła, że USA powinny pomagać narodom, które przeciwstawiają się presji zewnętrznej lub próbom przejęcia siłą władzy nad nimi przez uzbrojone mniejszości. Choć nie było to powiedziane wprost, doktryna odnosiła się do Związku Radzieckiego.

Odnosiła się pierwotnie do Grecji i Turcji – 22 czerwca 1947 roku Truman podpisał akt, przekazujący 400 mln dolarów na ekonomiczną i wojskową pomoc dla tych krajów (250 mln dolarów dla Grecji i 150 mln dolarów dla Turcji).

Doktryna stała się trwałą zasadą polityki zagranicznej USA, oznaczała ostateczne zerwanie z odradzającą się po wojnie polityką izolacjonizmu USA.

A British cartoon of June 1947 shows Truman and Stalin as two taxi-drivers trying to get customers.  The 'customers' are labelled 'Turkey', 'Hungary', 'Bulgaria', 'Austria'.

Plan Marshalla

nazwa użyta przy wprowadzaniu w życie, oficjalna nazwa ang. European Recovery Program) – plan Stanów Zjednoczonych mający służyć odbudowie gospodarek krajów Europy Zachodniej po II wojnie światowej, obejmujący pomoc w postaci surowców mineralnych, produktów żywnościowych, kredytów i dóbr inwestycyjnych.Nazwa tej inicjatywy pochodzi od nazwiska sekretarza stanu Stanów Zjednoczonych gen. George’a Marshalla, który przemawiając 5 czerwca 1947 na Uniwersytecie Harvarda, przedstawił deklarację pomocy gospodarczej dla krajów Europy, określając jej charakter i warunki otrzymania

Plan odbudowy został opracowany na spotkaniu państw europejskich latem 1947. Oferował taką samą pomoc ZSRR i jego satelitom, ale został odrzucony przez Stalina, a na jego polecenie przez rządy Polski i Czechosłowacji, które zostały zaproszone do udziału w planie i wyraziły wstępną akceptację przystąpienia do niego. Plan został uchwalony przez Kongres Stanów Zjednoczonych 3 kwietnia 1948 i wszedł w życie tego samego dnia po podpisaniu przez prezydenta Harry’ego Trumana. Program pomocy był realizowany przez 4 lata, od kwietnia 1948 do czerwca 1952. W tym czasie przekazano około 13 mld dolarów (co najmniej 107 mld. dolarów według obecnych cen) w postaci pomocy technicznej i ekonomicznej, aby wesprzeć odbudowę gospodarek krajów europejskich, które dołączyły do Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC)