Bezpłatny materiał konferencyjny

MAREK DĄBROWSKIZAKŁAD RATOWNICTWA I MEDYCYNY KATASTROF

UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W POZNANIU

Sytuacje szczególne w udzielaniu pierwszej pomocy

2

■■ POSZKODOWANY – to każda osoba biorąca udział w zdarzeniu.

■■ WYPADEK JEDNOSTKOWY – zdarzenie, w którym wszyscy poszkodowani którzy odnieśli obrażenia mogą otrzymać pomoc na poziomie zaawansowanym (specjalistycznym). każdy z poszkodowanych otrzymuje zabezpieczenie medyczno-specjalistyczne.

■■ WYPADEK MNOGI – zdarzenie, w którym wszyscy poszkodowani, którzy odnieśli obrażenia mogą otrzymać pomoc na poziomie podstawowym. jest taka sama ilość lub więcej ratowników co poszkodowanych.

■■ WYPADEK MASOWY – wypadek, w którym siły i środki na miejscu zdarzenia są za małe, żeby wszystkim poszkodowanym udzielić pomocy w stopniu podstawowym. przy wypadku masowym dokonuje się segregacji i podejmuje decyzje o priorytetach transportowo – leczniczych.

■■ TRIAGE (triaż) – tzn. segregacja: przydzielenie odpowiednich kolorów do osób poszkodowanych w celu uratowania jak największej liczby osób■ czarny – brak oddechu po udrożnieniu dróg oddechowych■ czerwony – transportować w pierwszej kolejności■ żółty – transportować w drugiej kolejności■ zielony – transportować jako ostatni

Rycina 1. Schemat segregacji osób poszkodowanych podczas zdarzeń o charakterze masowym i dłużej liczbie poszkodowanych

podczas takich sytuacji zadajemy sobie trud w określeniu priorytetów – jak możliwie szybko wybrać tych, którzy nie mogą czekać, oddzielić od tych, którzy mogą czekać i od tych, którzy muszą poczekać?

ZIELONY

NIE

Tętno na tętnicy promieniowej

obecne

<30/min >30/min

NIE

TAK

NIE

CZARNYŻÓŁTY CZERWONY

CHODZENIE

<2 sek. >2 sek.

Wykonuje polecenia

Nie wykonuje poleceń

Sprawdź krwawienia

STAN ŚWIADOMOŚCI

Nawrót kapilarny

ODDECH

Udrożnić drogi oddechowe

ODDECH

TAK

KRĄŻENIE

Tętno na tętnicy promieniowej

nieobecne

TAK

3

SyStem Segregacji S.t.a.r.t. (Simple triage and rapid treatment)

1. czy może chodzić? jeśli tak – ■■3 kolejność.

2. jeśli nie – czy oddycha? jeśli nie – próba udrożnienia dróg oddechowych. jeśli podejmie oddech – ■■1 kolejność. jeśli nie podejmie oddechu – ■■prawdopodobnie nie do uratowania. jeśli oddycha sam – jak szybko? > 30/min i <10/min – ■■1 kolejność.

3. jeśli oddycha normalnie – jaki jest nawrót włośniczkowy lub tętno obwodowe. jeśli nawrót włośniczkowy > 2 sek. lub brak tętna – ■■1 kolejność (zatamować krwotok zewnętrzny).

4. jeśli nie chodzi, dobrze oddycha, dobre tętno na obwodzie/nawrót włośniczkowy – czy spełnia proste polecenia? jeśli nie – ■■1 kolejność. pozostali nie chodzący – ■■2 kolejność.

■■ BEZPIECZEŃSTWO WŁASNE RATOWNIKA:■■ rękawiczki jednorazowe■■ okulary ochronne■■ zabezpieczenie głowy■■ odpowiednia odzież

■■ POSZKODOWANY NIEPRZYTOMNY – osoba, która nie reaguje na bodźce zewnętrzne (nie otwiera oczu, nie rozmawia).

ZaSaDy ZBieraNia WyWiaDU OD OSOBy POSZKODOWaNej

■■ SAMPLES – Sypmtomy, oBjaWyA – aLerGieM – meDykamenty, LekiP – przeSzłoŚĆ cHoroBoWaL – LUncH, oStatni poSiłekE – okoLicznoŚci zDarzenia

■■ AVPUA – aLert (pacjent przytomny, skupia uwagę)V – VerBaL (pacjent reaguje na polecenia głosowe)P – pain (pacjent reaguje na bodźce bólowe)U – UnreSponSiUe (pacjent nieprzytomny, nie reaguje na żadne bodźce)

■■ SOSS – ŚWiaDomoŚĆO – oDDecHS – SkÓra

■■ ABCDEA – airWay – DroGi oDDecHoWe (udrożnienie dróg oddechowych)B – oDDycHanie, WentyLacja (ocena oddechu)C – circULation – krĄŻenie (bicie serca, tętno, puls, kontrola krążenia)D – BaDanie poSzkoDoWaneGo oraz DefiBryLacja

4

Niedrożność dróg oddechowych – najczęstszą przyczyną jest opadający język na tylnią ścianę gardła (mięśnie szkieletowe u osób nieprzytomnych

ulegają zwiotczeniu)

■■ METODY UDRAŻNIANIA DRÓG ODDECHOWYCH:1. Udrożnienie typu czoło – żuchwa (jedna dłoń na czoło, palcami drugiej dłoni unosimy żuchwę a następnie odgi-

namy głowę do tyłu). ta technika jest przewidziana dla sytuacji nieurazowych.2. zmodyfikowane wysunięcie żuchwy – tzw. wyluksowanie żuchwy (nie odginamy głowy do tyłu tylko wysuwamy

żuchwę do przodu – ku górze). technika przewidziana dla osób po urazie – ochrona kręgosłupa szyjnego.

■■ WTOPAW – WSparcie pSycHiczneT – tLenoterapiaO – okrycieP – pozycjaA – kontroLa aBc

■■ KIEDY EWAKUUJEMY POSZKODOWANEGO Z MIEJSCA ZDARZENIA:■■ gdy występuje zagrożenie wewnętrzne (np. grozi wybuchem samochodu)■■ w sytuacji zagrożenia życia poszkodowanego:

■ brak czynności życiowych (poszkodowany nie oddycha, nie oddycha i brak krążenia)■ poszkodowany we wstrząsie

■■ utrudniony dostęp do innych poszkodowanych■■ na polecenie lekarza lub zespołu ratownictwa medycznego■■ na prośbę samego poszkodowanego w wyjątkowych sytuacjach.

URAZY A OBRAŻENIA

■■ URAZ – to siła (energia) działająca na nasz organizm, powodującą różnego rodzaju obrażenia.

■■ OBRAŻENIA CIAŁA – oBraŻenia W WynikU zaDziałania UrazU.

C I A Ł O O B C E W   R A N I E

■■ POSTĘPOWANIE: ■■ nie wyciągamy ciała obcego z rany (wyjątek: szkło)■■ opatrunek i stabilizacja ciała obcego■■ unieruchomienie kończyn w pozycji zastanej

■■ Ciało obce wyciągamy z rany gdy:■■ nie tamuje silnego krwotoku z rany■■ tkwi w klatce piersiowej pacjenta z zatrzymaniem czynności życiowych (do reanimacji)■■ utrudnia transport poszkodowanego

A M P U TAC J A U R A Z O WA

■■ POSTĘPOWANIE:■■ opatrunek na ranę kikuta■■ unieruchomienie■■ gotowość do uciśnięcia tętnicy lub założenia opaski uciskowej.

amputowaną część ciała owinąć w czysty opatrunek, umieścić w szczelnym worku plastikowym i w miarę możliwości w drugim wypełnionym zimną wodą. przekazać zespołowi ratownictwa medycznego.

■■ ZASADY ZAKŁADANIA OPASKI UCISKOWEJ:■■ zakładamy przy zmiażdżeniach, amputacjach, silnych krwotokach, których nie jesteśmy w stanie zatamować■■ zakładamy bezpośrednio nad stawem kolanowym lub łokciowym (tam gdzie jest jedna kość), lub bezpośrednio

nad raną 2–3 cm jeśli dotyczy to ramienia lub uda■■ opaska powinna być szerokości od 6 do 8 cm■■ zawsze trzeba zapisać w widocznym miejscu dokładny czas założenia opaski.

ZAWSZE PO ZMIANIE POZYCJI POSZKODOWANEGO KONTROLA ABC

O PA R Z E N I A

1) termiczne2) chemiczne3) prądem elektrycznym

Oparzenia I stopnia:■■ ból■■ zaczerwienienie.

Oparzenia II stopnia:■■ ból■■ zaczerwienie■■ pęcherze wypełnione płynem.

Oparzenia III stopnia:■■ zwęglenie

■■ OPARZENIA TERMICZNE:■■ płomień■■ gorące płyny■■ gorące powierzchnie■■ gorące gazy.

■■ OPARZENIA CHEMICZNE:■■ kontakt z substancją żrącą■■ stężone kwasy■■ zasady■■ ługi■■ związki organiczne.

Substancje te mogą wystąpić również w postaci gazowej.

■■ OPARZENIA ELEKTRYCZNE:■■ instalacje elektryczne■■ piorun■■ ładunek statyczny.

■■ OPARZENIA RADIACYJNE:■■ działanie promieni słonecznych■■ radioaktywne.

5

6

■■ ROZLEGŁOŚĆ OPARZEŃ:

1) reGUła jeDnej Dłoni – powierzchnia równa jednej dłoni poszkodowanego to 1% powierzchni ciała2) reGUła DzieWiĄtek.

PRZÓD TYŁ

■■ POSTĘPOWANIE:■■ aBc■■ usunięcie i zabezpieczenie biżuterii■■ ocena powierzchni oparzenia.

■■ OPARZENIA TERMICZNE – postępowanie1) jeżeli powierzchnia nie przekracza 10%:

■■ opatrunek hydrożelowy lub■■ lejemy wodę przez 15–30 min. lub do ustąpienia bólu■■ opatrunek jałowy.

2) jeśli przekroczy 10%:■■ opatrunek hydrożelowy lub■■ lejemy wodę 1 min.■■ opatrunek z mokrej gazy 15–30 min. lub do ustąpienia bólu■■ opatrunek jałowy.

■■ OPARZENIA CHEMICZNE – postępowanie:■■ aBc■■ mechaniczne usunięcie stałych substancji chemicznych, skażonej odzieży i biżuterii■■ ocena powierzchni oparzeń.

jeśli nie przekracza 10%:■■ lejemy wodę 15–30 min.■■ opatrunek jałowy lub hydrożelowy.

jeśli przekracza 10%:■■ lejemy wodę 1 min. lub do ustąpienia bólu■■ opatrunek hydrożelowy lub■■ opatrunek z mokrej gazy 15–30 min.■■ opatrunek jałowy.

9% 9%

4,5%

18%

9% 9%

4,5%

18%

7

■■ OPARZENIA ELEKTRYCZNE – postępowanie:■■ odłącz poszkodowanego od źródła napięcia■■ aBc■■ postępowanie w zależności od stwierdzonych objawów (zatrzymanie czynności życiowych, złamania, zwichnię-

cia, oparzenia o charakterze termicznym).

U POSZKODOWANYCH PORAŻONYCH PRĄDEM ZAWSZE PODEJRZEWAMY URAZ KRĘGOSŁUPA!!!

Każdy porażony prądem wymaga kontroli lekarskiej!

O D M R O Ż E N I A

■■ ODMROŻENIA – miejscowe zmiany w tkance powstałe na skutek działania zimna.■■ POSTĘPOWANIE:

■■ aBc■■ przerwanie narażenia na zimno■■ usunięcie mokrej odzieży■■ ogrzanie odmrożonych części ciała (lepiej wodą niż suchym powietrzem)■■ komfort cieplny.

H I P O T E R M I A

■■ HIPOTERMIA – oziębienie ciała na skutek działania niskiej temperatury otoczenia, kontaktu ze śniegiem, wodą.temperatura narządów wewnętrznych spada poniżej 35ºc.

■■ OBJAWY:■■ chłodna skóra■■ drżenie mięśni, później brak drżenia■■ zaburzenia świadomości do utraty przytomności■■ płytki, zwolniony oddech lub jego brak■■ zwolnione, słabo wyczuwalne tętno lub niewyczuwalne.

■■ POSTĘPOWANIE:■■ pozycja leżąca „na płasko”■■ aBc■■ jeżeli nadal brak to resuscytacja■■ usunięcie mokrych elementów odzieży■■ osuszenie poszkodowanego – nie nacieramy go!■■ termoizolacja (okrycie) – oddzielamy ręce od reszty ciała.

NIE ROZGRZEWAMY POSZKODOWANEGO RĘKAMI!!!

8

SYTUACJE SZCZEGÓLNE W RESUSCYTACJI

1. RESUSCYTACJA CIĘŻARNEJ – ratujemy dziecko i matkę płód naciska na położone pod nim naczynia żylne, powodując:

■■ uczucie duszności■■ zmniejszony powrót krwi z dolnych części ciała do serca.

Żyła główna dolna jest uciśnięta przez płód, dlatego w czasie rko należy:

■■ unieść prawy pośladek, np. podkładając coś pod prawą stronę. Gdy jest więcej ratowników, jeden z nich może przesuwać dłońmi powiększony płód na lewą stronę.

2. RESUSCYTACJA TOPIELCA – woda może być w żołądku, nie w płucach i ZAWSZE podejrzewamy uraz kręgo-słupa.

■■ Postępowanie:■■ stabilizacja kręgosłupa■■ pierwsze wdechy już w wodzie■■ w czasie resuscytacji należy dodatkowo ucisnąć na chrząstkę pierścieniowatą krtani (rĘkoczyn SeLLick’a).

BEZPIECZEŃSTWO WŁASNE!

9

RESUSCYTACJA – PROBLEM Z WENTYLACJĄ

1. Ciało obce 2. Uraz twarzoczaszki 3. Opory psychiczne ratownika

■■ Ad. 1. Postępowanie:■■ przy ciele obcym upewnić się czy przyczyną nie jest błąd ratownika■■ w miarę możliwości usunąć ciało obce■■ przystąpić do resuscytacji.

■■ Ad. 2. Postępowanie:■■ przy urazie twarzoczaszki używać maski – jeśli nie ma takiej możliwości stosuj tylko ucisk mostka.

■■ Ad. 3. Postępowanie:■■ jeśli nie jesteś w stanie prowadzić wentylacji usta-usta (z jakiejś przyczyny), uciskamy tylko mostek, bez przerwy,

co najmniej 100 razy na min.

PRAWIDŁOWY ODDECH I TĘTNO

oDDecH w ciągu 1 min. w ciągu 10 s. tĘtno w ciągu 1 min. w ciągu 10 s.

Dorosły 12–18 2–3 60–80 10–14

Dziecko 20–30 3–5 90–110 15–19

niemowlę 30–40 5–7 120–140 20–23

PRAWIDŁOWO WYKONANA RESUSCYTACJA

UciŚniĘcia kLatki pierSioWej GłĘBokoŚĆ czĘStotLiWoŚĆ UciŚniĘĆ

Dorosły Środek klatki piersiowej co najmniej 5 cm głębokości co najmniej 100/ min, nie więcej niż 120/min

Dziecko Linia między sutkowa co najmniej 1/3 wymiaru przednio-tylnego klatki piersiowej około 5 cm

co najmniej 100/ min, nie więcej niż 120/min

niemowlę 1 cm/niżej 1 palec pomiędzy linią sutkową

co najmniej 1/3 wymiaru przednio-tylnego klatki piersiowej około 4 cm

co najmniej 100/ min, nie więcej niż 120/min

10

Łańcuch przeżycia dla osoby dorosłej

■■ 1. niezwłoczne rozpoznanie zatrzymania krążenia oraz wezwanie zespołu ratownictwa medycznego■■ 2. Wczesne rko szczególnie ważne uciśnięcia klatki piersiowej■■ 3. Szybka defibrylacja■■ 4. Skuteczne zaawansowane zabiegi resuscytacyjne■■ 5. zintegrowana opieka poresuscytacyjna

łączna liczba uciśnięć klatki piersiowej wykonanych podczas resuscytacji stanowi ważny wyznacznik poziomu prze-żywalności po nzk. na łączną liczbę uciśnięć wykonanych podczas resuscytacji wpływa tempo uciśnięć oraz odsetek czasu, w  którym są one wykonywane (część całkowitego czasu rko, w  którym wykonywane są uciśnięcia). Wzrost częstotliwości uciśnięć oraz odsetka czasu ich wykonywania zwiększa łączną liczbę wykonanych uciśnięć, podczas gdy spadek częstotliwości lub odsetka czasu wykonywania uciśnięć powoduje spadek całkowitej liczby wykonanych uciśnięć. odsetek czasu, w którym uciśnięcia są wykonywane ulega zwiększeniu wraz z ograniczeniem liczby i długości przerw w wykonywaniu uciśnięć, natomiast spada w wypadku częstych lub długich przerw w wykonywaniu uciśnięć klatki pier-siowej. Dla porównania można rozważyć podróż samochodem. podczas podróży samochodem liczba kilometrów prze-jechanych dziennie zależy nie tylko od szybkości jazdy, ale również od liczby i czasu trwania wszelkich postojów (przerw w podróży). podczas rko chcemy wykonać skuteczne uciśnięcia klatki piersiowej w odpowiednim tempie (częstotliwość wynosząca co najmniej 100/min) oraz na odpowiednią głębokość, przy jednoczesnym ograniczeniu do minimum liczby i czasu trwania przerw w wykonywaniu tej czynności. inne elementy wysokiej jakości rko obejmują umożliwienie całko-witego rozprężenia klatki piersiowej po każdym uciśnięciu oraz unikanie nadmiernej wentylacji.

Tempo uciśnięć klatki piersiowej: co najmniej 100 na minutę* 2010 (Nowe): Uzasadnione jest uciskanie klatki piersiowej w tempie co najmniej 100 uciśnięć/min zarówno przez ratowników niezawodowych, jak i pracowników ochrony zdrowia. Powód: Liczba uciśnięć klatki piersiowej wykonanych na minutę podczas rko jest ważną determinantą przywrócenia spontanicznego krążenia krwi (return of Spontaneous circulation, roSc) oraz przeżycia z zachowaniem prawidło-wych czynności neurologicznych. rzeczywista liczba uciśnięć wykonanych na minutę zależy od tempa wykonywania uciśnięć oraz czasu trwania przerw w tym działaniu (np. w celu udrożnienia dróg oddechowych, wykonania odde-chów ratunkowych lub umożliwienia analizy aeD). W większości badań wykonanie większej liczby uciśnięć podczas resuscytacji związane jest z lepszą przeżywalnością, natomiast mniejsza liczba uciśnięć wiąże się z niższymi współ-czynnikami przeżywalności. odpowiednie uciskanie klatki piersiowej wymaga zwrócenia szczególnej uwagi nie tylko na właściwe tempo wykonywania tej czynności, ale także na ograniczenie do minimum przerw w wykonywaniu tego elementu rko o kluczowym znaczeniu. nieodpowiednie tempo uciskania klatki piersiowej lub częste przerywanie tej czynności (lub oba te czynniki łącznie) skutkują obniżeniem liczby uciśnięć wykonanych na minutę.

Głębokość uciśnięć klatki piersiowej* 2010 (Nowe): mostek osoby dorosłej powinien być uciskany na głębokość wynoszącą co najmniej 5 cm. Powód: Uciskanie klatki piersiowej powoduje przepływ krwi, głównie w wyniku wzrostu ciśnienia śródpiersiowego oraz bezpośredniego ucisku serca. Uciśnięcia generują krytyczny przepływ krwi, zapewniając dostawę tlenu i energii do serca i mózgu. podanie zakresu zalecanych głębokości uciśnięć może być mylące. z tego względu obecnie zalece-nie obejmuje 1 głębokość uciśnięć. ratownicy często niedostatecznie uciskają klatkę piersiową, pomimo znajomości zaleceń, aby „naciskać mocno”. oprócz tego dostępne dane naukowe sugerują, że uciśnięcia o głębokości co najmniej 5 cm są skuteczniejsze niż te na głębokość 4 cm.

* wytyczne amerykańskiego towarzystwa kardiologicznego 2010

11

Miejsce na własne notatki……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

……………………………………..……………………………………………………………………………………………

Przewodnik nauczyciela

■ Program nauczania ■ Plan dydaktyczny ■ Scenariusze lekcji ■ Sprawdziany ■ Lekcje interaktywne

Przewodnik nauczyciela

■ Program nauczania ■ Plan dydaktyczny ■ Scenariusze lekcji ■ Sprawdziany

Filmy edukacyjne

■ Pierwsza pomoc. Utrata przytomności, RKO oraz postępowanie przy omdleniu.

■ Prezentacje filmowe: Krwotok z nosa; Rana lekka; Ciało obce w ranie; Krwotok; Amputacja; Uraz termiczny; Zadławienie

■ Alarmowanie i ewakuacja ■ Zasady zachowania się

na kąpielisku

Kurs pierwszej pomocy w podręcznikach zgodny z wytycznymi Polskiej i Europejskiej Rady Resuscytacji!Konsultacja podręczników i filmów edukacyjnych w zakresie pierwszej pomocy: Marek Dąbrowski.

edukacja dla bezpieczeństwa Bez Paniki!

www.wszpwn.com.plinfolinia: 801 30 40 50

B00000000005304

Uczyć łatwiej,wiedzieć więcej!

www.akademiapwn.pl

■ Lekcje interaktywne ■ Interaktywne prace domowe ■ Sprawdziany ■ Scenariusze wszystkich lekcji