ZAŁOŻENIA I ZAŁOŻENIA I REALIZACJA REALIZACJA

PROGRAMU SZKOŁA PROGRAMU SZKOŁA PROMUJĄCA PROMUJĄCA

ZDROWIEZDROWIE

Ruch szkół promujących zdrowie rozwija się w Europie od 15 lat i Ruch szkół promujących zdrowie rozwija się w Europie od 15 lat i

obejmuje obecnie 43 kraje stowarzyszone w Europejskiej Sieci obejmuje obecnie 43 kraje stowarzyszone w Europejskiej Sieci

Szkół Promujących Zdrowie, którym wspólnie patronują Światowa Szkół Promujących Zdrowie, którym wspólnie patronują Światowa

Organizacja Zdrowia, Rada Europy i Komisja Europejska. Organizacja Zdrowia, Rada Europy i Komisja Europejska.

Te trzy organizacje międzynarodowe wiążą z rozwojem tego Te trzy organizacje międzynarodowe wiążą z rozwojem tego

ruchu nadzieje na lepszą jakość życia ludzi w zjednoczonej ruchu nadzieje na lepszą jakość życia ludzi w zjednoczonej

Europie. Polska znalazła się w gronie pierwszych ośmiu krajów, Europie. Polska znalazła się w gronie pierwszych ośmiu krajów,

które zostały przyjęte do ESSzPZ już w 1992 r. Sekretariat które zostały przyjęte do ESSzPZ już w 1992 r. Sekretariat

Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie mieści się w Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie mieści się w

Holenderskim Instytucie Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób.Holenderskim Instytucie Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób.

W Polsce popularyzację idei SzPZ rozpoczęto projektem „Szkoła W Polsce popularyzację idei SzPZ rozpoczęto projektem „Szkoła

Promująca Zdrowie”, realizowanym pod kierunkiem prof. dr hab. Promująca Zdrowie”, realizowanym pod kierunkiem prof. dr hab.

Barbary Woynarowskiej w latach 1992–1995, w 14 szkołach Barbary Woynarowskiej w latach 1992–1995, w 14 szkołach

podstawowych, zwanych „szkołami projektowymi”.podstawowych, zwanych „szkołami projektowymi”.

W ramach upowszechniania projektu stworzono strukturę W ramach upowszechniania projektu stworzono strukturę

wspierającą rozwój sieci SzPZ − wojewódzkich koordynatorów. wspierającą rozwój sieci SzPZ − wojewódzkich koordynatorów.

Od 1992 r. zaczęły powstawać wojewódzkie sieci szkół promujących Od 1992 r. zaczęły powstawać wojewódzkie sieci szkół promujących

zdrowie.zdrowie.

Działania związane rozwijaniem i upowszechnianiem idei SzPZ w Działania związane rozwijaniem i upowszechnianiem idei SzPZ w

PolscePolsce

podjął resort zdrowia. podjął resort zdrowia.

Siedzibą pierwszego zespołu koordynującego prace - Polskiego Siedzibą pierwszego zespołu koordynującego prace - Polskiego

Zespołu ds. Projektu Szkoła Promująca Zdrowie był Instytut Matki i Zespołu ds. Projektu Szkoła Promująca Zdrowie był Instytut Matki i

Dziecka. Dzięki staraniom prof. dr hab. B. Woynarowskiej - Dziecka. Dzięki staraniom prof. dr hab. B. Woynarowskiej -

ówczesnego Głównego Koordynatora oraz kierowanego przez nią ówczesnego Głównego Koordynatora oraz kierowanego przez nią

ww zespołu, udało się umieścić zespół koordynujący w resorcie ww zespołu, udało się umieścić zespół koordynujący w resorcie

edukacji. Wynikiem tego było utworzenie w 1999 r. Pracowni edukacji. Wynikiem tego było utworzenie w 1999 r. Pracowni

Edukacji Zdrowotnej i Promocji Zdrowia, najpierw w KOWEZ, a Edukacji Zdrowotnej i Promocji Zdrowia, najpierw w KOWEZ, a

od 2003 r. w CMPPP, jako Pracowni Promocji Zdrowia. od 2003 r. w CMPPP, jako Pracowni Promocji Zdrowia. Zadaniem Zadaniem

pracowni jest m.in. wspieranie rozwoju sieci szkół pracowni jest m.in. wspieranie rozwoju sieci szkół

promujących zdrowie.promujących zdrowie.

Koncepcja Szkoły Promującej Zdrowie „wyrosła” z ogólnych Koncepcja Szkoły Promującej Zdrowie „wyrosła” z ogólnych

założeń promocji zdrowia, rozwijanej przez Światową założeń promocji zdrowia, rozwijanej przez Światową

Organizację Zdrowia oraz z dorobku kilku międzynarodowych Organizację Zdrowia oraz z dorobku kilku międzynarodowych

konferencji poświęconych szkolnej edukacji zdrowotnej. Nie konferencji poświęconych szkolnej edukacji zdrowotnej. Nie

ma jednej, ogólnie przyjętej definicji takiej szkoły. Każdy kraj ma jednej, ogólnie przyjętej definicji takiej szkoły. Każdy kraj

wypracowuje swój model SzPZ w zależności od uznawanych wypracowuje swój model SzPZ w zależności od uznawanych

wartości oraz własnych doświadczeń. wartości oraz własnych doświadczeń.

Przyjęto, ze SzPZ ma trzy Przyjęto, ze SzPZ ma trzy główne cechygłówne cechy::

1.1. Edukacja zdrowotna jako nieodłączny Edukacja zdrowotna jako nieodłączny element programu nauczania.element programu nauczania.

2.2. Etos zdrowia w szkole – środowisko Etos zdrowia w szkole – środowisko fizyczne i społeczne, atmosfera oraz fizyczne i społeczne, atmosfera oraz polityka i organizacja, wspierające polityka i organizacja, wspierające edukację zdrowotna i sprzyjające edukację zdrowotna i sprzyjające zdrowemu stylowi życia oraz dobremu zdrowemu stylowi życia oraz dobremu samopoczuciu członków społeczności samopoczuciu członków społeczności szkolnej.szkolnej.

3.3. Współdziałanie z rodzicami i społecznością Współdziałanie z rodzicami i społecznością lokalną.lokalną.

W Polsce koncepcja szkoły W Polsce koncepcja szkoły promującej zdrowie stale się promującej zdrowie stale się

rozwija. Przyjęto, że:rozwija. Przyjęto, że:

• Jest środowiskiem, którego społeczność nie tylko Jest środowiskiem, którego społeczność nie tylko uczy się i pracuje , ale także żyje - nawiązuje uczy się i pracuje , ale także żyje - nawiązuje kontakty z innymi, przeżywa porażki i sukcesy, kontakty z innymi, przeżywa porażki i sukcesy, odpoczywa, bawi się itp. Szkoła jest więc miejscem, odpoczywa, bawi się itp. Szkoła jest więc miejscem, w którym społeczność ma nie tylko wywiązywać się z w którym społeczność ma nie tylko wywiązywać się z obowiązków, ale także powinna dobrze się czuć. obowiązków, ale także powinna dobrze się czuć.

• Jest elementem środowiska lokalnego: oba te Jest elementem środowiska lokalnego: oba te środowiska wzajemnie na siebie oddziałują. środowiska wzajemnie na siebie oddziałują.

• Jest miejscem, które przygotowuje młodych ludzi nie Jest miejscem, które przygotowuje młodych ludzi nie tylko do następnego etapu edukacji, ale również do tylko do następnego etapu edukacji, ale również do życia, w tym do dokonywania „zdrowych” wyborów. życia, w tym do dokonywania „zdrowych” wyborów.

SzkołaSzkoła::

Promująca:Promująca:

• Tworząca warunki (fizyczne i społeczne), Tworząca warunki (fizyczne i społeczne), sprzyjające ochronie i pomnażaniu zdrowia. sprzyjające ochronie i pomnażaniu zdrowia.

• Umożliwiająca aktywne uczestnictwo społeczności Umożliwiająca aktywne uczestnictwo społeczności szkolnej w działaniach na rzecz zdrowia. szkolnej w działaniach na rzecz zdrowia.

Zdrowie:Zdrowie:

• Ma cztery wymiary: fizyczny, psychiczny, społeczny Ma cztery wymiary: fizyczny, psychiczny, społeczny i duchowy, które powinny być w harmonii. i duchowy, które powinny być w harmonii.

• Decyduje o jakości życia ludzi obok wykształcenia i Decyduje o jakości życia ludzi obok wykształcenia i warunków ekonomicznych. warunków ekonomicznych.

Cechy szkoły promującej Cechy szkoły promującej zdrowie: zdrowie:

• Akceptuje fakt że zdrowie społeczności szkolnej może Akceptuje fakt że zdrowie społeczności szkolnej może być tworzone przez połączenie edukacji zdrowotnej i być tworzone przez połączenie edukacji zdrowotnej i innych działań, które podejmuje szkoła aby chronić i innych działań, które podejmuje szkoła aby chronić i poprawić zdrowie wszystkich, którzy się w niej znajdują. poprawić zdrowie wszystkich, którzy się w niej znajdują.

• Troszczy się w równym stopniu o zdrowie pracowników i Troszczy się w równym stopniu o zdrowie pracowników i uczniów.uczniów.

• Uczniowie i pracownicy są świadomymi i aktywnymi Uczniowie i pracownicy są świadomymi i aktywnymi uczestnikami procesu promocji zdrowia.uczestnikami procesu promocji zdrowia.

• Edukacja zdrowotna ma określony czas w programie Edukacja zdrowotna ma określony czas w programie nauczania szkoły oraz w ramach nauczania nauczania szkoły oraz w ramach nauczania poszczególnych przedmiotów. poszczególnych przedmiotów.

• Uwzględnia priorytety dotyczące zdrowia w Uwzględnia priorytety dotyczące zdrowia w „ukrytym” programie szkoły. Obejmuje to m.in: „ukrytym” programie szkoły. Obejmuje to m.in: nacechowane szacunkiem relacje międzyludzkie, nacechowane szacunkiem relacje międzyludzkie, sprzyjające zdrowiu środowisko fizyczne i sprzyjające zdrowiu środowisko fizyczne i wyposażenie szkoły.wyposażenie szkoły.

• Tworzy rzeczywiste partnerstwo między szkołą, Tworzy rzeczywiste partnerstwo między szkołą, domem i społecznością lokalną.domem i społecznością lokalną.

• Znajduje czas na dyskusje i upowszechnianie Znajduje czas na dyskusje i upowszechnianie wartości, które głosi oraz wdraża je dożycia szkoły.wartości, które głosi oraz wdraża je dożycia szkoły.

• Zwraca uwagę nie tylko na treści ale także metody Zwraca uwagę nie tylko na treści ale także metody nauczania.nauczania.

• Akceptuje jako podstawową zasadę, potrzebę Akceptuje jako podstawową zasadę, potrzebę wzmacniania poczucia własnej wartości uczniów, wzmacniania poczucia własnej wartości uczniów, rodziców i pracowników.rodziców i pracowników.

• Dostarcza możliwości wyboru zajęć stymulujących Dostarcza możliwości wyboru zajęć stymulujących rozwój uczniów, tak aby mogli oni doświadczać rozwój uczniów, tak aby mogli oni doświadczać współuczestnictwa oraz sukcesu w czasie zajęć współuczestnictwa oraz sukcesu w czasie zajęć szkolnych i w czasie wolnym.szkolnych i w czasie wolnym.

• Zatrudnieni w szkole pracownicy służby zdrowia, Zatrudnieni w szkole pracownicy służby zdrowia, pedagog, psycholog odgrywają istotną rolę w pedagog, psycholog odgrywają istotną rolę w tworzeniu zdrowia przez odpowiednie świadczenia tworzeniu zdrowia przez odpowiednie świadczenia zdrowotne oraz pomoc psychologiczną i społeczną zdrowotne oraz pomoc psychologiczną i społeczną dla uczniów, rodziców i pracowników szkoły. dla uczniów, rodziców i pracowników szkoły.

• Pielęgniarka szkolna ( i inni zatrudnieni w szkole Pielęgniarka szkolna ( i inni zatrudnieni w szkole pracownicy służby zdrowia) uczestniczy czynnie w pracownicy służby zdrowia) uczestniczy czynnie w programie edukacji zdrowotnej.programie edukacji zdrowotnej.

• Pracownicy szkoły i rodzice mają możliwości Pracownicy szkoły i rodzice mają możliwości uczestniczenia w działaniach w zakresie edukacji uczestniczenia w działaniach w zakresie edukacji zdrowotnej w ramach programu kształcenia zdrowotnej w ramach programu kształcenia pracowników oraz spotkań z rodzicami.pracowników oraz spotkań z rodzicami.

• Zwraca uwagę na objawy i skutki nadmiernego Zwraca uwagę na objawy i skutki nadmiernego stresu oraz podejmuje działania dla jego stresu oraz podejmuje działania dla jego zmniejszenia oraz uczenia uczniów i pracowników zmniejszenia oraz uczenia uczniów i pracowników radzenia sobie ze stresem. radzenia sobie ze stresem.

• Uznaje, że posiłki szkolne i artykuły spożywcze, Uznaje, że posiłki szkolne i artykuły spożywcze, dostępne w szkole, stanowią ważną role w promocji dostępne w szkole, stanowią ważną role w promocji zdrowia członków społeczności szkolnej.zdrowia członków społeczności szkolnej.

Cele Szkoły Promującej Cele Szkoły Promującej ZdrowieZdrowie

• do zdrowego stylu życia oraz stwarzać uczniom i pracownikom do zdrowego stylu życia oraz stwarzać uczniom i pracownikom realne i atrakcyjne możliwości dokonywania zdrowych realne i atrakcyjne możliwości dokonywania zdrowych wyborów,wyborów,

• umożliwić uczniom rozwój ich potencjału fizycznego, umożliwić uczniom rozwój ich potencjału fizycznego, psychicznego i społecznego oraz wzmacniać ich poczucie psychicznego i społecznego oraz wzmacniać ich poczucie własnej wartości,własnej wartości,

• zapewnić sprzyjające zdrowiu środowisko fizyczne pracy i zapewnić sprzyjające zdrowiu środowisko fizyczne pracy i nauki,nauki,

• włączyć edukację zdrowotną uczniów do programu nauczania włączyć edukację zdrowotną uczniów do programu nauczania szkoły z wykorzystaniem aktywizujących metod nauczania,szkoły z wykorzystaniem aktywizujących metod nauczania,

• wyposażyć uczniów w wiedzę i umiejętności niezbędne do wyposażyć uczniów w wiedzę i umiejętności niezbędne do podejmowania wyborów dla poprawy własnego zdrowia oraz podejmowania wyborów dla poprawy własnego zdrowia oraz tworzenia zdrowego i bezpiecznego środowiska fizycznego,tworzenia zdrowego i bezpiecznego środowiska fizycznego,

• włączyć do działań szkoły służbę zdrowia zwłaszcza do edukacji włączyć do działań szkoły służbę zdrowia zwłaszcza do edukacji zdrowotnej oraz do pomocy uczniom we wchodzeniu w rolę zdrowotnej oraz do pomocy uczniom we wchodzeniu w rolę aktywnego konsumenta opieki zdrowotnej.aktywnego konsumenta opieki zdrowotnej.

Szkoła Promująca Zdrowie jest Szkoła Promująca Zdrowie jest organizacją :organizacją :

• Szkoła promująca zdrowie dąży do rozwoju całościowego, w Szkoła promująca zdrowie dąży do rozwoju całościowego, w którym uwzględnia rozwój osobowy i zawodowy którym uwzględnia rozwój osobowy i zawodowy pracowników oraz rozwój organizacji jako określonej całości.pracowników oraz rozwój organizacji jako określonej całości.

• Ucząca się organizacja poszukuje sposobów odnowy w Ucząca się organizacja poszukuje sposobów odnowy w procesie zespołowych refleksji, oceny wyników działań, procesie zespołowych refleksji, oceny wyników działań, tworzenia nowych zasad postępowania, doskonalenie tworzenia nowych zasad postępowania, doskonalenie pracowników.pracowników.

• Współpraca, partnerstwo i dialog, eliminowanie Współpraca, partnerstwo i dialog, eliminowanie współzawodnictwa i rywalizacji jest warunkiem skutecznych współzawodnictwa i rywalizacji jest warunkiem skutecznych działań w promocji zdrowia.działań w promocji zdrowia.

• Skuteczne działanie ludzi w SzPZ jest możliwe dzięki Skuteczne działanie ludzi w SzPZ jest możliwe dzięki uczeniu się planowania działań oraz ewaluacji ich procesu i uczeniu się planowania działań oraz ewaluacji ich procesu i wyników. Wielu szkołom udało się to wdrożyć do różnych wyników. Wielu szkołom udało się to wdrożyć do różnych obszarów funkcjonowania szkoły, nie tylko do promocji obszarów funkcjonowania szkoły, nie tylko do promocji zdrowia. zdrowia.

Szkolny zespół promocji Szkolny zespół promocji zdrowiazdrowia..

• W skład zespołu wchodzą dobrowolnie zgłaszający W skład zespołu wchodzą dobrowolnie zgłaszający się przedstawiciele wszystkich grup społeczności się przedstawiciele wszystkich grup społeczności szkolnej: nauczyciele, inni pracownicy szkoły , szkolnej: nauczyciele, inni pracownicy szkoły , uczniowie, pielęgniarka szkolna, rodzice, osoby z uczniowie, pielęgniarka szkolna, rodzice, osoby z samorządu lokalnego.samorządu lokalnego.

• Ważnym filarem zespołu jest pielęgniarka szkolna. Ważnym filarem zespołu jest pielęgniarka szkolna. Jest ona konsultantem i doradcą medycznym dla Jest ona konsultantem i doradcą medycznym dla dyrekcji, nauczycieli, współpracuje z rodzicami. Jest dyrekcji, nauczycieli, współpracuje z rodzicami. Jest także „łącznikiem” między szkołą a służbą zdrowia i także „łącznikiem” między szkołą a służbą zdrowia i różnymi organizacjami działającymi w społeczności różnymi organizacjami działającymi w społeczności lokalnej.lokalnej.

SposobySposoby realizacji programu realizacji programu::• Organizowanie spotkań dzieci i młodzieży z psychologiem, Organizowanie spotkań dzieci i młodzieży z psychologiem,

pielęgniarką szkolną itp. pielęgniarką szkolną itp.

• Prowadzenie zajęć dotyczących problematyki prozdrowotnej. Prowadzenie zajęć dotyczących problematyki prozdrowotnej.

• Przeprowadzanie pogadanek na godzinach wychowawczych. Przeprowadzanie pogadanek na godzinach wychowawczych.

• Organizowanie w szkole imprez tematycznych (happeningi, Organizowanie w szkole imprez tematycznych (happeningi, konkursy, przedstawienia, debaty wewnątrzszkolne). konkursy, przedstawienia, debaty wewnątrzszkolne).

• Promowanie zdrowego stylu życia psychicznego i fizycznego w Promowanie zdrowego stylu życia psychicznego i fizycznego w ramach lekcji np. wychowania fizycznego, biologii, wychowania ramach lekcji np. wychowania fizycznego, biologii, wychowania do życia w rodzinie, godzin wychowawczych, przyrody , do życia w rodzinie, godzin wychowawczych, przyrody , wycieczek szkolnych i pracy kół zainteresowań. wycieczek szkolnych i pracy kół zainteresowań.

• Prowadzenie zajęć z samoobrony służących nauce odpowiedniego Prowadzenie zajęć z samoobrony służących nauce odpowiedniego zachowania w razie niebezpieczeństwa w ramach lekcji wychowania zachowania w razie niebezpieczeństwa w ramach lekcji wychowania fizycznego.fizycznego.

• Przygotowanie do świadomego korzystania ze środków multimedialnych Przygotowanie do świadomego korzystania ze środków multimedialnych (uzależnienie od komputera) w ramach lekcji technologii informacyjnej. (uzależnienie od komputera) w ramach lekcji technologii informacyjnej.

• Prowadzenie działalności informacyjnej przez udostępnienie młodzieży Prowadzenie działalności informacyjnej przez udostępnienie młodzieży adresów internetowych dotyczących materiałów edukacyjnych adresów internetowych dotyczących materiałów edukacyjnych związanych z zapobieganiem alkoholizmowi, narkomanii i innym związanych z zapobieganiem alkoholizmowi, narkomanii i innym uzależnieniom. uzależnieniom.

• Biblioteka szkolna gromadzi materiały niezbędne do realizacji programu Biblioteka szkolna gromadzi materiały niezbędne do realizacji programu

• Stworzenie przyjaznego klimatu (dobra komunikacja, osobowe relacje Stworzenie przyjaznego klimatu (dobra komunikacja, osobowe relacje pomiędzy nauczycielami i uczniami, udzielanie emocjonalnego wsparcia pomiędzy nauczycielami i uczniami, udzielanie emocjonalnego wsparcia młodzieży, szczególnie w trudnych dla nich sytuacjach.. młodzieży, szczególnie w trudnych dla nich sytuacjach..

• Nauczyciele stanowiący pozytywne wzorce (niepijący, Nauczyciele stanowiący pozytywne wzorce (niepijący, niepalący i nie tolerujący podobnych zachowań u uczniów). niepalący i nie tolerujący podobnych zachowań u uczniów).

• Nabywanie przez uczniów umiejętności społecznych. Nabywanie przez uczniów umiejętności społecznych.

• Tworzenie warunków do wchodzenia w sytuacje społeczne. Tworzenie warunków do wchodzenia w sytuacje społeczne.

• Budowanie dobrej współpracy z rodzicami i pozyskiwanie Budowanie dobrej współpracy z rodzicami i pozyskiwanie ich jako sojuszników działań wychowawczych oraz ich jako sojuszników działań wychowawczych oraz profilaktycznych prowadzonych przez nauczycieli. profilaktycznych prowadzonych przez nauczycieli.

• Pomoc uczniom mającym problemy w nauce. Pomoc uczniom mającym problemy w nauce.

• Wczesne rozpoznawanie uczniów z grup ryzyka i Wczesne rozpoznawanie uczniów z grup ryzyka i kierowanie ich do psychologa, pedagoga szkolnego. kierowanie ich do psychologa, pedagoga szkolnego.

• Szkolenie kadry pedagogicznej w zakresie profilaktyki Szkolenie kadry pedagogicznej w zakresie profilaktyki zagrożeń oraz umiejętności wychowawczych. zagrożeń oraz umiejętności wychowawczych.