1

Przygotowała: Joanna Wieczorek

Zadanie Nazwij proces, na który składają się następujące elementy:

• przejście od gospodarki zbieracko-łowieckiej do gospodarki rolniczo-hodowlanej, czyli

od koczowniczego do osiadłego trybu życia

• wynalezienie koła garncarskiego i początek produkcji naczyń ceramicznych

• szybki przyrost ludności, powstanie dużych skupisk osadniczych i wspólnot rodowych.

...............................................................................................................................

Rewolucja neolityczna

Zadanie Uporządkuj chronologicznie poniższe wydarzenia zaczynając od najwcześniejszego.

A. Wojna peloponeska I: 459-446 p.n.e., a II 431-404 p.n.e.

B. Założenie Rzymu753 r. p.n.e.

C. Zniszczenie Kartaginy…..146 p.n.e.

D. Upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego……..476r.

E. Pierwsze igrzyska olimpijskie 776r.p.n.e.

Zadanie Na mapie literami A, B, C, D oznaczono siedziby starożytnych ludów. Przyporządkuj

symbolom literowym nazwy ludów, wybierając je spośród podanych poniżej.

Asyryjczycy, Fenicjanie, Izraelici, Sumerowie, Persowie, Hetyci.

2

Na podstawie E. Olczak, Historia. Zeszyt ćwiczeń na mapach konturowych. Liceum, Warszawa 2001, s.13

A. …………………… Sumerowie

B. …………………… Izraelici

C. …………………… Asyryjczycy

D. …………………… Fenicjanie

Zadanie Zapoznaj się z poniższym źródłem i wykonaj polecenia A i B.

A. Napisz, jaki rytuał został przedstawiony na ilustracji.

………………………………………….………………………………………………………

mumifikacja B. Wyjaśnij, dlaczego Egipcjanie dokonywali tego rytuału.

………………………………………………………………………………………………….

Mumifikowano zwłoki ponieważ Egipcjanie wierzyli, że aby dusza

mogła żyć po śmierci niezbędne jest zachowane ciała.

Zadanie Zapoznaj się z informacjami zawartymi na przedstawionej ilustracji i rozwiąż poniższe

zadania oznaczone literami od A do E.

Rozwiązanie zadań polega na wpisaniu krótkich odpowiedzi.

3

A. Podaj nazwę systemu religijnego, którego wizerunki bogów przedstawia ilustracja.

...........................................................................................................................................

Politeizm, wielobóstwo B. Podaj nazwę starożytnej cywilizacji, z którą związane są przedstawione bóstwa.

Starożytny Egipt, cywilizacja egipska, Egipt ..........................................................................................................................................

C. Podaj imię boga, przed oblicze którego trafiał zmarły na sądzie opisanym w Księdze

Umarłych.

4

Ozyrys ..........................................................................................................................................

D. Wskaż jeden charakterystyczny element kanonu w sztuce, związany ze sposobem

przedstawiania postaci bogów i ludzi.

...............................................................................................................................

Np.: Przedstawiano bogów na podobieństwo ludzi i zwierząt, postawa

przedstawianej postaci (układ ciała) wielkość bogów, proporcje ciała. E. Zdefiniuj pojęcie panteon bogów.

……………………………………………………………………………………………

Rodzina, ogół bogów, zbiór hierarchicznie uporządkowanych wszystkich

bogów danej religii

Zadanie Zapoznaj się z ilustracją, a następnie wykonaj polecenia.

Źródło: J. M. Roberts, Ilustrowana historia świata, t. I, Łódź 1986, s. 125

A. Napisz, z jaką starożytną cywilizacją należy łączyć budowlę przedstawioną na

ilustracji.

.......................................................................................................................................................

Cywilizacja obszaru Mezopotamii [Uwaga: można wskazać konkretną

cywilizację z tego obszaru, np. sumeryjską, babilońską, Elamu] B. Napisz, jak nazywa się budowla przedstawiona na ilustracji.

.......................................................................................................................................................

Zikkurat, ziggurat C. Podaj jedną z funkcji, jaką pełniła budowla przedstawiona na ilustracji.

...............................................................................................................................

– religijna

– kulturalna

– gospodarcza

Zadanie Przeczytaj tekst, a następnie wykonaj polecenia.

Niewolni chłopi, na których spoczywał ciężar uprawy ziemi przydzielonej pełnoprawnym

obywatelom; byli również zobowiązani do osobistych posług wobec swych panów (na

przykład towarzyszyli im w czasie wypraw wojennych), a także wykonywania prac

rzemieślniczych i stawania do robót publicznych na wezwanie władz. Na podstawie: B. Bravo, E. Wipszycka, Historia starożytnych Greków, t. I, Warszawa 1988, s. 223-224

A. Podaj nazwę grupy ludności opisanej w tekście.

5

.......................................................................................................................................................

Heloci B. Wskaż greckie państwo-miasto, w którym występowała ta grupa ludności.

1. Sparta 2. Ateny

3. Korynt

4. Teby

Zadanie Do ilustracji, które przedstawiają żołnierzy armii starożytnych, przyporządkuj

odpowiedni opis. Odpowiedzi wybierz spośród podanych:

Ilustracja A. Ilustracja B.

........................................................................................ ........................................................................................ A żołnierze perscy B. żołnierze rzymscy

Ilustracja C.

........................................................................................

C żołnierze egipscy

Źródło: A. Wypustek, M. L. Wójcik, Historia 1: Ze Świata do Polski przez Europę. Starożytność. Średniowiecze,

Warszawa - Wrocław 2002, s. 89, 108; Ilustrowana historia świata, t. 2, Warszawa [b.r.w.], s. 39

6

Zadanie Na podstawie ilustracji wykonaj polecenia.

Ilustracja 1.

A. Podaj nazwę państwa-miasta, w którym znajduje się wzgórze przedstawione na

ilustracji 1. …………………………………………………………………………………..

Ateny

B. Określ styl budowli przedstawionych na ilustracji 2.

Budowle -Styl (porządek) architektoniczny

7

Ilustracja 2.

A.

………………………………………………………………………………………

Budowla A – styl joński

B.

Źródło: Encyklopedia sztuki starożytnej, Warszawa 1998, s. 459; Zaginione cywilizacje, Warszawa 2000, s. 46 ………………………………………………………………………………………

Budowla B – styl dorycki

8

Zadanie Ilustracja na następnej stronie przedstawia wzgórze w Atenach. Na podstawie ilustracji

oraz wiedzy własnej podaj nazwy wskazanych świątyń.

Źródło: Encyklopedia historii świata, Warszawa 2001, s. 16

A. Świątynia wzniesiona ku czci Ateny Partenos

..............................................................................................................................................

Partenon B. Świątynia poświęcona Atenie, Posejdonowi i królowi Erechteuszowi

........................................................................................................

Erechtejon

Zadanie Poniżej zacytowano fragment mowy Peryklesa. Po jego przeczytaniu wykonaj zadania A

i B.

Nasz ustrój polityczny nie jest naśladownictwem obcych praw, a my sami raczej jesteśmy

wzorem dla innych niż inni dla nas. Nazywa się ten ustrój demokracją, ponieważ opiera się na

większości obywateli, a nie na mniejszości. W sporach prywatnych każdy obywatel jest równy

w obliczu prawa [...] W naszym życiu państwowym kierujemy się zasadą wolności. [...]

Jesteśmy jedynym narodem, który jednostkę nie interesującą się życiem państwa uważa nie za

bierną, ale za nieużyteczną. D. Ostapowicz, S. Suchodolski, D. Szymikowski, Od Hammurabiego do Fukuyamy, t. 1, Gdańsk 1999, s. 28-29.

A. Wskaż cztery cechy ustroju demokratycznego, na które zwrócił uwagę Perykles.

Cechy ustroju:

1. ...........................................................................................................................................

2. ...........................................................................................................................................

3. ...........................................................................................................................................

4. ...............................................................................................................................

1. Decyduje większość.

2. Równość wobec prawa.

3. Wolność osobista.

9

4. Aktywność polityczna jednostki, obywateli B. Zdefiniuj pojęcie demokracji w rozumieniu starożytnych Greków.

...............................................................................................................................

Demokracja to rządy ludu, ludowładztwo.

System rządów, w którym obywatele brali bezpośredni udział w życiu

politycznym (publicznym), a aktywność publiczna była nakazem

Zadanie Wpisz odpowiednio te nazwy, spośród niżej podanych, które odnoszą się do Aten i

Sparty w V w. p.n.e.

oligarchia, geruzja, trybun ludowy, demokracja, ostracyzm

Ateny

demokracja

ostracyzm

Sparta

oligarchia

geruzja

Zadanie Zapoznaj się z mapą i wykonaj polecenia.

A. Zapisz cyfrę, którą umieszczono na obszarze cywilizacji egipskiej .................5.

B. Zapisz cyfrę, którą umieszczono na obszarze cywilizacji minojskiej ................1. C. Zapisz trzy cyfry, które umieszczono na obszarze krain wchodzących w skład tzw.

„Żyznego Półksiężyca………………………………………………………………... 4, 2, 3

Zadanie Przeczytaj zamieszczone fragmenty źródeł i wykonaj polecenia.

10

Chociaż senat i lud rzymski zgodnie domagali się, aby mnie jednemu dać nadzór nad

prawami i obyczajami z władzą niczym nieograniczoną, nie przyjąłem żadnego urzędu

ofiarowanego mi wbrew tradycjom ojczystym (...). Pierwszym w senacie byłem aż do

tego dnia, kiedy to pisałem, przez lat czterdzieści. źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole. Rzym starożytny, opr. L.T. Błaszczyk, Warszawa 1961, nr 3, s. 30 i n.

.................... ................... Oktawian August

Nasz ustrój polityczny nie jest naśladownictwem obcych praw, a my sami raczej

jesteśmy wzorem dla innych niż inni dla nas. Nazywa się ten ustrój demokracją,

ponieważ opiera się na większości obywateli, a nie na mniejszości. źródło: G. Chomicki, S. Sprawski, Starożytność. Teksty źródłowe, Kraków 1999,s. 126

.................... .................... Perykles Zresztą uważam, że Kartaginę należy zniszczyć. źródło: J. Wolski, Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 1992, s. 319

.................... .................... Marek Porcjusz Kato

Zadanie Przeczytaj uważnie tekst pochodzący z „Roczników” Tacyta i odpowiedz na dwa

pytania.

Wewnątrz panował spokój, nazwy urzędów zostały te same, młodsi urodzili się już po bitwie

pod Akcjum [...] jakżeż niewielu z tych pozostało, co republikę widzieli! [w:] J. Tazbirowa, E. Wipszycka, Historia. Starożytność, Warszawa 1996, s. 167.

A. Kiedy rozegrała się bitwa wspomniana przez autora? Podaj datę roczną lub określ

przybliżony czas (np. I połowa V wieku p.n.e.).

.......................................................................................................................................................

Rok 31 p.n.e. B. Na czym polegało znaczenie tej bitwy w dziejach Rzymu?

.......................................................................................................................................................

Wydarzenie uznawane jest za koniec republiki w Rzymie i początek

cesarstwa; inne możliwe stwierdzenie:

ustanowienie pryncypatu przez Oktawiana Augusta

Zadanie Przeanalizuj zamieszczoną poniżej mapę i zaproponuj dla niej tytuł. Powinien on

zawierać nazwę i czas wydarzenia.

11

Źródło: J. Dowiat, Historia dla klasy I liceum ogólnokształcącego, Warszawa 1980, s. 131

……………………..……………………………………………………………………………

• II wojna punicka w III w. p.n.e.

• Wojna Rzymian z Kartaginą w latach 218 – 201 p.n.e.

• Działania wojenne podczas walk Rzymian z Kartagińczykami w III w.

p.n.e.

Zadanie Przeanalizuj mapę obrazującą funkcjonowanie gospodarki Cesarstwa Rzymskiego w II

w. n.e., a następnie rozstrzygnij, czy podane w tabeli zdania są prawdziwe, czy fałszywe.

Obok zdań dopisz prawda lub fałsz.

Mapa: Gospodarka Cesarstwa Rzymskiego w II w. n.e.

Źródło: F. Delouche, Historia Europy, Warszawa 1994, s. 77

A. Cesarstwo Rzymskie prowadziło na wielką skalę eksport produktów rolniczych. F

B. Cesarstwo Rzymskie importowało różnorodne towary luksusowe. P

C. Cesarstwo Rzymskie prowadziło wymianę handlową z barbarzyńcami. P

D. Wymianę handlową między poszczególnymi prowincjami Cesarstwa Rzymskiego

umożliwiała sieć dróg. P

Zadanie Postaw znak „X” przy pojęciach, które są wspólne dla wyznawców judaizmu

i chrześcijaństwa.

Arka Przymierza ....................X

Mesjasz ....................X

12

Talmud ....................

Zadanie Zapoznaj się z poniżej podanymi przyczynami upadku starożytnego imperium i rozwiąż

zadania oznaczone literami od A do C.

� najazdy barbarzyńców

� osłabienie władzy centralnej cesarzy

� bunty prowincji

� bunty wodzów i rozkład armii

� podział cesarstwa

� kryzys tradycyjnej kultury

� rozwój chrześcijaństwa

� detronizacja ostatniego cesarza

� kryzys finansowy i gospodarczy

A. Podaj nazwę imperium, którego upadek nastąpił pod wpływem powyższych przyczyn.

..........................................................................................................................................

Rzym, Imperium Rzymskie, Cesarstwo zachodniorzymskie (rzymskie,

zachodnie). B. Upadek imperium jest umownym końcem jednej epoki i początkiem kolejnej. Podaj

nazwy tych epok.

...........................................................................................................................................

Starożytność – średniowiecze C. Upadek imperium miał miejsce w:

313 r., 395 r., 410 r., 476 r., 496 r.

Zadanie Przyporządkuj nazwy państw odpowiednim władcom.

A. Egipt

B. Grecja

C. Persja

D. Asyria

E. Rzym

Władca Państwo

Oktawian August Rzym

Kserkses Persja

Perykles Grecja

Menes Egipt

Zadanie Traktat w Verdun związany był z historią

A. Anglii.

B. Hiszpanii.

C. państwa Franków. D. państwa Awarów.

Zadanie

13

Podkreśl dwie poprawne odpowiedzi.

W granicach państwa Karola Wielkiego znalazły się terytoria zamieszkałe przez

1. Wandalów.

2. Longobardów.

3. Sasów. 4. Persów.

5. Bułgarów.

Zadanie Wilhelm Zdobywca związany był z historią

A. państwa Franków.

B. średniowiecznej Hiszpanii.

C. królestwa Włoch.

D. średniowiecznej Anglii

Zadanie Walką z heretykami i ich poglądami w średniowieczu zajmował się głównie zakon

A. franciszkanów.

B. dominikanów. C. benedyktynów.

D. cystersów.

Zadanie Przeanalizuj ilustrację i odpowiedz na pytania.

źródło: P. Bagenal, J. Meades, Słynne budowle świata, Warszawa 1993, s. 73

14

A. Jaką budowlę przedstawia ilustracja? Odpowiedź wybierz spośród:

cerkiew, bazylika, meczet, synagoga.

..............................................................................................................................................

B. Jak nazywa się element architektoniczny zaznaczony strzałką?

...............................................................................................................................

minaret

Zadanie Wyjaśnij pojęcie:

Palatium to nazwa używana dla określenia wczesnośredniowiecznego zamku, pałacu

cesarza, króla lub biskupa.

Zadanie Zapoznaj się z zamieszczonymi źródłami, a następnie wykonaj polecenia.

A. Przy każdej zamieszczonej ilustracji napisz, jaka grupa społeczna została na niej

przedstawiona. Miniatura z XII w. przedstawiająca sen króla Anglii Henryka I

Ilustracja 1. ..........................................................................

chłopi lub kmiecie

Ilustracja 2. ..........................................................................

rycerstwo

15

Źródło: J. Mason, Medieval Realms 1066–1500, Longman Group UK Limited 1991, s. 24 Ilustracja 3. ..........................................................................

duchowieństwo

Zadanie Przyjrzyj się ilustracji i wykonaj polecenia.

A. Napisz, którego świętego przedstawia ten fragment Drzwi Gnieźnieńskich z kościoła

katedralnego.

.......................................................................................................................................................

A. św. Wojciech

B. Napisz, dlaczego dzieło artystyczne przedstawiające życie tego świętego zostało

umieszczone w kościele katedralnym w Gnieźnie.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

B. sformułowanie: Katedra była miejscem spoczynku relikwii (ciała) św.

Wojciecha. [dopuszczalne odpowiedzi: utworzenie arcybiskupstwa zw. z

kanonizacją św. Wojciecha itp

źródło: L. Kalinowski, Speculum artis, Warszawa 1989, s.

Zadanie Poniżej wymieniono elementy procesu historycznego, który rozwijał się w XIII do XV

wieku na ziemiach polskich. Podaj jego nazwę.

� na czele wsi stoi sołtys

� wolność osobista chłopów

� wprowadzenie tzw. trójpolówki

� chłop otrzymuje prawo do dziedziczenia gruntu

16

� oczynszowanie chłopów

� zniesienie lub ograniczenie pańszczyzny

...............................................................................................................................

Lokacja, osadnictwo (kolonizacja) na prawie niemieckim, zachodnim

Zadanie Oznacz literą A wydarzenie pierwsze chronologicznie, literą B ostatnie z niżej podanych,

związanych z konfliktem z Krzyżakami.

1. Bitwa pod Płowcami………….1331r.

2. Zagarnięcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków………..1308r.

3. II pokój toruński…………1466

4. Bitwa pod Grunwaldem……….1410r.

Zadanie A. Przedstawione poniżej kontury granic Polski połącz z właściwymi dla nich datami,

wybranymi spośród podanych:

965 r. 1000 r. 1039 r. 1370 r. 1466 r.

Na podstawie: Atlas historyczny Polski, Wrocław 1973, s. 14

Mapa 1. .................................. Mapa 2. .................................

Mapa 1. – 1000 rok Mapa 2. – 1370 rok

B. Porównaj kontury granic Polski przedstawione na powyższych mapach. Wymień

dwie prowincje historyczne (obszary), które znajdowały się w granicach państwa

polskiego przedstawionego na mapie 1., a nie weszły w skład państwa przedstawionego

na mapie 2.

1. ...................................................................................................................................................

2. ...............................................................................................................................

Pomorze Śląsk

Zadanie

17

Uporządkuj chronologicznie poniższe wydarzenia, zaczynając od najwcześniejszego. We

wskazanym miejscu wpisz w odpowiedniej kolejności liczby.

A. Bitwa pod Legnicą ………..1241

B. Koronacja królewska Wacława II…………………1300

C. Objęcie tronu polskiego przez Przemysła II…………………..1295

D. Sprowadzenie zakonu krzyżackiego na ziemie polskie……………..1226

E. Zjazd w Łęczycy………………1180

Zadanie Uwzględniając wartość historyczną dzieł trzech kronikarzy polskiego średniowiecza,

uporządkuj ich hierarchicznie: Gall Anonim, Wincenty Kadłubek, Jan Długosz.

I. Jan Długosz

II. Gall Anonim

III. Wincenty Kadłubek

Zadanie W tabeli wpisz liczbę 1 przy kronikarzu, który żył najwcześniej, a liczbę 4 przy

kronikarzu, który żył najpóźniej.

Jan Długosz ....................XVw.

Wincenty Kadłubek ....................XI-/XII w.

Janko z Czarnkowa ....................XIV w.

Anonim tzw. Gall ....................XII w.

Zadanie A. Uzupełnij zdania.

Ustawa sukcesyjna Bolesława III Krzywoustego wprowadzała zasadę (1) ............................... .

Zgodnie z tą zasadą władzę w państwie miał przejmować najstarszy w rodzie, który

równocześnie był księciem zwierzchnim, czyli (2) .............................................. . Na zjeździe

w Łęczycy w 1180 roku Kazimierz II (3)................................................ uzyskał przeniesienie

władzy na swoich synów, mimo że żyli starsi od nich przedstawiciele dynastii Piastów.

1) Podaj nazwę zasady…..(1) senioratu

2) Podaj określenie księcia zwierzchniego……….(2) princepsem

3) Podaj przydomek władcy…………. (3) Sprawiedliwy

Zadanie Podanym w tabeli władcom dzielnicowym przyporządkuj właściwą im dzielnicę

dziedziczną. W puste pola wpisz odpowiednie litery.

A. Wielkopolska…………………… Przemysł II

B. Śląsk……………………………. Henryk Brodaty

C. Mazowsze…………………….. Bolesław Kędzierzawy

D. Pomorze Zachodnie…………… …………………..

E. Małopolska……………………. Leszek Biały

18

Zadanie Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli nazwę zakonu, którego dotyczy przedstawiony

opis. Odpowiedź wybierz spośród:

dominikanie, benedyktyni, pijarzy, jezuici.

Zgromadzenie zrodziło się z ruchów dobrowolnego ubóstwa. Był to zakon wyrosły ze

środowisk miejskich i z ich potrzeb religijnych. Jego celem stało się duszpasterstwo wśród

świeckich. Do XV wieku był zakonem żebraczym.

..................................... dominikanie

Obowiązywały tu śluby zakonne, a jako czwarty dodano wypełnianie bez ociągania każdego

rozkazu papieża wydanego dla zbawienia dusz i szerzenia wiary. Środkami zakonu miały być

„dzieła miłości”, nauczanie i kazania.

..................................... jezuici

Klasztory tego zgromadzenia, lokowane z dala od miast, były ośrodkami kultury. W nich

znalazły miejsce skryptoria, biblioteki, szkoły. Odegrały niemałą rolę w procesie

chrystianizacji wsi. Dewizą zakonu stało się „ora et labora” – módl się i pracuj.

..................................... benedyktyni na podstawie: H. Manikowska, J. Tazbirowa, Historia 1. Średniowiecze, Warszawa 1993, s. 37, 98; Historia Kościoła

katolickiego, t. 3, Warszawa 1989, s. 94

Zadanie Przeczytaj cytowany fragment przywileju koszyckiego i – odwołując się do wiedzy

własnej – wykonaj polecenia.

W imię Pańskie. Amen.

[...] My, Ludwik z Bożej łaski węgierski, polski, dalmacki etc., król, chcemy, aby doszło do

wiadomości wszystkich, tak obecnych, jak i przyszłych [...]. 5. Ponieważ zaś rzeczona szlachta

nasza w szczególnej swej do nas miłości przyjęła [...] i potomstwo nasze żeńskie, tak samo jak

męskie, sobie za księcia i pana – przeto [...] zwalniamy i wyjmujemy od składania wszelkich

danin, podatków i opłat [...] wszystkie miasta, grody, posiadłości, miasteczka i wsie, [...]

całego Królestwa Polskiego, należących do panów i wszelkiej szlachty – oraz chcemy, aby

byli zwolnieni od wszelkich posług, robót i dostaw. [w:] Wiek V – XV w źródłach, opr. M. Sobańska-Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1997, s.183-184.

A. Kto zasiadł na tronie Królestwa Polskiego w wyniku ogłoszenia przez Ludwika

Węgierskiego przywileju koszyckiego? Podaj imię władcy.

.......................................................................................................................................................

Jadwiga B. Podaj dwa następstwa tego przywileju dla ustroju politycznego państwa polskiego.

spowodował ograniczanie pozycji monarchy - spowodował wzrost znaczenia

politycznego stanu szlacheckiego

- zapoczątkował ewolucję ustroju państwowego od monarchii stanowej do

Rzeczypospolitej szlacheckiej.

Zadanie Przeczytaj poniższy tekst, a następnie wykonaj polecenia.

W imię Pańskie Amen. My Kazimierz z Bożej łaski król polski [...] bacząc na to co dobre i nie

wątpiąc, że to duchowieństwu i poddanym królestwa naszego pożytek przyniesie,

postanowiliśmy w mieście naszem Krakowie wyznaczyć, obrać, ustanowić i urządzić miejsce,

19

na któremby studjum generalne w każdym dozwolonym wydziale kwitnęło i dla przyszłości na

wieczne czasy tem pismem jego istnienie zapewnić chcemy. Niechże więc tam będzie nauk

przemożnych perła, aby wydawała męże dojrzałością rady znakomite, ozdobą cnót świetne, a

w różnych umiejętnościach biegłe. (...) Do tego to miasta Krakowa niechaj zjeżdżają się

swobodnie i bezpiecznie wszyscy mieszkańcy nie tylko królestwa naszego i krajów

przyległych, ale i inni, z różnych części świata, którzy pragną nabyć tę przesławną perłę

wiedzy. Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, zeszyt 22, red. J. Dąbrowski, Kraków 1923, s. 23

A. Napisz, jakie wydarzenie zostało opisane w powyższym tekście.

...............................................................................................................................

Założenie Akademii Krakowskiej (uniwersytetu) B. Podaj datę roczną wydarzenia opisanego w tekście.

.......................................................................................................................................................

1364 rok C. Wymień dwa powody, jakimi władca uzasadnił swą decyzję.

1. ...................................................................................................................................................

2. ...............................................................................................................................

- korzyści dla Kościoła

– korzyści dla państwa [króla]

– upowszechnienie nauki [wiedzy]

– rozwój szkolnictwa

– rozsławienie Krakowa

– rozwój Krakowa dzięki przybywaniu do miasta studentów, w tym

przedstawicieli innych narodów

Zadanie Zapoznaj się z tekstem źródłowym dotyczącym polityki Kazimierza Wielkiego i wykonaj

polecenia A. i B.

Po roku 1360 konflikt [z Krzyżakami] przygasł, ale władca polski podejmował dalsze kroki

przeciw Zakonowi w kurii awiniońskiej. Podniósł więc tam sprawę dalszej przynależności

kościelnej diecezji chełmińskiej do arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, domagając się

przywrócenia tego stanu rzeczy. W suplice złożonej papieżowi Urbanowi V w roku 1364 król

prosił o zwolnienie go z przysięgi na dotrzymanie traktatów niekorzystnych dla kurii i Polski,

a dotyczących rezygnacji z niektórych ziem będących od dawna częścią Królestwa Polskiego.

Nie ulega wątpliwości, że suplika ta – obok – Śląska obejmowała także traktat kaliski i

problem rewindykacji Pomorza Gdańskiego oraz ziemi chełmińskiej. Kazimierz nie podjął

jednak akcji militarnej przeciw Zakonowi. Zapewne osobista wizyta w Malborku w 1366

przekonała go o groźnej sile przeciwnika w czasach wielkiego mistrza Winricha von

Kniprode. Mimo to do końca prowadził akcję przygotowawczą, przede wszystkim przez

okrążenie państwa zakonnego od strony zachodniej, drogą uzyskania obszarów łączących

Wielkopolskę z naturalnym sojusznikiem Polski, Pomorzem Słupskim. Przedwczesna śmierć

Kazimierza w roku 1370 przerwała dalszą akcję. Wzrost potencjału gospodarczego Polski w

czasach jego panowania, zbliżenie do Litwy i Pomorza Słupskiego wraz z podtrzymywaniem

niezaprzeczalnych uprawnień Królestwa Polskiego wobec Pomorza Gdańskiego i ziemi

chełmińskiej, wszystko to stanowiło niezbędne przesłanki dla kontynuacji akcji

rewindykacyjnej przez jego następców. Źródło: M. Biskup, G. Labuda, Dzieje Zakonu Krzyżackiego w Prusach, Gdańsk 1986, s. 352.

A. Podaj trzy kierunki polityki antykrzyżackiej Kazimierza Wielkiego.

20

• …………………………………………………………………………………………….....

• …………………………………………………………………………………………….....

• …………………………………………………………………………………………….....

zabiegi u papieża zmierzające do zmiany układów, uważanych przez róla

za tymczasowe, narzucone pod wpływem siły,

• sojusz z Pomorzem Słupskim,

• zbliżenie do Litwy,

• wewnętrzne wzmocnienie państwa. B. Wyjaśnij zaznaczone w tekście pojęcia.

• suplika – ……………………………………………………………………………………

dokument, akt zawierający prośbę, skargę, • diecezja – ……………………………………………………………………………………

obszar podległy biskupowi (Kościołowi), • rewindykacja – ……………………………………………………………………………...

odzyskanie, dążenie do odzyskania np. utraconych terenów. • kuria – ………………………………………………………………………………………

w Kościele katolickim ogół instytucji, przy pomocy których papież (biskup),

kieruje życiem kościoła,

Zadanie Przypisz władcom właściwy dla ich czasów system władzy politycznej. Wybierz termin

spośród podanych:

monarchia absolutna, monarchia stanowa, monarchia konstytucyjna, monarchia

patrymonialna.

Bolesław Śmiały (Szczodry) .................................

Władysław Jagiełło ..............................................

Bolesław Śmiały (Szczodry) – monarchia patrymonialna

Władysław Jagiełło – monarchia stanowa

Zadanie Wymień trzy przyczyny reformacji w Europie.

1. ...........................................................................................................................................

2. ...........................................................................................................................................

3. ...........................................................................................................................................

Krytyka Kościoła

Krytyka papiestwa

Krytyka handlu odpustami

Np.:- symonia, nepotyzm, brak dyscypliny duchowieństwa, niski stan

wykształcenia,

- nadmierne bogacenie duchownych, fiskalizm Kościoła,

- mieszanie się Kościoła w sprawy polityczne, upadek autorytetu papiestwa

(niewola awiniońska i wielka schizma)

21

- rozwój odrodzenia i humanizmu, odkrycia geograficzne, podważenie nauk

Kościoła, - rozwój monarchii narodowych.

Zadanie Wśród wydarzeń odnoszących się do zmian religijnych w okresie nowożytnym wskaż to,

które chronologicznie jest pierwsze i to, które jest chronologicznie ostatnie.

Zawarcie pokoju religijnego w Augsburgu…..1555

Ogłoszenie przez Marcina Lutra tez przeciwko odpustom……1517

Wydanie aktu supremacji przez Henryka VIII……1534

Rzeź hugenotów w noc świętego Bartłomieja…………..1572

Założenie zakonu jezuitów…….1540

Początek obrad Soboru Trydenckiego………1545-1563.

Zadanie Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenia A. i B.

Zygmunt etc., ogłaszamy niniejszym wszystkim, iż bacząc na korzyści poddanych naszych, za

radą i zgodą wszystkich senatorów naszych obojga stanów i posłów ziemskich postanawiamy i

uchwalamy na wieczne czasy, iż wszyscy osadnicy, czyli kmiecie wszystkich wsi, tak naszych,

jak poddanych naszych jakiegokolwiek stanu, którzy przedtem nie pracowali jednego dnia w

tygodniu, dla nas i wszystkich panów z każdego łanu jeden dzień w tygodniowo mają i są

obowiązani pracować, z wyjątkiem tych wieśniaków, którzy czynszem w pieniądzach lub w

zbożu, albo jakąkolwiek opłatą lub daniną, robociznę panom swoim już spłacili. Źródło: Wiek XVI-XVIII w źródłach,..., s. 82

A. Podaj trzy synonimy słowa chłop użyte w dokumencie.

• …………………………………………………………………………………………...

• …………………………………………………………………………………………...

• …………………………………………………………………………………………...

osadnik, kmieć, wieśniak. B. Wymień trzy rodzaje świadczeń, do których zobowiązany był chłop na rzecz pana.

• …………………………………………………………………………………………...

• …………………………………………………………………………………………...

• …………………………………………………………………………………………...

• pańszczyzna (odrobek, renta odrobkowa)

• czynsz

• danina

Zadanie Wyjaśnij, na czym polegało zjawisko dualizmu gospodarczego.

Dualizm gospodarczy doprowadził do podziału Europy pod względem

tempa rozwoju gospodarczego na obszar rozwoju elementów kapitalizmu

(defeudalizacja) i obszar, w którym następowały procesy refeudalizacji.

Wschód – gospodarka folwarczno – pańszczyźniana.

Zachód – gospodarka towarowo – pieniężna

22

Zadanie Podaj dwa przykłady skutków zjawiska dualizmu gospodarczego dla państwa i

społeczeństwa Rzeczypospolitej XVI wieku.

-rozwój pańszczyzny,

- rozwój folwarku szlacheckiego,

- wzrost znaczenia szlachty kosztem innych stanów,

- rozwój handlu,

- wzrost znaczenia Gdańska

Zadanie Podaj nazwę rzeki dzielącą Europę na dwie strefy rozwoju gospodarczego w XVI w.

Łaba stanowiła granicę podziału Europy pod względem gospodarczym

Zadanie Wskaż formę ustroju w Rzeczypospolitej w XVI wieku.

A. Monarchia patrymonialna

B. Monarchia absolutna

C. Oligarchia magnacka

D. Demokracja szlacheckaA. Monarchia patrymonialna

B. Monarchia absolutna

C. Oligarchia magnacka

D. Demokracja szlachecka

Zadanie Wskaż dokument, który kończy okres rozwoju demokracji szlacheckiej w Polsce.

A. Konstytucja Nihil novi

B. Przywileje nieszawskie

C. Artykuły henrykowskie D. Przywileje piotrkowskie

Zadanie Wpisz do diagramu nazwy trzech stanów sejmujących w polskim sejmie XVI wieku.

Stany sejmujące w Sejmie Rzeczypospolitej XVI wieku

Stan Stan Stan

król, senatorowie, posłowie ziemscy (szlacheccy), senat, sejm, izba poselska,

izba senatorska.

Zadanie W kolumnie A przy Zygmuncie Auguście wpisz numer wydarzenia, które miało miejsce

za jego panowania. Odpowiedź wybierz spośród:

1. Hołd pruski

2. Zawarcie unii lubelskiej (1569) 3. Zwołanie po raz pierwszy dwuizbowego sejmu walnego

23

4. Uchwalenie konstytucji Nihil novi

B. W kolumnie B postaw znaki „X” przy tych władcach, którzy byli synami króla

Kazimierza Jagiellończyka.

Jan Olbracht .................... ...................x

Aleksander .................... ....................x

Zygmunt Stary .................... ....................x

Zygmunt August…………………

Zadanie Uzupełnij tekst:

W wyniku klęski poniesionej w wojnie z Polską w latach 1519 – 1521 ostatni Wielki Mistrz

Zakonu (a) ........ Albrecht Hohenzollern zaproponował królowi polskiemu (b) ......

Zygmuntowi I Staremu). że złoży mu hołd lenny jako świecki książę (c) …. Prus

(Książęcych)

Zadanie Postaw znak „X” przy władcach, którzy należeli do dynastii Wazów. Zygmunt III .................... ...................x

Jan Kazimierz .................... ....................x

Michał Korybut .................... ....................

Władysław IV .................... ....................x

Jan III Sobieski……….

Zadanie Przeczytaj fragment mowy Jana II Kazimierza z roku 1661, a następnie wykonaj

polecenia.

[...] dom mój wolnemi waszmościów głosami na tym tronie jest posadzony; żem i sam w tej

ojczyźnie zrodzony, wychowany i od waszmościów obrany panuję, życzyłem sobie ten pomnik

wdzięczności w umysłach waszych zostawić, […] przywiódłszy wmościów przez zachęcenie i

zezwolenie moje do wolnej elekcji, która tylko za żywota mojego przedsięwzięta, istotnie

wolną być może [...]. Nie potrzeba [...] wywodzić, co wszystkim wiadomo, jakie są korzyści

elekcji, a jakie niebezpieczeństwa bezkrólewia. To tylko przypomnę, że lubo Rzeczpospolita

nieraz szczęśliwie dotąd bezkrólewia przebywała, teraz jednak z pewnością runąćby musiała.

[...] obawiać się należy, iż bez takiej elekcji stanie się Rzplta łupem okolicznych narodów.

Moskwa i Ruś odwołają się do ludów jednego z nimi języka i Litwę dla siebie przeznaczą;

granice Wielkopolski staną otworem dla Brandenburczyka [...]; dom austriacki, spoglądający

łakomie na Kraków, nie opuści dogodnej dla siebie sposobności i przy powszechnem

rozrywaniu państwa nie wstrzyma się od zaboru [...]. Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, zeszyt 40, red. W. Konopczyński, Kraków 1923,

s. 29-30

A. Napisz, jakie niebezpieczeństwa wynikające z polityki Habsburgów

i Hohenzollernów wskazywał Jan II Kazimierz.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

– zagarnięcie Krakowa przez Habsburgów [przez Austrię]

– zajęcie Wielkopolski przez Hohenzollernów [przez Prusy]

– ekspansja Austrii na obszar Małopolski

24

– ekspansja Prus na teren Wielkopolski

B. Oceń, czy Jan II Kazimierz proponował zniesienie wolnej elekcji.

......................................................................................................................................................

Nie C. Wyjaśnij, jakie rozwiązanie zaproponował Jan II Kazimierz, aby uniknąć okresu

bezkrólewia.

...............................................................................................................................

– przeprowadzenie elekcji za życia króla/podczas swego panowania [elekcji

vivente rege]

– zmiana zasad przeprowadzenia elekcji

Zadanie Do podanych niżej biogramów dopisz odpowiednie postacie. Odpowiedzi wybierz

spośród podanych:

Stefan Czarniecki, Jan Karol Chodkiewicz, Stanisław Koniecpolski,

Józef Poniatowski, Jan Zamoyski, Stanisław Żółkiewski.

A. Polityk i dyplomata. Kanclerz wielki koronny, a od 1581 roku także hetman wielki

koronny. Bliski współpracownik Stefana Batorego. Uczestnik wojny polsko-moskiewskiej w

latach 1579-1582. Jeden z największych właścicieli ziemskich Rzeczypospolitej.

…………………….. A. Jan Zamoyski B. Znakomity wódz. Hetman i kanclerz wielki koronny od 1618 roku. Uczestnik wypraw na

Mołdawię i Wołoszczyznę, walk z Kozakami i Szwedami. Pokonał wojska moskiewskie w

bitwie pod Kłuszynem w 1610 roku. Zginął podczas odwrotu spod Cecory w 1620 roku.

………………….. B. Stanisław Żółkiewski C. Wybitny wódz. Uczestnik wojen ze Szwecją i Moskwą oraz walk z Tatarami i Kozakami.

W czasie „potopu” szwedzkiego organizował wojnę podjazdową. Zwyciężył Szwedów pod

Warką w 1656 roku. Od 1665 roku hetman polny koronny.

………………………..C. Stefan Czarniecki

Zadanie Na podstawie ilustracji zamieszczonych na następnej stronie wykonaj polecenia. Wpisz

w kolejnych podpunktach zadania odpowiednie litery oznaczające ilustracje.

Ilustracja A. Ilustracja B.

25

Ilustracja C. Ilustracja D.

Źródła: Encyklopedia sztuki polskiej, Kraków 2002, s. 555; www.shevchcycl.kiev.ua/tvorchyst/lit_and_mal_

tvorch/arkh_t_img/madonna.jpg; http://attyka.blox.pl/html; http://www.wiw.pl/

A. Wskaż ilustrację, na której przedstawiono dzieło w stylu gotyckim. D ......................................................................................................................................................

B. Wskaż ilustrację, na której przedstawiono dzieło w stylu renesansowym. B

.......................................................................................................................................................

C. Wskaż ilustrację, która przedstawia dzieło należące do kręgu cywilizacji bizantyńsko-

ruskiej. C ...............................................................................................................................

Zadanie Na podstawie poniższego zdjęcia rozwiąż polecenia od A do F.

Polityka, nr 31, 31 lipca 2004, s. 51.

A. Określ rodzaj źródła historycznego.

26

...............................................................................................................................

B. Podaj nazwisko autora dzieła.

...........................................................................................................................................

C. Podaj tytuł dzieła.

...........................................................................................................................................

D. Podaj nazwę epoki, w której powstało dzieło.

...........................................................................................................................................

E. Wyjaśnij, co łączyło dzieło z ideologią epoki, w której ono powstało.

...............................................................................................................................

F. Podaj nazwę państwa, w którym przedstawione dzieło jest w stałej ekspozycji.

...............................................................................................................................

A. Źródło ikonograficzne

B. Leonardo da Vinci

C. Dama z gronostajem (łasiczką)

D. Renesans, odrodzenie

E. Np. zainteresowanie człowiekiem, humanizm.

F. Polska

Zadanie Napisz, w jakim stylu wzniesiono budowle przedstawione na fotografiach.

A. B.

A. – gotyk B. - renesans

Zadanie

27

Wymień dwie przyczyny zakładania przez szlachtę polską w XVI wieku folwarków

nastawionych na uprawę i eksport zboża.

wzrost zapotrzebowania na artykuły rolne (żywność) w Europie Zachodniej

(wzrost demograficzny, urbanizacja)

– rewolucja cen – korzystny dla Polski układ cen, rosnąca opłacalność

produkcji i eksportu – rozwój techniki żeglugi – powstanie technicznych

możliwości przewozu dużych, a więc opłacalnych ładunków

– chęć zysku.

Zadanie Podkreśl poprawną odpowiedź.

Program ruchu egzekucyjnego szlachty polskiej w XVI wieku nie obejmował

A. rewindykacji królewszczyzn.

B. reformy skarbu.

C. umocnienia katolicyzmu. D. zawarcia unii realnej z Litwą.

E. reformy sądownictwa.

Zadanie Na podstawie tabeli dotyczącej konfliktów Polski z państwami ościennymi w XVII wieku

oraz wiedzy własnej wykonaj dwa polecenia:

Miejsce

zawarcia

układu

pokojowego/

rozejmowego

Data

Państwo -

strona

układu

Niektóre postanowienia

Dywilino

1619 Rosja Odzyskanie przez Rzeczpospolitą

ziemi smoleńskiej,

siewierskiej, czernihowskiej.

Stary Targ

1629 Szwecja Opanowanie przez Szwedów

portów pruskich (cła

dla Szwecji); Szwedzi zatrzymali

większą część Inflant

(po rzekę Dźwinę).

Sztumska Wieś

1635 Szwecja Wojska szwedzkie wycofały się z

portów; rezygnacja

z ceł i podatków pobieranych

przez Szwedów;

potwierdzenie nabytków Szwecji

w Inflantach

Oliwa

1660 Szwecja Utrzymanie terytorialnego status

quo; potwierdzenie

przez Polskę rezygnacji z Inflant.

Andruszów

1667 Rosja Rzeczpospolita utraciła ziemię

smoleńską, siewierską,

czernihowską, lewobrzeżną

28

Ukrainę oraz Kijów

i Zaporoże.

A. Wymień ziemie, które zdobyła Rosja w wyniku wojen toczonych z Rzeczpospolitą

w XVII wieku.

.......................................................................................................................................................

Ziemia smoleńska, siewierska, czernihowska; lewobrzeżna Ukraina z

Kijowem i Zaporoże (można uznać odpowiedź: lewobrzeżna Ukraina). B. Wymień ziemie, które zdobyła Szwecja w wyniku wojen toczonych z Rzeczpospolitą

w XVII wieku.

.......................................................................................................................................................

Część Inflant po rzekę Dźwinę (można uznać odpowiedź: Inflanty)