Psychologiczne narzędzia pracy

z trudnym pacjentem.

Zakład Psychologii Lekarskiej

Paweł Rasmus

2013 Zakład Psychologii Lekarskiej

Literatura:

1. Anna Trzcieniecka-Green, PSYCHOLOGIA - podręcznik dla studentów

kierunków medycznych.

- V. W drodze do zdrowia - koncepcja salutogenezy i poczucia koherencji

Aarona Antonovskyego

- VI. Tajemnica związku umysłu z ciałem - psychosomatyka w ujęciu

historycznym i współczesnym

2. Barbara Bętkowska-Korpała, Józef K. Gierowski ,Psychologia lekarska w

leczeniu chorych somatycznie.

-Psychologia chorych ze schorzeniami kardiologicznymi

-Pacjent z zaburzeniami psychicznymi w praktyce ogólnolekarskiej

Tzw. trudny pacjent to m. in.:

• nieprzyjmujący leków

• pacjent w wieku podeszłym

• pacjent hipochondryczny

• pacjent manipulujący

• pacjent agresywny

• pacjent uzależniony od substancji psychoaktywnych

• pacjent w opiece psychiatrycznej

• pacjent niepełnosprawny fizycznie

• pacjent – ofiara agresji

• pacjent młodociany

• roszczeniowy

* Kardas P. Rozpowszechnienie nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych wśród pacjentów

leczonych z powodu wybranych schorzeń przewlekłych Pol. Merk. Lek., 2011, XXXI, 184, 215

Charakterystyka badanych osób dotycząca nieprzestrzegania

zaleceń terapeutycznych *

Test Morisky’ego-Greena dla samooceny stopnia współpracy *

Rozpowszechnienie różnych form nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych, w zależności

od jednostki chorobowej: a) zapominanie o przyjęciu wybranych dawek leku

b) nieprzestrzeganie pór przyjmowania leku

*Kardas P. Rozpowszechnienie nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych wśród pacjentów leczonych z

powodu wybranych schorzeń przewlekłych Pol. Merk. Lek., 2011, XXXI, 184, 215

WYNIKI*

Rozpowszechnienie różnych form nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych, w zależności od

jednostki chorobowej: c) pomijanie leku w związku z odczuwalną poprawą stanu zdrowia

d) pomijanie leku w związku z odczuwalnym pogorszeniem stanu zdrowia*Kardas P. Rozpowszechnienie nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych wśród pacjentów leczonych z

powodu wybranych schorzeń przewlekłych Pol. Merk. Lek., 2011, XXXI, 184, 215

WYNIKI*

Inne Badania*

• Wiek oraz wykształcenie nie mają wpływu na przestrzeganie zaleceń lekarskich. Pomimo, że pacjenci powyżej 65. roku w większym odsetku przyjmują większą liczbę tabletek w ciągu dnia to ich compliance, jak i adherence są podobne do obserwowanych u młodszych pacjentów.

ZAPAMIĘTAJ ŻE:

„compliance” to stopień przestrzegania zaleceń lekarskich.

„adherence” to systematyczne przyjmowanie leków zgodnie

z zaleceniem lekarza.

• * Szydlarska D, Grzesiuk W, Dębski M, Pragacz A, Sierdziński J: Ocena przestrzegania zaleceń lekarskich

i systematycznego przyjmowania leków u osób powyżej 65. roku życia G E R I A T R I A 2010; 4: 165-169

Dotyk

Pacjenci są bardziej skłonni spełnić prośbę lekarza, gdy

towarzyszy jej lekkie dotknięcie ręki lub ramienia.

Mechanizm psychologiczny:

1. Wywołana zostaje bliskość interpersonalna, z którą wiąże się dotyk.

2. Lekarz stosujący taki dotyk może być postrzegany jako sympatyczny

- rośnie chęć do spełnienia jego prośby.

3. Motyw uprawnień społecznych – przytrzymanie pacjenta za rękę

oznacza prawo do formułowania wobec niego różnego rodzaju

oczekiwań i wymagań.

Fakty

Zdarzenie,

które miało miejsce

w określonym czasie.

FAKTY ?

FAKT to zdarzenie,

które miało miejsce w

określonym czasie i

miejscu. Konkret.

Rzeczywistość, np……

………………………….

OCENA. Krytyka,

wartościowanie osoby/

zachowania/zadania/

rzeczy. Ma emocjonalne

zabarwienie, np. „Po co

mam to wszystko robić

skoro i tak to nie

pomoże”

OPINIA. wyrażony w

formie werbalnej

pogląd, sąd, ściśle

powiązany z

subiektywnym

spojrzeniem, np. „Wie

Pan Panie Doktorze jak

ma się tyle lat to się

zapomina różne rzeczy”

Aktywne

słuchanie

Aktywne słuchanie

zachęca do rozmowy,

otwarcia się, pokazuje

zainteresowanie,

potwierdza wiarygodność,

świadczy o

profesjonalizmie

Aktywne słuchanie

• Utrzymywanie kontaktu wzrokowego

Należy być zwróconym w kierunku pacjenta, nie oddzielać się od niego,np. stertą papierów, czy źle postawionym krzesłem, zachowaćrozluźnioną i „otwartą” postawę ciała oraz odpowiedni dystansprzestrzenny (ok. jednego metra); nawiązanie kontaktu wzrokowegoskupia uwagę i ogranicza skłonność do dekoncentracji zarówno upacjenta, jak i specjalisty.

• Udzielanie zachęt

Zachęty powinny ośmielić pacjenta do wypowiedzi

i potwierdzać, że jest z uwagą słuchany; pomocne są tutaj niewerbalnesygnały - potakiwanie głową, uśmiech, pochylanie się

w kierunku mówiącego - jak i werbalne potwierdzenia -„mruknięcia”: uhmm, aha, yhm, używanie zwrotów „tak rozumiem”, „toważne”.

Aktywne słuchanie• Wypowiedzi otwierające

Mają wyrażać zainteresowanie, tym, co pacjent, chce przekazać, a także

wskazują na gotowość lekarza do komunikowania się; np. „ciekawi mnie to,

co mówisz”, „mógłby pan opowiedzieć o tym coś więcej”, „proszę o tym

opowiedzieć”.

• Klaryfikacja, czyli dążenie do uzyskania wyjaśnienia

Ma pomóc w dobrym zrozumieniu wypowiedzi pacjenta, uściślić ją

i doprecyzować; dzięki niej można zdobyć więcej informacji, które sprawią,

że wypowiedź stanie się dla słuchającego jasna i dokładna; ten efekt można

uzyskać zadając pytania, np. „A kiedy się to dokładnie zaczęło?” , „Jak na

to pan zareagował?”

• Parafrazowanie

Pozwala sprawdzić, czy interpretacja klinicysty jest zgodna z intencją

chorego oraz upewnić się, czy przekazywane treści są trafnie rozumiane;

pośrednio parafrazowanie jest także wyrażeniem zainteresowania dla

pacjenta, polega na powiedzeniu własnymi słowami tego, co najistotniejsze

w wypowiedzi partnera np. „Z tego co pan mówi, rozumiem, że ma pan

częste bóle brzucha, „pozwoli pan, że sprawdzę, czy dobrze pana

zrozumiałem...”, „Zatem chciałby, pan żebym bardziej pomagał, a nie tylko

przypisywał kolejne leki”

Aktywne słuchanie

• Odzwierciedlanie uczuć – odnoszenie się do wyrażonych emocjiPokazanie, że słuchający potrafi wczuć się w sytuację i rolę mówiącego, tego, coon przeżywa; polega na nazwaniu emocji rozmówcy, np. „Mam wrażenie, żebardzo ci na tym zależy”, „Widzę, że bardzo pana to smuci”, „Wygląda na to, żebardzo się pan przestraszył”.

• Odzwierciedlanie zachowań niewerbalnychBadacze odkryli, że ludzie, którzy chcą osiągnąć porozumienie mimowolnienaśladują (ale nie ostentacyjnie przedrzeźniają) swoje zachowania niewerbalne;wejście w specyficzny dla pacjenta rytm ciała sprawi, że poczuje się onrozumiany i doceniony.

• Odnoszenie się do sygnałów komunikacji niewerbalnejReagowanie na informacje przekazane przez nadawcę wyrazem twarzy, postawąciała, gestami, tonem głosu, zarówno w sytuacjach, gdy są one spójne, jak i wtedygdy sygnały niewerbalne są sprzeczne z wypowiadanymi słowami np. pacjent napytanie lekarza o to czy nowe procedury lecznicze są dla niego jasne odpowiadatwierdząco, lecz wyraz jego twarzy wskazuje zakłopotanie i niepewność.

Aktywne słuchanie

• Dowartościowywanie

Uznanie ważności drugiej strony, jej problemów i przeżyć; okazanieuznania dla wysiłków i działań podejmowanych przez rozmówcę, np. „Tosuper, że zdecydowałeś się zadbać o swoje zdrowie”, „Doceniam panapoświęcenie i starania”, „Nikt inny by tego nie zrobił”.

• Pytania otwarte

nie są sugerujące i nie narzucają rozmówcy jednej interpretacji; dziękinim można uzyskać o wiele więcej informacji, np. „Dlaczego chciałbyśpójść z tym do innego lekarza?” „Co pan sądzi o tej nowej maści ?”.

• Podsumowanie

zwięzłe podsumowanie najważniejszych informacji i ustaleń;dostrzeżenie osiągniętego porozumienia.

• Redukcja szumów zewnętrznych

unikanie czynności i elementów, które mogą niekorzystnie wpływać nakomunikację i wskazywać na brak zainteresowania lub odwracać uwagę,np. bębnienie palcami po stole, słuchanie zbyt głośnej muzyki,przeglądanie papierów.

Pamięć pacjentów

SŁUCHANIE WG. VON THUN’A

Informacje, które odbieramy są bardzo istotne dla zrozumienia i budowania relacji lekarz -pacjent.

Koncentrowanie się na jednym sposobie słuchania może ograniczać odbiór informacji. Istotne jest aby sprawdzać w

rozmowie z pacjentem czy to, co ja rozumiem jest tym o co chodzi pacjentowi.

Np. Podczas pracy w przychodni na pytanie pacjenta:

„Panie doktorze, czy przychodnia jest jeszcze czynna?”

SŁUCHANIE

Ucho RZECZOWE

odbiorcy koncentruje się na

warstwie informacyjnej

wypowiedzi, treść jest

traktowana w sposób rzeczowy

i dosłowny.

„On chce wiedzieć, czy

przychodnia jest jeszcze

czynna”.

Możliwa odpowiedź:

„Nie, już zamykamy”.

SŁUCHANIE

Ucho APELOWE

odbiorcy odczytuje w

komunikacie życzenia i

oczekiwania nadawcy.

„On chce, abym go przyjął”.

Możliwa odpowiedź:

„Niestety, dzisiaj już skończyłem

pracę, proszę zapytać w

rejestracji czy ktoś jeszcze pana

przyjmie”.

SŁUCHANIE

Ucho RELACYJNE

(drażliwe) odbiorcy odkodowuje

komunikat jako informację o

wzajemnej relacji – stosunku

nadawcy do odbiorcy i jego

zachowania:

„Pewnie mnie krytykuje, że

pracuję od do i nie liczę się z

potrzebami pacjentów”.

Możliwa odpowiedź:

„Ja już kończę pracę w tej

przychodni. Mam inne obowiązki

w szpitalu”.

SŁUCHANIE

Ucho TERAPEUTYCZNE -

LECZNICZE

(ujawniania siebie) jest

nastawione na rozumienie

sytuacji nadawcy i słucha

wypowiedzi pod kątem „co

nadawca mówi o sobie

samym?”.

„ On potrzebuje mojej pomocy,

pewnie wystąpiła jakaś nagła

sytuacja ”.

Możliwa odpowiedź:

„A co się stało? Potrzebuje pan

mojej pomocy? Niech pan

wejdzie”.

Asertywność

Respektowanie

praw i granic

swoich i pacjenta.

ASERTYWNOŚĆJakie zachowania

twoich pacjentów

wywołują twoją złość,

zniecierpliwienie,

irytację, frustrację?

Co z tym robisz?

Jak wyrażasz i jak

komunikujesz

informacje o

przekroczeniu twoich

granic?

Kiedy to robisz?

UWAGA !

Brak reakcji z twojej strony może powodować ich

narastanie w postaci eskalacji emocji:

irytacja – zniecierpliwienie – złość – frustracja

Komunikaty „Ja”

Komunikowanie uczuć,

emocji, oczekiwań,

prośba o zmianę,

wskazanie oczekiwanego

zachowania

KOMUNIKAT

TYPU „JA”

Sposób formułowania

komunikatu, w którym

opisujemy:

• niewłaściwe

ZACHOWANIE danej

osoby;

• bezpośrednie,

niepożądane SKUTKI

tego zachowania dla

osoby zgłaszającej

problem zdrowotny

• swoje UCZUCIA i

reakcje na daną sytuację;

Wymienione elementy są

niezbędne, choć mogą

być stosowane w różnej

kolejności.

KOMUNIKAT JA

KOMUNIKAT

JA

Za

chow

anie

KOMUNIKAT JA

Komunikat TY

Komunikat JA

KOMUNIKAT JA

KOMUNIKAT

TYPU „TY”

KOMUNIKAT

TYPU „JA”

DO CIEBIE OD SIEBIEBudowanie barier Otwartość i bezpośredniość

Odbierane jako poniżające:

Ocenianie

Etykietowanie

Obwinianie

Pouczanie

Otwartość i bezpośredniość

komunikatów.

Nie stosuje się ocen!

Kwestionować można czyjeś

opinie, poglądy, lecz nie

można zaprzeczać temu, co

ktoś czuje w danej sytuacji.

KOMUNIKAT JA

Zadbaj

o relację

z pacjentem

Opisz

zachowanie,

z którym

masz

trudność.Emocje

co czujesz,

jak się

czujesz.

Jakiej zmiany

oczekujesz?

Co ma się

zmienić?Uzasadnij,

opisz,

dlaczego tak

się czujesz.

Jaka będzie

korzyść ze

zmiany

zachowania?

KOMUNIKAT JA

Pamięć pacjentów

Inne, jakie?

•…………………………………………………………….

•…………………………………………………………….

•…………………………………………………………….

•…………………………………………………………….

Narzędzia komunikacyjne wpływające

pozytywnie na procesy poznawczei wolicjonalne pacjentów.

Rozumienie instrukcji,

Zapamiętywanie,

Odtwarzanie instrukcji,

Wykonywanie instrukcji.

*Sobów T.: Przestrzeganie zaleceń medycznych przez pacjentów w wieku podeszłym.

Postępy Nauk Med., 2011 (8): 682-687 2.

*

Koszty jakie ponosi NFZ z powodu hospitalizacji

spowodowanych niestosowaniem się przez pacjentów

do zaleceń lekarskich oraz refundacją zakupionych,

a niewykorzystanych przez nich leków wynoszą rocznie

około 6 mld zł.*

* Kardas P.: Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych na świecie i w Polsce. (w:)

Polskiego Pacjenta portret własny. Fundacja na rzecz wspierania rozwoju polskiej

farmacji i medycyny. Starogard Gdański, 2010: 25-35.

ZASADY

Zasady

Zbiór reguł do których

pacjenci powinni się

stosować.

Co jest dla Ciebie ważne?

Jakie zachowania pacjentów

akceptujesz?

Jakich zachowań nie

akceptujesz?

Jakie zasady obowiązują w

twoim gabinecie?

Na co już umówiłeś się ze

swoim pacjentem?

Na co chcesz się umówić?

ZASADY

Narzędzia pracy to m. in.: *

- Nawiązanie dobrych relacji z pacjentem,

- Edukacja pacjenta na temat choroby,

- Przedstawienie dostępnych opcji

terapeutycznych,

- Uproszczenie planu leczenia,

- Zwiększenie poczucia kontroli u pacjentów,

- Metody przypominania pacjentom o sposobie

przyjmowania leków,

- Sposób sprawdzenia czy pacjent stosuje się

prawidłowo do zaleceń.

*Gaciong Z., Kuna P.(red.): Adherence, compliance, persistence – współpraca, zgodność i

wytrwałość – podstawowy warunek sukcesu terapii. Medycyna po Dyplomie, wyd.

specjalne 2008; 3: 2-3.

Biorąc pod uwagę starzenie się populacji

wydaje się, że coraz trudniejsza będzie

realizacja zaleceń lekarskich.

Coraz większa będzie populacja chorych

z demencją starczą czy chorobą

Alzheimera *

* Marcum ZA, Handler SM, Boyce R, Gellad W, Hanlon JT. Medication misadventures in

the eldery: a year in review. Am J Geriatr Pharmacother 2010;8:77-83.

Stosowanie leków o przedłużonym działaniu bądź zmniejszenie

liczby przyjmowanych leków (preparaty łączone) zwiększa

szansę regularnego ich przyjmowania *

Leczenia skojarzone poprawia adherence **

Stosowanie się do zaleceń lekarskich i ich przestrzeganie ma

także wpływ na zmniejszenie śmiertelności, co było tematem

wielu badań klinicznych *

Inne badania także potwierdzają nie tylko lepszy efekt terapii,

ale także zmniejszenie śmiertelności wśród chorych z wysoką adherence ***

* Granger BB, Swedberg K, Ekman I, Granger CB, Olofsson B, McMurray JJ, et al. Adherence to

candesartan and placebo and outcomes in chronic heart failure in the CHARM programme: double-blind,

randomized, controlled clinical trial. Lancet 2005;366:2005-11.

** Horwitz RI, Viscoli CM, Berkman L, Donaldson RM, Horwitz SM, Murray CJ, et al. Treatment adherence

and risk of death after a myocardial infarction. Lancet 1990;336:542-5.

*** Rasmussen JN, Chong A, Alter DA. Relationship between adherence to evidence-based

pharmacotherapy and long term mortality after acute myocardial infarction. JAMA 2007; 297:177-86.

BMM vs. BPSM

Podejście biomedyczne większości lekarzy ?

„Ciało traktowane jest jak maszyna, którą naprawia się poprzez wymianę

popsutych części, albo też usunięcie czegoś co doprowadziło do awarii”

David McClelland, 1985

Krytyka BMM w ujęciu Georga Engela

• Zmiana biochemiczna nie przekłada się bezpośrednio na chorobę. Pojawienie

się choroby jest konsekwencją interakcji różnorodnych czynników sprawczych na

poziome molekularnym, indywidualnym i społecznym. Co więcej zmiany o

charakterze psychicznym mogą, w pewnych okolicznościach prowadzić do

problemów zdrowotnych o charakterze somatycznym, a w raz z upływem czasu

oddziaływać na procesy biochemiczne

• Obecność zaburzeń biologicznych nie wyjaśnia znaczenia doświadczanych

symptomów dla pacjenta. Na jej podstawie nie można też wnioskować jakimi

umiejętnościami powinien odznaczać się klinicysta aby zebrać stosowne

informacje i dobrze je wykorzystać w procesie leczenia

Krytyka BMM w ujęciu Georga Engela

• Zmienne psychospołeczne są istotnymi determinantami podatności na choroby,

ostrości choroby i jej przebiegu

• Wejście przez pacjenta w rolę chorego nie musi wiązać się ze zmianami

biochemicznymi w jego organizmie

• Relacja pacjent – lekarz wpływa na uzyskiwane efekty leczenia

• W przeciwieństwie do obiektów nieożywionych, pacjenci poddają się wpływowi

tych, którzy ich badają, sami zaś lekarze często bezwiednie poddają się

wpływowi pacjentów.

ZAŁOŻENIA BPSM - ZALECANE

• Właściwa diagnoza biomedyczna jest częścią procesu leczniczego

• Patologia „proces chorobowy” wymaga diagnozy biomedycznej i dotyczy

narządu, układu. Natomiast choroba dotyka całego człowieka, jego najbliższe

otoczenie, grupę społeczną

• Klinicysta zajmuje się leczeniem chorób więc w jego spektrum zainteresowania

zawiera się również człowiek i jego otoczenie

• Ważnym elementem pracy klinicysty jest dopuszczenie do głosu pacjenta

poprzez uznanie jego spojrzenia na zdrowie i chorobę, poprzez umożliwienie mu

wyrażenia swoich trosk, niepokojów i oczekiwań

Koncepcja Salutogenezy A. Antonovskiego

W koncepcji salutogenezy w miejsce dychotomicznego podziału na zdrowie i

chorobę wprowadza się pojecie „kontinuum zdrowia – choroby”, odnoszące się

do sfery somatycznej, jak i psychicznej każdej istoty ludzkiej.

Naturalny stan ludzkiego organizmu:

• Brak homeostazy

• Nieuporządkowanie

• Entropia

Wyznajesz nurt Pato- czy Saluto- ?

BPSM w Kardiologii• Koncepcja Heart and Soul znajduje zastosowanie

wobec zaburzeń w zdrowiu w których obok czynnikabiologicznego akcentowanego przez BiomedicalModel (BMM) zwraca się uwagę na rolę czynnikówpsychologicznych i społecznych – Biopsychosocialmodel (BPSM) w etiologii chorób sercowo-naczyniowych. Charakterystyczne dla tego podejściajest poszukiwanie psychologicznych przyczyn utratyzdrowia ale także wspieranie pacjentówkardiologicznych w procesie rehabilitacji,odzyskiwania zdrowia i polepszania ich jakości życia.

• BPSM znajduje szczególne zastosowanie wobec problemówmedycznych niewytłumaczalnych przez klasyczne medycznepodejście (medically unexplained symptoms – MUS), non-cardiac chest pain – NCCP oraz inappropriate sinustachykardia – IST. Literatura przedmiotu niektóre chorobykardiologiczne zalicza do chorób psychosomatycznych, wktórych czynnik psychologiczny, w tym przede wszystkim:radzenie sobie ze stresem, poziom lęku, ekspresja emocjinegatywnych, subiektywne odczucie wsparcia społecznego,przekonania na temat kontroli bólu, może zaostrzać chorobę,ale również sprzyjać rekonwalescencji i zdrowieniu.

Niektóre narzędzia psychologiczne używane w podejściu BPSM:

• Rozmowa i wywiad

• Ocena funkcjonowania pod wpływem stresu

- subiektywne obciążenie stresem

- style radzenia sobie ze stresem

• Ocena stanu emocjonalnego

- poziom lęku stanu i lęku cechy

- kontrola emocji negatywnych

- inteligencja emocjonalna

• Ocena wsparcia społecznego i kompetencji społecznych

- źródła wsparcia społecznego

- uogólniona własna skuteczność

- poczucie koherencji

Ogólne Zasoby Odpornościowe A. Antonovski

To wszelkie właściwości pacjenta (fizyczne,

biochemiczne, poznawcze, emocjonalne, materialne,

powiązane z wartościami, postawami, przekonaniami i

relacjami interpersonalnymi, a także makro– socjo–

kulturowe cechy), umożliwiające skuteczne unikanie

bądź przezwyciężanie różnorodnych i licznych stresów

dnia codziennego.

SOC

jest to globalna orientacja pacjenta, wyrażająca stopień, w jakim

ma on dojmujące, trwałe, choć dynamiczne poczucie pewności, że

(I) bodźce napływające w ciągu życia ze środowiska wewnętrznego

i zewnętrznego maja charakter ustrukturowany, przewidywalny i

wytłumaczalny;

(II) dostępne są zasoby, które pozwolą mu sprostać wymaganiom

stawianym przez te bodźce;

(III) wymagania te są dla niego wyzwaniem wartym wysiłku i

zaangażowania

Kształtuj u swoich pacjentów 3 składniki SOC

1. Zrozumiałość

odnosi sie do stopnia, w jakim pacjent percepuje napotkane bodźce

zewnętrzne i impulsy płynące z jej wnętrza jako sensowne poznawczo,

czyli jako informacje uporządkowane, ustrukturalizowane, jasne,

wytłumaczalne i spójne, a w związku z tym przewidywalne,

np. Mam zapalenie górnych dróg oddechowych.

2. Zaradność

odnosi sie ono do stopnia, w jakim człowiek postrzega dostępne zasoby

jako wystarczające do sprostania wymaganiom stawianym przez bodźce,

np. Mam lekarstwa przeciwzapalne.

3. Sensowność

stanowi emocjonalny odpowiednik zrozumiałości. Odnosi się ono do zakresu, w

jakim człowiek odczuwa, że jego wybory mają sens z emocjonalnego punktu

widzenia, np. Zażyję lekarstwa.

SOC umożliwia:

1) unikanie zagrożeń i niebezpieczeństw oraz angażowanie sie w działania

prozdrowotne;

2) postrzeganie wszechobecnych bodźców w tym także czynników

chorobotwórczych nie jako zagrożeń czy ziszczających się – jak samospełniające

przepowiednie – niebezpieczeństw, przynoszących wyłącznie negatywne

konsekwencje, lecz jako okazji, wyzwań i sytuacji dających sie sterować;

3) potraktowanie zasobów odpornościowych w kategoriach potencjału człowieka,

który należy umiejętnie wykorzystać (doskonalić i pomnażać) w radzeniu sobie w

zdrowiu i chorobie.

Składniki SOC1. Poczucie zrozumiałości, np. pacjenci mają często problem z

rozumieniem i zapamiętywaniem zaleceń lekarskich, a także częściejzapominają o konieczności regularnego stosowania leków. Problemy tewystępują również w przypadku współistnienia niektórych zaburzeń i choróbpsychicznych, jak przykładowo psychoz przebiegających z urojeniami,uzależnień czy depresji. *

2. Poczucie zaradności , np. status finansowy pacjenta, który decyduje,czy stać go na wykupienie leków bądź dodatkowe, nierefundowane usługimedyczne. Rzeczywiste koszty leczenia mogą być jednak różnie odbieraneprzez pacjentów.

3. Poczucie sensowności, np. część chorób przewlekłych, przebiegającychbezobjawowo, zwłaszcza w okresie poprawy, powoduje, że pacjenci odstawiająleki, nie rozumiejąc konieczności (sensu) dalszego ich zażywania **

*Siemiński M.: Współpraca pacjenta w terapii otępienia. Neuropsych. Przegl Klin. 2011; 3 (1): 14-18

** Sobów T.: Przestrzeganie zaleceń medycznych przez pacjentów w wieku podeszłym. Postępy Nauk Med., 2011 (8): 682-687 2.

Zrozumiałość, np.: „Po co mam brać te leki,

skoro mam dobre ciśnienie?”

………………………………………………

…………..………………………………….

Zaradność, np.: „A te leki to drogie są

Doktorze?………………………………..…

…….……………………………………….

Sensowność, np.: „Jak sobie zrobię to

badanie to czy będzie lepiej?”

……………………….………………………

………………………………………………

…

Proszę, zrozumieć, że ….……………………..

………………………………………………?

Co pani sądzi o tym, żebym przepisał te leki?

……………...………………………………….

……………………………………………….?

Czy Pana/Pani zdaniem to ma sens? Czy

warto? Czy Pan/Pani wierzy, że….……………

……………………………………………….?

Literatura uzupełniająca:

• Siedem minut dla pacjenta. Mielcarek M, Ozon, 2006

• Komunikowanie się lekarza z pacjentem. Barański J, Waszyński E,

Steciwko A, Wydawnictwo ASTRUM, Wrocław, 2000

• Kształcenie w dziedzinie komunikacji lekarzy z pacjentami. Doroszewski

J, w: Nauczanie etyki w uczelniach medycznych. Suchorzewska J,

Olejniczak M, Akademia Medyczna, Gdańsk, 2007

• Psychologia lekarska w leczeniu chorych somatycznie. Bętkowska-

Korpała B, Gierowski JK, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellonskiego,

Kraków, 2007

• Psychologia w medycynie: wspomaga współpracę z pacjentem i proces

leczenia. Salomon P, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk,

2002