Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny Ślązak Gimnazjalista 2018/2019, blok humanistyczny str. 1

JĘZYK POLSKI Yi-Fu Tuan Przestrzeń i miejsce - Fragmenty (przełożyła Agnieszka Morawska) 1. „Wysoko” i „nisko”, dwa bieguny osi pionowej, są słowami o bogatych znaczeniach w większości języków. Wszystko, co lepsze czy doskonałe, jest wyżej, kojarzy się z poczuciem fizycznej wysokości. Istotnie, ang. superior („lepszy”) pochodzi od łacińskiego słowa, które znaczy „wyższy”. Excel (celsus) to inne łacińskie słowo, które znaczy „wysoki” (por. angielskie excellent – „doskonały”). W sanskrycie brahman wywodzi się z terminu „wysokość”. „Stopień”, w znaczeniu dosłownym, jest schodkiem, po którym wchodzi się w górę lub schodzi w dół w przestrzeni. O pozycji społecznej mówi się „wysoka” lub „niska”, a nie „wielka” lub „mała”. Bóg przebywa w niebie. Tak w Starym, jak i Nowym Testamencie, Bóg bywał czasem identyfikowany z niebem. […] 2. W architekturze ważne budynki ustawia się na cokołach lub stopniach; tam, gdzie umiejętności techniczne były największe, budynki te bywały zazwyczaj najwyższe. Chyba zawsze stosuje się to do pomników; wyższa piramida czy też kolumna triumfalna budzi więcej podziwu niż niższa. […] 3. Prestiż centrum jest mocno ugruntowany. W każdym miejscu ludzie uważają swój kraj za „środek” czy centrum świata. Wśród niektórych ludów panuje tu sprzeczne z geografią przekonanie, że żyją na wierzchołku świata albo że ich święte miejsce jest szczytem Ziemi. […] 4. Przestrzeń z przodu jest przede wszystkim wizualna. Jest jasna i dużo większa od przestrzeni z tyłu, której doświadczamy dzięki znakom niewizualnym. Przestrzeń z przodu jest „oświecona”, ponieważ możemy ją widzieć, przestrzeń z tyłu jest „ciemna”, choćby nawet świeciło słońce, dlatego że widzieć jej nie możemy. Co najmniej od czasów Platona (Timaios) wierzono, że oczy ludzkie wysyłają promienie; wiara ta przetrwała po średniowiecze i dłużej. Inne powszechne przekonanie głosi, że cień pada z tyłu, choćby nawet w rzeczywistości rozciągał się przed człowiekiem. W kategoriach czasu przestrzeń z przodu kojarzy się z przyszłością, przestrzeń z tyłu – z przeszłością. Przód oznacza godność. Ludzka twarz budzi respekt, a nawet lęk. Istoty niższe zbliżają się do wielkich, spuszczając oczy i unikając widoku budzącej lęk twarzy. Tył jest świecki. Istoty niższe trzymają się z tyłu (i w cieniu) osób w stosunku do nich wyższych. […] 5. We wszystkich niemal kulturach, o których mamy informacje, prawą stronę ceni się wyżej niż lewą. Szczególnie bogate na to dowody znajdujemy w Europie, na Bliskim Wschodzie i w Afryce, ale zjawisko jest także dobrze udokumentowane w Indiach i południowo-wschodniej Azji. W zasadzie z prawą stroną wiąże się świętą siłę, zasadę wszelkiego ukierunkowanego działania i źródło wszystkiego, co dobre i uprawnione. Lewa strona jest antytezą: oznacza świeckie, nieczyste, niepewne i słabe, to, co jest złe i czego należy się bać. W przestrzeni towarzyskiej przestrzeń na prawo od gospodarza jest miejscem honorowym. […] 6. Człowiek jest miarą. W dosłownym sensie ludzkie ciało jest miarą kierunków, położenia i odległości. […] 7. Ludowe miary długości pochodzą od części ciała. Powszechnie używa się szerokości czy długości kciuka lub palca, rozpiętości dłoni od kciuka do czubka małego palca lub palca wskazującego, od czubka środkowego palca do łokcia (łokieć) albo rozpiętości ramion od czubka do czubka palców. Przedmioty wykonane przez człowieka do codziennego użytku służą jako miary długości, na przykład kij do poganiania wołów, włócznia, zwyczajowo przyjęte odcinki sznura lub łańcucha. Określenia innych długości wywodzą się z doświadczenia i pojęcia wysiłku. Jard to duży krok, mila to tysiąc kroków. […]

Czesław Miłosz

Druga przestrzeń Jakie przestronne niebiańskie pokoje! Wstępowanie do nich po stopniach z powietrza. Nad obłokami rajskie wiszące ogrody. Dusza odrywa się od ciała i szybuje, Pamięta, że jest wysokość I jest niskość. Czy naprawdę zgubiliśmy wiarę w drugą przestrzeń? I znikło, przepadło i Niebo, i Piekło?

zDolny Ślązak Gimnazjalista BLOK HUMANISTYCZNY

XIX DOLNOŚLĄSKI KONKURS DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH

II ETAP - POWIATOWY

14.11.2018 r., godz. 1200 Czas trwania 90 minut

TWÓJ KOD

Przepisz tutaj Twój kod

P

P

H

Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny Ślązak Gimnazjalista 2018/2019, blok humanistyczny str. 2

Przepisz tutaj Twój kod

Bez łąk pozaziemskich jak spotkać Zbawienie? Gdzie znajdzie sobie siedzibę związek potępionych? Płaczmy, lamentujmy po wielkiej utracie. Porysujmy węglem twarze, rozpuszczajmy włosy. Błagajmy, niech nam będzie wrócona Druga przestrzeń. W zadaniach zamkniętych właściwą odpowiedź zaznacz znakiem X. W razie pomyłki otocz błędnie wybraną odpowiedź kółkiem, a następnie zaznacz kolejną znakiem X.

1. W pierwszym akapicie tekstu Yi-Fu Tuana jest mowa o porządku organizującym przestrzeń (1 p.)

A. centralnym. B. diagonalnym. C. wertykalnym. D. horyzontalnym.

2. Wyjaśnij krótko, czemu służy w pierwszym akapicie przywołanie wyrazów pochodzących z różnych języków?

(1 p.)

……………………………………...……………………………………………………………………………………………………… ………………………………...……………………………………………………………………………………………………………

3. Przygotowujesz przyjęcie imieninowe dla swej mamy. Jak powinno się usytuować krzesła dla babci i dziadka

w odniesieniu do miejsca solenizantki? (1 p.)

A. Centralnie. B. Naprzeciwko. C. Po jej lewej stronie. D. Po jej prawej stronie.

4. Treść akapitów 6. i 7. pozostają wobec siebie w stosunku (1 p.)

A. kontynuacji. B. bez związku. C. warunkowym. D. przeciwstawnym.

5. W akapicie szóstym Przestrzeni i miejsca autor stwierdza, że „człowiek jest miarą”. Ułóż zdanie, w którym

wyjaśnisz metaforyczne znaczenie tej miary. (1 p.)

……………………………………...……………………………………………………………………………………………………… ………………………………...……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………...……………………………………………………………………………………………………… 6. Do wartości związanych z kategorią „przód” nie należy (1 p.)

A. świętość. B. godność. C. przyszłość. D. świeckość.

7. W wyrażeniu Tak w Starym, jak i Nowym Testamencie występują (1 p.)

A. zrosty. B. złożenia. C. zgrubienia. D. zestawienia.

8. Wypowiedzenie Widzieć jej nie możemy zawiera zaimek (1 p.)

A. liczebny B. rzeczowny. C. przymiotny. D. przysłowny.

9. Napisz, kim jest podmiot mówiący w wierszu Czesława Miłosza i zacytuj słowa, które uzasadnią Twoją

odpowiedź. (1 p.)

………………………………...……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………...………………………………………………………………………………………………………

Tabela punktów – zadania 1 – 18 (wypełnia WKK)

1 2 3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny Ślązak Gimnazjalista 2018/2019, blok humanistyczny str. 3

Przepisz tutaj Twój kod

10. Podkreśl określenia problematyki wiersza Miłosza, które są wskazówką interpretacyjną do właściwego

odczytania utworu. (1 p.)

ekstatyczny zachwyt powabami świata, kontemplacja rzeczy ostatecznych, element poetyckiego traktatu moralnego,

medytacja nad losem człowieka, rozważania teologiczne

11. Wymień partykułę, obecną w wierszu Czesława Miłosza, która podkreśla prawdziwość przekonania, że

„zgubiliśmy wiarę w drugą przestrzeń”. (1 p.)

………………………………...…………………………………………………………………………………………………………… 12. Czego symbolami są „wysokość” i „niskość” w wierszu Czesława Miłosza? (1 p.)

„wysokość” - …………………………………………………………………………………………………………………………. „niskość” - ……………………………………………………………………………………………………………………………..

13. Wypisz z wiersza Czesława Miłosza dwa różne przykłady składniowych środków stylistycznych i nazwij je.

(2 p.)

A……………………………………………………………………………………………………………………………..……………..

B…………………………………………………………………………………………………………………………………………..

14. W obu tekstach został użyty wyraz „stopień”. Ułóż zdanie złożone współrzędnie przeciwstawne, które

wyjaśni, na czym polega różnica jego funkcji w utworach. (2 p.)

………………………………...……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………...……………………………………………………………………………………………………… ………………………………...……………………………………………………………………………………………………………

15. Wypisz z wiersza cztery synonimy „drugiej przestrzeni” (2 p.)

………………………………………………………………………………………………………………………………………..…….

16. Wymień cztery cechy stylu tekstu Przestrzeń i miejsce, które pozwalają zaliczyć go do kategorii tekstów

popularnonaukowych. (2 p.)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

17. Yi-Fu Tuan zyskał miano prekursora geografii humanistycznej. Wyjaśnij je jednym zdaniem w kontekście

przywołanego tekstu Przestrzeń i miejsce. (2 p.)

………………………………...……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………...……………………………………………………………………………………………………… ………………………………...…………………………………………………………………………………………………………… 18. Podaj sens związków frazeologicznych: (3 p.)

A. Być w siódmym niebie – ……………………………………………………………………………………………………………

B. Z piekła rodem – ……………………………………………………………………………………………………………………. C. Kto wysoko mierzy, nisko spada – ………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny Ślązak Gimnazjalista 2018/2019, blok humanistyczny str. 4

Przepisz tutaj Twój kod

HISTORIA

W zadaniach zamkniętych właściwą odpowiedź zaznacz znakiem X. W razie pomyłki otocz błędnie wybraną odpowiedź kółkiem, a następnie zaznacz kolejną znakiem X. W zadaniach za 1 punkt może być więcej niż jedna poprawna odpowiedź. Żeby otrzymać punkt, należy zaznaczyć wszystkie poprawne odpowiedzi, a następnie przenieść je do tabeli odpowiedzi. Zadania za 1 punkt 1. Metropolią w starożytnej Grecji nazywano A. zakładaną kolonię. B. kilka połączonych polis. C. największe miasta, tj. Ateny, Spartę, Korynt. D. rodzinną polis, z której pochodzili mieszańcy kolonii. 2. Poza tym uważam, że Kartaginę należy zniszczyć - tym zdaniem Kato Starszy, nieprzejednany wróg Kartaginy, miał kończyć wszystkie przemówienia w senacie rzymskim. Zapowiedź ta została zrealizowana już po jego śmierci w A. 216 r. p.n.e. B. 146 r. p.n.e. C. 50 r. p.n.e. D. 31 r. p.n.e. 3. Najstarsza piastowska nekropolia na Śląsku znajduje się w A. Lubiążu. B. Legnicy. C. Krzeszowie. D. Świdnicy. 4. Zaznacz zdania zawierające fałszywą informację. A. Wojciech, pierwszy polski święty, pochodził z Czech. B. Osada w Biskupinie w VII w. p.n.e. była zamieszkana przez Słowian. C. Cyryl i Metody, bizantyjscy misjonarze, brali udział w chrystianizacji Rusi Kijowskiej. D. Na podstawie dokumentu Dagome iudex można ustalić, jaki obszar miało państwo Mieszka I. 5. Zamek Książ został wzniesiony pod koniec XIII wieku jako jedna z siedzib A. księcia Bolka I Surowego. B. księcia Henryka IV. C. księcia Bolesława Rogatki. D. księcia Jana Dobrego. 6. Wskaż odpowiedzi, w których wpisano skutki wojen polsko–rosyjskich w II połowie XVII wieku. A. Włączenie do Rosji Kijowa. B. Włączenie do Rzeczypospolitej Inflant. C. Zniszczenie przez wojska polskie Moskwy. D. Utrata przez Rzeczpospolitą ziemi smoleńskiej. 7. Konfederacja targowicka została zawiązana A. przeciw Rosji. B. przeciw Prusom i Rosji. C. przeciw Konstytucji 3 maja. D. w obronie Konstytucji 3 maja. 8. Pod koniec panowania Aleksandra I w Rosji rozwijał się ruch o cechach rewolucyjnych, którego celem była demokratyzacja państwa. Jego członkowie próbowali nieskutecznie przeprowadzić po śmierci cara zamach stanu. Jak nazywa się tych powstańców? A. Jakobinami. B. Dekabrystami. C. Okcydentalistami. D. Konstytucjonalistami. 9. Które z poniższych państw narodziło się w XIX wieku po raz pierwszy w historii? A. Serbia B. Belgia C. Węgry D. Irlandia

Tabela odpowiedzi – zadania 1 – 9 (wypełnia uczestnik)

1 2 3 4 5

6

7

8

9

A A A A A A A A A

B B B B B B B B B

C C C C C C C C C

D D D D D D D D D

Tabela punktów – zadania 10 – 15 (wypełnia WKK)

10 11 12

13

14

15

Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny Ślązak Gimnazjalista 2018/2019, blok humanistyczny str. 5

Przepisz tutaj Twój kod

Zadania za 2 punkty 10. Podpisz porządki architektoniczne.

A. B. C. ……………………………… ………………………… ……………………………

www.isztuka.edu.pl

11. Do poniższych biogramów dopisz właściwe postacie. Należy podać imię i nazwisko / przydomek. A. Pamiętał jeszcze czasy dziada, Bolesława III Krzywoustego. Nie odnosząc sukcesów w polityce, okazał się dobrym

gospodarzem swej dzielnicy. Świadomie starał się przenosić na Śląsk wzory stosunków obserwowanych podczas pobytu

w Niemczech i jako pierwszy z książąt polskich, zaczął sprowadzać stamtąd osadników. Lat jego rządów sięgają początki

górnictwa złota w okolicy Złotoryi. Z akcją kolonizacyjną wiązała się też fundacja klasztoru cystersów w Lubiążu.

…………………………………………

B. Poeta, inżynier i generał. Absolwent Szkoły Rycerskiej, w której zapoznał się z systemami fortyfikacji i umocnień

polowych budowanych z wykorzystaniem terenu. Opanował budownictwo koszar i mostów, poznał zasady miernictwa

i kartografii. Poznał też zasady walki i dowodzenia oddziałami. Uczestniczył w wojnie w obronie Konstytucji 3 Maja. Po

wybuchu insurekcji kościuszkowskiej zorganizował powstanie w Wilnie i dowodził wojskami na Litwie. Zginął w czasie

rosyjskiego szturmu na Pragę.

………………………………………….

12. Do podanych poniżej pojęć dopisz definicje, podając w każdej z nich przynajmniej dwie informacje. A. Renesans karoliński

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

B. Związek zawodowy

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny Ślązak Gimnazjalista 2018/2019, blok humanistyczny str. 6

Przepisz tutaj Twój kod

Zadania za 3 punkty 13. Do wydarzeń dopisz właściwe daty.

A. Przejęcie władzy w księstwie wrocławskim przez króla czeskiego Jana Luksemburczyka ….……..

B. Wybuch powstania Chmielnickiego …….…..

C. Wydanie Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych …….…..

D. Traktat w Tylży ………...

14. Uzupełnij luki w zdaniach.

W Polsce od 1999 roku funkcjonuje trójstopniowy podział terytorialny państwa na gminy, ……………….…. i

województwa. Organem stanowiącym w gminie jest ……………………………………..……, a organem wykonawczym

………..…., burmistrz lub prezydent miasta. Od 2002 roku organy wykonawcze wybiera się w wyborach

….…………………..……….….

Zadanie za 4 punkty 15. Korzystając z tekstu źródłowego i wiedzy pozaźródłowej, wykonaj polecenia. Przedstawiciele ludu francuskiego, zebrani w Zgromadzeniu Narodowym, postanowili ogłosić w uroczystej deklaracji naturalne, niezbywalne i święte prawa człowieka. W związku z tym Zgromadzenie Narodowe uznaje i ogłasza (…): Art. I. Ludzie rodzą się i pozostają wolnymi i równymi w prawach. Podstawą różnic społecznych może być tylko wzgląd na pożytek ogółu. Art. II. Celem wszelkiego zrzeszenia politycznego jest utrzymanie przyrodzonych i niezbywalnych praw człowieka. Prawa te to: wolność, własność, bezpieczeństwo i opór przeciw uciskowi. Art. III. Źródło wszelkiej władzy zasadniczo tkwi w narodzie. Żadne ciało, żadna jednostka nie może sprawować władzy, która by wyraźnie od narodu nie pochodziła. Art. IV. Wolność polega na tym, że wolno każdemu czynić wszystko, co tylko nie jest ze szkodą drugiego, korzystanie zatem z przyrodzonych praw każdego człowieka nie napotyka innych granic, jak te, które zapewniają korzystanie z tych samych praw innych członków społeczeństwa. Granice te mogą być zakreślone tylko drogą ustawy.

M. Sobańska-Bondaruk, S. Lenard, Ćwiczenia źródłowe dla gimnazjum, Warszawa 2002

A. Podaj pełną nazwę dokumentu, z którego pochodzi cytowany fragment.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. B. W jakich okolicznościach został wydany ten dokument? …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. C. Wyjaśnij, podając przykład, co oznacza podkreślone w tekście sformułowanie? …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. D. Jak nazywamy zasadę sformułowaną w artykule III.? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..