Zasady pobierania próbek do badań,

- etapy, cel, punkty i wiarygodność badań

WSSE Opole, 24.05.2016r.

Pobieranie próbek

Osoby uprawnione do pobierania próbek wody musząbyć szkolone w tym zakresie i powinny uzyskać określonekompetencje w zakresie próbkobrania.

Definicja:

Wykonanie serii czynności, które umożliwiają

pobranie części matrycy, przeznaczonej do analizy

Etap przedanalityczny:

- pobranie próbki

- transport

- przechowywanie

• Kwalifikacje personelu

• Wyznaczenie PPPW

• Próbka reprezentatywna

• Ustalenie zakresu parametrów oznaczanych na miejscu

• Czas między pobraniem a analizą

• Transport

• Oznaczenia próbek i protokół

Zasady pobierania próbek wody

Pobieranie próbek, a dokładność wyników analiz

Poprawnie przeprowadzony etap przedanalityczny jest

niezbędny dla uzyskania wiarygodnych i pewnych wyników

analitycznych.

Nieprawidłowości na etapie pobierania próbek mogą być

przyczyną błędów analitycznych znacznie bardziej

oczywistych niż w przypadku zastosowania nieprawidłowych

technik laboratoryjnych.

Nie należy bagatelizować wpływu etapu pobierania próbek

na niepewność wyniku analizy.

Związki chemiczne

w wodzie rozłożone

są równomiernie

Mikroorganizmy

w wodzie rozłożone

są nierównomiernie

Mikroorganizmy

mają tendencję

do tworzenia

zwartych grup

Wiarygodność badań

Pobranie reprezentatywnych próbek jest warunkiem właściwego

przebadania wody do spożycia i jest tak samo istotne jak analiza

laboratoryjna.

Dotyczy to szczególnie pobierania próbek do badań mikrobiologicznych

wody do spożycia, ponieważ przekroczenie wartości progowych pociąga

za sobą poważne skutki.

Pobieranie próbek do badań

z kurków, basenów kąpielowych

i urządzeń rekreacji wodnej

W basenach kąpielowych i urządzeniach rekreacji wodnej z układem recyrkulacji wody, próbki mogą być pobierane:

1. Z kurków czerpalnych zlokalizowanych:

a) na przewodzie doprowadzającym wodę uzdatnioną do niecki basenu,

b) na przewodzie odprowadzającym wodę z niecki basenuprzed jej uzdatnieniem w SUW.

2. Bezpośrednio z niecki basenu, wanny whirpoola, zjeżdżalni,„rwącej rzeki”, itp. urządzeń rekreacji wodnej.

3. Z brodzików do opłukiwania stóp.

Pobieranie próbek do badań z kurków, basenów kąpielowych

i urządzeń rekreacji wodnej

Pobieranie próbek do badań bakteriologicznych

- zestaw próbkobiorcy

Prawidłowy kran do poboru próbek wody

Kurki powinny być utrzymane w dobrym

stanie technicznym !!!

Nie pobierać próbek z nieszczelnych kranów.

Nie zaleca się pobierania próbek z kurków mieszających wodę.Kurek powinien nadawać się do sterylizacji płomieniem.

Kurek nie powinien posiadać nasadki gwintowanej

Kurek powinien być zlokalizowany jak najbliżej miejsca pobierania wody

Przed rozpoczęciem spuszczaniawody i pobierania próbki należyzdjąć z kurka wszelkie urządzenia (przeciwrozbryzgowe, filtry, perlatory, rurki przedłużające itp.).

W przypadku obecności zanieczyszczeń na kurku czerpalnym należy je usunąć.

Pobieranie próbek do badań bakteriologicznych

– kurki czerpalne

Źródło problemu - perlator

- w złym stanie - odkręcić

Pobieranie próbek do badań

bakteriologicznych

Wylot kurka czerpalnego należy wysterylizować płomieniem, a w przypadku

gdy to jest niemożliwe (dot. kurków z tworzyw sztucznych bądź kurków

zlokalizowanych w przestrzeniach zamkniętych, np. studnie) należy

zastosować inny sposób dezynfekcji o równorzędnej skuteczności

np. roztwór chloru czynnego 5-10% (m/m).

Otworzyć kurek do połowy przepływu i spuszczać do osiągnięcia stałej

temperatury tak, aby temp. oraz środek dezynfekcyjny nie miały wpływu

na próbkę.

Pobieranie próbek do badań bakteriologicznych

– kurki czerpalne – dezynfekcjaDo sterylizacji kurka należy stosować metodę adekwatną do materiałów z jakich on jest wykonany.

Rutynowe badania monitoringowe

1. do analizy bakteriologicznej

3. do analizy fizyko-chemicznej

a) do pojemników do których nie dodaje się środków

utrwalających,

b) do pojemników do których dodaje się środki

utrwalające.

Kolejność pobierania podpróbek w określonym

punkcie kontroli jakości wody

Pobieranie próbek do badań

bakteriologicznych

• Po w/w czynnościach przygotowawczych

należy jałową butelkę odwinąć z papieru

• Korek wyjąć z butelki trzymać przezpapierowy kapturek (nie dotykaćwewnętrznej jego części ani brzegów szyjki butelki).

• Nie należy odkładać korka na ziemię podczas pobierania próbki.

Pobieranie próbek do badań bakteriologicznych

Butelkę na próbkę należy umieścić tuż pod kurkiem nie dotykającjego wylotu i napełnić ją wodą niecałkowicie, pozostawiając przestrzeń

z powietrzem (ok. ¼ pojemności butelki).

Pobieranie próbek do badań bakteriologicznych

Niezwłocznie zamknąć pojemnik

korkiem trzymanym przez kapturek

papierowy chroniący przed

zanieczyszczeniem.

Oznakować butelkę etykietą

w sposób wyraźny i trwały

(podpisać butelkę).

- miejsce pobrania próbki

- data godzina pobrania

- rodzaj i ilość dodanego środka

utrwalającego

Po zamocowaniu kapturka papierowego

na korku butelki (zawiązaniu sznurka)

należy ją zawinąć w papier,

w którym była poddana sterylizacji.

Pobieranie próbek

do badań bakteriologicznych

Pobieranie próbek do badań

bakteriologicznych z kurków

Pobieranie próbek należy realizować ze szczególną ostrożnością gwarantującą zachowanie jałowych warunków.

Do pobierania wody ze środkami dezynfekcyjnymi

zawierającymi chlor należy używać sterylnych pojemników

zawierających tiosiarczan sodu.

Tiosiarczan sodu jest stosowany jako czynnik redukujący,

usuwający nadmiar chloru, dwutlenku chloru lub ozonu

w wodzie do spożycia.

Pobór próbek do badań.

• Podczas pobierania próbek z kurków - woda powinna powoli wypływać do naczynia i przelewać się. Jedynie w przypadku, gdy próbki mają być utrwalone nie zaleca się napełniania naczyń aż do przelania.

• Całkowicie napełnione naczynie należy szczelnie zamknąć oraz sprawdzić,czy nie powstały w nim pęcherzyki powietrza.

(ogranicza to wzajemne oddziaływanie próbki z fazą gazową oraz wstrząsanie w czasie transportowania – w ten sposób unika się zmian w zawartości dwutlenku węgla, a więc i zmian pH, wodorowęglany nie ulegają przemianie w strącające się węglany, żelazo ma mniejszą tendencję do utleniania się, co ogranicza zmiany barwy).

• Jeżeli w trakcie pobierania próbki dokonuje się pomiaru np. pH czy temperatury zaleca się używanie w tym celu odrębnego pojemnika, a wykorzystaną do pomiaru próbkę odrzuca się.

Nie wolno tej próbki wlewać z powrotem do pojemnika z próbką, przekazywanego następnie do badań w laboratorium.

Pobieranie próbek do badań

fizykochemicznych z kurków

Próbki do badań bakteriologicznych pobiera się nie wcześniej niż

po upływie 3 godzin od rozpoczęcia użytkowania basenu.

Kolejność pobierania próbek wody:

1. do analizy bakteriologicznej,

2. do oznaczenia pozostałości środka dezynfekcyjnego

3. do oznaczeń fizykochemicznych

Do pobierania próbek wody dezynfekowanej należy używać tylko

pojemników, które zawierają czynniki inaktywujące pozostałości środków

dezynfekcyjnych.

Pobieranie próbek do badań bakteriologicznych

z basenów kąpielowych i urządzeń rekreacji wodnej

Pobieranie próbek do badań bakteriologicznych

z basenów kąpielowych i urządzeń rekreacji wodnej

Pobieranie próbek do badań bakteriologicznych

–basenów kąpielowych i urządzeń rekreacji wodnej

Zestaw do oznaczeń

wykonywanych na miejscu:

- chlor wolny

- odczyn pH

- przewodność

Pobieranie próbek do badań bakteriologicznych

z basenów kąpielowych i urządzeń rekreacji wodnej

Do badań mikrobiologicznych

należy używać pomocnych

sterylnych przyrządów:

wysięgnika, czerpaka, tyczki

do pobierania próbek

oraz sterylnych butelek.

Pobieranie próbek do badań bakteriologicznych

z basenów kąpielowych i urządzeń rekreacji wodnej

W przypadku basenów kąpielowych zasilanych wodą poprzez dysze

wlotowe umieszczone w dnie basenu, czerpak z otwartą butelką należy

zanurzyć pod powierzchnię wody szyjką w dół skośnie w kierunku

rynny przelewowej w odległości 1 m od ścian i na głębokości

ok. 30 cm odwrócić go szyjką w górę skośnie w kierunku przeciwnym

i napełnić butelkę wodą.

Pobieranie próbek do badań bakteriologicznych

z basenów kąpielowych i urządzeń rekreacji wodnej

Nie należy pobierać próbek z warstewki powierzchniowej.

Do badań mikrobiologicznych: napełnić butelkę niecałkowicie, odlewając ¼ wody.

Do badań fizykochemicznych: przy pobieraniu próbek zanurzyć pojemnik

w wodzie, następnie zawartość pojemnika przelać do odpowiednich butelek na próbki

(po korek). Można także butelki na próbki zanurzać wprost w wodzie.

• Czas pomiędzy pobraniem próbki, a analizą w laboratorium powinien byćjak najkrótszy. W przypadku wody do spożycia najlepiej, aby analiza rozpoczęłasię tego samego dnia roboczego.

• Schładzanie próbek najlepiej do 5 ± 3°C - podczas transportu(np. w przenośnych lodówkach, z zastosowaniem pojemników/worków z lodem)chyba, że konkretna norma mówi inaczej. Należy unikać zamrażania.Próbki należy przechowywać w temperaturze niższej niż temperatura, którąmiały w chwili pobierania.

• Chronić próbki przed światłem słonecznym.

• W przypadku próbek przewożonych przez czas dłuższy niż 8h, należymonitorować i zapisywać temperaturę.

• Termotorby nie mogą być źródłem zanieczyszczenia i należy je utrzymywaćw czystości.

• Ustawić pojemniki z próbkami w termotorbie w sposób zapobiegającyobluzowywaniu się korków naczyń z próbkami. Puste pojemniki na próbki należyprzechowywać i transportować szczelnie zamknięte.

Przechowywanie i transport

Ogólne zasady przewozu i przechowywania próbek

Ogólne zasady przewozu i przechowywania próbek

Pobieranie próbek wody do badań

– środki ostrożności

Szczególną ostrożność należy zachować przy pobieraniu próbek gorącej wody – np. należy używać rękawic zabezpieczających przed poparzeniem,

W przypadku pobierania próbek wód powierzchniowych powinien być zapewniony dogodny dostęp w każdych warunkach meteorologicznych do miejsca rutynowego pobierania próbek.