Zakażenia patogenami alarmowymi na Oddziale Otolaryngologicznym Szpitala Dziecięcego im. prof. dr....

Oto la r yngo log ia Po l ska tom 63, nr 6 , l i s topad –grudz ień 20 0 9

513PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS

Zakażenia patogenami alarmowymi na Oddziale Otolaryngologicznym Szpitala Dziecięcego im. prof. dr. med. Jana Bogdanowicza w latach 2005-2008

Emergence pathogens infections in ENT Department of Children’s Hospital in 2005-2008.

Beata Zielnik-Jurkiewicz, Magdalena Rakowska-Szkudlarek

Otolaryngol Pol 2009;63 (6): 513-519

SUMMARYIntroduction: The development of medicine, in this the new techniques and antibiotic therapy enlarged the survivability of patients in hospital. Apply-ing antibiotics caused breakthrough in treatment stepping out in ill’s group infections treated in hospital, however enlarging resistance is natural this effect, resulting from: the selection of resistant strains, the formation of new mechanisms of resistance, and/or the spreading of gene of resistance. Multidrug-resistant strains were included to emergence-pathogens group: MRSA, penicillin-resistant Streptococcus pneumoniae, VRE, Gram-negative producing beta-lactamase of type the ESBL and/or resistant to carbapenems. Emergence-pathogens occurrence leads to: therapeutic failures, the use extorts in therapy of dear medicines or with possibility of workings undesirable. The multidrug-resistant strains spread in hospital environment easily, especially on departments about high waste of medicines with the patients’ simultane-ously large susceptibility on infection, resulting mainly with state of reduced resistance of organism. The control of hospital infections recognize by present hospitality for the most important criterion of quality of work. Aim: Analysis of the emergence-pathogens isolated during treatment in hospital in 2005-2008, from special regard the ENT Department. Material and methods: 50586 children treated in this period in hospital in which was executed 39386 bacteriological investigations, in this 6528 (12.9%) children in ENT Department in which was executed 1566 bacteriological investigations (3.98%). The diagnostics were executed according to routine microbiological procedures with qualifi cation of resistance to antibiotics.Results: Emergence-pathogens infection was confi rmed at 2369 children’s (4.68%) treated in Hospital, in this in ENT Department at 84 children (1.29%). The most frequent emergence-pathogens in ENT Department were Streptococcus pyogenes, Streptococcus pneumoniae penicillin-resistant and average sensitive on penicillin, Staphylococcus aureus methicillin-resistant and Rotavirus. Conclusions: Streptococcus pneumoniae penicillin-resistant and average sensi-tive to penicillin and Rotavirus infections are the most frequent hospital infec-tions. The systematic microbiological supervision is indispensable in prevention the spreading of infections of the emergence-pathogens in hospital.Hasła indeksowe: drobnoustroje alarmowe, zakażenia, dzieci, otolaryngologia dziecięca, bakterie, opornośćKey words: emergence-pathogens, children, infection, otolaryngology, bacteria, resistance

©by Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów – Chirurgów Głowy i SzyiOtrzymano/Received:06.10.2009Zaakceptowano do druku/Accepted:10.12.2009Oddział Otolaryngologiczny Szpitala Dziecięcego im. prof. dr med. Jana BogdanowiczaOrdynator: dr hab. n. med. Beata Zielnik-JurkiewiczWkład pracy autorów/Authors contribution: Według kolejnościKonfl ikt interesu/Confl icts of interest:Autorzy pracy nie zgłaszają konfl iktu interesów.Adres do korespondencji/Address for correspondence:imię i nazwisko: Beata Zielnik-Jurkiewiczadres pocztowy: Oddział Otolaryngologiczny Szpitala Dziecięcego im. prof. dr med. J. Bogdanowiczaul. Niekłańska 4/2403-924 Warszawatel. 022 50 98 276e-mail [email protected]

WstępRozwój medycyny, w tym nowe techniki i leki wpro-wadzone do terapii zwiększyły przeżywalność pacjen-tów oddziałów szpitalnych. Stosowanie antybiotyków i chemioterapeutyków spowodowało przełom w lecze-niu zakażeń występujących w grupie chorych leczo-nych w szpitalu, jednak naturalnym tego efektem jest zwiększanie oporności, wynikające z: selekcji szczepów

opornych, powstawania nowych mechanizmów opor-ności, i/lub rozprzestrzeniania się genów oporności. Zakażenia szpitalne są nieodłącznym elementem dzia-łalności diagnostyczno-leczniczej każdego szpitala. We-dług Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zakażenia szpitalne występują w 10-15% hospitalizacji. W dniu 18 kwietnia 2004 r. weszło w życie rozporządzenie


PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS514

Ministra Zdrowia w sprawie rejestrów zakażeń zakłado-wych oraz raportów o występowaniu tych zakażeń [1]. Według tego rozporządzenia do grupy drobnoustrojów alarmowych należą bakterie i wirusy. Wielolekooporne szczepy bakterii zostały włączone do grupy tzw. pato-genów alarmowych, a ich występowanie w zakażeniach prowadzi do niepowodzeń terapeutycznych, wymusza zastosowanie w terapii leków drogich lub charakte-ryzujących się możliwością działań niepożądanych. Wśród bakterii alarmowych wyróżnia się gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) opornego na mety-cylinę (MRSA) lub o obniżonej wrażliwości na wanko-mycynę (VISA) lub opornego na wankomycynę (VRSA), paciorkowca ropotwórczego (Streptococcus pyogenes), enterokoki (Enterococcus spp.) oporne na glikopeptydy (VRE), pałeczki Gram-ujemne (Enterobacteriaceae) wy-twarzające beta-laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym (ESBL) lub oporne na karbapenemy, pałeczkę ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) oporną na karbapenemy lub inne dwie grupy leków, pałeczki niefermentujące z gatunku Acinetobacter spp. oporne na karbapenemy lub inne dwie grupy leków, laseczkę beztlenową z gatunku Clostridium difficile, pałeczki z gatunków Salmonella spp., Shigella spp., Campylobacter jejuni, maczugowiec błonicy (Corynebac-terium diphteriae) – szczepy toksynotwórcze, pałeczkę krztuśca (Bordetella pertussis), dwoinkę zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (Neisseria meningitidis), dwoinkę zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae) oporną na cefalosporyny III generacji lub penicylinę, pałeczkę z gatunku Legionella pneumophila i prątki chorobotwór-cze (Mycobacterium spp.) [1]. Do wirusów alarmowych zalicza się wirusy: ospy wietrznej (Varicella-zostervirus), odry (Morbillivirus), grypy (Influenzavirus), rota (Rotavi-rus), syncytialny (Respiratory Syncytial Virus), zapalenia wątroby typu B (Hepatitis B virus), zapalenia wątroby typu C (Hepatitis C virus) i nabytego niedoboru odpor-ności u ludzi (HIV) [1]. Wielooporne szczepy łatwo roz-przestrzeniają się w środowisku szpitalnym, zwłaszcza na oddziałach o wysokim zużyciu leków z jednocześnie dużą podatnością pacjentów na zakażenie, wynikającą głównie ze stanu zmniejszonej odporności organizmu. Szczepy te łatwo rozprzestrzeniają się w oddziałach chirurgicznych i OIT. W oddziałach tych często leczeni są chorzy w ciężkim stanie ogólnym z towarzyszący-mi innymi schorzeniami wymagającymi stosowania antybiotyków o szerokim spektrum działania. Poza tym, często wykorzystuje się wentylację mechaniczną, stosuje się procedury inwazyjne, a chorzy są unieru-chamiani w przymusowej pozycji. Wymienione czynniki zwiększają ryzyko zakażenia szpitalnego. Celem pracy była analiza występowania patogenów alarmowych w oddziałach Szpitala Dziecięcego im. prof. dr med. Jana Bogdanowicza w Warszawie (Szpital) ze szczegól-nym uwzględnieniem Oddziału Otolaryngologicznego w latach 2005-2008.

Materiał i metodaW latach 2005-2008 w szpitalnych oddziałach liczących 274 łóżka: otolaryngologicznym, pediatrycznym, aler-gologicznym, patologii noworodka i niemowlęcia, chi-rurgii urazowej, chirurgii ogólnej, oddziale intensywnej terapii (OIT) oraz neurochirurgicznym z pododdziałem neurologicznym leczono 50 586 pacjentów i wykonano 39 386 badań mikrobiologicznych. W Oddziale Otola-ryngologicznym liczącym 25 łóżek leczono 6 528 pacjen-tów (12,9%) i wykonano 1 566 badań mikrobiologicznych (3,98%). Diagnostykę mikrobiologiczną wykonywano wg rutynowo stosowanych procedur w pracowni mikro-biologicznej Laboratorium Zakładowego z określeniem oporności na antybiotyki i chemioterapeutyki.

Materiał pobierany do oceny mikrobiologicznej w Oddziale Otolaryngologicznym stanowiły wymazy z migdałka gardłowego, gardła, jamy nosa, ropnia oko-łomigdałkowego, jamy bębenkowej, zatoki szczękowej, torbieli środkowej szyi i rany w jamie ustnej.

WynikiLiczba badań mikrobiologicznych na jedno łóżko szpi-talne wynosiła 35,94 na rok. Natomiast liczba wy-mazów mikrobiologicznych na jedno leczone dziecko wynosiła 1,28. Diagnostykę mikrobiologiczną najlepiej wykorzystano w OIT wykonując 101,96 badań mikro-biologicznych przypadających na 1 łóżko na rok i 6,25

Tabela I. Wykorzystanie diagnostyki mikrobiologicznej w Szpitalu w latach 2005-2008. (a-liczba badań mikrobio-logicznych/łóżko/rok, b-liczba badań mikrobiologicznych/1 pacjenta)Table I. Useful of microbiological diagnostics in Hospital in 2005-2008. (a-number of microbiological investigations/bed/year, b-number of microbiological investigations/1 patient

Oddział Liczba łóżek

2005-2008a b

Alergologiczny 34 39,74 0,85

Pediatryczny 45 83,20 1,73

Patologii Noworodka i Niemowlęcia

36 82,40 2,24

Chirurgii Ogólnej 43 11,51 0,25

Chirurgii Urazowej 30 5,98 0,11

Okulistyczny 28 2,86 0,03

OIT 7 101,96 6,25

Otolaryngologiczny 23 17,02 0,24

Neurochirurgiczny z Neurologicznym

28 9,66 0,26

Razem 274 35,94 0,78



badań/pacjenta, a w następnej kolejności w oddziałach pediatrycznych zachowawczych. Spośród oddziałów zabiegowych najlepiej wykorzystano diagnostykę mi-krobiologiczną w Oddziale Otolaryngologicznym 17,02 badań mikrobiologicznych/łóżko/rok i 0,24 badań/pa-cjenta. Wykorzystanie diagnostyki mikrobiologicznej w poszczególnych oddziałach szpitalnych przedsta-wiono w tabeli I. U 2 620 dzieci (5,18%) leczonych w szpitalu izolowano 25 drobnoustrojów alarmowych wymienionych w tabeli II. Najczęstszym patogenem alarmowym był Rotavirus, który wyhodowano z kału u 1 737 zakażonych dzieci, co stanowi 66,3% dzieci zakażonych patogenem alarmowym i 3,43% dzieci le-czonych w szpitalu. MRSA wyhodowano u 279 chorych

(10,65% zakażonych dzieci i 0,55% dzieci leczonych w szpitalu). Na trzecim miejscu wśród najczęstszych patogenów alarmowych występujących w szpitalu była Salmonella spp. wyhodowana u 236 dzieci z drobno-ustrojem alarmowym (13,59%), co stanowiło 0,47% dzieci leczonych w szpitalu. Streptococcus pyogenes izo-lowano u 98 dzieci (5,64% zakażonych patogenem alar-mowym i 4,14% hospitalizowanych). U 51 dzieci (2,94% dzieci zakażonych i 2,15% dzieci leczonych w szpita-lu) rozpoznano zakażenie Streptococcus pneumoniae opornym lub średniowrażliwym na penicylinę. W tym okresie w Oddziale Otolaryngologicznym leczono 6 528 dzieci, co stanowi 12,9% dzieci leczonych w Szpitalu, u których wykonano 1 566 badań bakteriologicznych

Tabela II. Liczba dzieci, u których z wymazów izolowano drobnoustroje alarmowe na Oddziałach Szpitala w latach 2005-2008.Table II. Number of children with isolated emergence-pathogens in Hospital Departments in 2005-2008

Drobnoustrój alarmowy Liczba dzieci z oddziałów szpitalnych

Liczba dzieci Oddziału Otolaryngologicznego

MRSA 279 2

Streptococcus pyogenes 98 28

Entercoccuss spp. VRE 1 0

Pseudomonas aeruginosa 7 0

Acinetobacter 3 0

Klebsiella pneumoniae ESBL 54 0

Escherichia coli ESBL 32 0

Klebsiella oxyogenes ESBL 14 0

Mycobacterium spp. 1 0

Streptococcus pneumoniae oporny- i średniowrażliwy na penicyliny

51 30

Salmonella spp. 236 1

Varicella 25 2

Bordetelle pertusis 36 0

Hepatitis C virus 4 0

Hepatitis B virus 1 0

RSV 1 0

Neisseria meningitidis 18 0

Enterococcus spp. HLAR 7 0

Candida spp. 5 0

Escherichia coli ESBL enteropatogenna 2 0

Proteus mirabilis ESBL 3 0

Enterococcus faecium HLAR 1 0

Mycobacter spp. 3 0

Candida albicans 1 0



(3,98% wykonanych badań w Szpitalu), co oznacza, że na jedno łóżko przypada 17,02 badań mikrobiologicz-nych na rok i wykonuje się 0,24 wymazów u jednego pacjenta na rok. Szczegółowe wyniki o drobnoustrojach alarmowych izolowanych z wymazów w Oddziałach Szpitala w latach 2005-2008 przedstawiono w tabeli II. U 84 dzieci (1,29%) leczonych w Oddziale Otola-ryngologicznym wykryto drobnoustroje alarmowe, co przedstawiono w tabeli III. Najczęściej występującympatogenem alarmowym był Streptococcus pneumoniae penicylinooporny i średniowrażliwy na penicylinę. Drobnoustrój ten wyhodowano u 58,82% wszystkich zakażonych drobnoustrojem alarmowym dzieci leczo-nych w szpitalu. Stanowiło to 35,71% dzieci leczonych w Oddziale Otolaryngologicznym i zakażonych drob-noustrojem alarmowym. Streptococcus pneumoniae izolowano najczęściej z wydzieliny z ucha środkowego (42%), z wymazu z migdałka gardłowego (34%) i z treści pobranej z zatoki szczękowej (14%). Wyniki przedsta-wiono w tabeli IV. Streptococcus pyogenes najczęś-ciej wyhodowano z posiewów z migdałka gardłowego (68,42%), z wydzieliny z ucha środkowego (10,57%) i z treści z ropnia okołomigdałkowego (8,77%). Wyniki przedstawiono w tabeli V. MRSA wyhodowano tylko z posiewów treści z zatoki szczękowej u 2 dzieci, Escheri-chia coli z wymazu z migdałka gardłowego, a Rotavirus z kału w 21 przypadkach. Najrzadziej stwierdzono zakażenie wirusem Varicella (na podstawie badania przedmiotowego i podmiotowego) i Salmonella spp. (1 przypadek izolacji bakterii z kału).

OmówienieZakażenie szpitalne to zakażenie, które nastąpiło w szpi-talu, ujawniło się podczas hospitalizacji (minimum 48 godzin po przyjęciu) lub po wypisaniu pacjenta i zostało spowodowane przez udokumentowany epidemiologicz-nie czynnik chorobotwórczy pochodzący od innego chorego lub pracowników szpitala albo przez endogenny czynnik mikrobiologiczny. Kontrola zakażeń szpital-nych jest uznawana przez współczesne szpitalnictwo za najważniejsze kryterium, jakości pracy. W szpitalach dziecięcych ryzyko zakażenia drobnoustrojami alar-mowymi jest duże z powodu niedojrzałego układu od-pornościowego u dzieci. Do czynników zwiększających ryzyko zakażenia drobnoustrojami alarmowymi zalicza się długo trwające leczenie szpitalne, stosowanie wy-sokoinwazyjnych procedur medycznych, zbyt małą liczbę personelu pielęgniarskiego, zbyt duże zagęsz-czenie łóżek dziecięcych w oddziale, złą wentylację powietrza w salach chorych, leczenie antybiotykami o szerokim spektrum działania szczególnie, gdy jest to niezgodne z antybiotykogramem i nieprawidłową higienę rąk personelu [2]. W zapobieganiu zakażeniom szpitalnym bardzo ważna jest profilaktyka [3]. W Szpi-talu powołany jest Zespół ds. Kontroli Zakażeń Szpi-

Tabela III. Drobnoustroje alarmowe izolowane z wyma-zów w Oddziale Otolaryngologicznym.Table III. Emergence-pathogens isolated in ENT Department.

Drobnoustrój alarmowy Liczba izolatów

Streptococcus pneumoniae oporny- i średniowrażliwy na penicyliny

30

Streptococcus pyogenes 28

Rotawirus 21

MRSA 2

Varicella 2

Salmonella spp. 1

Tabela IV. Miejsca pobrania wymazów, z których posie-wu izolowano, Streptococcus pneumoniae opornego lub średniowrażliwego na penicyliny w Oddziale Otolaryngo-logicznym.Table IV. Different sites of Streptococcus pneumoniae penicil-lin-resistant and average sensitive to penicillin isolated in ENT Department.

Miejsce pobrania wymazu Liczba izolatów

Jama bębenkowa 21

Migdałek gardłowy 17

Zatoka szczękowa 7

Jama nosowa 3

Torbiel środkowa szyi 1

Gardło 1

Tabela V. Miejsca pobrania wymazów, z których posiewu izolowano, Streptococcus pyogenes w Oddziale Otolaryn-gologicznym.Table V. Different sites of Streptococcus pyogenes isolated in ENT Department.

Miejsce pobrania wymazu Liczba izolatów

Migdałek gardłowy 39

Jama bębenkowa 6

Ropień okołomigdałkowy 5

Gardło 4

Zatoka szczękowa 1

Jama nosowa 1

Rana w jamie ustnej 1



talnych, który prowadzi nadzór nad zakażeniami i ana-lizuje zdarzające się przypadki zakażeń drobnoustrojami alarmowymi, a także prowadzi rejestr drobnoustrojów alarmowych, co pozwala na szybką reakcję w przy-padku ich wykrycia i zapobieganie rozprzestrzenianiu się zakażeń. Tworzone są procedury postępowania, które mają na celu wyeliminowanie błędów jatrogen-nych. Zgodnie z przyjętym harmonogramem działań w zakresie zapobiegania zakażeniom szpitalnym, prze-prowadzane są wymazy środowiskowe w oddziałach Szpitala. W przypadku rozpoznania zakażenia drob-noustrojem alarmowym wdrażany jest ścisły reżim sanitarny a także kontrolowane jest mikrobiologicznie środowisko oddziału. Po wyleczeniu dziecka zakażo-nego patogenem alarmowym i wypisaniu go do domu sala, w której przebywał zostaje wyczyszczona i zdezyn-fekowana z użyciem specjalistycznych preparatów a drobny sprzęt medyczny zostaje wysterylizowany. Wykonuje się wtedy wymazy środowiskowe, aby po-twierdzić brak obecności drobnoustroju alarmowego w danym oddziale. Niezwykle ważne jest wykonanie badań mikrobiologicznych u pacjentów, którzy mieli kontakt z chorym zakażonym drobnoustrojem alar-mowym w celu wykluczenia przeniesienia zakażenia. Aby te wszystkie procedury były rzetelnie wykonywane ważna jest znajomość tematyki zakażeń drobnoustro-jami alarmowymi przez personel Szpitala. Dlatego re-gularnie prowadzone są szkolenia pracowników doty-czące higieny rąk i przeprowadzania pozostałych zabiegów sanitarno-epidemiologicznych. Dodatkowo, średnio dwa razy w roku przedstawiane są wykłady z zakresu profilaktyki i leczenia zakażeń wywołanych przez patogeny alarmowe. W Unii Europejskiej (UE) stosuje się dwa wskaźniki oceniające wykorzystanie diagnostyki mikrobiologicznej w kontroli zakażeń szpi-talnych. Pierwszy wskaźnik informuje o liczbie badań mikrobiologicznych przypadających na jedno łóżko szpitalne na rok. Drugi wskaźnik dotyczy liczby badań mikrobiologicznych przypadających na jednego chorego [4]. W UE, w szpitalach o prawidłowym systemie mo-nitorowania zakażeń wskaźniki te wynoszą: 50 ba-dań/łóżko/rok i 2 badania/1 chorego. Według Narol-skiej-Wierczewskiej [4] w latach 2004-2005 w najlepszym szpitalu w Polsce wykonano 20 badań mikrobiologicz-nych/łóżko/rok. Średnia liczba badań w Polsce to 8 badań mikrobiologicznych/łóżko/rok i 0,4 badań mi-krobiologicznych/chorego [4]. W naszej pracy wskaźniki te wynosiły: 35,94 badań mikrobiologicznych/łóżko szpitalne/rok i 1,28 wymazy mikrobiologiczne/chorego. Jest to wynik bardzo dobry w statystykach polskich, ale odbiegający od norm unijnych. W Oddziale Otola-ryngologicznym wykonano 17,02 badań mikrobiolo-gicznych/łóżko/rok i 0,24 badania mikrobiologiczne/pacjenta, co świadczy o dobrym wykorzystaniu diag-nostyki mikrobiologicznej w porównaniu do innych szpitali w Polsce, zaś jest to wynik niezadowalający

w porównaniu do danych w UE. MRSA jest odpowie-dzialny w największym stopniu za zakażenia w od-działach zabiegowych. Drobnoustrój ten ma zdolność przetrwania poza organizmem człowieka np. na po-wierzchni sprzętu medycznego nawet przez kilka dni i dlatego brak przestrzegania podstawowych zasad higieny może prowadzić do epidemii obejmującej nawet kilka oddziałów. Poza tym, u około 30-40% zdrowych osób bakteria ta kolonizuje skórę i błony śluzowe. MRSA zwykle izolowany jest z miejsc naturalnie ucie-plonych i wilgotnych takich jak pachy, pachwiny czy okolica za uszami [5]. W 1996 r. w USA szczepy MRSA były odpowiedzialne za 35% zakażeń szpitalnych. Szczepy VISA i VRSA pochodzą od MRSA, dlatego w szpi-talach gdzie jest duży odsetek zakażeń wywołanych MRSA istnieje bardzo duże ryzyko wyselekcjonowania szczepów VISA i VRSA [6]. W Polsce 22% zakażeń szpitalnych jest wywołanych przez MRSA [6]. W naszym materiale zakażenia MRSA izolowano w 279 przypad-kach, co stanowiło 11,8% zakażeń szpitalnych. Co do częstości występowania znalazło się na drugim miejscu po zakażeniu rotawirusowym i zaraz przed infekcją wywołaną przez Salmonella spp. Streptococcus pnue-moniae jest drobnoustrojem szczególnie często wystę-pującym u dzieci. Nie tylko powoduje zakażenia inwa-zyjne, ale też kolonizuje bezobjawowo drogi oddechowe. Inną cechą charakterystyczną pneumokoków jest łat-wość w rozprzestrzenianiu się w populacji ludzkiej, a zwłaszcza dziecięcej (żłobki, przedszkola, szkoły, domy dziecka). Dlatego w przypadku wyhodowania szczepów Streptococcus pneumoniae należy zastosować ścisłą izolację chorego [5]. W 1993 roku w Polsce odsetek szczepów Streptococcus pneumoniae opornych na pe-nicylinę wahał się od 12% do 20% w zależności od miejsca izolacji. Średnia europejska wynosi 18,2% [2]. W naszym materiale zakażenia szpitalne wywołane przez Streptococcus pneumoniae opornego lub średnio-wrażliwego na penicylinę stanowiły 1,95% zakażeń szpitalnych (czwarte miejsce) i w większości (58,82%) dotyczyły dzieci z Oddziału Otolaryngologicznego. Przy-czyną tego może być fakt, że Streptococcus pneumoniae jest najczęstszym czynnikiem etiologicznym wywołu-jącym większość zakażeń górnych dróg oddechowych i uszu u dzieci. Najwięcej izolatów uzyskano z posiewu wymazu z treści ropnej z jamy bębenkowej (21/51 tj. 41,18%) i z części nosowej gardła z migdałka gardłowego (17/51 tj. 33,33%). Zakażenia Streptococcus pyogenes charakteryzują się bardzo zróżnicowanym obrazem klinicznym. Bakteria ta odpowiedzialna jest za około 90% wszystkich zakażeń paciorkowcowych. Strepto-coccus pyogenes wyjątkowo wywołuje zakażenia szpi-talne. Największe niebezpieczeństwo dla pacjenta operowanego stwarzają bezpośrednio przeprowadzający zabieg pracownicy bloku operacyjnego skolonizowani lub zakażeni tym drobnoustrojem [5]. W naszej pracy zakażenie Streptococcus pyogenes rozpoznano u 3,74%



dzieci leczonych w szpitalu, z czego u 28,57% chorych z Oddziału Otolaryngologicznego. Najwięcej izolatów uzyskano z posiewu wymazu z części nosowej gardła z migdałka gardłowego (39/57 tj. 68,42%), co jest zgodne z aktualnymi danymi, wskazującymi że paciorkowiec ropotwórczy stanowi najczęstszy czynnik etiologiczny zapalenia gardła i tkanki migdałkowej. Zakażenia Rotavirus najczęściej dotyczą dzieci w wieku od 4 m.ż do 3 r.ż. W naszym materiale jak we wszystkich regio-nach świata, Rotavirus jest głównym i najczęstszym czynnikiem etiologicznym biegunek u dzieci. Do za-każenia dochodzi zwykle na drodze odbytniczo-ustnej (fekalno-oralnej). Czynnikami predysponującymi do zakażenia szpitalnego wirusem Rota jest brak izolacji pacjentów z biegunką i przedłużony pobyt dziecka w szpitalu. Dzieci przyjmowane do szpitala z biegunką wydalając ten drobnoustrój są głównym źródłem za-każeń szpitalnych wywołanych przez Rotavirus [8, 9]. Według Ford-Jones i wsp. [10] aż 43% zakażeń szpi-talnych wywołanych jest przez Rotavirus. Inni autorzy podają, że szpitalne infekcje rotawirusowe wystąpiły w 23,8% przypadków [11]. W Polsce zakażeniu szpital-nemu Rotawirusem ulegają najczęściej dzieci do 2. r.ż, co stanowi około 4,5-45,4% hospitalizowanych z po-wodu tych zakażeń [12]. W naszym materiale zakażenia rotawirusowe były najczęstsze i dotyczyły 3,43% dzieci leczonych w szpitalu, co stanowiło 66,3% wszystkich pacjentów zakażonych patogenem alarmowym. W Od-dziale Otolaryngologicznym biegunka rotawirusowa wystąpiła wśród 1,2% wszystkich zakażonych dzieci tym wirusem jako objaw towarzyszący podstawowej chorobie laryngologicznej i u chorych przeniesionych z oddziałów zachowawczych.

Ograniczenie występowania w szpitalu szczepów wielolekoopornych wymaga współpracy personelu me-dycznego Oddziału, Komitetu Terapeutycznego, Labo-ratorium i Zespołu ds. Zakażeń Szpitalnych. Komitet Terapeutyczny nadzoruje stosowanie antybiotyków, Laboratorium zajmuje się identyfikacją szczepów opor-nych i mechanizmów oporności, a Zespół ds. Zakażeń Szpitalnych kontroluje szeroko pojętą higienę szpitalną i prowadzi szkolenia w tym zakresie. Ścisłe przestrze-ganie przyjętych zasad profilaktyki i leczenia zakażeń daje szansę powstrzymania gwałtownego zwiększania się oporności wśród drobnoustrojów chorobotwórczych a także może przynieść wymierne ograniczenie kosztów leczenia [13].

W celu szybkiego reagowania na obecność pa-togenów alarmowych u hospitalizowanych chorych zaleca się monitorowanie ich występowania, a także stałą kontrolę zużycia antybiotyków. Wielu autorów podkreśla zależność między profilem antybiotyków stosowanych w terapii i ogólnym zużyciem leków prze-ciwbakteryjnych a opornością szczepów izolowanych od pacjentów danego oddziału czy szpitala [14, 15, 16, 17]. W przypadku rozpoznania zakażenia drobnoustro-

jem alarmowym zaleca się: ścisły reżim sanitarny, kontrolę mikrobiologiczną środowiska oddziału. Po wyleczeniu dziecka zakażonego patogenem alarmowym i wypisaniu zaleca się: czyszczenie i dezynfekcję sali z użyciem specjalistycznych preparatów, sterylizację drobnego sprzętu medycznego, pobranie wymazów środowiskowych, aby potwierdzić brak obecności drob-noustroju alarmowego w danym oddziale, wykonanie badań mikrobiologicznych u pacjentów, którzy mieli kontakt z chorym zakażonym drobnoustrojem alar-mowym w celu wykluczenia przeniesienia zakażenia. Regularne szkolenia pracowników dotyczące higieny rąk i przeprowadzania pozostałych zabiegów sanitar-no-epidemiologicznych oraz wykłady z zakresu profi-laktyki i leczenia zakażeń wywołanych przez patogeny alarmowe dają szanse na poprawę w zakresie zakażeń patogenami alarmowymi.

Wnioski1. Systematyczny nadzór mikrobiologiczny jest nie-

zbędny w zapobieganiu rozprzestrzenianiu się zakażeń drobnoustrojami alarmowymi w Szpitalu.

2. W OIT, którym leczone są dzieci w najcięż-szym stanie najlepiej wykorzystano diagnostykę mikrobiologiczną.

3. Spośród oddziałów zabiegowych najlepiej wy-korzystano diagnostykę mikrobiologiczną w Oddziale Otolaryngologicznym.

4. Infekcja wywołana przez Rotawirus jest najczęst-szym zakażeniem szpitalnym.

5. Najczęstszym drobnoustrojem alarmowym w Oddziale Otolaryngologicznym był Streptococcus pneumoniae penicylino-oporny i średniowrażliwy na penicylinę.

6. W Oddziale Otolaryngologicznym w porównaniu z danymi uzyskanymi z literatury wskaźniki oceniające wykorzystanie diagnostyki mikrobiologicznej w kontroli zakażeń szpitalnych są dobre, ale nadal nie spełniają norm UE.

P I Ś M I E N N I C T W O1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 marca 2005 r.

w sprawie rejestrów zakażeń zakładowych oraz raportów

o występowaniu tych zakażeń (Dz. U. Nr 54, poz. 484)

2. Trzciński K., Hryniewicz W. Grupa robocza projektu Alek-

sander.: Antimicrobial susceptibility of common bacterial

pathogenes isolated from lower respiratory tract infections

in Poland. In 1996 the Alexander Project. Med. Sci. Monit.

3: 714-722

3. Tokarz B.: Zasady EBM w profilaktyce infekcji szpital-

nych? Tak. Piel. Epid. 2008; 7: 25-28

4. Narolska-Wierczewska E.: Zakażenia związane z opieką me-

dyczną-to nasz problem. Primum non nocere. 2006; 11: 5-6

5. Szkarłat A.: Istotne patogeny-krótka charakterystyka

(część 1-bakterie). Piel. Epid. 2006; 3: 18-27



6. Bartoszewicz M.: MRSA jako czynnik etiologiczny zaka-

żeń–metody zapobiegania. Piel. Epid. 2008; 7: 13-14

7. Bednarek M., Majda-Stanisławska E.: Występowanie me-

tycylinoopornych szczepów gronkowców (MRSA) oraz trud-

ności w leczeniu wywołanych przez nie infekcji u dzieci

hospitalizowanych w klinice. Przegl. Epidemiol. 2006; 60:

49-52

8. Gaggero A., Avendano L. F., Fernandez J.: Nosocomial

transmission of rotavirus from patients admitted for

diarrhea. J. Clin. Microbiol. 1992; 30: 3294-3297

9. Szkarłat A.: Istotne patogeny-krótka charakterystyka

(część 2-wirusy). Piel. Epid. 2006; 4: 22-29

10. Ford-Jones E. L., Mindorff C. M., Gold R.: The incidence of

viral-associated diarrhea after admission to pediatric ho-

spital. Am. J. Epidemiol. 1990; 131: 711-718

11. Omoigberale A. I., Abiodun P. O.: Nosocomial rotavirus in-

fection in newborns. East Afr. Med. J. 1995; 72: 220-221

12. Korycka M.: Rotawirusowe zakażenia szpitalne. Przegl.

Epidemiol. 2004; 58: 467-473

13. Fleischer M., Przondo-Mordarska A., Juszczak K.: Epide-

miologia patogenów emergenceowych na oddziałach dzie-

cięcych. www.abacus.edu.pl/03/Epidemiologia_pat.doc

14. Donskey C. J., Chowdhry T. K., Hecker M. T. i wsp.: Effect

of antibiotic therapy on the density of vancomycin-resi-

stant enterococci in the stool of colonized patients, N Engl

J Med, 2000; 343: 1925–1932

15. Finch R.: Bacterial resistance – the clinical challenge, Clin

Microbiol Infect, 2002; 8: 21-32

16. Bush K.: New ß-lactamases in Gram-negative bacteria:

Diversity and impact on the selection of antimicrobial the-

rapy. Antimicrobial resistance. Clin. Infect. Dis, 2001; 32:

1085-1089

17. Harbarth S., Cosgrove S., Carmeli Y.: Effects of antibiotics

on nosocomial epidemiology of vancomycin-resistant ente-

rococci. Antimicrob. Agents Chemother. 2002; 46: 1619-

1628

Zakażenia patogenami alarmowymi na Oddziale Otolaryngologicznym Szpitala Dziecięcego im. prof. dr....

Documents

Transcript of Zakażenia patogenami alarmowymi na Oddziale Otolaryngologicznym Szpitala Dziecięcego im. prof. dr....