Zamek w LubaczowieZamek w Lubaczowie

Przygotował : Krzysztof Gorlach

Jak podaje historia wokół zamków i grodów warownych Jak podaje historia wokół zamków i grodów warownych powstawały osiedla ludzkie. powstawały osiedla ludzkie.

Tak więc z historią lubaczowskiego zamku jest związanaTak więc z historią lubaczowskiego zamku jest związanahistoria samego miasta.historia samego miasta.

Spoglądając na porośnięte trawą i drzewami Spoglądając na porośnięte trawą i drzewami wzniesienie otoczone głębokim podmokłym parowem, wzniesienie otoczone głębokim podmokłym parowem,

trudno sobie dziś wyobrazić, trudno sobie dziś wyobrazić, że kiedyś stała w tym miejscu jedna z licznych budowli że kiedyś stała w tym miejscu jedna z licznych budowli fortyfikacyjnych średniowiecznej Polski wschodniej.fortyfikacyjnych średniowiecznej Polski wschodniej.

Już w XI wieku na wzgórzu zamkowym stał Już w XI wieku na wzgórzu zamkowym stał

„„gród drewniany, składający się z baszt, gród drewniany, składający się z baszt,

budynków mieszkalnych i parkanu, budynków mieszkalnych i parkanu,

otoczony fosą przez którą do zamku prowadził jeden most”.otoczony fosą przez którą do zamku prowadził jeden most”.

W XIV wieku, król Polski Kazimierz Wielki, W XIV wieku, król Polski Kazimierz Wielki, doceniając strategiczną rolę grodu, doceniając strategiczną rolę grodu,

umocnił go i obwarował. umocnił go i obwarował. W wieku XV otoczono zamek kamiennym murem z wysoką wieżą i szerokim, W wieku XV otoczono zamek kamiennym murem z wysoką wieżą i szerokim,

mostem przerzuconym przez fosę.mostem przerzuconym przez fosę.

Po krótkiej przynależności Lubaczowa do Księstwa Mazowieckiego, Po krótkiej przynależności Lubaczowa do Księstwa Mazowieckiego, od połowy XV wieku stał się on na powrót własnością królewską, od połowy XV wieku stał się on na powrót własnością królewską,

a zamek przez wieki był siedzibą starostów powiatu lubaczowskiego.a zamek przez wieki był siedzibą starostów powiatu lubaczowskiego.

Pierwszy znany opis zamku pochodzi z 1534 roku.: Pierwszy znany opis zamku pochodzi z 1534 roku.: ””Zamek składał się z przygródka i zamku właściwego, Zamek składał się z przygródka i zamku właściwego,

które były drewniane, a jedynie kilka fragmentów,które były drewniane, a jedynie kilka fragmentów,wtedy już zniszczonych, było murowane: wtedy już zniszczonych, było murowane:

wieża i mur z balkonami oraz piwnica pod izbą czeladnią”.wieża i mur z balkonami oraz piwnica pod izbą czeladnią”.

W latach 1534 – 1565 nastąpiła rozbudowa przygródka. W latach 1534 – 1565 nastąpiła rozbudowa przygródka. Inwentarz z 1578 roku opisuje zamek jako: Inwentarz z 1578 roku opisuje zamek jako: „czteroskrzydłowe drewniane założenie z dziedzińcem „czteroskrzydłowe drewniane założenie z dziedzińcem wewnętrznym z urządzeniami obronnymi – mostem,wewnętrznym z urządzeniami obronnymi – mostem,bramą i pomieszczeniami bramą i pomieszczeniami na blankach”.na blankach”.

Po licznych najazdach tatarskich, zamek odnawiano. Po licznych najazdach tatarskich, zamek odnawiano. Opis z 1662 roku mówi o budynku piętrowym z ośmioma pomieszczeniami i murowaną izbą Opis z 1662 roku mówi o budynku piętrowym z ośmioma pomieszczeniami i murowaną izbą

pochodzącą z wcześniejszych budowli.pochodzącą z wcześniejszych budowli.Kolejne najazdy tatarskie całkowicie zniszczyły zamek, Kolejne najazdy tatarskie całkowicie zniszczyły zamek,

którego w dawnej formie nigdy nie odbudowano.którego w dawnej formie nigdy nie odbudowano.

Na przełomie XVIII i XIX wieku na zamkowym wzgórzu wybudowano tak zwany I Zamek Na przełomie XVIII i XIX wieku na zamkowym wzgórzu wybudowano tak zwany I Zamek – murowany pałac utrzymany w stylu późnobarokowym. – murowany pałac utrzymany w stylu późnobarokowym.

Obok dworu wzniesiono oficynę, która miała kształt litery L nazwaną II Zamek, Obok dworu wzniesiono oficynę, która miała kształt litery L nazwaną II Zamek, oraz kuchnię dworską.oraz kuchnię dworską.

Po I rozbiorze Polski Lubaczów trafił w ręce prywatne, Po I rozbiorze Polski Lubaczów trafił w ręce prywatne, będąc kolejno własnością Pawłowskich, będąc kolejno własnością Pawłowskich,

Bernsteinów i Gołuchowskich, Bernsteinów i Gołuchowskich, którzy rezydowali w osiemnastowiecznym dworze lubaczowskim.którzy rezydowali w osiemnastowiecznym dworze lubaczowskim.

Dwór i pozostałe budynki były zaniedbywane, Dwór i pozostałe budynki były zaniedbywane, aż w roku 1911 Adam Gołuchowski nakazał rozebrać główny budynek – I Zamek, aż w roku 1911 Adam Gołuchowski nakazał rozebrać główny budynek – I Zamek,

a sam zamieszkał w oficynie. a sam zamieszkał w oficynie. Niestety, ten budynek również nie przetrwał – II Zamek został zniszczony podczas II wojny Niestety, ten budynek również nie przetrwał – II Zamek został zniszczony podczas II wojny

światowej i rozebrany w latach pięćdziesiątych XX wieku, światowej i rozebrany w latach pięćdziesiątych XX wieku, podobnie jak dworska kuchnia. podobnie jak dworska kuchnia.

Obecnie o istnieniu zamku świadczyObecnie o istnieniu zamku świadczysztucznie usypane przez kolejnesztucznie usypane przez kolejnebudowy wzniesienie, skrywające budowy wzniesienie, skrywające

fragmenty dawnych murów fragmenty dawnych murów przyziemia oraz ślady fosy przyziemia oraz ślady fosy

– – dwa stawy połączone kanałem dwa stawy połączone kanałem z przerzuconym mostem. z przerzuconym mostem.

Otoczenie wzgórza to cztero hektarowyOtoczenie wzgórza to cztero hektarowykrajobrazowy park z początku XIX wieku, krajobrazowy park z początku XIX wieku,

założony przy nieistniejącymzałożony przy nieistniejącymlubaczowskim dworze.lubaczowskim dworze.

Skrywają one wiele wieków tajemnic, Skrywają one wiele wieków tajemnic, lecz w większości zasypane lecz w większości zasypane

są gruzem oraz ziemią.są gruzem oraz ziemią.

Oprócz murów przyziemia,Oprócz murów przyziemia,znajdują się tu również głębokie, znajdują się tu również głębokie,

pamiętające historię piwnice.pamiętające historię piwnice.

Z zamku do miasta wiodłaZ zamku do miasta wiodłado dziś istniejąca do dziś istniejąca ulica Zamkowa.ulica Zamkowa.

(na fotografii z lewej reprodukcja(na fotografii z lewej reprodukcjapocztówki z 1908pocztówki z 1908 roku)roku)

A tak wygląda A tak wygląda ta ulica dzisiaj – nazwana ta ulica dzisiaj – nazwana

po II wojnie światowejpo II wojnie światowejulicą 3-go Maja.ulicą 3-go Maja.

(fotografia z 2006 roku)(fotografia z 2006 roku)

W 2003 roku muzeum lubaczowskie we W 2003 roku muzeum lubaczowskie we współpracy z Towarzystwem Miłośników współpracy z Towarzystwem Miłośników Ziemi Lubaczowskiej opracowało projekt Ziemi Lubaczowskiej opracowało projekt „„Przygródek – wspólnota trzech kultur”. Przygródek – wspólnota trzech kultur”. Projekt nawiązuje do koncepcji skansenu, Projekt nawiązuje do koncepcji skansenu, w którym znajdować się ma ulica z zabudową muzealną:w którym znajdować się ma ulica z zabudową muzealną:„„Domu Polskiego”, „Domu Żydowskiego” i „Domu Niemieckiego” Domu Polskiego”, „Domu Żydowskiego” i „Domu Niemieckiego” oraz parku i zamku lubaczowskiego.oraz parku i zamku lubaczowskiego.

Na slajdzie szkic koncepcyjny Parku Etnograficznego „Przygródek – wspólnota kultur”.

Muzeum

Lubaczów

OficynaZamek

Rzeka Wisznia

Mam nadzieję,Mam nadzieję,że wkrótce doże wkrótce do

obecnych zabytkówobecnych zabytkówLubaczowaLubaczowa

dołączy kolejny...dołączy kolejny...

...park krajobrazowy z...park krajobrazowy zlubaczowskim zamkiem.lubaczowskim zamkiem.

Bibliografia :

1. Marta Michałowicz – Kubal, ZAMKI, DWORY I PAŁACE WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO,Wydawnictwo Arete II, Targowiska, 2006rok.

2. Marek Gosztyła, Michał Proksa, ZAMKI, PALACE I KLASZTORY WOJEWÓDZTWA PRZEMYSKIEGO, Wydawca: regionalny Ośrodek Kultury, Edukacji i Nauki w Przemyślu, Przemyśl, 1995 rok.

3. Marek Gosztyła, Michał Proksa, ZAMKI POLSKI POŁUDNIOWO – WSCHODNIEJ, Wydawca: Polski ZwiązekWschodni w Przemyślu, Przemyśl, 1997rok.

4. Czasopismo Samorządowe ZIEMIA LUBACZOWSKA, Nr 2\2004.

5. Janusz Mazur, TEMPUS FUGIT. Kształtowanie się koncepcji i perspektywy realizacji Parku Historyczno-Etnograficznego „Przygródek – wspólnota Kultur” przy Muzeum Kresów w Lubaczowie, Praca Dyplomowa, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, 2006rok.

Zdjęcia i szkice – opracowanie własne na podstawie materiałów, udostępnionych dzięki uprzejmości Muzeum Kresów w Lubaczowie – styczeń 2008rok.