A N N A L E S A C A D E M I A E M E D I C A E S T E T I N E N S I SR O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E

2007, 53, SUPPL. 3, 94–97

LESZEK MYŚLIWIEC, IZABELA WIŚNIEWSKA, KATARZYNA SPORNIAK-TUTAK

ZASTOSOWANIE OZONOTERAPII JAKO JEDNA Z METOD ZAPOBIEGANIA POWIKŁANIOM ZAPALNYM PO OPERACYJNYM USUNIĘCIU ZĘBÓW

TRZECICH TRZONOWYCH W ŻUCHWIE – DONIESIENIE WSTĘPNE

THE USE OF OZONE THERAPY AS ONE OF THE METHODS OF PREVENTING INFLAMMATORY COMPLICATIONS AFTER A SURGICAL EXTRACTION OF THE THIRD MOLARS IN THE MANDIBLE – PRELIMINARY REPORT

Katedra i Zakład Chirurgii Stomatologicznej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinieal. Powstańców Wlkp. 72, 71-111 Szczecin

Kierownik: dr hab. n. med. Leszek Myśliwiec

Summary

Introduction: Surgical extraction of retained teeth, in-cluding third molars, is currently one of the most frequently performed procedures in surgical dentistry. Indications for such acts are not only evident pathological states taking place near retained teeth number eight but also asymptomatic cases detected in the course of orthodontic or prosthetic treatment. One of the more frequent complications is an infected tooth-socket.

The aim of the work was the effectiveness evaluation of ozone therapy in preventing that complication.

Material and methods: 80 patients with a II and III degree of procedure diffi culty according to Pederson were observed among whom before and after the procedure ozone therapy was applied. In the analyzes of the healing process the course and pain complaints expressed in the VAS (Visual Analysis Scale) were taken under consideration. The control group was made up of 40 patients. In the statistical analysis of the results the χ2 independence test was used.

Results: It was found that the pain complaints as well as the degree of lockjaw in the fi rst, third and tenth day after the procedure in the studied group were smaller than in the control group. An infected tooth-socket appeared in the studied group among 2.5% of patients while in the control group it was among 45% of patients. All the results were statistically signifi cant (p < 0.001).

Conclusions: The use of ozone therapy infl uences the decrease of occurrence frequency of an infected tooth-socket and a gentler course of it.

K e y w o r d s: ozone therapy – Healozone.

Streszczenie

Wstęp: Operacyjne usunięcie zębów zatrzymanych, w tym także trzecich trzonowców, jest obecnie jednym z najczęściej wykonywanych zabiegów w chirurgii stoma-tologicznej. Wskazaniami do tego typu postępowania są nie tylko ewidentne stany patologiczne toczące się w sąsiedztwie zatrzymanych zębów ósmych, ale także przypadki bezob-jawowe, stwierdzone w trakcie leczenia ortodontycznego czy protetycznego. Jednym z częstszych powikłań jest za-każony zębodół.

Celem pracy była ocena skuteczności ozonoterapii w zapobiegania temu powikłaniu.

Materiał i metody: Obserwacją objęto 80 pacjentów z II° i III° trudności zabiegu wg Pedersona, u których przed zabiegiem, jak i po, stosowano ozonoterapię. W analizie procesu gojenia wzięto pod uwagę jego przebieg oraz do-legliwości bólowe wyrażone w skali VAS. Grupę kontrolną stanowiło 40 pacjentów. W opracowaniu statystycznym wyników posłużono się testem niezależności χ2.

OZONOTERAPIA JAKO METODA ZAPOBIEGANIA POWIKŁANIOM ZAPALNYM 95

Urządzenie Heal Ozon pobiera tlen z powietrza i za-mienia go w ozon. Gaz jest podawany do kapturka w ilości 615 mm3/min, co oznacza, że wewnątrz kapturka dochodzi do wymiany ozonu 300 razy na sekundę. Bezpieczeństwo metody Heal Ozon wynika z niskich stężeń stosowanego ozonu w ustach pacjenta oraz z faktu, że każda nieszczelność kapturka hamuje pracę aparatu. Odessany, zużyty ozon w obecności katalizatora manganowego przekształca się w niegroźny dwuatomowy tlen O2.

Obserwacją objęto 80 pacjentów leczonych w zakładzie Chirurgii Stomatologicznej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Grupę badaną stanowiło 40 chorych, u których przed zabiegiem, jak i po zbiegu, zastosowano ozonotera-pię. Kolejnych 40 pacjentów stanowiło grupę kontrolną. Badaniem objęto osoby obojga płci w wieku 18–50 lat. Ozon podawano 2-krotnie. Pierwsza aplikacja (40 s) miała miejsce po podaniu znieczulenia przewodowego w okolicy kieszonki zęba siódmego i ósmego, druga – także 40 s – na ranę pooperacyjną, po założeniu szwów.

W analizie procesu gojenia po zastosowaniu ozonote-rapii wzięto pod uwagę występowanie zakażonego zębodo-łu, bólu i szczękościsku. W ocenie subiektywnych odczuć bólowych zastosowano 10-stopniową skalę VAS (Visual Analysis Scale of Pain), gdzie: 10 – ból nie do wytrzy-mania, promieniujący, przygnębiający; 9, 8 – ból bardzo silny; 7, 6, 5 – ból silny; 4, 3 – ból lekki; 2, 1 – ból słaby, lekko odczuwalny. Szczękościsk oceniany był w stopniach I–III. Trudność zabiegu oceniano za pomocą skali trudności zabiegu wg Pedersona [10]. Badaniem objęto chorych, u któ-rych stwierdzono 2. i 3. stopień trudności (średnio trudny i bardzo trudny). Badania kontrolne przeprowadzono w 1., 3. i 7. dobę po zabiegu chirurgicznym.

Wyniki

Przeanalizowano subiektywne odczucia bólowe zgłasza-ne przez pacjentów (tab. 1 i 2). U chorych zgłaszających się do badania kontrolnego, u których w leczeniu zastosowano ozonoterapię aparatem Heal Ozon fi rmy KaVO, po upływie 24 godzin w grupie badanej obserwowano brak dolegliwości bólowych u 20 pacjentów, a tylko u 10 ból był słaby, lek-ko odczuwalny. Tylko u 1 pacjenta wystąpiły bardzo silne bóle. W grupie kontrolnej w pierwszej dobie po zabiegu wszyscy badani zgłaszali dolegliwości bólowe o różnym

Wyniki: Stwierdzono, iż dolegliwości bólowe, jak i sto-pień szczękościsku, w 1., 3. i 10. dobie po zabiegu w grupie badanej były mniejsze niż w grupie kontrolnej. Zakażony zębodół wystąpił w grupie badanej u 2,5% pacjentów, pod-czas gdy w grupie kontrolnej u 45% osób. Wszystkie wyniki były istotne statystyczne (p < 0,001).

Wnioski: Zastosowanie ozonoterapii wpływa na zmniej-szenie częstości występowania zakażonego zębodołu i ła-godniejszy jego przebieg.

H a s ł a: ozonoterapia – Healozone.

Wstęp

Operacyjne usunięcie trzecich trzonowców jest obec-nie jednym z trudniejszych, ale najczęściej wykonywanych zabiegów z zakresu chirurgii stomatologicznej. Główną przyczyną ich ekstrakcji są stany patologiczne, takie jak: zapalenie kieszonek okołozębowych, ropnie, torbiele, re-sorpcje zębów sąsiednich, znaczne zniszczenie próchnicze koron zębów trzecich trzonowych dolnych, nieprzewidy-walny wynik leczenia endodontycznego. Wzrost wymagań estetycznych pacjentów oraz szerszy dostęp do leczenia ortodontycznego i protetycznego spowodowały poszerzenie wskazań do ekstrakcji o przypadki bezobjawowe.

Zabieg chirurgicznego usunięcia zębów mądrości niesie za sobą ryzyko powikłań. Do najczęściej występujących należą: suchy zębodół, ból, obrzęki twarzy, szczękościsk. Inne powikłania to: zaburzenia czucia – niedoczulica lub parestezja w zakresie unerwienia przez nerw zębodołowy dolny lub językowy, które występują rzadziej [1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9].

Profi laktyka i leczenie powikłań stanowią istotny pro-blem w chirurgii stomatologicznej. Szeroko stosowane środki farmakologiczne (antybiotyki) nie przynoszą spodziewanych efektów, stąd też trwające od wielu lat poszukiwania innych metod ograniczenia odsetka zakażeń.

Celem pracy była ocena skuteczności ozonoterapii jako jednej z metod zapobiegania powikłaniom zapalnym po operacyjnym usunięciu zębów trzecich trzonowych w żuchwie.

Materiały i metody

Do ozonoterapii wykorzystano aparat Heal Ozon fi rmy KaVo. Urządzenie składa się z panelu sterującego, sterownika nośnego, kątnicy przyłączanej do konsoli za pomocą rękawa oraz jednorazowych kapturków silikonowych, których różne wielkości łatwo można dopasować do wielkości pola opera-cyjnego. Panel sterujący zawiera elektroniczny wyświetlacz i regulator pozwalający na określenie i kontrolowanie czasu podawania ozonu w przedziałach 10, 20, 30 i 40 s. Kątnica wyglądem przypomina standardową kątnicę stomatologiczną i jest zakładana za pomocą szybkozłączki.

T a b e l a 1. Subiektywne odczucia bólowe – grupa badana

T a b l e 1. Subjective pain sensation – studied group

Ból po zabiegu Pain after

the procedure

Skala VAS VAS 24 h 3 dni

3 days7 dni

7 days0

1–23–4

5, 6, 78–910

20106310

22106200

3261100

Razem / Total – 40 40 40

96 LESZEK MYŚLIWIEC, IZABELA WIŚNIEWSKA, KATARZYNA SPORNIAK-TUTAK

nasileniu. Bardzo silny ból wystąpił u 19 pacjentów, a silny u 14 chorych. Tylko u 1 pacjenta ból był lekki.

W 3. dobie po zabiegu stan pacjentów z grupy badanej uległ znacznej poprawie, u 22 pacjentów nie wystąpiły żadne dolegliwości bólowe, jedynie 10 chorych zgłaszało ból słaby, lekko odczuwalny. Silny ból zgłaszało tylko 2 pacjentów. W grupie kontrolnej stan pacjentów nie uległ poprawie, bar-dzo silne bóle utrzymywały się u 22 pacjentów, 10 chorych zgłaszało bóle silne, a tylko u 1 osoby wystąpił ból lekki.

Podczas ostatniej wizyty kontrolnej u 32 pacjentów grupy badanej nie odnotowano żadnych dolegliwości bó-lowych, a silny ból utrzymywał się tylko u 1 osoby. Na-tomiast w grupie kontrolnej bardzo silny ból utrzymywał się u 8 badanych, zaś silne bóle stwierdzono u 18 chorych. Tylko 1 pacjent nie zgłaszał żadnych dolegliwości.

W trakcie badań obu grup obserwowano również wy-stępowanie szczękościsku (tab. 3 i 4). W dobę po zabiegu w grupie badanej jego brak stwierdzono u 18 chorych, 16 pa-cjentów miało szczękościsk Iº, natomiast u 2 chorych wy-stąpił IIIº. W grupie kontrolnej w 1. dobie po zabiegu zaob-serwowano szczękościsk IIIº u 4 badanych, IIº u 18 chorych, a jego brak u 10 pacjentów. W 7. dobie po zabiegu w grupie badanej stwierdzono brak szczękościsku u 35 osób, jedynie u 2 pacjentów utrzymywał się szczękościsk IIº. W grupie kontrolnej jego brak stwierdzono u 29 osób, a u 7 chorych utrzymywał się Iº.

T a b e l a 3. Występowanie szczękościsku – grupa badana

T a b l e 3. Occurrence of lockjaw – studied group

Szczękościsk / Lockjaw 24 h 3 dni 3 days

7 dni 7 days

Brak / LackIºIIºIIIº

181642

201811

35320

Razem / Total 40 40 40

T a b e l a 4. Występowanie szczękościsku – grupa kontrolna

T a b l e 4. Occurrence of lockjaw – control group

Szczękościsk / Lockjaw 24 h 3 dni / 3 days

7 dni / 7 days

Brak / LackIºIIºIIIº

10 818 4

12 619 3

29 7 4 0

Razem / Total 40 40 40

Zakażony zębodół stwierdzono w 1. dobie po zabiegu w grupie badanej u 5% pacjentów, a w 3. dobie u 15% cho-rych. W grupie kontrolnej zakażony zębodół w 24 godziny po zabiegu występował u 70% osób, a w 3. dobie po zabiegu zakażony zębodół zaobserwowano u 75% chorych. Pod-czas ostatniej wizyty zakażony zębodół w grupie badanej utrzymywał się tylko u 2,5% pacjentów, natomiast w grupie kontrolnej u 45% osób (tab. 5 i 6). Różnice te są istotne statystycznie (χ2 36,05; p < 0,0001).

Podsumowanie

Ozon jest aktywną formą tlenu o właściwościach bak-teriobójczych. Powoduje utlenienie metabolitów bakteryj-nych i uniemożliwia ich wykorzystanie przez rozwijającą się fl orę bakteryjną. Działając utleniająco na niektóre białka, powoduje destrukcję błony komórkowej z uszkodzeniem jej ściany. Jego działanie wirusobójcze następuje przez utle-nienie N-acetyloglikozaminy na powierzchni wirusa i unie-możliwienie reakcji z kwasem N-acetyloneuraminowym na powierzchni komórki. Zapobiega to wnikaniu wirusa do wnętrza komórki i jego dalszej replikacji [11, 12].

Ozon nie tylko redukuje infekcje przez obniżenie ak-tywności komórek bakteryjnych, ale także poprawia meta-bolizm tkanek dzięki zwiększeniu natlenowania i redukcji miejscowych stanów zapalnych. Istnieją opinie, że w dobie rosnących kosztów terapii i coraz częstszych przypadkach antybiotykooporności bakterii, terapia z zastosowaniem O3, ma tę zaletę, że nie wyzwala oporności szczepów mikroor-ganizmów [13]. Zastosowanie ozonu w chirurgii stomato-logicznej wydaje się otwierać wiele nowych, potencjalnych możliwości wykorzystania go w celach terapeutycznych.

T a b e l a 2. Subiektywne odczucia bólowe – grupa kontrolna

T a b l e 2. Subjective pain sensation – control group

Ból po zabieguPain after the

procedure

Skala VAS VAS 24 h 3 dni

3 days7 dni

7 days0

1–23–4

5, 6, 78–910

014

14192

016

10221

11

121880

Razem / Total – 40 40 40

T a b e l a 5. Częstość występowania zakażonego zębodołu – grupa badana

T a b l e 5. Occurrence frequency of an infected tooth-socket – studied group

Zakażony zębodół Infected

tooth-socket

24 h 3 dni / 3 days 7 dni / 7 days

Tak / Yes 2 5% 6 15% 1 2,5%Nie / No 38 95% 34 85% 39 97,5%Razem / Total 40 100% 40 100% 40 100,0%

T a b e l a 6. Częstość występowania zakażonego zębodołu – grupa kontrolna

T a b l e 6. Occurrence frequency of an infected tooth-socket – control group

Zakażony zębodół Infected

tooth-socket

24 h 3 dni / 3 days 7 dni / 7 days

Tak / Yes 28 70% 30 75% 18 45%Nie / No 12 30% 10 25% 22 55%

Razem / Total 40 100% 40 100% 40 100%

OZONOTERAPIA JAKO METODA ZAPOBIEGANIA POWIKŁANIOM ZAPALNYM 97

W Polsce leczenie ozonem rozpoczął chirurg i aneste-zjolog prof. Zygmunt Antoszewski, który po raz pierwszy wykorzystał krople ozonowe w leczeniu schorzeń oczu [14]. W stomatologii w 1932 r. jako pierwszy z doskonałym wy-nikiem w leczeniu zgorzeli miazgi zębowej ozon zastosował niemiecki dentysta Fisch [15].

Obecnie ozonoterapia w stomatologii znajduje coraz szersze zastosowanie. Wykorzystuje się ją do odkażania ubytków próchnicowych po ich uprzednim opracowaniu, do odkażania kanałów korzeniowych zębów, w leczeniu opryszczki, aft, zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, w leczeniu patologicznych kieszonek dziąsłowych, ropnych zapaleń przyzębia oraz utrudnionego wyrzynania zębów ósmych powikłanego procesem zapalnym [11, 12, 14, 15].

Przeprowadzone badania mają na celu ukazanie możliwo-ści wykorzystania tej metody w zapobieganiu i leczeniu zaka-żonego zębodołu po operacyjnym usunięciu zębów trzecich trzonowych w żuchwie, a uzyskane wyniki wskazują na ko-rzystne działanie ozonu w leczeniu powikłań zapalnych.

Wnioski

Zastosowanie ozonoterapii w leczeniu i profi laktyce po-wikłań zapalnych po ekstrakcjach zębów ósmych wpływa na zmniejszenie ich ilości oraz na ich łagodniejszy przebieg.

Piśmiennictwo

Tetsch P., Wagner W.1. : Operacyjne usuwanie zębów mądrości. San-medica, Warszawa 1994, 86–94. Knutsson K., Brehmer B., Lysell L., Rohlin M.2. : Pathoses associated with mandibular third molars subjected to removal. Oral Surg. Oral Med. Oral Patol. Oral Radiol. Endod. 1996, 82 (1), 10–17. Singh H., Lee K., Ayoub A.E.3. : Management of asymptomatic impacted wisdom teeth: a multicenter comparison. Br. J. Oral. Maxillofac. Surg. 1996, 34, 389–393. Christiaens J.4. : Complications after third molar extractions: retrospec-tive analysis of 1 2 3 teeth. Rev. Stomatol. Chir. Maxillofac. 2002, 103, 269–274.

Moghadom H.G., Caminili J.5. : Life-threareniry hemorrhage after ex-traction of third molars: Case report and management protocol. J. Can. Dent. Assoc. 2002, 68 (2), 640–644. Osborn T.P., Frederickson C.G. Jr., Small I.A., Torterson T.S.6. : A pro-spective study of complications related to mandibular third molar surgery. J. Oral Maxillofac. Surg. 1985, 43, 767–769. Tevepaugh P.B., Dodson T.B.7. : Are mandibular third molar a risk factor for angle fractures. J. Oral Maxillofac. Surg. 1995, 53, 646–649. Walters H.8. : Reducing lingual nerve damage in third molar surgery. Br. Dent. J. 1995, 178 (4), 140–144. Hägler G.9. : Risk and prevention of lesions of the lingual nerve in wisdom tooth osteotomy. Analysis of the literature and faculty opin-ion in maxillofacial surgery in German – speaking countries. 2002, 6 (1), 34–39. Pederson G.W.10. : Oral surgery. W.B. Saunders, Philadelphia 1988. Bębenek M.11. : Zastosowanie ozonoterapii w zakażeniach chirurgicz-nych. [Maszynopis powielany]. Akademia Medyczna we Wrocławiu, Wrocław 1991. Antoszewski Z., Sakiel S., Wypich Z.12. : Zastosowanie ozonoterapii w lecze-niu trudno gojących się trofi cznych owrzodzeń podudzi. Pol. Przegl. Chir. 1988, 60, 5, 437–441. Bocci V.13. : Biological and clinical effects of ozone. Has ozone therapy a future in medicine? Br. J. Biomed. Sci. 1999, 54, 4, 270–279. Antoszewski Z.14. : Leczenie zgorzeli gazowej mieszaniną tlenowo-ozonową. Mag. Med. 1997, 8, 9, 51–52. Bębenek M., Wawrzkiewicz M., Zagrobelny Z.15. : Zastosowanie ozonu w medycynie. Pol. Przegl. Chir. 1995, 67, 2, 212–216.

Komentarz

Praca zrealizaowna w Katedrze Chirurgii Stomatolo-gicznej PAM dotyczy jednego z trudniejszych, ale i najczę-ściej wykonywanych zabiegów chirurgii stomatologicznej, operacyjnego usunięcia trzecich trzonowców. W pracy przedstawiono badania dotyczące wykorzystania zabiegu fi zykoterapii (ozonoterapii) w zapobieganiu powikłaniom podczas wykonywania powyższych zabiegów. Przedstawione wyniki badań, zabiegi z wykorzystaniem ozonu, świadczą o skutecznej profi laktyce powikłań. Zabieg fi zykoterapii może stanowić alternatywę leczenia farmakologicznego.

prof. dr hab. n. med. Grażyna Wilk