ZAMIESZANIE WOK URNY CZYLI O NOWELIZACJI KODEKSU WYBORCZEGO SW KILKA

PAULINA SOBIESIAK, FILIP PAZDERSKI

Fundacja Instytut Spraw Publicznych (ISP) jest jednym z wiodcychpolskich think tankw, niezalenym orodkiem badawczo-analitycznym.ISP powsta w 1995 roku. Poprzez prowadzenie bada, ekspertyzi rekomendacji dotyczcych podstawowych kwestii ycia publicznegoInstytut suy obywatelowi, spoeczestwu i pastwu. ISP wsppracujez ekspertami i badaczami z polskich i zagranicznych orodkw naukowych.Wyniki projektw badawczych prezentowane s na konferencjachi seminariach oraz publikowane w formie ksiek, raportw, komunikatwi rozpowszechniane wrd posw i senatorw, czonkw rzdui administracji, w rodowiskach akademickich, a take wrd dziennikarzyi dziaaczy organizacji pozarzdowych.

www.isp.org.pl

Forum Aktywny Obywatel niezalene ciao opiniotwrcze. W Forum uczestnicz osoby zaangaowane w inicjatywny dla zwikszenia partycy-pacji wyborcw, zarwno eksperci (socjolodzy, psycholodzy, pedagodzy, politolodzy i konstytucjonalici), jak i liderzy organizacji obywatelskich i dziennikarze. Forum zajmuje si badaniem barier ograniczajcych frekwencj wyborcz oraz badaniem postaw obywateli wobec wyborw na poziomie lokalnym, regionalnym i parlamentarnym oraz wypracowaniem praktycznych rekomendacji na rzecz poprawy aktywnoci wyborczej obywateli. Stanowi te platform wsppracy i wymiany dowiadcze dla instytucji oraz osb zaangaowanych w rne inicjatywy majce na celu przeciwdziaanie absencji wyborczej.

KOMENTARZ

1Zamieszanie wok urny...

Czy wybory stan si bardziej przejrzyste dziki kamerom i przezroc-

zystym urnom? Co podczas kolejnych elekcji moe zmieni si dla osb

niepenosprawnych? Zoony w sejmie prezydencki projekt nowelizacji

kodeksu wyborczego przeszed waciwie bez echa. Szkoda, bo potrzebujemy

realnej debaty i gruntownych zmian w prawie wyborczym, a nie kolejnych po-

zorowanych ruchw, majcych gwnie tumi wybuchajce poary.

Proponowane zmiany, czyli szklanka w poowie pena

Prezydencki projekt dobrze obrazuje, co w gowach ekspertw, politykw

i najwyszych wadz tego kraju pozostao po fali oskare i krytyki organizacji pro-

cesu wyborczego, ktre zdominoway krajow debat publiczn w listopadzie

i grudniu ubiegego roku. Std, celem wielu z zaproponowanych w now-

elizacji rozwiza ma by zwikszenie przejrzystoci procesu wyborc-

zego. Temu ma suy wprowadzenie przezroczystych urn i moliwoci

rejestrowania przez mw zaufania prac obwodowych komisji wyborc-

zych zwizanych z ustalaniem wynikw gosowania. Jak si jednak wyda-

je, oba rozwizania mog mie znaczenie w gwnej mierze psycholog-

iczne. By moe istotnie bd one zwiksza nasze poczucie pewnoci,

co do uczciwoci i rzetelnoci wyborw. Trudno jednak w istocie stwierdzi,

jak realnie miayby si do tego przyczynia, poza wytrceniem z rk opozy-

cji czci argumentw dotyczcych braku przejrzystoci procesu gosowania.

Z pewnoci realny bdzie natomiast koszt wymiany urn wyborczych. Szacuje

si, e wyniesie on okoo 28 mln zotych, a to przecie nie jedyne zwizane

z tak zmian wydatki, ktre trzeba bdzie ponie.

Pozytywnie naley oceni dwie dalsze propozycje,. Wprowadzenie

kadencyjnoci czonkw PKW i zwikszenie kontroli jej przewodniczcego nad

odpowiedzialnym za administracyjn stron przeprowadzenia wyborw Kra-

jowym Biurem Wyborczym powinno zwikszy sprawno funkcjonowania

organw wyborczych. Przywrcenie obowizku wskazywania w protokoach

obwodowych komisji wyborczych przyczyn niewanoci oddanych gosw

pozwoli wyjani, w jakim stopniu Polacy gosowali bdnie z powodu swej

niewiedzy, a ilu z nich wiadomie oddao puste gosy.

Mona zrozumie intencj proponowanego w nowelizacji powrotu do

gosowania za pomoc kart jednostronnych i rezygnacj ze stosowania karty

w formie broszurowej. Szkoda tylko, e wczeniej nie zweryfikowano hipotezy

mwicej o tym, e ksztat karty do gosowania mg by istotn przyczyn

oddawania niewanych gosw. Niestety przy okazji zoenia projektu nowel-

izacji nikt nic na ten temat nie wyjania.

2 Paulina Sobiesiak-Penszko, Filip Pazderski

Trudniej si zgodzi z t propozycj tym bardziej, e razem z wprow-

adzeniem kart jednostronicowych, odbiera si osobom niepenosprawnym

moliwo gosowania przy uyciu nakadek na karty sporzdzonych

w alfabecie Braillea. Ma to nie by moliwe nawet w gosowaniu kore-

spondencyjnym, co doprowadzi do cakowitego wyczenia tej grupy

wyborcw z moliwoci samodzielnego udziau w realizacji konstytucyj-

nego prawa politycznego. Autorzy nowelizacji wskazuj, e nakadki

te cieszyy si znikomym zainteresowaniem i nie speniy swojej roli.

Naley sobie jednak postawi pytanie, co zrobiono, aby jak najwicej

osb niepenosprawnych dowiedziao si o uatwieniach w gosowaniu?

Czy dostatecznie przekonywano tych mocno wykluczonych z ycia

spoecznego wyborcw do korzystania z posiadanych praw? Jakie

byy te szeroko zakrojone dziaania, majce na celu umoliwienie

i uatwienie im gosowania, o ktrych pisze si w uzasadnieniu obecnej now-

elizacji? Badania CBOS i Rzecznika Praw Obywatelskich z 2014 roku wyranie

wskazuj, e wiedza osb niepenosprawnych o istniejcych uatwieniach

w gosowaniu jest bardzo niewielka. Co trzeci wyborca w tej grupie w ogle

nie wie o ich istnieniu. Dlatego potrzebujemy wicej dostosowanych do ich

potrzeb dziaa informacyjnych, a nie likwidowania istniejcych uatwie,

zwaszcza, e wprowadzonojedopiero w 2011 roku i trudno ju oceni skutki

tej regulacji.

Prawo i emocje, czyli o problemach polskiego ustawodawstwa

Pojawienie si wspomnianej nowelizacji pokazuje te inny general-

ny problem polskiego ustawodawstwa stanowienia prawa ad hoc, pod

wpywem emocji, w reakcji na pojawiajce si problemy. Oczywicie, prawo

jest wanym narzdziem ich rozwizywania. Pytanie jednak, czy warto zmi-

any wprowadza naprdce, przed kolejnymi wyborami, nie majc czasu na

weryfikacj wtpliwoci dotyczcych proponowanych rozwiza i rzeteln

ocen konsekwencji ich wprowadzenia. Taki sposb stanowienia prawa

to jedna z przyczyn marnotrawienia pienidzy publicznych. Dobrze ilustruje

to wspomniany przykad nakadek Braillea, na ktrych wytworzenie

wydalimy okoo 0,5 mln zotych.

Podobnie jest te z rejestrowaniem informacji o przyczynie

niewanoci oddawanych gosw. Odpowiedni zapis zosta usunity

podczas prac nad obowizujcym od 2011 roku kodeksem wyborc-

zym i trudno dzisiaj znale zaangaowan w wczesne prace leg-

islacyjne osob, ktra potrafiaby wyjani klarownie przyczyny tej

decyzji. Teraz mamy do tych rozwiza powrci i dobrze ale czy nie

mona byo wczeniej przeprowadzi rzetelnej oceny skutkw regulacji

i unikn zwizanego z t kwesti okoowyborczego zamieszania?

3Zamieszanie wok urny...

Goniej nad t urn, czyli czas na zmiany

Jeli chcemy, jak deklaruje si w uzasadnieniu do prezydenckiego pro-

jektu, zwikszy frekwencj wyborcz i wzmocni prawo obywateli do bycia

wybranymi do organw wadzy publicznej, potrzebujemy bardziej zdecy-

dowanych zmian. Powinny one zmierza w stron zwikszenia kontroli

podmiotw uczestniczcych w wyborczej rozgrywce ju w trakcie kampanii

wyborczej (obecnie prowadzi si j przede wszystkim ju po wyborach) i sil-

niejszego wczenia w ten proces obywateli.

Do tego potrzebujemy jednak liczniejszego i wyposaonego w odpow-

iednie kompetencje (by moe nawet ledcze) zespou urzdnikw, bo

w tym zakresie, take w porwnaniu do demokracji zachodnich, Krajowe Biuro

Wyborcze jest wysoce niedofinansowane. Wiksze zaangaowanie w ocen

przebiegu procedur wyborczych winny te wykazywa uprawnione do tego

organy cigania, kontroli skarbowej i sdy. Obywatelom naley natomiast

stworzy warunki uatwiajce wgld w aktualizowane na bieco informacje

o rdach i wysokoci rodkw pozyskiwanych przez komitety wyborcze oraz

rach (niezalenie czy chodzi o komitet zaoony przez wyborcw czy parti

polityczn) powinien by zobowizany do ujawniania w Internecie moliwie

szczegowych informacji finansowych o swojej dziaalnoci. Bez tych zmian

trudno mwi o faktycznym zwikszeniu przejrzystoci procesu wyborczego

i istnieniu po stronie obywateli warunkw do dokonywania wiadomego

wyboru. Nie mona te spodziewa si jakociowych zmian w tym zakresie

i zwikszenia poziomu zainteresowania obywateli udziaem w procesach de-

mokratycznych.

Copyright by Instytut Spraw Publicznych 2015